Recht op gelijke behandeling voor personen met

Recht op gelijke behandeling
voor personen met een
handicap of chronische ziekte
Recht op gelijke behandeling
voor gehandicapten en
chronisch zieken
Inhoudsopgave
Iedereen heeft recht op gelijke behandeling -
4
Interview met Laurien Koster
Gelijke behandeling op de werkvloer
6
Gelijke behandeling bij het studeren
8
Gelijke behandeling voor leerlingen op de basis-
10
en middelbare school
Gelijke behandeling bij het kopen of huren van
12
een woning
Gelijke behandeling bij gebruik van het
14
openbaar vervoer
5 veelgestelde vragen
16
Een klacht indienen
18
Iedereen heeft recht
op gelijke behandeling
Iedereen die zich gediscrimineerd voelt vanwege zijn of haar
handicap of chronische ziekte kan terecht bij de Commissie Gelijke
Behandeling (CGB). Wij spraken voorzitter Laurien Koster over de
taken van deze organisatie.
Waarom is er gelijkebehandelingswetgeving voor mensen met een handicap of
chronische ziekte?
In Nederland kampt 1 op de 8 Nederlanders met langdurige beperkingen en ruim
een kwart van de Nederlanders heeft een chronische ziekte. Helaas worden zij
nog te vaak onnodig belemmerd bij het krijgen van werk, woonruimte en onderwijs. Ook hebben zij regelmatig te maken met stereotypen, vooroordelen en
discriminatie.
Om deze groep te beschermen tegen discriminatie is er de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Alle langdurige, lichamelijke,
verstandelijke en psychische beperkingen vallen onder deze wetgeving. Maar ook
de mensen die gediscrimineerd worden, omdat wordt gedacht dat zij een handicap of chronische ziekte hebben.
Het is niet zo dat werkgevers nooit mensen met een handicap of chronische
ziekte op de werkvloer willen. Of dat onderwijsinstellingen alleen studenten zonder beperkingen binnenhalen. Wel is er nog te vaak sprake van koudwatervrees
veroorzaakt door vooroordelen waar men zich vaak niet eens bewust van is. Bijvoorbeeld dat iemand met een handicap ongeschikt is voor het werk, dat mensen
met een chronische ziekte vaak ziek zijn, of dat je als werkgever op kosten wordt
gejaagd door benodigde aanpassingen.
4
Wat doet de Commissie Gelijke Behandeling?
De Commissie ziet toe op de uitvoering van de wetgeving en is dus de instantie
waar iedereen met vraagstukken over gelijke behandeling terecht kan. We doen
onderzoek naar discriminatie, spreken oordelen uit over individuele klachten,
geven adviezen (bijvoorbeeld aan werkgevers) en voorlichting. Hierdoor draagt de
CGB bij aan het voorkomen en verminderen van discriminatie.
Wie kunnen er allemaal bij de CGB terecht?
Iedereen kan bij ons terecht. Burgers, werkgevers, leidinggevenden, schooldirecteuren, etc. kunnen ons vragen om een juridisch oordeel. Ook voor informatie of
vragen over gelijke behandeling kan iedereen bij ons aankloppen, bijvoorbeeld bij
ons juridisch spreekuur.
Gelukkig zien we dat steeds meer organisaties proberen te voorkomen dat er een
conflict ontstaat. De CGB helpt daarbij. Twijfelen werkgevers of scholen over wat
wel of niet mag? Dan is de CGB dé autoriteit die kan toetsen en uitleggen of zij
met hun beleid discrimineren.
Wat moet er allemaal nog gebeuren?
Ongelijke behandeling is vaak een gevolg van te weinig kennis. Goede voorlichting
is daarom essentieel. Zo bestaat het vooroordeel dat mensen met een beperking
extra gedoe en kosten opleveren. Maar er bestaan verschillende mogelijkheden
om eventuele kosten te compenseren.
Mensen moeten voorbij het eerste vooroordeel komen, niet in hokjes plaatsen of
mensen labelen met hun eigen opvattingen. Zij moeten bereid zijn om de gevolgen van het eigen gedrag onder ogen te zien en dat zonodig aan te passen. Dat
vraagt om hoofd, hart én vaardigheden.
5
Gelijke behandeling
op de werkvloer
Sinds ik aan mijn baas verteld heb dat ik manisch depressief ben, reageert zij anders op mij. Ook maken mijn collega’s vervelende opmerkingen. Vanwege het arbeidsconflict dat is ontstaan, is mijn contract niet
verlengd. Mag dat?
Wat staat er in de wet?
Een werkgever mag u vanwege uw handicap niet anders behandelen dan uw collega’s die niet gehandicapt zijn. Dit geldt voor zowel de sollicitatie, aanstelling,
arbeidsvoorwaarden, opleidingsmogelijkheden, promotie, arbeidsomstandigheden en ontslag.
Hetzelfde geldt voor uitzendbureaus en werving- en selectiebureaus. Zij mogen
niet weigeren om iemand voor een functie voor te dragen vanwege zijn of haar
beperking. Ook niet als de opdrachtgever daar specifiek om vraagt.
Bij een sollicitatie moeten alle kandidaten op basis van de functie-eisen beoordeeld worden. Of iemand een beperking heeft, mag hierbij geen rol spelen. Een
werkgever kan er niet blindelings vanuit gaan dat een beperking de sollicitant
ongeschikt maakt. Alleen als belangrijke taken uit de functie hierdoor niet uitgeoefend kunnen worden bestaan er uitzonderingen.
Als de werknemer om een dergelijke aanpassing vraagt, is de werkgever verplicht hier gehoor aan te geven. Het moet dan wel gaan om een geschikte en
noodzakelijke aanpassing. Alleen als de aanpassing onevenredig belastend is,
kan de werkgever deze aanpassing weigeren. Bijvoorbeeld als de kosten voor de
werkgever te hoog zijn.
Wat doet de CGB?
De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van sollicitanten en werknemers die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook
geeft de CGB voorlichting aan werkgevers en belangenorganisaties over sollicitanten en werknemers met een beperking. Verder heeft de CGB de Werving- en
selectiegids opgezet (www.wervingenselectiegids.nl) waarin informatie staat over
de werving en selectie van mensen met een beperking.
Voorbeeld
Een vrouw met diabetes solliciteert naar een functie als stewardess. De werkgever vindt haar ongeschikt voor de functie vanwege haar ziekte. De vrouw is het
daar niet mee eens en stapt naar de CGB. De CGB oordeelt dat de werkgever de
vrouw niet zomaar af mag wijzen. Zij moet eerst onderzoeken om welke vorm van
diabetes het gaat. Dit is van belang om de geschiktheid van de vrouw te beoordelen (oordeel 2006-3).
Soms kunnen bepaalde taken door een beperking niet uitgeoefend worden, maar
is het wel mogelijk met een aanpassing, zoals:
• aangepast werkrooster
• aangepast toetsenbord
• extra verlichting op de werkplek
6
7
Gelijke behandeling
bij het studeren
Sinds vorig jaar studeer ik economie aan de universiteit. Vanwege mijn
dyslexie heb ik meer tijd nodig voor mijn examens. De universiteit wil
echter geen uitzondering maken. Zijn ze hiertoe wel verplicht?
Als een student om een aanpassing vraagt, is de school verplicht deze te verzorgen. De student moet dan wel tijdig laten weten welke aanpassing precies
gewenst is. Voorbeelden van aanpassingen zijn:
Wat staat er in de wet?
Mbo, hbo, wo en praktijkonderwijs in het voortgezet onderwijs moet voor iedereen
toegankelijk zijn. Ook voor studenten met een handicap of chronische ziekte. Met
toegankelijk wordt bedoeld dat een student met beperking:
• extra studietijd
• een spraakherkennende computer
• een aangepast examen (bijvoorbeeld mondeling in plaats van schriftelijk)
• toegang heeft tot het onderwijs
• kan deelnemen aan toetsen
• de opleiding kan afronden
Als vaststaat dat de student geschikt is om de opleiding te volgen, mag de instelling hem of haar niet weigeren vanwege een beperking. De opleiding kan de
geschiktheid van de student beoordelen aan de hand van de opleidingseisen die
noodzakelijk zijn voor de opleiding.
De onderwijsinstelling heeft ook de plicht om te onderzoeken of een student
vanwege zijn of haar handicap de essentiële onderdelen van de opleiding kan
volgen. Doorgaans houdt dit in dat de instelling in ieder geval een gesprek met de
student zal moeten voeren. Pas dan wordt duidelijk wat de mogelijkheden en onmogelijkheden van de student zijn. Eventueel kan de school hierover ook medisch
advies vragen.
8
Alleen als de aanpassing onevenredig belastend is, kan de instelling deze aanpassing weigeren. Bijvoorbeeld omdat de kosten voor de school te hoog zijn.
Wat doet de CGB?
De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van studenten die ongelijk
behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB
voorlichting aan onderwijsinstellingen over studenten met een beperking en de
doeltreffende aanpassingen. In 2007 heeft de CGB een onderzoek gedaan naar de
toegankelijkheid van het beroepsonderwijs voor studenten met een handicap of
chronische ziekte waaruit blijkt dat deze nog lang niet optimaal is (zie ook www.
cgb.nl). Verder heeft de CGB meegewerkt aan het voorlichtingsmateriaal van
JOB en JOPLA voor Mbo-studenten.
Voorbeeld
Een student wil graag de opleiding tot verpleegkundige volgen. Maar de school
weigert hem vanwege zijn chronische ziekte. De reden is dat de man door zijn
ziekte geen nachtdiensten kan draaien. De school heeft niet aangetoond dat het
draaien van nachtdiensten onderdeel is van de opleiding tot verpleegkundige. De
school had de student daarom niet mogen weigeren (2006-35).
9
Gelijke behandeling
voor leerlingen op de basisen middelbare school
Mijn dochter heeft een spierziekte waardoor ze in een elektrische
rolstoel zit. Toen we de basisschool belden om haar aan te melden
vertelde de directeur dat de school niet toegankelijk was voor rolstoelgebruikers. Ze hebben haar inschrijving direct afgewezen. Mag dat?
behoefte is aan bemiddeling. Deze bemiddeling wordt verzorgd door onderwijsconsulenten. In de meeste gevallen leidt dit tot een snelle en bevredigende oplossing. Leerlingen die naar het speciaal onderwijs zijn verwezen kunnen niet bij de
CGB of de Stichting OSO terecht.
Wat staat er in de wet?
Sinds 1 augustus 2009 mogen scholen voor basis- en voortgezet onderwijs
leerlingen niet zomaar weigeren vanwege een handicap of chronische ziekte. Dit
geldt voor zowel:
Wat doet de CGB?
De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van leerlingen of ouders
van leerlingen die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische
ziekte. Ook geeft de CGB voorlichting aan onderwijsinstellingen en ouders over
de eisen die de gelijkebehandelingswetgeving stelt.
•
•
•
•
toegang tot het onderwijs
aanbieden van onderwijs
afnemen van toetsen
afronden van onderwijs
Bovendien bepaalt de wet dat als (een ouder van) een leerling met een beperking
om een aanpassing vraagt, de school verplicht is deze te realiseren. Alleen als de
aanpassing onevenredig belastend is, kan de school deze aanpassing weigeren.
Bijvoorbeeld omdat de kosten te hoog zijn. Voorbeelden van aanpassingen zijn
aangepast lesmateriaal, een aangepast lesrooster en extra tijd voor examens.
Voorbeelden
In de volgende situaties kan een ouder van een leerling, een school of een
belangenorganisatie de CGB om een oordeel vragen:
• een leerling wordt vanwege een beperking niet tot de school toegelaten
• er zijn problemen bij het aanbieden van het onderwijs. Bijvoorbeeld omdat de
school geen aanpassingen biedt
• er zijn problemen bij het afnemen van toetsen. Bijvoorbeeld omdat de leerling
geen extra leestijd heeft gekregen, terwijl hier wel om is verzocht
• de leerling wordt vanwege zijn of haar beperking van school gestuurd
Een leerling met een beperking heeft niet altijd het recht op toelating op de
school van zijn of haar keuze. Het schoolbestuur moet onderzoeken of de leerling
aan de lessen deel kan nemen.
Ouders van leerlingen met een handicap of chronische ziekte kunnen bij de CGB
terecht. Geïndiceerde leerlingen kunnen ook de Stichting OSO inschakelen als er
10
11
Gelijke behandeling
bij het kopen of huren
van een woning
Als chronisch zieke (ik heb zware epilepsie) voel ik mij gediscrimineerd
bij het vinden van zelfstandige woonruimte. Ik heb meerdere malen
meegemaakt dat een particuliere verhuurder mij geen woning wilde
verhuren omdat ik geen betaald werk heb. Maar vanwege mijn ziekte
kan ik helaas niet meer werken. De verhuurders gaven aan dat ze contractvrijheid hebben, mogen zij zich hierop beroepen?
Wat staat er in de wet?
Sinds maart 2009 kunnen verhuurder of verkopers mensen geen woonruimte
weigeren vanwege hun handicap of chronische ziekte. Daarnaast hebben mensen
met een beperking bij het huren of kopen van woningen recht op aanpassingen
maar zij moeten daar dan wel om vragen.
In de praktijk gaat het vaak om relatief simpele/goedkope aanpassingen. Bijvoorbeeld een huurcontract digitaal verstrekken, zodat de huurder deze met een
brailleleesregel op de computer kan lezen. Als mensen zich door huurders of
verkopers ongelijk behandeld voelen, kunnen zij bij de CGB terecht.
Als er problemen zijn rond bouwkundige of woontechnische aanpassingen (zoals
het aanleggen van een traplift), biedt de CGB geen uitkomst. Hier gaat de gemeente over.
12
Wat doet de CGB?
De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van personen die ongelijk
behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB
voorlichting aan verhuurders en verkopers over de eisen die de gelijkebehandelingswetgeving stelt.
Voorbeeld
Een bewoonster vraagt aan de vereniging van eigenaren toestemming om haar
scootmobiel naast haar voordeur of op een lege plek in de garage neer te zetten.
Dit verzoek wordt door de vereniging van eigenaren afgewezen. De aanpassing
die door de bewoonster gevraagd wordt heeft geen financiële gevolgen voor de
vereniging, maar vraagt wel om flexibiliteit. De Commissie oordeelt dat deze
flexibiliteit, op basis van de wet, van de vereniging gevraagd mag worden (oordeel
2010-35).
”Wij vinden het
jammer dat we
geen uitzondering
kunnen maken.”
www.cgb.nl
13
Gelijke behandeling
bij gebruik van het
openbaar vervoer
Ik reis voor mijn werk vaak met de trein. Omdat ik zeer slechtziend ben,
kocht ik in het verleden altijd kaartjes aan het loket of in de trein zelf.
Sinds kort is het niet meer mogelijk om een kaartje in de trein te kopen
en verdwijnen er veel loketten. Vanwege mijn handicap kan ik de kaartjesautomaat niet gebruiken. Kan ik hiermee bij de CGB terecht?
Wat staat er in de wet?
Ook het openbaar vervoer moet toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. De toegankelijkheid geldt voor vervoersmiddelen (zoals treinen en bussen),
stations, haltes, kaartverkoop en informatievoorziening. Hier zijn regels voor in
de maak. Deze moeten ervoor zorgen dat het openbaar vervoer zo wordt ingericht, dat mensen met een handicap of chronische ziekte zoveel mogelijk
zelfstandig kunnen reizen.
De regels bepalen dat bedrijven van openbaar vervoer maatregelen moeten treffen om de toegankelijkheid te waarborgen. Op grond van deze regels zullen zij
bijvoorbeeld verplicht zijn om voor begeleiding of hulp bij het in- en uitstappen te
zorgen. Het is de bedoeling dat de regels voor het openbaar vervoer eind 2010 in
werking treden. Dat betekent niet dat alle voorzieningen in het openbaar vervoer
dan direct voor iedereen toegankelijk zullen zijn. Bestaande voorzieningen worden geleidelijk en stapsgewijs aangepast.
14
Wat doet de CGB?
De CGB behandelt klachten van personen die ongelijk behandeld zijn vanwege
hun handicap of chronische ziekte. Het openbaar vervoer moet toegankelijker
worden voor reizigers met een beperking. In aanloop naar de wetsuitbreiding
heeft de CGB er in haar evaluatie van de WGBH/CZ op aangedrongen het openbaar vervoer zo snel mogelijk toegankelijker te maken. Ook heeft de CGB gesproken met de NS over de problemen van blinden en slechtzienden bij het kopen
van treinkaartjes.
”Persoonlijk
heb ik er geen
bezwaar tegen.”
www.cgb.nl
15
5
veel gestelde vragen
1.
Mogen werkgevers voorkeursbeleid voor gehandicapten/chronisch
zieken hanteren?
Ja. Het is mogelijk voor bedrijven om voorkeursbeleid te voeren voor gehandicapten en chronisch zieken. Hier zijn wel voorwaarden aan verbonden. Zo
moeten gehandicapten en chronisch zieken in het bedrijf ondervertegenwoordigd zijn, en kunnen zij alleen voorrang krijgen bij gelijke geschiktheid.
Voor meer informatie kunt u de folder voorkeursbeleid raadplegen. Deze is
digitaal te vinden op de website van de CGB (www.cgb.nl).
2.
Mag een werkgever tijdens de sollicitatieprocedure informeren naar
mijn gezondheid?
Nee. Werkgevers mogen in de loop van de sollicitatieprocedure geen vragen
stellen over uw gezondheid. Informatie inwinnen over ziekteverzuim in het
verleden mag ook niet. Voor meer informatie op dit gebied kunt u terecht bij
de Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen.
5.
Kan de Commissie Gelijke Behandeling alle klachten op grond van
handicap/chronische ziekte in behandeling nemen?
Mag een beperking de beloning/bonus beïnvloeden?
Nee. Wanneer het niet verkrijgen van loonsverhoging of bonus rechtstreeks
verband houd met de handicap of chronische ziekte is er sprake van verboden onderscheid.
3.
4.
Mag de voorkeur van klanten een rol spelen?
Nee. De verwachting dat klanten moeite zouden hebben met een werknemer
met een bepaalde handicap of ziekte mag er niet toe leiden dat een werknemer voor bepaalde taken niet ingezet wordt.
De CGB mag niet over alle situaties waar sprake is van discriminatie oordelen. Als de klacht gaat om handelingen van de overheid naar burgers toe
(eenzijdig overheidshandelen) mag de CGB daarover niet oordelen. Ook kan
de CGB niets zeggen over het terrein goederen en diensten. Bij goederen
gaat het om een product dat u in de winkel koopt, bijvoorbeeld een wasmachine. Onder diensten valt bijvoorbeeld het afsluiten van een verzekering.
Ter illustratie twee voorbeelden van vragen die de CGB niet in behandeling
kan nemen.
Voorbeeld 1 eenzijdig overheidshandelen: Vanwege mijn handicap ben ik niet
in staat om zelfstandig te reizen. De gemeente heeft mijn verzoek om in aanmerking te komen voor een vergoeding van de regiotaxi afgewezen. Volgens
hen is mijn inkomen hiervoor te hoog.
Voorbeeld 2 goederen en diensten: Als ik naar de supermarkt ga mag mijn
blinde geleidehond niet naar binnen. De supermarkt zegt dat ze geen enkele
hond binnenlaten dus ook geen blinde geleidehonden.
16
17
Een klacht
indienen
Als u zich gediscrimineerd voelt, kunt u een klacht indienen bij de CGB. De CGB
onderzoekt de klacht en spreekt vervolgens een oordeel uit. In dit oordeel staat of
er inderdaad is gediscrimineerd.
Belangenorganisaties en ondernemingsraden kunnen ook zelf bij de CGB
aankloppen. Bijvoorbeeld omdat hun leden worden gediscrimineerd of omdat er
discriminatie in de organisatie plaatsvindt.
Organisaties
Soms weet een organisatie zelf niet goed wat er wel of niet mag. Zij kunnen dan
hun beleid voorleggen aan de Commissie. De CGB onderzoekt dan of het beleid
niet discriminerend is. Dit heet een ‘Oordeel eigen handelen’.
Meer informatie
Oordelen en meer informatie over handicap en chronische ziekte zijn te
vinden op de website van de Commissie Gelijke Behandeling: www.cgb.nl.
Vragen? Bel het juridisch spreekuur van de CGB: 030 - 888 38 88 (iedere
werkdag van 14.00-16.00) of mail naar [email protected].
Postadres:
Postbus 16001
3500 DA Utrecht
Telefoon (030) 888 38 88
Teksttelefoon (030) 888 38 29
Fax (030) 888 38 83
E-mail: [email protected]
14
18
19