Natuurrampen veroorzaakt door platentektoniek

Natuurrampen veroorzaakt door
platentektoniek
Module 3 - Biosfeer - dhr. Afman
Door: Tom Fletcher, Dominique Janssen en Selma Latic
Klas: V5A en V5B
Datum: 20 juli 17
1
Inhoudsopgave
Titel
Paginanummer
Voorwoord
3
Inleiding
4
Hypothese
5
Theoretisch kader
6 - 10
Onderzoeksvraag en probleemstelling
4 en 10
Methode
11
Conclusie
12
Bronvermelding
13 - 14
2
Voorwoord
Voor het vak ANW hebben we 3 modules moeten kiezen, onze eerste module Heelal, tweede
Leven en nu zijn we aangekomen bij de laatste en derde module Biosfeer. Onze groep bestaat uit
drie leden; Dominique Janssen, Tom Fletcher en Selma Latic. Wij zijn 5 VWO-leerlingen met
verschillende profielen. Dominique Janssen en Tom Fletcher hebben het EM-profiel en Selma Latic
heeft het NG/NT-profiel. Wij zijn woonachtig in Roermond en Herten. Het leek ons interessant om
het onderwerp te koppelen aan iets wat ooit in onze omgeving is gebeurd, namelijk
‘Natuurrampen veroorzaakt door platentektoniek’.
Als je aan natuurrampen denkt, komen daar verschillende onderwerpen uit. Tsunami’s,
overstromingen, orkanen, tornado’s en aardbevingen. Het lijkt allemaal zo ver weg, maar het is
dichterbij dan je denkt. Gezien onze lage ligging hoort Nederland bij de vijftien gevaarlijkste
landen ter wereld, maar doordat Nederland goed in staat is zich tegen overstromingen te
wapenen, valt de uiteindelijke positie een stuk lager uit. 1
We hebben ons verdiept in het onderwerp ‘Natuurrampen veroorzaakt door platentektoniek’. Dit
was niet een totaal nieuw onderwerp voor ons, want in de eerste tot en met de derde klas
hebben we door het vak Aardrijkskunde hierover iets geleerd. Alleen wilden we het meer weten
over platentektoniek in relatie met onze omgeving. Er is namelijk niets meer interessant dan iets
wat zich in jouw omgeving afspeelt.
3
Inleiding
Tweehonderd miljoen jaar geleden was het mogelijk om over land van Australië naar
Noord-Amerika te lopen. De veranderingen in de locaties en de kenmerken van de continenten
zijn het resultaat van geologische processen zoals continentale drift en platentektoniek. De
continenten, die ingebed liggen in de grotere platen oceanische korst, hebben zich verplaatst over
het aardoppervlak en doen dat nog steeds. In de begin van de jaren 60 startte met het verschijnen
van de theorie over platentektoniek een ware revolutie in de geologie. Sinds die tijd hebben
wetenschappers deze theorie bevestigd en aangepast en hebben zij nu een veel beter begrip van
hoe onze aarde is gevormd door platentektonische processen. Het is nu bekend dat, direct en
indirect, platentektoniek bijna alle geologische processen beïnvloedt en beïnvloedt heeft.
Het idee dat het aardoppervlak continu verschuift het de manier waarop we naar de wereld kijken
grondig veranderd. Maar wat zijn nou precies de gevolgen van platentektoniek? Tsunami’s,
overstromingen, orkanen, tornado’s en aardbevingen. Dit zijn een paar voorbeelden. Omdat we
natuurlijk niet op alle gevolgen van platentektoniek kunnen ingaan, hebben we ervoor gekozen
om de focus op aardbevingen te leggen.
We gaan in dit verslag het verband tussen natuurrampen veroorzaakt door platentektoniek en
uiteindelijk onze omgeving, in het bijzonder aardbevingen, stap voor stap uitwerken. We doen dit
door verschillende artikelen te lezen, beoordelen en daar onze conclusies uit te trekken.
Onze onderzoeksvraag luidt: Wat is de precieze oorzaak van de aardbeving in Roermond?
Na deze onderzoeksvraag volgden de deelvragen;
Is er een kans op weer een grote aardbeving?
Wat zijn gevolgen van aardbevingen in ons gebied?
Afbeelding 3: Platentektoniek
4
Hypothese
Als we de oorzaak van een aardbeving willen achterhalen, zal er naar verschillende factoren
gekeken moeten worden.
De aarde bestaat uit meerdere lagen. De buitenste laag is de aardkorst. Deze korst is onder land
tussen 30 en 60 kilometer dik en onder de oceaan soms maar 5 kilometer dik. Een aardbeving
ontstaat bij een trilling in deze aardkorst.
Meestal wordt een aardbeving veroorzaakt door het schuiven van de platen waaruit de aardkorst
bestaat. Deze platen zijn voortdurend in beweging en dit kan trillingen veroorzaken. De meeste
activiteit van deze platen veroorzaakt geen merkbaar effect in het dagelijks leven, maar zo nu en
dan komt er plotseling veel energie vrij binnen korte tijd en trilt een gebied eromheen mee en
spreken we van een aardbeving. Dit gebeurt het vaak op plekken waar de platen aan elkaar
grenzen, de breuklijnen.2 Roermond ligt bij het grensgebied van Duitsland en België, waar een
breuklijn ligt. Dit was volgens de oorzaak van de aardbeving. Andere oorzaken die minder vaak
voorkomen zijn het inslaan van
een meteoriet in de aarde, het
instorten van ondergrondse
grotten of een vulkaanuitbarsting.
F
Afbeelding 4: Schuivende aardplaten
5
Theoretisch kader
De aarde bestaat uit verschillende lagen. Binnenin de aarde is de kern, met daaromheen de
buitenkern, de mantel en de aardkorst. De aardkorst en de buitenste lagen van de mantel bestaan
uit enorm grote platen. Deze tektonische platen bewegen langs elkaar. Als platen tegen elkaar aan
botsen of langs elkaar schuiven, ontstaat er spanning. Wanneer al deze spanning in één keer
vrijkomt, ontstaan er trillingen. Als deze trillingen het aardoppervlak bereiken ontstaat er een
aardbeving. De kracht van een aardbeving wordt weergegeven door middel van de schaal van
Richter. Deze loopt van 1 tot 9, waarbij 1 staat voor een zeer lichte beving die geen schade tot
gevolg heeft en 9 voor een zeer zware beving waarbij vrijwel niets overeind blijft staan.
Veel zware aardbevingen vinden plaats op plekken waar tektonische platen botsen of langs elkaar
schuiven. Dit is in landen rondom de Grote Oceaan, zoals Japan, China en Australië. Ook in het
Middellandse Zeegebied, de Himalaya en bij Indonesië vinden regelmatig aardbevingen plaats. Op
andere plaatsen, zoals in Nederland, vinden ook aardbevingen plaats maar deze zijn vaak licht.
De zwaarste beving die in Nederland gemeten is was op 13 april 1992 bij Roermond. Deze had een
kracht van 5,8 op de schaal van Richter. 3
De trillingen die vrijkomen bij een aardbeving planten zich voort in alle richtingen. Seismometers
kunnen ze aan het oppervlak registreren. Seismogrammen kunnen de herkomst van de golven, de
seismische bron of aardbevingshaard aan het licht brengen. Het hypocentrum is de locatie van de
haard en het epicentrum is de plaats aan het aardoppervlak recht daarboven. De sterkte van een
aardbeving wordt uitgedrukt in magnitude en intensiteit. De magnitude drukken we uit met een
getal op de Schaal van Richter. Dit is een maat voor energie die vrijkomt bij een beving. De
getallen lopen van 1 tot boven de 6 voor de zwaarste aardbevingen. Voor de intensiteit is de
twaalfdelige Schaal van Mercalli in Romeinse cijfers, waarvan I het minst zwaar en XIII het
zwaarst. Dit beschrijft hoe een shock wordt ervaren. 4
Als tonnen grond plotseling langs een helling naar beneden schuiven is er sprake van een
aardverschuiving. Dit kan gebeuren door middel van een lawine. Ook kan een aardverschuiving
onderzees voorkomen. Een aardverschuiving is iets anders dan een aardbeving, alhoewel een
aardbeving wel een aardverschuiving kan veroorzaken. Een aardverschuiving kan drie oorzaken
hebben namelijk een aardbeving, een vulkaanuitbarsting of een hevige regenval.
Aardverschuivingen zijn vaak niet voorspelbaar en kunnen grote schade aanrichten. Een gevolg
van een aardverschuiving kan bijvoorbeeld een tsunami zijn. Een mogelijke onderzeese
aardverschuiving kan in de toekomst enorme gevolgen hebben, omdat dit schade kan aanrichten
aan de olieplatforms. Ook in Nederland vinden aardverschuivingen plaats. 5
Tsunami is een Japans woord en staat voor een vloedgolf die op gang komt na een
aardbeving (diep) in de zee. Er bestaan drie manieren hoe een tsunami kan ontstaan:
6
Door een meteoriet, vulkaanuitbarsting en door een aardbeving. Een aardbeving is meestal de
oorzaak van een tsunami. Er zijn gebieden op aarde waar aardbevingen vaak voorkomen, een
ringvormig gebied in de Grote Oceaan waar ook veel actieve en gevaarlijke vulkanen voorkomen.
Deze aardbevingen in de Ring van Vuur worden veroorzaakt door platentektoniek. Platen van de
bovenste aardlaag van de aardkorst die onafhankelijk van elkaar schuiven. Deze platen doen de
geografische ligging van continenten, oceanen en bergen opschuiven.Het ringvormige gebied
waar heel veel aardbevingen voorkomen, Ring van Vuur, is een gebied waar platen op elkaar
botsen. Op de grens van de Pacifische plaat met de Noord-Amerikaanse en de Filipijnse plaat ligt
de Ring van Vuur. De botsing van platen veroorzaakt aardbevingen en seismische activiteiten.
Convergerende platen verschuiven in een traag tempo, een paar centimeter per jaar.
Platentektoniek is de beweging van de platen. Platen die naar elkaar toe bewegen en tegen elkaar
botsen, zijn convergerende platen.
De Pacifische platen schuiven, ieder jaar met enkele centimeters, de ene plaat onder de andere.
De spanning tussen deze twee platen is enorm. De botsing, of de ontlading van de spanning,
tussen de platen geeft een schok: aardbeving. Een spanningsontlading dat een aardbeving
veroorzaakt van minimaal een 7,5 op de Schaal van Richter veroorzaakt een tsunami. 6
De theorie van de platentektoniek bouwt voort op eerder beschreven concepten van continenten
drift. Door de verschuiving van tektonische platen ontstaan er drie verschillende typen
plaatgrenzen, namelijk divergentie, convergentie en transformbreuk.
Vulkanische activiteiten, aardbevingen en het ontstaan van bergen en oceaantroggen vinden
allemaal plaats langs grenzen van tektonische platen. Tektonische platen kunnen bewegen omdat
de lithosfreer van de aarde sterker is en een lagere dichtheid heeft dan de onderliggende
athenosfeer. Dit zorgt ervoor dat de tektonische platen als het ware drijven op het vloeibare
binnenste van de aarde. De suggestie dat continenten kunnen verschuiven werd echter pas
geaccepteerd nadat was aangetoond dat de tektonische platen aangroeien langs
spreidingsruggen. 7
Ten oosten van Japan ligt de Pacifische plaat, dit is een zeeplaat (oceanische plaat) en bestaat uit
zwaar gesteente. Japan bestaat uit veel eilanden, waaronder het grootste eiland Honshu. Deze
eilanden liggen op de Euraziatische plaat en de Noord Amerikaanse plaat, dit zijn landplaten
(continentale platen) en bestaan uit licht gesteente. Hierdoor bevinden zich diverse breukzones
die de Japanse tektoniek verdelen in twee belangrijke tektonische regio’s:
het tektonische noorden (bestaat uit het noorden van Honshu en Hokkaido)
de tektonische zuiden (bestaat uit het zuiden van Honshu, shikoku en Kyushu)
De Pacifische plaat beweegt naar het westen in de richting van Japan en duikt daar
onder de Noord Amerikaanse plaat, dit gebied waar oceaanbodem onder de Japanse
7
eilanden weg zakt is een subductiezone. Dit komt omdat de Pacifische plaat zwaarder is dan de
Noord Amerikaanse plaats. Hierdoor ontstaat er een trog, dat is een langgerekte diepe kloof in de
oceaan. De naam van de trog voor Japan is heel verassend de Japanse trog.
De aardbeving in Japan vond plaats ruim 100 km uit de oostkust ter hoogte van Sendai en op een
diepte van zo’n 24 kilometer onder het oceaanoppervlak. Omdat de locatie van de beving onder
de oceaan ligt is de juiste naam eigenlijk ‘zeebeving‘.
De krachtige zeebeving werd direct opgevolgd door een grote vloedgolf. De golf heeft een lengte
van enkele honderden meters, maar is slechts tientallen centimeters hoog. Het Japanse woord
van dit type golf is Tsunami, een samenstelling van tsu (‘haven’) en nami (‘hoge golf’). Vrij vertaald
betekend het dus hoge havengolf.
De zeebeving veroorzaakt een tsunami in een cirkel. Dat betekend dat niet alleen Japan maar ook
tientallen andere landen zijn getroffen door dezelfde tsunami. De vloedgolf beweegt in alle
windrichtingen en het kan 22 uur duren voordat de vloedgolf in slaat aan de andere kant van de
oceaan, bijvoorbeeld op de kust van Chili.
Er is een verband tussen de reistijd en de kracht van de vloedgolf. Als de vloedgolf lang onderweg
is, zal de kracht afnemen. Dit is ook de reden waarom je weinig nieuwsberichten hoort over
schade en slachtoffers in landen als Chili of Verenigde Staten. 8
Door spanning in de aardkorst ontstaan breuken en komen aardbevingen voor aardbevingen in
Zuid-Nederland tonen aan dat de spanning daar blijkbaar hoog genoeg is om breuken te bewegen.
Omdat Nederland niet bij de rand van een tektonische plaat ligt, zijn de bevingen gelukkig niet
verwoestend, maar de beving van 13 april 1992 die in Roermond en omgeving aanzienlijke schade
veroorzaakte had toch een behoorlijke kracht (5.4 op de schaal van Richter).
Pas sinds ongeveer 100 jaar meet het KNMI de bevingen die in en rond Nederland plaatsvinden en
weten we dus meer over wanneer, hoe vaak en met welke kracht aardbevingen voorkomen.
Kleine bevingen die we niet eens merken, kunnen wel door seismograven worden gemeten. In
Nederland komen meerdere van dit soort bevingen voor (1-2 op de schaal van Richter).
Zwaardere bevingen zijn (gelukkig) zeldzamer in Nederland.
De activiteit van breuken heeft veel invloed op het landschap. Actieve breuken kunnen hellingen
vormen tussen opgeheven en gedaalde gebieden. Bovendien bepalen verticale bewegingen
(opheffing of daling) sterk de loop van rivieren.
Het gebied ten noorden van Limburg is vrijwel vlak, zeker als je het vergelijkt met het gebied ten
zuiden (het bekende Limburgse Heuvellandschap). De breuken hebben er door hun beweging
voor gezorgd dat het noordelijk deel gedaald is ten opzichte van het zuiden. In de omgeving zijn
verschillende hellingen waar te nemen die door breukbeweging zijn veroorzaakt.
Het landschap in Zuid Limburg is dus 'gemaakt' door de actieve breuken in het gebied. Het
opgeheven deel is door rivieren ingesneden en vormt nu het Limburgse heuvellandschap. Als je op
een hoger gelegen deel bent in Zuid-Limburg kun je heel goed zien dat het gebied als een soort
plateau is omhoog gekomen: de 'toppen' van de heuvels zijn erg vlak en liggen
ongeveer overal even hoog. 9
In het grensgebied van Duitsland, België en Nederland liggen een aantal breuken in de
8
korst van de aarde. Op andere plekken in Europa ontstaat juist compressie en ontstaan er bergen.
Uit registraties met seismometers en historische beschrijvingen waren al redelijk zware
aardbevingen in dit grensgebied bekend. om verder terug te kunnen kijken in de tijd is zoals
verteld al veel onderzoek gedaan door geologen. Op twee locaties vonden onderzoekers
aanwijzingen voor zeer forse bevingen, namelijk bij Bree in België en Jülich in Duitsland.
Ook in Nederland komen regelmatig forse aardbevingen voor. Toch is de kans dat je er eentje mee
gaat maken niet erg groot, omdat geologisch gesproken als er elk jaar een beving zou zijn daar aan
de lopende band grote aardbevingen plaatsvinden.
Niemand weet alleen wanneer er nou echt een grote aardbeving gaat komen. Ook al bestaan er
allerlei theorieën, de realiteit kan zich er niet aan houden. Toch zijn er geen bouwcodes opgesteld
tegen de bevingen. Er zijn wel Europese richtlijnen, maar die gaan uit van aardbevingen die
voorkomen met een frequentie van eens in de 475 jaar. Niks om ons voorlopig zorgen over te
maken dus. Maar áls er wel iets gebeurt, dan kunnen de gevolgen aanzienlijk zijn. 10
De Feldbiss breuk is een van de belangrijkste Nederlandse breuken. Hij maakt deel uit van het
breuksysteem van de Roerdalslenk, waarin ook nu nog regelmatig verticale verplaatsingen
optreden.
Om een beter inzicht te krijgen in de recente activiteit van de Feldbiss ten westen van Sittard is
een uitgebreid geomorfologisch onderzoek uitgevoerd, dat is aangevuld met boorgegevens en
geo-elektrische metingen. Er was al bekend dat de Feldbiss als geheel gedurende het Midden- en
Laat-Pleistoceen een gemiddelde verplaatsing vertoonde van 41-47 mm per duizend jaar; voor de
individuele breuken was dat 10-35 mm. Om na te gaan hoe een en ander op regionale schaal
plaatsvindt, werden twee sleuven gegraven, een door de Geleen-breuk, en een door de
hoofdbreuk.
De onderzoekers concluderen aan de hand van de sleuf door de Geleenbreuk dat de
verplaatsingen langs die breuk het gevolg zijn van creep langs de breuk. De resultaten uit de sleuf
door de Feldbiss waren veel interessanter. In deze sleuf werden geen structuren aangetroffen die
wijzen op aardbevingen met daaruit voortkomende vervloeiingen van het sediment. De
verplaatsingen die langs de breuk ter plaatse optraden, waren kennelijk vooral geleidelijk van
aard.
Een vergelijking met gegevens uit omringende gebieden suggereert dat plaats en tijdstip van deze
gebeurtenis verband houden met het terugtrekken van de landijskap die zich vanuit het noorden
tot ongeveer Nijmegen uitstrekte. De door het terugtrekken van het ijs verminderde druk zou een
spanningsveld hebben veroorzaakt dat, gesuperponeerd op het grotere spanningsveld dat de
Beneden-Rijndalslenk in zijn totaliteit kende, tot de plotseling sterke breukvorming leidde
gedurende de beginfase van de terugtrekking van het ijs. 11
9
De zware aardbeving op 13 april had een sterkte van 5,8 op de Schaal van Richter en werd
gevoeld tot in Tsjechië, Zwitserland, Frankrijk en Engeland. Deze aardbeving was de zwaarste ooit.
In Maaseik en Heinsberg is een schade aangericht tot ruim VII op de 12-delige Mercalli-schaal.
Toch was de schade niet gigantisch, omdat de aardbeving ongeveer 17 kilometer diep was. De
totale schade wordt geschat op 275 miljoen gulden waarvan 170 miljoen in Nederland.
De aardbeving vond plaats langs de Peelrandbreuk. De afstand tussen het epicentrum en de
Peelrandbreuk aan het aardoppervlak wordt verklaard door het schuine vlak van de breuk. 12
Onze probleemstelling luidt:
De gebieden in ons land die zich in de buurt van breuklijnen en/of gaswinning bevinden
moeten beter voorbereid zijn op een aardbeving en zijn gevolgen.
Voetnoot: gebruikte bronnen theoretisch kader
3: http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/108805-aardbevingen-hoe-ontstaan-ze-en-waar-vinden-ze-plaats.html
4: http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000332.html
5: http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/143260-aardverschuiving-rampzalig-natuurverschijnsel.html
6: http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/106756-hoe-ontstaan-tsunamis.html
7: http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/108825-vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-wanneer-barsten-ze-uit.html
8: http://www.mantzmedia.nl/handleiding-aardbeving-japan/
9:http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/aardwetenschappen/aardbeving/aardbevingen-in-nederland.asp
10: http://www.kennislink.nl/publicaties/zware-aardbevingen-in-nederland
11: http://www.kennislink.nl/publicaties/smeltende-ijskap-kon-nederlands-breuksysteem-activeren
12: http://www.knmi.nl/cms/content/27523/aardbeving_bij_roermond_13_april_1992
10
Methode
Om antwoorden te krijgen op onze onderzoeksvraag en deelvragen hebben we de methode
van dataverzameling gebruikt. Dit hebben wij gedaan door middel van tekstanalyse van de
artikelen.
Allereerst zullen er artikelen moeten worden opgezocht over hoe aardbevingen ontstaan,
daarna moet worden verdiept in het thema platentektoniek. Niet alleen internetartikelen,
want deze zijn niet altijd betrouwbaar, maar ook andere bronnen zoals aardrijkskunde boeken
zouden gebruikt kunnen worden. Als we onze onderzoeksvraag gaan verkleinen, moeten we
artikelen vinden over aardbevingen in Limburg.
Ook kan informatie over eerdere aardbevingen in de gebieden rond Roermond worden
opgezocht. Wellicht zien we dan dat dit vast niet de eerste keer is geweest.
Maar er moet ook naar de toekomst gekeken worden. Hiervoor zouden er contacten met
seismologen en geologen gelegd moeten worden.
Er zullen veel informatiebronnen gebruikt moeten worden, willen wij een zo precies mogelijk
antwoord op onze onderzoeksvraag verkrijgen.
11
Conclusie
Onze conclusie is niet gebaseerd op de resultaten, omdat dit onderzoek nooit is uitgevoerd. Wel
hebben we een verdere research gedaan op het internet en in de geschiedenis van de stad
Roermond. Hieruit hebben we de oorzaak kunnen leiden;
Roermond ligt op een breuklijn, de zogenaamde Roerdalslenk, een onderdeel van een heel
complex van breuken die door Duitsland, België en Nederland loopt. Een slenk is een gebied langs
een breuklijn dat daalt. Bij iedere beving daalt het meer. Daar waar dat gebeurt vormen die
slenken een natuurlijke bedding voor grote rivieren. Onze Roer volgt zo’n breuklijn vandaar de
naam Roerdalslenk.
Afbeelding 5: Slenk-beweging
De Roer volgt een breuk in de aardkorst: oorzaak aardbevingen. Het gebied tussen de
Peelrandbreuk en de Feldbissbreuk is een slenk (een dalend gebied, dat nog steeds ‘zakt’ met een
snelheid van ongeveer 2-4 mm per jaar. 13
De aardbeving van 13 april 1992 was geklasseerd als een middelgrote aardbeving en was één van
de grootste aardbevingen in Centraal- en Noordwest-Europa in de geschiedenis!
12
Bronvermelding
Bronnen afbeeldingen
Afbeelding 1:
https://www.google.nl/search?q=aardbevingen&safe=active&espv=2&biw=1600&bih=799&sourc
e=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=vd9YVIusN4_faKqZgfAP&ved=0CAYQ_AUoAQ#safe=active&tbm=isch
&q=aardbeving&facrc=_&imgdii=qOX8vIKY_m0prM%3A%3BiMCMSPBAq-1eJM%3BqOX8vIKY_m0
prM%3A&imgrc=qOX8vIKY_m0prM%253A%3BDbJ5Ipv7CjnkUM%3Bhttp%253A%252F%252Ftwitt
ermania.nl%252Fwp-content%252Fuploads%252F2010%252F01%252FHaiti-aardbeving.jpg%3Bhtt
p%253A%252F%252Ftwittermania.nl%252F2010%252F01%252Ftwitter-al-miljoenen-ingezameldvoor-hati%252Fhaiti-aardbeving%252F%3B988%3B660
Afbeelding 2:
https://www.google.nl/search?q=aardbevingen&safe=active&espv=2&biw=1600&bih=799&sourc
e=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=vd9YVIusN4_faKqZgfAP&ved=0CAYQ_AUoAQ#safe=active&tbm=isch
&q=tsunami&facrc=_&imgdii=_&imgrc=hkDWJH380FH8yM%253A%3B2tMu4AQnef-I6M%3Bhttp
%253A%252F%252Fwww.go-green.ae%252Fuploads%252Ftsunami.jpg%3Bhttp%253A%252F%25
2Fwww.go-green.ae%252Fgreen-column.php%253Faid%253D117%3B424%3B283
Afbeelding 3:
https://www.google.nl/search?q=landkaart+platentektoniek&safe=active&espv=2&biw=814&bih
=619&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=4vVYVIDUHIvxari-gLgJ&ved=0CAYQ_AUoAQ#facrc=_&im
gdii=_&imgrc=1CcaC5eAkmLKzM%253A%3Bn7nQ6MoQRwjDSM%3Bhttp%253A%252F%252Fman
tzmedia.nl%252Fwp-content%252Fuploads%252F2010%252F01%252Ftektoniek_52edruk12.jpg%
3Bhttp%253A%252F%252Fwww.mantzmedia.nl%252Ftektonische-mysterie-help-mee-oplossen%
252F%3B1600%3B818
Afbeelding 4:
http://www.aardbeving.net/sites/wat-is-een-aardbeving.html
Afbeelding 5:
http://www.historieroermond.nl/aardbeving/aardbeving.htm
13
Bronnen verslag
1: Artikel 1
http://www.nu.nl/binnenland/2605387/nederland-heeft-grootste-kans-natuurramp-in-europa-.ht
ml
2: Artikel 2
http://www.aardbeving.net/sites/wat-is-een-aardbeving.html
13: Artikel 3
http://www.historieroermond.nl/aardbeving/aardbeving.htm
Bronnen theoretisch kader
3: PGO 1
http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/108805-aardbevingen-hoe-ontstaan-ze-en-waar-vinden-ze
-plaats.html
4: PGO 2
http://www.natuurinformatie.nl/ndb.mcp/natuurdatabase.nl/i000332.html
5: PGO 3
http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/143260-aardverschuiving-rampzalig-natuurver
schijnsel.html
6: PGO 4
http://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/106756-hoe-ontstaan-tsunamis.html
7: PGO 5
http://dier-en-natuur.infonu.nl/natuur/108825-vulkanen-wat-is-een-vulkaan-en-wanneer-barsten
-ze-uit.html
8: PGO 12
http://www.mantzmedia.nl/handleiding-aardbeving-japan/
9: PGO 7
http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone-woorden/aardwetenschappen/a
ardbeving/aardbevingen-in-nederland.asp
10: PGO 8
http://www.kennislink.nl/publicaties/zware-aardbevingen-in-nederland
11: PGO 14
http://www.kennislink.nl/publicaties/smeltende-ijskap-kon-nederlands-breuksysteem-activeren
12: PGO 6
http://www.knmi.nl/cms/content/27523/aardbeving_bij_roermond_13_april_1992
14