Preek over Johannes 1:12-14 Liturgie morgendienst: Votum en

Preek over Johannes 1:12-14
Liturgie morgendienst:
Votum en vredegroet
Zingen: Ps. 40:1,3,4
De Tien Woorden
Zingen: Ps. 19:3,4
Gebed
Schriftlezing: Johannes 1:1-18
Zingen: NLB 653:1,4,7 (= LvK 75:7,8,9)
Tekst: Johannes 1:12-14
Preek
Zingen: NLB 481:1,2,3 (= LvK 135)
Gebed
Collecte
Zingen: NLB 654:1,5,6 (= LvK 169)
Zegen
Liturgie middagdienst:
Votum en vredegroet
Zingen: Ps. 40:1,3,4
Gebed
Schriftlezing: Johannes 1:1-18
Zingen: NLB 653:1,4,7 (= LvK 75:7,8,9)
Tekst: Johannes 1:12-14
Preek
Zingen: NLB 481:1,2,3 (= LvK 135)
Geloofsbelijdenis
Zingen: Gez. 106:1,2,3,4 (GK)
Gebed
Collecte
Zingen: NLB 654:1,5,6 (= LvK 169)
Zegen
Gehouden te:
Johannes 1:12-14
Baflo, 27-12-15 (9.30 u.)
Pagina 1
Preek
Thema:
Bijzonder, de verticale geboorte van Gods kinderen.
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, broeders en zusters, jongens en meisjes,
1. Extra geboorte
Wat doet de goede boodschap van Kerst met ons?
Ik kan die vraag ook anders formuleren. Wat is de betekenis van de geboorte van
Jezus Christus voor ons leven als gelovigen? Voor ons leven als mensen van
2015/2016? Krijgt de geboorte van de Redder een vervolg in de geboorte van Gods
kinderen? Bij u? Bij mij? Kun je zeggen dat we met Jezus mee geboren worden of
nieuw geboren worden?
Dat zijn vragen ter overweging op deze zondag, die ook wel derde kerstdag
genoemd wordt.
Het kerstfeest ijlt nog na. En misschien bent u nog maar nauwelijks bekomen van
het kerstfeestgedruis. Want u zit nog in de uitbuikfase. Qua tijd zit er ook bijna geen
afstand tussen kerst en deze zondag. En om nou al te moeten nadenken over de
betekenis van Jezus’ geboorte voor jouw eigen leven…… Is dat niet teveel gevraagd?
Dacht ik niet. In sommige kerstliederen wordt daarvoor al een aanzet gegeven.
Ik denk aan het bekende lied ‘Hoor, de engelen zingen de eer / van de
nieuwgeboren Heer’. Daar zingen we in het derde couplet:
“Lof aan U die eeuwig leeft
en op aarde vrede geeft,
Gij die ons geworden zijt
taal en teken in de tijd,
al uw glorie legt Gij af
ons tot redding uit het graf,
dat wij ongerept en rein
nieuwgeboren zouden zijn.”
In de Angelsaksische wereld is dit lied ook heel populair. ‘Hark! the herald angels
sing, “Glory to the new-born King.” Daar vinden we in het derde couplet de zin:
“Born to give them second birth.”
Daar wordt dus gezongen: Jezus is geboren om de mensen een tweede geboorte te
geven. Hij is geboren opdat wij ongerept en rein nieuwgeboren zouden zijn.
Dus de nieuwgeboren Heer wil van ons nieuwgeboren mensen maken.
Daar gaat de preek van vanmorgen / vanmiddag over.
Na de bijzondere geboorten, waar het in de adventsweken en met kerst over ging,
volgt er nog een bijzondere geboorte. Een extra geboorte, waar de Bijbel over
spreekt in verbinding met de geboorte van Jezus Christus. Namelijk de geboorte van
Gods kinderen uit God, uit de Heilige Geest. Of: geboorte vanuit de hemel.
Daarover lezen we vooral in het boek en de brieven van de apostel Johannes.
Noem deze bijzondere geboorte gerust de verticale geboorte van Gods kinderen.
Dat zet ik in het thema van deze preek.
Johannes 1:12-14
Pagina 2
Bijzonder, de verticale geboorte van Gods kinderen.
2. Geen menselijk initiatief
Johannes geeft in zijn boek niet een verhaal over de geboorte van Jezus, zoals
Matteüs en Lucas dat wel doen. Ieder met zijn eigen invalshoek. Maar Johannes gaat
er wel van uit. Het is voor hem een feit. En hij benoemt het op zijn manier.
Hij schrijft bijvoorbeeld:
“Gods Zoon is het ware licht, dat schijnt voor alle mensen. Hij kwam naar de wereld,
die hij zelf gemaakt had.” (Joh. 1:9,10, BGT)
Gods Zoon komt naar de wereld. Hoe? Wordt hij door God op aarde gedropt of
gedownload? Naar de wereld gekatapulteerd? Nee, zegt Johannes:
“Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond,…” (vs. 14)
Van de geboorte van Gods Zoon als een mensenkind is Johannes zelf geen getuige
geweest. Daarom vertelt hij geen geboorteverhaal.
Johannes neemt als het ware een dubbele aanloop om bij Jezus uit te komen. Hij
begint in de eeuwigheid en in het begin.
“In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.”
Johannes’ tweede aanloop is korter. Die start bij het getuigenis van Johannes de
Doper. Diens optreden heeft hij wel meegemaakt. Zijn getuigenis heeft hij gehoord.
Want hij was eerst een leerling van de Doper.
Die beide aanlopen kruisen elkaar of komen samen hier in Johannes 1. Gods Zoon is
het licht dat schijnt in het donker. Gods Zoon werd een mens, die bij ons gewoond
heeft. Bij ons. En dan bedoelt Johannes allereerst de mensen in zijn omgeving. De
eerste leerlingen van Jezus, hijzelf incluis, en de mensen in Galilea en heel Israël. Die
bewuste generatie. En in tweede instantie het hele menselijke geslacht.
Het begin Johannes 1, het gedeelte dat we lazen, is beslist een bijzonder
bijbelgedeelte. Er is heel veel over te zeggen. En er is ook al heel veel over
geschreven. Eén ding is mij – weer – opgevallen. Bij onze tekstverzen.
Dit: Voordat Johannes het heeft over de menswording van Gods Zoon, schrijft hij iets
over de geboorte van Gods kinderen. Iets bijzonders. En het ene heeft wel met het
andere te maken. Johannes schrijft:
“Toch waren er ook mensen die wel in hem geloofden. Zij mochten kinderen van God
worden. Dat betekent dat ze op een nieuwe manier geboren zijn. Niet op de gewone
manier, uit een vader en een moeder. Maar op een hemelse manier, uit God.” (vs.
12,13, BGT)
In zijn algemeenheid stuitte Gods Zoon, het ware licht dat naar de wereld kwam, op
onbegrip en ongeloof. Ook bij zijn eigen mensen, heeft Johannes geschreven. Maar
gelukkig waren er ook uitzonderingen. Niet overal was de duisternis
Johannes 1:12-14
Pagina 3
ondoordringbaar. Er waren mensen die het licht wel ontvingen en in hun leven
toelieten.
Dat was in de grond van de zaak niet hun eigen werk of hun eigen keus. Maar dat
was het werk van God. En het is de bevoegdheid van Gods Zoon om mensen te
bestempelen als Gods kinderen.
Niemand komt tot de Vader dan via hem die zich de enige weg naar God noemt.
(Joh. 14:6) Alleen door het geloof in de mens geworden Zoon van God word je kind
van God. Dan word je op een nieuwe manier geboren. Op een hemelse manier, uit
God.
De natuurlijke manier van geboren worden komt voort uit de geslachtsgemeenschap
van een man en een vrouw. Binnen het huwelijk, volgens Gods bedoeling. Als man
en vrouw met elkaar naar bed gaan en de Heer dat zegent en de vrouw zwanger laat
worden. Zo lazen we dat in de afgelopen weken van Abraham en Sara, van Boaz en
Ruth en van David en Batseba.
Maar die natuurlijke manier van geboren worden schakelt God uit als het gaat om
het geboren worden van Gods kinderen. Zij worden geboren op een nieuwe manier,
uit God. Of, zoals Jezus later zegt: uit water en Geest.
Kijk, daar heb je nu de parallel met Jezus’ eigen geboorte. Daar kwam ook geen
mannelijk initiatief aan te pas, geen geslachtsgemeenschap van Jozef en Maria. Ze
sliepen pas met elkaar, nadat Jezus geboren was.
“Maria vroeg aan de engel: ‘Hoe zal dat gebeuren? Ik heb immers nog nooit
gemeenschap met een man gehad.’ De engel antwoordde: ‘De heilige Geest zal over
je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een schaduw bedekken.
Daarom zal het kind dat geboren wordt, heilig worden genoemd en Zoon van God.”
(Lucas 2:34,35)
En:
“De engel zei: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bang je vrouw Maria bij je te
nemen, want het kind dat ze draagt is verwekt door de heilige Geest.'” (Mat. 1:20)
Jezus’ geboorte is een geboorte uit God de Heilige Geest. Hij is geboren op een
hemelse manier. Hij is dus Gods Zoon als geen ander. Deze Zoon van God is mens
geworden en heeft onder ons gewoond.
Nu worden allen die in Hem geloven achter Hem aan geboren op een hemelse
manier. Zo Zoon van God, zo kind van God. Wat bijzonder!
3. Van bovenaf
Het thema van de preek is:
Bijzonder, de verticale geboorte van Gods kinderen.
Dat snap ik niet, zegt u misschien. De verticale geboorte van Gods kinderen. Wat
bedoelt u daarmee? En daarbij: Hoezo moeten wij nieuwgeboren zijn?
Stel u gerust, u bent met deze vragen in goed gezelschap. Professor Nikodemus
snapt het ook niet, als Jezus het heeft over ‘opnieuw geboren worden’. Dat lezen we
in Johannes 3.
Johannes 1:12-14
Pagina 4
Nikodemus is een van de Joodse leiders en een leraar in Israël. Misschien wel dé
leraar in Israël. Professor in de schriftgeleerdheid, zeg maar.
Hij komt in de nacht naar Jezus toe om een collegiaal gesprek op niveau te hebben.
Hij erkent Jezus als een leraar die van God gekomen is, gezien de wondertekenen die
hij doet.
Jezus zet van zijn kant dat gesprek stevig in met een hemelse boodschap voor
Nikodemus en alle andere farizeeën en Joden.
“Luister heel goed naar mijn woorden: Je kunt alleen bij Gods nieuwe wereld horen
als je op een nieuwe manier geboren wordt.” (Joh. 3:3, BGT)
Dat is een onmogelijke uitspraak, vindt Nikodemus. Een mens kan toch niet opnieuw
de moederschoot ingaan en dan nog een keer ter wereld komen. Dat is zijn bezwaar
tegen die strenge uitspraak van Jezus. Die hem kennelijk raakt.
“Jezus zei tegen hem: ‘Luister heel goed naar mijn woorden: Je kunt Gods nieuwe
wereld alleen binnengaan als je op een nieuwe manier geboren wordt. En dat
gebeurt als je gedoopt wordt met de heilige Geest.” (Joh. 3:5, BGT)
Die nieuwe manier van geboren worden is ‘geboren worden uit water en Geest’, zegt
Jezus. Die nieuwe manier van geboren worden is ook ‘van bovenaf’ geboren worden.
Zo zegt Jezus het eigenlijk in zijn taal.
Wij zeggen dan meestal: opnieuw geboren worden. En we hebben het in de kerk en
de dogmatiek over wedergeboorte. Maar het element van tijd staat niet op de
voorgrond. Maar waar die geboorte vandaan komt en de manier waarop deze
geboorte plaatsvindt. Van bovenaf. Verticaal, vanuit de hemel dus. Uit de Heilige
Geest.
God zelf verwekt deze nieuwe mensen. God zelf verwekt zijn kinderen. Je kunt ook
zeggen: de Heilige Geest maakt, dat mensen toch geloven in Jezus Christus.
Geloven is een gave van de Heilige Geest, zegt Paulus in Efeziërs 2.
Zulk nieuw leven kun je als vader en moeder niet aan je kind geven.
“Wie hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft hij het voorrecht gegeven
om kinderen van God te worden. Zij zijn niet op natuurlijke wijze geboren, niet uit
lichamelijk verlangen of uit de wil van een man, maar uit God.”
Zo vat Johannes in de inleiding van zijn boek al samen, wat Jezus aan Nikodemus
leert. En ik acht het niet onmogelijk dat Johannes getuige is geweest van dat
nachtelijke gesprek. Misschien samen met een aantal collega-leerlingen.
Geboren uit God. Dat kan God alleen geven. Alleen Hij kan je door waar geloof
verbinden aan Jezus Christus en zo Gods koninkrijk binnen brengen. Alleen Hij kan
maken dat je achter Jezus aan en met Christus mee een nieuw leven krijgt. Dat je
een hemelgeboorte meemaakt.
“De mens die zijn leven van bovenaf laat bepalen, wordt geboren uit een
combinatie van reinigend water en levenwekkende Geest. Water en Geest
staan aan de wieg van zijn nieuwe leven.”
Johannes 1:12-14
Pagina 5
Johannes de Doper had dat in feite ook al geleerd. En die sluit weer aan bij de
profetie van Ezechiël, die ook al de combinatie van water en Geest als bron van het
nieuwe leven benoemt. Zie Ezechiël 36:25-27.
“Ingaan in het koninkrijk is van twee met elkaar samenhangende factoren
afhankelijk: zowel reiniging als verandering, zowel bekering als vernieuwing.
Waterdoop en Geestdoop banen dus samen, voor ieder die Jezus in geloof wil
volgen, de weg naar het komende rijk. Waar reiniging door het water gepaard
gaat met vernieuwing door de Geest worden kinderen van God verwekt.
Alleen door die dubbele impuls uit de hemel kan een mens van bovenaf
beginnen te leven en eens het godsrijk binnengaan.” 1
Water spreekt dus van reiniging van het leven. De Geest staat voor vernieuwing van
het leven. Samen staan zij voor een nieuwe geboorte.
Wanneer wij dit beseffen en deze hemelse boodschap van Jezus horen en tot ons
laten doordringen, dan gaan we het toch anders zingen:
“Gij die ons geworden zijt
taal en teken in de tijd,
al uw glorie legt Gij af
ons tot redding uit het graf,
dat wij ongerept en rein
nieuwgeboren zouden zijn.”
‘Born to give them second birth’. Jezus werd geboren om ons een tweede geboorte
te geven. Een verticale geboorte is het, die zijn oorsprong heeft in de hemel.
Geboren uit God de Heilige Geest.
Zo’n verticale geboorte is nodig voor ons allemaal. Zoals het nodig was voor
professor Nikodemus en zijn collega’s, zijn partijgenoten en volksgenoten. Lijfelijke
afstamming van Abraham is niet voldoende om kind van God genoemd te worden.
Zo hoog reikt je afstamming nooit.
Dat heeft de geboorte van Jezus Christus, zoon van David, zoon van Abraham al
laten zien. Zonder de kracht en de actie van de Heilige Geest zou deze Redder nooit
geboren zijn. Zou Hij nooit Heer hebben kunnen zijn, zou het Woord nooit mens
geworden zijn.
Bijzonder, dat juist Hij ons de bevoegdheid geeft om kinderen van God te worden.
Wanneer we met hart en ziel in Hem geloven. In Hem en om Hem zijn wij door God
aangenomen als zijn kinderen. En zo mogen we Gods koninkrijk ontvangen en
binnengaan.
Bijzonder, nietwaar?
Amen
1
Dr. P.H.R. van Houwelingen, Johannes Het evangelie van het Woord, Kampen 1997, p. 91,92.
Johannes 1:12-14
Pagina 6