AUTEURSRECHTELIJKE ASPECTEN VAN HET GEZAMENLIJK ONTWIKKELEN VAN LEERMIDDELEN – MET VOORBEELDBEPALINGEN In het kader van de NOVO2-projecten (http://www.onderbouwvo.nl/ventura/?694_d907,eindrapport_novo2.doc) hebben in opdracht van Experimenten Leermiddelen Jacqueline Schaap en Adonna Alkema van advocatenkantoor Klos Morel Vos en Schaap een memo geschreven over de auteursrechtelijke aspecten van het samen ontwikkelen van leermiddelen. Het memo bevat een groot aantal voorbeeldbepalingen die kunnen worden opgenomen in overeenkomsten waarin de deelnemende partijen de auteursrechten regelen. Inleiding Uitgevers en scholen werken steeds vaker samen bij het tot stand brengen van (digitale) leermiddelen. De samenwerking kan verschillende vormen aannemen. In sommige gevallen is de (docent van een) school degene die het leermiddel ontwikkelt. In andere gevallen leveren de school en de uitgever beide een bijdrage aan de ontwikkeling van het leermiddel. En er zijn ook gevallen waarin de uitgever optreedt als host van een abonneesite waarop scholen zelf materiaal kunnen plaatsen. In al deze gevallen is het de vraag hoe de (auteurs)rechten geregeld moeten worden. Daarbij is een aantal relaties van belang: A. Relatie tussen de uitgever en de auteur van het leermiddel (bijvoorbeeld een docent); B. Relatie tussen de docent en de school; C. Relatie tussen de uitgever en de school: a. Overdracht van auteursrechten door de school aan de uitgever; b. Rechtenverlening ten aanzien van leermiddelen van de uitgever aan de school. Hier volgt een nadere toelichting plus voorbeeldbepalingen die in een contract kunnen worden opgenomen. De voorbeeldbepalingen zijn opgesteld aan de hand van vragen die scholen en uitgevers hebben gesteld. Dat betekent dat niet met alle mogelijke situaties rekening gehouden is. De bepalingen zijn zo algemeen mogelijk geformuleerd, zodat ze op meerdere situaties toepasbaar zijn. Vanwege het specifieke karakter ervan wordt speciale aandacht besteed aan het project “Projecten op maat en LINCe Opdrachten” (zie onder D) en het project “Projectenplaats/SPO” (zie onder E). A. RELATIE UITGEVER/DOCENT OF AUTEUR Inleiding De volgende voorbeeldbepalingen hebben betrekking op leermiddelen die in opdracht van de uitgever door freelance auteurs worden vervaardigd, of door docenten die de leermiddelen vervaardigen buiten het kader van de arbeid die zij in dienst van de school verrichten. Zie voor de relatie tussen de docent en de school paragraaf D. Het gaat hier om bepalingen die de overdracht van rechten van de auteur aan de uitgever regelen. Lees voor Werken: Leermiddelen. 1. Overdracht van auteursrechten tussen auteur (niet in loondienst) en uitgever 2 Voorbeeld: 1.1 Voor zover de Auteur auteursrechten en/of andere rechten van intellectuele eigendom op de Werken kan doen gelden of zal verwerven draagt de Auteur deze hierbij in hun volledige wettelijke omvang en onbezwaard over aan de Uitgever. 1.2 De in het eerste lid bedoelde overdracht omvat onder meer, doch niet uitsluitend, alle bevoegdheden tot openbaarmaking, exploitatie, vervaardiging, opvraging, gebruik, hergebruik en verveelvoudiging van de Werken, daaronder mede doch niet uitsluitend begrepen het recht de Werken op alle denkbare wijzen in alle denkbare vormen te exploiteren, inclusief het recht de Werken te exploiteren met gebruikmaking van media en/of technische middelen die ten tijde van het sluiten van deze Overeenkomst nog niet of nog niet geheel ontwikkeld zijn, alsmede het recht de Werken te exploiteren op wijzen die thans nog niet bekend zijn. Deze overdracht is territoriaal onbeperkt en geldt mitsdien voor alle landen ter wereld. De Uitgever aanvaardt hierbij deze overdracht. 1.3 Voor zover de in het eerste en tweede lid bedoelde overdracht middels deze Overeenkomst niet (geheel) wordt bewerkstelligd of niet (geheel) mogelijk blijkt, verbindt de Auteur zich ertoe om op eerste verzoek van de Uitgever kosteloos alles te doen wat nodig is om de volledige overdracht van alle rechten te effectueren. In dat geval verleent de Auteur hierbij voorts voor zover nodig tot het moment van volledige overdracht een onbeperkte exclusieve licentie aan de Uitgever, welke licentie hierbij door de Uitgever wordt aanvaard. 2. Afstand van persoonlijkheidsrechten Inleiding De persoonlijkheidsrechten van een auteur zijn opgesomd in artikel 25 lid 1 van de Auteurswet. Op grond daarvan heeft de auteur van een werk, zelfs nadat hij zijn auteursrecht heeft overgedragen, de volgende rechten: a. het recht zich te verzetten tegen openbaarmaking van het werk zonder vermelding van zijn naam of andere aanduiding als maker, tenzij het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid; b. het recht zich te verzetten tegen de openbaarmaking van het werk onder een andere naam dan de zijne, alsmede tegen het aanbrengen van enige wijziging in de benaming van het werk of in de aanduiding van de maker, voor zover deze op of in het werk voorkomen, dan wel in verband daarmede zijn openbaar gemaakt; c. het recht zich te verzetten tegen elke andere wijziging in het werk, tenzij deze wijziging van zodanige aard is, dat het verzet zou zijn in strijd met de redelijkheid; d. het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of de naam van de maker of aan zijn waarde in deze hoedanigheid. Zelfs na overdracht van het auteursrecht komen deze rechten dus aan de auteur toe. De auteur kan echter wel afstand doen van sommige van deze rechten. Geen afstand kan worden gedaan van het recht zich te verzetten tegen de openbaarmaking van het werk onder een andere naam dan de zijne, tegen het aanbrengen van enige wijziging in de aanduiding van de maker, en van het recht genoemd onder d. Voorbeeld: 3 Voor zover op basis van de Auteurswet toegestaan, doet de Auteur afstand van zijn persoonlijkheidsrechten, zoals bedoeld in artikel 25 lid 1 van de Auteurswet. De Uitgever is te allen tijde gerechtigd wijzigingen in de Werken aan te brengen, afzonderlijke delen en/of gedeelten van de Werken openbaar te maken, de Werken in combinatie met werken van derden openbaar te maken en/of de Werken in een andere didactische context openbaar te maken. 3. Vrijwaring auteur jegens uitgever Voorbeeld: De Auteur staat er jegens de Uitgever voor in, dat hij alle rechten op de Werken bezit en dat hij bevoegd is de intellectuele eigendomsrechten overeenkomstig artikel [verwijzing invullen] over te dragen. Tevens staat de Auteur er jegens de Uitgever voor in dat de Werken geen inbreuk maken op de rechten van derden. De Auteur vrijwaart de Uitgever van aanspraken van derden terzake en van alle daarmee gemoeide schade en kosten. B. RELATIE DOCENT/SCHOOL Rechtsverhouding docent en school Artikel 7 van de Auteurswet bepaalt: “Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij tusschen partijen anders is overeengekomen, als de maker van die werken aangemerkt degene, in wiens dienst de werken zijn vervaardigd.” Voor de toepasselijkheid van artikel 7 is dus nodig dat de arbeid van de werknemer bestaat in, of mede bestaat in het maken van bepaalde werken. Dat betekent dat artikel 7 alleen van toepassing is wanneer het maken van bepaalde werken onder de taakomschrijving van de werknemer, in dit geval de docent, valt. Niet zeker is of de auteursrechten op de leermiddelen die de docent op verzoek van de school ontwikkelt, op grond van artikel 7 van de Auteurswet automatisch aan de school toekomen. Dat hangt af van de vraag of de leermiddelen die de docent tot stand brengt, kunnen worden gekwalificeerd als tot stand gebracht in het kader van arbeid die de docent in dienst van de school verricht. Om die reden dient zekerheidshalve een overdrachtsbepaling te worden opgenomen. Indien artikel 7 wel van toepassing zou zijn, is het de vraag of de persoonlijkheidsrechten dan ook automatisch aan de school toekomen. De meningen in de literatuur zijn daarover verdeeld. Ook hiervoor geldt dus dat zekerheidshalve afstand van persoonlijkheidsrechten overeengekomen moet worden. 1. Overdracht van auteursrechten van docent aan school Voorbeeld 1.1 Partijen gaan ervan uit dat eventuele auteursrechten op de Werken op grond van artikel 7 van de Auteurswet toekomen aan de School. Voor zover mocht blijken dat de auteursrechten op de Werken niet op grond van artikel 7 van de Auteurswet aan de School toekomen en/of voor zover de Docent andere rechten van intellectuele eigendom op de Werken kan doen gelden of zal verwerven draagt de Docent deze hierbij in hun volledige wettelijke omvang en onbezwaard over aan de School. 1.2 Hiervoor kan dezelfde formulering worden gebruikt als opgenomen in paragraaf A sub 1 (overdracht van auteursrechten tussen auteur en uitgever), artikel 1.2. 4 1.3 Hiervoor kan dezelfde formulering worden gebruikt als opgenomen in paragraaf A sub 1 (overdracht van auteursrechten tussen auteur en uitgever), artikel 1.3. 2. Afstand van persoonlijkheidsrechten Voorbeeld Voor zover op basis van de Auteurswet toegestaan, doet de Docent afstand van zijn persoonlijkheidsrechten, zoals bedoeld in artikel 25 lid 1 van de Auteurswet. Deze afstand van persoonlijkheidsrechten geldt tevens jegens derden aan wie de School rechten ten aanzien van de Werken verleent en/of overdraagt. De School en de in de vorige zin bedoelde derden zijn te allen tijde gerechtigd wijzigingen in de Werken aan te brengen, afzonderlijke delen en/of gedeelten van de Werken openbaar te maken, de Werken in combinatie met werken van derden openbaar te maken en/of de Werken in een andere didactische context openbaar te maken. 3. Vrijwaring docent jegens school Hiervoor kan dezelfde formulering worden gebruikt als de formulering opgenomen onder A (Relatie uitgever/docent of auteur) sub 3 (Vrijwaring auteur jegens uitgever). C. RELATIE UITGEVER/SCHOOL a. Overdracht van auteursrechten door de school aan de uitgever In een aantal gevallen wenst de uitgever dat de rechten op de leermiddelen die door (docenten van) de scholen worden ontwikkeld, aan de uitgever worden overgedragen. In de meeste gevallen hebben docenten van de school de leermiddelen ontwikkeld op verzoek van de school. Zoals reeds toegelicht in paragraaf B is het mogelijk dat de auteursrechten van de docent reeds op grond van artikel 7 van de Auteurswet automatisch aan de school toekomen, maar zeker is dat niet. Om die reden zal de docent, als het goed is, zijn auteursrechten zekerheidshalve aan de school hebben overgedragen (zie paragraaf B). Er wordt dus vanuit gegaan dat de school hoe dan ook over de auteursrechten op de leermiddelen beschikt. Voor de overdracht van auteursrechten van de school aan de uitgever, de afstand van de persoonlijkheidsrechten en de vrijwaring, kunnen dezelfde formuleringen worden gebruikt als opgenomen in paragraaf A. b. Rechtenverlening ten aanzien van leermiddelen van de uitgever aan de school. Uitgevers stellen in toenemende mate digitaal materiaal ter beschikking aan scholen. Om die reden hebben de scholen behoefte aan een aantal voorbeeldbepalingen waarin de rechten van de scholen met betrekking tot dit materiaal zijn geregeld. Voorop gesteld moet worden dat de uitgever auteursrechthebbende is op de digitale materialen. Dat betekent dat de uitgever het uitsluitend recht heeft om het materiaal openbaar te maken en te verveelvoudigen. Onder openbaar maken wordt verstaan: het werk ter kennisneming van het publiek brengen. Daaronder valt onder meer: het werk verspreiden, vertonen, uitlenen, publiceren etc. Onder ‘verveelvoudigen’ wordt verstaan: kopiëren, reproduceren, bewerken en nabootsen. De uitgever moet dus toestemming geven voor elke openbaarmakings- en verveelvoudigingshandeling die met het materiaal wordt verricht. Zo zal een school het materiaal niet zonder toestemming van de uitgever mogen bewerken, mogen presenteren in een andere didactische context, door middel van ‘knippen en plakken’ of op intranet of internet mogen zetten. 5 Bij wie rusten de rechten wanneer de School de beschikking krijgt over Wordbestanden die vervolgens worden bewerkt? Op grond van artikel 13 van de Auteurswet dient de rechthebbende, in dit geval de uitgever, toestemming te geven voor iedere verveelvoudiging van het werk. Daaronder valt ook iedere bewerking van het werk, tenzij door de bewerking een nieuw oorspronkelijk werk ontstaat. Het is moeilijk om in zijn algemeenheid de grens aan te geven tussen een ongeoorloofde bewerking en een nieuw werk. In de meeste gevallen zullen gedeelten van het oorspronkelijke Wordbestand terugkomen in de bewerking. Daarvoor zal de uitgever in de regel toestemming moeten geven. Voorbeeld: De Uitgever verleent aan de School en de School accepteert, het niet exclusieve recht om: a. b. c. d. e. f. het Werk geheel of gedeeltelijk, al dan niet in gewijzigde of ingekorte vorm en al dan niet in combinatie met werken van derden te raadplegen en voor raadpleging aan de leerlingen, docenten en werknemers van de School ter beschikking te stellen, zowel in folio als door middel van elektronische/inter-actieve/audio(visuele) verschijningsvormen, waaronder begrepen ter beschikking stelling via intranet of andere online systemen die voor leerlingen, docenten en werknemers van de School toegankelijk zijn; het Werk geheel of gedeeltelijk, al dan niet in gewijzigde of ingekorte vorm en al dan niet in combinatie met werken van derden te gebruiken ter toelichting bij het door de School gegeven onderwijs; het Werk te (laten) bewerken, bijvoorbeeld door het Werk in een andere didactische context te plaatsen, daaraan materiaal toe te voegen of materiaal daaruit te verwijderen, waarbij als voorwaarde geldt dat het aldus bewerkte Werk uitsluitend binnen de School en/of aan leerlingen van de School ter beschikking mag worden gesteld, via intranet of anderszins; het Werk op te nemen in een al dan niet elektronische databank van de School; voor zover software onderdeel uitmaakt van het Werk, de software te (laten) installeren op de compatible computers van de School en de docenten en werknemers van de School; het Werk op te (laten) slaan op (elektronische) informatiedragers ten behoeve van het door de Uitgever op grond van dit artikel toegestane gebruik van het Werk; D. Projecten op maat en LINCe Opdrachten Bij dit project is sprake van een vereniging waarvan de scholen lid kunnen worden. Leden van de vereniging hebben toegang tot digitaal materiaal en mogen dit materiaal bewerken. Zij worden mede-eigenaar van het materiaal zodra zij lid worden van de vereniging. Wanneer zij als lid uittreden, moeten zij afstand doen van hun rechten. Uitgangspunt is dat de vereniging (auteurs)rechthebbende wordt op al het materiaal. Dat materiaal is door docenten ontwikkeld en geredigeerd en aangepast door freelancers of bedrijven in opdracht van de vereniging. In het reglement van de vereniging zullen de gebruiksrechten van de leden moeten worden geregeld (zie de gebruiksbepaling in paragraaf C onder b). 1. Overdracht Inleiding Uit de projectbeschrijving blijkt dat de school de auteursrechten op het materiaal, dat door hun docenten ontwikkeld wordt, moet overdragen aan de vereniging. Daarbij wordt er in de projectbeschrijving vanuit gegaan dat de auteursrechten op het materiaal bij de school berusten, omdat de docenten dit materiaal in werktijd van de school hebben ontwikkeld. Maar dat is niet per 6 definitie het geval. Zie de opmerkingen hiervoor onder kopje B (“Rechtsverhouding docent en school”). Verstandig is daarom de school erop te wijzen dat de docenten de rechten op het materiaal zekerheidshalve aan de school moeten overdragen. Daarnaast moet een vrijwaringclausule worden opgenomen in de overeenkomst tussen de school en de vereniging, waarin de school de vereniging garandeert dat zij alle rechten op het materiaal bezit en bevoegd is om de rechten aan de vereniging over te dragen. Mogelijk kunnen de freelancers of bedrijven die in opdracht van de vereniging het materiaal redigeren en aanpassen ook auteursrechten doen gelden op het materiaal. Ook zij moeten hun eventuele auteursrechten overdragen aan de vereniging. Personen die vanuit de betrokken uitgeverij aan het materiaal hebben gewerkt, doen dit als freelancers/bedrijf. De freelancer of het bedrijf kan zijn auteursrechten overdragen aan de uitgeverij, waarna de uitgeverij de rechten weer aan de vereniging overdraagt. Eenvoudiger is het wanneer de freelancer of het bedrijf de auteursrechten rechtstreeks aan de vereniging overdraagt. Voorbeeld: Voor de overdracht van rechten op het materiaal aan de vereniging of uitgeverij (door de docent en/of de freelancer of het bedrijf en/of de school) kan dezelfde formulering worden gebruikt als opgenomen in paragraaf A sub 1. Deze formulering moet worden uitgebreid, wanneer het de bedoeling is dat wanneer de leden het materiaal bewerken, zij de rechten op de bewerking ook overdragen aan de vereniging. Dit zou kunnen geschieden door de volgende toevoeging op te nemen: Voor zover blijkt dat door aanpassingen, bewerkingen en/of aanvullingen van de Werken door het Lid, het Lid eigen of nieuwe rechten zou kunnen verkrijgen ten aanzien van de Werken en/of dat het Lid eigen of nieuwe rechten zou kunnen verkrijgen ten aanzien de aldus aangepaste, bewerkte en/of aangevulde (delen van de) Werken, worden deze hierbij bij voorbaat in hun volledige wettelijke omvang en onbezwaard door het Lid aan de Vereniging overgedragen. De Vereniging aanvaardt hierbij deze overdracht. Voor zover de overdracht zoals bedoeld in het vorige lid middels deze Overeenkomst niet wordt bewerkstelligd of niet mogelijk blijkt, verbindt het Lid zich om op eerste verzoek van de Vereniging kosteloos alles te doen wat nodig is om de overdracht van alle intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van de Werken te effectueren. Voorts verleent het Lid hierbij voorzover nodig tot het moment van volledige overdracht een onbeperkte exclusieve licentie aan de Vereniging, welke licentie de Vereniging hierbij aanvaardt. Als het de bedoeling is dat de leden de leermiddelen uitsluitend mogen bewerken onder de voorwaarde dat de bewerkte leermiddelen aan de vereniging ter beschikking worden gesteld en de eventuele rechten daarop aan de vereniging worden overgedragen, dan dient dit uitdrukkelijk in het reglement te worden opgenomen. 2. Persoonlijkheidsrechten Zie voor de formulering hiervan paragraaf A onder 2. 3. Vrijwaring Het is altijd verstandig een vrijwaring op te nemen, waarin de auteur onder meer verklaart geen rechten van derden te schenden. Zie voor de formulering daarvan kopje A sub 3. 7 4. Toestemming van auteur aan vereniging om materiaal door andere scholen te laten bewerken Omdat sprake is van een overdracht van auteursrechten aan de vereniging, heeft de vereniging, inclusief haar leden (de scholen) het recht om het materiaal te bewerken, zolang maar geen sprake is van verminking, misvorming of aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen toebrengen aan de eer of goede naam van de auteur of aan zijn waarde in deze hoedanigheid. De auteur heeft namelijk altijd het recht om zich tegen een dergelijke verminking te verzetten, zelfs wanneer de auteursrechten zijn overgedragen. Van dit recht kan de auteur geen afstand doen. Om er zo zeker mogelijk van te zijn dat het materiaal bewerkt kan worden door de deelnemende scholen kan (naast een afstand van de persoonlijkheidsrechten) de volgende formulering worden gebruikt. Voorbeeld: De Auteur is zich ervan bewust en stemt er uitdrukkelijk mee in dat overdracht zoals bedoeld in artikel [verwijzing naar artikel opnemen] mede het recht van de Vereniging en haar leden omvat om de Werken verder te (laten) bewerken, wijzigen en aanvullen en om aan derden toestemming te verlenen de Werken verder te bewerken, wijzigen en aanvullen. E. Projectenplaats/SPO In dit project treedt de uitgever op als host van een website. Geabonneerde scholen kunnen materiaal op de website plaatsen, dat door andere scholen gedownload kan worden. Ten behoeve van dit project dient de school die materiaal op de website plaatst de uitgever te garanderen dat zij geen rechten van derden schendt door het plaatsen van het materiaal op de website. Daarnaast moet geregeld worden dat de school aansprakelijk is voor eventuele aanspraken van derden wegen schending van hun rechten. De school die het materiaal op de website plaatst, moet aan de uitgever het recht verlenen om het materiaal via de website aan derden ter beschikking te stellen. De docenten van de school die het materiaal tot stand brengen, moeten hun rechten overdragen aan de school, zodat de school de rechten weer aan de uitgever kan overdragen. Daarnaast moeten de scholen een verklaring aan de uitgever verstrekken, waarin de docent afstand doet van zijn persoonlijkheidsrechten. Ten slotte dienen de rechten van de downloadende scholen ten aanzien van het materiaal dat zij downloaden geregeld te worden. Niet geheel duidelijk is of iedere school die materiaal aanlevert, tevens gerechtigd is om materiaal van andere scholen van de site te downloaden, of er ook scholen zijn die geen materiaal op de website zetten, maar uitsluitend materiaal (mogen) downloaden en of er ook scholen zijn die uitsluitend materiaal op de website zetten, maar niet automatisch gerechtigd zijn om materiaal van andere scholen van de site te downloaden. Wanneer sprake is van een min of meer gesloten systeem, waarbij alleen scholen die materiaal aanleveren, materiaal mogen downloaden, is het wellicht praktischer om de licentie aan de uitgever met betrekking tot het geregelde materiaal en de rechten van de school ten aanzien van het materiaal dat gedownload mag worden in één overeenkomst op te nemen. 8 1. Vrijwaring Voorbeeld: De School staat er jegens de Uitgever voor in dat zij bevoegd is de rechten genoemd in [artikel verwijzing opnemen] aan de Uitgever te verlenen. Tevens staat de School er jegens de Uitgever voor in dat zij daarmee geen inbreuk maakt op de rechten van derden dan wel dat zij, voor zover zij materiaal van derden in het Werk heeft opgenomen, van deze derden toestemming heeft gekregen de rechten genoemd in [artikel verwijzing opnemen] aan de Uitgever te verlenen. De School vrijwaart de Uitgever van aanspraken van derden terzake en van alle daarmee gemoeide schade en kosten. 2. Licentie school aan uitgever Voorbeeld: De School verleent hierbij aan de Uitgever, en de Uitgever accepteert, het niet-exclusieve recht om de Werken middels de website [naam invullen] openbaar te maken en te verveelvoudigen. Deze licentie geldt voor onbepaalde tijd, met een minimum van 1 jaar. Een overeenkomst die wordt aangegaan voor onbepaalde tijd is in principe opzegbaar, als een redelijke opzegtermijn in acht wordt genomen. Wat een redelijke opzegtermijn is hangt af van de omstandigheden van het geval. Wanneer dus een licentie voor onbepaalde wordt verleend, bestaat altijd het risico dat deze wordt opgezegd. Als alternatief kan gekozen worden voor een licentie voor bepaalde tijd, met automatische verlenging met eenzelfde bepaalde periode, tenzij een x aantal maanden voor afloop van de bepaalde tijd wordt opgezegd. Dit biedt wat meer zekerheid over de minimum termijn van de licentie, maar het risico blijft bestaan dat de licentie tijdig voor de afloop van de bepaalde termijn wordt opgezegd. In het voorbeeld hierboven is voor een combinatie gekozen. In principe is sprake van een licentie voor onbepaalde tijd, die voor minimaal 1 jaar geldt. Na afloop van deze termijn kan worden opgezegd, maar moet een redelijke opzegtermijn in acht worden genomen. Uiteraard kan, indien gewenst, een langere termijn worden opgenomen. Eventueel kan er ook voor gekozen worden om in de overeenkomst op te nemen dat de licentie na 1 jaar kan worden beëindigd met inachtneming van een opzegtermijn van minimaal een x aantal maanden. 3. Persoonlijkheidsrechten Zie voor de formulering hiervan paragraaf A onder 2. 4. Licentieovereenkomst downloadende school Niet helemaal duidelijk is of de uitgever die de site host een aparte overeenkomst sluit met iedere school die materiaal wil downloaden (een abonnementsovereenkomst) of dat er voorafgaande aan het downloaden een overeenkomst wordt gesloten, bijvoorbeeld door op de site uitdrukkelijk akkoord te gaan met de voorwaarden die aan het downloaden worden gesteld. In het voorbeeld hieronder is van het laatste uitgegaan. Hieronder wordt slechts een aanzet gegeven voor een mogelijke formulering van de rechtenverlening. Deze dient conform de wensen van de uitgeverij te worden aangevuld of beperkt. Het betreft uitdrukkelijk niet een gehele overeenkomst. Voorbeeld: 9 Door het downloaden van dit materiaal (hierna “het Materiaal”) stemt u in met de volgende bindende bepalingen en voorwaarden (hierna: “de Voorwaarden”) van [naam uitgeverij], gevestigd te [invullen]. Als u op de “akkoord” knop klikt, geeft u aan dat u de Voorwaarden hebt gelezen en ermee instemt. Indien u niet akkoord kan gaan met deze Voorwaarden, dient u op de “niet akkoord” knop te klikken. In dit laatste geval bent u niet gerechtigd om het Materiaal te gebruiken. [Naam website] is een virtuele ontmoetingsplaats waar scholen Materiaal kunnen aanbieden. [Naam website] is gratis voor scholen toegankelijk en kan worden gebruikt om Materiaal kosteloos te up- en downloaden, of tegen betaling het Materiaal dat [naam uitgeverij] op Projectenplaats publiceert af te nemen. [Naam uitgeverij] is beheerder van de website [Naam website] en stelt deze slechts aan scholen beschikbaar om op de site Materiaal met elkaar uit te wisselen. Hierdoor kan [Naam uitgeverij] met uitzondering van haar eigen Materiaal geen garantie geven ten aanzien van de juistheid en kwaliteit van het op [Naam website] aangeboden Materiaal. [Naam uitgeverij] aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid terzake van het door de scholen op [Naam website] geplaatste Materiaal. [Naam uitgeverij] verleent u het niet-exclusieve recht om het Materiaal te gebruiken ter toelichting bij het door u gegeven onderwijs. U heeft tevens het recht het Materiaal te reproduceren in het kader van het door u gegeven onderwijs en om het Materiaal openbaar te maken op het intranet van uw eigen school, mits u daarbij vermeldt dat het gebruik van het Materiaal is onderworpen aan de voorwaarden en beperkingen die in deze Voorwaarden worden gesteld. U heeft niet het recht het Materiaal of enig gedeelte daarvan buiten uw eigen school openbaar te maken, aan derden te verkopen, uit te lenen, te verhuren en/of op andere wijze aan derden ter beschikking te stellen, tenzij u daarvoor uitdrukkelijk schriftelijke toestemming heeft verkregen van [Naam uitgeverij]. U heeft niet het recht het Materiaal te bewerken of daarin wijzigingen aan te brengen, tenzij u daarvoor uitdrukkelijk schriftelijke toestemming heeft verkregen van [Naam uitgeverij].