Modern - zelfbewust - toegankelijk

Cultuurbrief 2013-2016
Modern - zelfbewust toegankelijk
Cultuurbrief 2013-2016
1
2
Cultuurbrief 2013-2016
Cultuurbrief 2013-2016
Modern - zelfbewust - toegankelijk
Geachte raad,
Met veel plezier presenteert het college van B en W
u de Cultuurbrief 2013-2016 Modern, zelfbewust,
toegankelijk. In dit document schetsen wij de gewenste
ontwikkelrichtingen van het culturele klimaat in onze
stad, om de komende periode verder te bouwen aan
een stad met een levendig en inspirerend cultureel
leven. Graag gaan wij met u, en onze partners uit de
stad, in gesprek over de inhoud van deze Cultuurbrief.
Almere in 2030, een blik in de toekomst.
Almere is in 2030 een grote stad van 350.000 inwoners.
In haar nog altijd jonge geschiedenis heeft het de
reputatie opgebouwd van stad waar het experimentele
niet geschuwd wordt. Op het gebied van stedenbouw en
architectuur, maar ook in de gezondheidszorg, sport
en cultuur heeft de stad eigen keuzes gemaakt. Zelf­
bewust, soms eigenwijs. Niet gehinderd door eeuwen­
oude tradities of vastgeroeste patronen heeft Almere
nieuwe modellen ontwikkeld. Dat er bij de zoek­tocht
naar eigen modellen ook tegenslagen waren, deerde
niet. Almere zocht en vond haar eigen plek en vorm.
Op het gebied van cultuur staat Almere in 2030
bekend om de bijzondere manier waarop het
stedenbouwkundige karakter van de stad, met het vele
groen en het alom aanwezige blauw, vervlochten is met
cultuur. De Floriade 2022 heeft zijn stempel gedrukt
op de stad en een trend gezet voor de toekomst. De
stad biedt tal van landschapskunstwerken, prachtige
parken, landjes, en landgoederen - waar vaak
programmering van theater en muziek in de open
lucht een plek heeft gekregen. De stad heeft een
aantal landelijk bekende gezelschappen en festivals
aan zich weten te binden die elk jaar een grote stroom
toeristen trekken met hun zomerprogrammering in de
buitenruimte. Cultuur is in het Almere van de toekomst
geen ver-van-mijn-bed-show van klassieke instituten,
het is iets wat dicht bij de inwoners staat. Een groot
deel van de inwoners is niet alleen meer consument
van cultuur, maar ook medeproducent geworden.
Zij creëren samen met kunstenaars in hun eigen
woonomgeving cultureel aanbod, kopen bij culturele
organisaties wijkgericht cultuuraanbod in, en zijn zelf
verantwoordelijk voor de verfraaiing van hun wijk.
De gemeente richt zich anno 2030 op de rand­voor­waar­
den en basisfaciliteiten, zoals ruimte en gebouwen
voor al deze activiteiten, zowel in het stadscentrum als
in de wijken. Kunst en cultuur worden gestimuleerd
in het onderwijs. Daar leer je waarderen en creëren.
Daar wordt een stevige basis gelegd voor de culturele
ontwikkeling van de jeugd. Dat wordt aangevuld met
specifiek aanbod voor kinderen en jongeren met
artistiek talent. Tegelijkertijd is het ondernemerschap
van de creatieve talenten aangemoedigd. Naast de
traditionele creatieve sector is een nieuwe generatie
culturele ondernemers ontstaan. Cultuur in Almere
is wederkerig en niet eenzijdig. De stad is gebaat bij
passie. Zo is het Almere van 2030 een met de stad
vervlochten cultuurnetwerk; een patchwork dat
culturele producten en maatwerk aan de inwoners van
Almere biedt.
Cultuurbrief 2013-2016
3
Almere is modern en niet klassiek, een Concertgebouw als dit is in onze stad niet op zijn plek
Inleiding
Een stad met een levendig en inspirerend cultureel
leven is aantrekkelijk. Inspirerend voor een brede groep
bewoners en bezoekers, toegankelijk en laagdrempelig.
Verrassend, interactief en flexibel.
Het college heeft de ambitie om een dergelijk
inspirerend cultureel leven te stimuleren. Cultuur
als aanjager voor onze economie. Cultuur als een
aantrekkelijke vestigingsfactor voor het bedrijfsleven
en voor inwoners. Onze inwoners genieten veel en
graag van cultuur, maar doen dat vaak in een andere
stad, omdat ze naar eigen zeggen in Almere niet
vinden wat ze zoeken. Veel Almeerders missen cultuur.
Anders gezegd, vraag en aanbod sluiten niet naadloos
op elkaar aan. Maar die ambitie kan alleen worden
gerealiseerd wanneer het een gedeelde ambitie is van
politiek en inwoners. De realisatie van de droom kan
niet louter afhankelijk zijn van de inzet van gemeente
en overheidsbudgetten. Het vergt niet alleen denken
over aanbod, maar het is ook zoeken naar de vraag.
Onze zoektocht naar een eigen cultureel leven vindt
plaats in een tijd van veel veranderingen. Dat geldt voor
4
Cultuurbrief 2013-2016
het cultuurbeleid, dat geldt voor de financiële middelen
van de overheid, maar het geldt evenzeer voor de
wijze waarop artistieke producten worden gemaakt en
gewaardeerd. In veel gevallen hoef je de deur niet meer
uit, om kunst te kunnen beleven. Dat was vroeger wel
anders.
Almere bevindt zich dus op een kruispunt. Het
rijksbeleid is veranderd. De wereld verandert. Vraag en
aanbod zijn niet meer dezelfde. Daarnaast is ook een
inhoudelijk debat over overheidsinterventie ontstaan.
Sinds Thorbecke is stap voor stap het misverstand
ontstaan dat de overheid via de politiek geen artistieke
kaders mag geven aan het cultuurbeleid. De overheid
mocht optreden als financier en hooguit wat sociale
en welzijnachtige doelstellingen meegeven. Dat is
een misverstand waar uiteindelijk zowel publiek als
producten de dupe van zijn geworden. Wat Thorbecke
bedoelde is dat de appreciatie van de individuele
kunstuiting geen onderwerp van politiek debat is.
Dat zou de staat tot een totalitaire staat maken. Wat
Thorbecke niet zei is dat de overheid niet vooraf
wensen, gedachten of opdrachten mag formuleren die
gekoppeld zijn aan de cultuurbudgetten.
En dat is wat het college beoogt met deze cultuurbrief:
een langetermijnvisie formuleren en daarin aangeven
op welke wijze cultuur kan worden georganiseerd. En
vervolgens een opdracht formuleren die past bij de
situatie en de subsidie die aan een instelling wordt
gegeven.
Bij het formuleren van die opdrachten wil het college,
rekening houdend met de mening van het publiek
en het oordeel van deskundigen, op effectieve wijze
richting en sturing geven aan de cultuurbudgetten.
Zo komen wij tot een cultuursector die past bij de
stad en recht doet aan de opvattingen die hier leven.
Dit betekent dat wij niet elke kunstuiting meer zullen
subsidiëren. We steunen de kunstuitingen die op een
breed maatschappelijk draagvlak kunnen rekenen en
bijdragen aan de doelen die wij als gemeente stellen.
Almere is de enige grote stad die vanaf oprichting zijn
eigen geschiedenis schrijft. Almere is modern en niet
klassiek. Dat is te zien in onze stedenbouw, ruimtelijke
ontwikkeling en architectuur. Het moet dus ook terug te
zien zijn in de culturele infrastructuur. Almere is geen
stad voor het 19de-eeuwse museum in een gebouw met
timpanen, geleid via een traditionele organisatie met
een chic bestuur. We gooien de traditie niet overboord,
maar reflecteren daarop. De polder is gemaakt om
ruimte te creëren. Die ruimte gebruiken we om nieuwe
en nieuwe uitingen te creëren. Kwaliteit is voor ons niet
alleen artistieke kwaliteit, maar ook kruisbestuiving,
publieksbereik, educatie en talentontwikkeling.
Almere zelf is een moderne creatie. Het cultuurbeleid
moet aansluiten op wat Almere is. Modern, zelfbewust,
toegankelijk.
We denken bij het opstellen van onze opdrachten
niet per definitie meer in instellingen en instituties,
maar in termen van mensen, functies en ruimtes.
Cultuurbrief 2013-2016
5
Impressie Almere 2.0
Een toekomstvisie
Hiervoor hebben we een beeld geschetst van cultuur in
het Almere van 2030. Dat gaat uit van een heel flexibele
en ondernemende culturele structuur, waarin voor alle
inwoners aanbod te vinden is. Een structuur, gebouwd
op een aantal bijzondere kenmerken van Almere:
ondernemerschap, experiment, burgerkracht en het
groene karakter van de stad.
In de langetermijnvisie Cultuur 2.0, die is geschreven
in het kader van het Integraal Afsprakenkader met het
Rijk over de groei van Almere naar 350.000 inwoners,
wordt globaal aangegeven langs welke lijnen we tot die
structuur willen komen. Cultuur 2.0 is een stip op de
horizon, die we willen bereiken door steeds in vier­
jarige cultuurperiodes samen met onze partners Rijk,
provincie en fondsen, doelen vast te stellen. We werken
daarbij langs vier programmalijnen:
6
Cultuurbrief 2013-2016
• Nationale voorzieningen koppelen aan Almeerse
kwaliteiten
Almere zoekt een eigen profiel binnen een regio met
oude cultuursteden als Amsterdam en Utrecht. We
streven naar cultuuraanbod dat geen doublure is van
wat elders bereikbaar is voor de inwoners. We streven
naar cultuur die past bij de identiteit van de stad. De
groene (buiten-)ruimte, jeugd, en het karakter als
nieuwe stad zonder vastgeroeste tradities zijn daarin
belangrijke elementen.
• Versterking van het cultureel middenveld
We willen bevorderen dat de gesubsidieerde instellingen
een gezonde bedrijfsvoering hebben die gebaseerd is
op ondernemerschap, een breed publieksbereik en een
stevige band met Almeerse ondernemers.
• Ik creëer cultuur in Almere
We stimuleren de eigen kracht en inventiviteit van
inwoners die hun eigen leefomgeving betekenis willen
geven, en maken die initiatieven mogelijk. Ook zien
we veel potentie in de kleinschalige creatieve sector.
Creatieve ondernemers innoveren makkelijker en
bieden nieuwe vormen van cultuuraanbod waarmee
ze andere doelgroepen bereiken dan de traditionele
instituten.
• Cultuureducatie en talentontwikkeling
Als stad met veel jeugd zorgen we voor een goede
inbedding van cultuureducatie in het onderwijs en bij de
culturele instellingen om de kennismaking met cultuur
te stimuleren. Het doel is alle Almeerse kinderen
via de scholen te bereiken met een gestructureerd
en breed gevarieerd kunstaanbod. Na en naast
deze kennismaking streven we naar een levendige
markt van vrijetijdscursussen. Voor de talenten
willen we investeren in een gevarieerd aanbod aan
talentontwikkelingstrajecten, van klassieke muziek tot
aan media.
Waar staan we nu?
In de visie Cultuur 2.0 hebben we beschreven waar
we nu staan. Daarin wordt een aantal bijzondere
kwaliteiten benoemd: Almere is groen én stedelijk,
Almere heeft zeer veel jeugd en jongeren, en als New
Town zonder al te veel historische ballast kan Almere
experimenteren en zoeken naar nieuwe vormen op
het gebied van cultuur - zoals dat ook gebeurt bij het
sportaanbod, in de woningbouw en de zorg.
Op basis van een benchmark met vergelijkbare steden
constateren we dat de culturele infrastructuur niet in
overeenstemming is met de omvang van de stad. Dat
heeft niet zozeer te maken met de jeugd van Almere.
Onderzoek van Cebeon leert ons dat de oorzaak vooral
terug te vinden is in de financieringssystematiek van
cultuur (via gemeentefonds en cultuurconvenanten
met het Rijk). Almere geeft op de clusters Kunst &
Ontspanning en Oudheid in totaal € 82 per inwoner
meer uit dan de ijkpunten uit het gemeentefonds.
Ten slotte constateren we in de visie Cultuur 2.0 op
grond van het cultuurparticipatieonderzoek 2011
dat de cultuurparticipatie in Almere de afgelopen
jaren sterker toegenomen is dan in de rest van
Nederland. Dat is opmerkelijk, omdat vrije tijd
voor veel mensen steeds schaarser wordt en het
aanbod aan vrijetijdsbestedingen juist steeds verder
toeneemt. Van de Almeerse jongeren bezocht 95%
in het afgelopen jaar een culturele voorstelling. Dat
percentage is ongeveer gelijk aan voorgaande jaren. Bij
de volwassenen is het cultuurbezoek erg toegenomen:
van 83% in 2008 naar 92% in 2011. Ruim de helft
van de Almeerders neemt deel aan kunstzinnige
activiteiten in de vrije tijd. Ook is het aandeel frequente
bezoekers van culturele instellingen en musea sterk
gestegen. Een kwart van de Almeerders geeft aan dat
zij culturele voorzieningen missen in hun eigen stad.
Almeerders bezoeken weliswaar steeds vaker culturele
voorstellingen, maar doen dat veelal buiten Almere.
Het percentage voorstellingen dat buiten de stad wordt
bezocht is gestegen van 47% in 2008 naar 53% in 2011.
De disbalans tussen de vraag en de geboden culturele
infrastructuur neemt dus toe. Dat vraagt om een correctie.
We zijn anno 2012 dus nog niet waar we zijn willen.
In de komende decennia zullen we daarom, steeds
in vierjarige cultuurnota-periodes, gericht moeten
toewerken naar ons eindbeeld. Om te beginnen zullen
we dat doen voor de komende vier jaren. Het college wil
nieuwe accenten aanbrengen en op het kruispunt waar
we staan deels een nieuwe weg inslaan.
Cultuurbrief 2013-2016
7
Nieuwe accenten in het cultuurbeleid 2013-2016
In het huidige tijdsgewricht, met de druk op economie
en financiën en de inhoudelijke discussie over de
besteding van overheidsgeld, ligt het niet voor de hand
dat we op korte termijn de culturele infrastructuur fors
uitbreiden. Het gaat er om binnen de huidige budgetten
een zo optimaal mogelijk cultuuraanbod voor de
Almeerders te realiseren. Dat kan langs de volgende
ontwikkellijnen: we behouden het goede, we streven
naar een betere aansluiting van het aanbod op de vraag
van de Almeerders, en er zal nog scherper gekeken
moeten worden naar de efficiency waarmee we de
verschillende culturele functies in de stad organiseren.
Waar nodig nemen we afscheid van hetgeen niet
toekomstbestendig bleek.
In de komende vierjaarsperiode kiest dit college
er voor die instellingen te steunen die inspirerend
zijn voor een brede groep Almeerders door hun
toegankelijkheid en laagdrempeligheid. We kiezen
voor organisaties die flexibel kunnen inspelen op de
stad en het publiek. In onze opdrachten zullen we
scherp sturen op maatschappelijk draagvlak, binding
met de stad, ondernemerschap en eigen inkomsten.
Ten slotte zullen alle subsidietoekenningen en andere
ondersteunende maatregelen op cultuurgebied worden
afgemeten aan de bijdrage die ze leveren aan de
hoofdlijnen van de visie Cultuur 2.0.
Hierbij ligt onze focus bij de programmalijnen 1, 2 en
4 uit de visie Cultuur 2.0.1 De komende jaren komt de
nadruk dus vooral te liggen op:
•het koppelen van nationale voorzieningen aan
Almeerse kwaliteiten
•het versterken van het cultureel middenveld
•het investeren in cultuureducatie en
talentontwikkeling
Dat willen we doen in samenspraak met provincie en
Rijk. Daarnaast zoeken we naar manieren om ons
culturele middenveld zo te versterken dat we een goed
georganiseerd aanbod in de stad hebben, dat aansluit
bij de vraag. Cultuureducatie en talentontwikkeling
hebben ook onze speciale aandacht in de komende
jaren. Almere heeft veel jeugd. De kinderen en
jongeren zijn de cultuurbezoekers en -makers van de
toekomst. Door te investeren in cultuureducatie en
talent versterken we bovendien de ontwikkelingen op
andere beleidsterreinen zoals onderwijs, economie
en maatschappelijk werk.2 De derde programmalijn
“Ik creëer cultuur in Almere” behoeft voor nu minder
aandacht. Dit is een meer organische ontwikkeling.
1 Ten aanzien van programmalijn 3 (het creëren van cultuur door bewoners en creatieve ondernemers) zullen we uiteraard geen kansen
onbenut laten als die zich voordoen. Toch maken we de keus daar nu niet zwaar op in te zetten. Liever doen we een aantal dingen uitstekend
dan een veelheid van dingen middelmatig.
2 Uit diverse onderzoeken blijkt dat er een samenhang is tussen de aanwezigheid van cultuur en het economisch succes en de leefbaarheid
van steden. Ook blijkt cultuurdeelname een belangrijke invloed te hebben op sociale vaardigheden en leerprestaties van kinderen. Zie voor
specifieke verwijzingen hoofdstuk 2 van de Visie Cultuur 2.0.
8
Cultuurbrief 2013-2016
Impressie van Floriade 2022
Nieuwe weg: over functies, organisaties,
ruimte en cross-overs
Functies
Alle gemeenten geven op enigerlei wijze vorm aan
film, media & letteren, cultureel erfgoed, beeldende
kunst & bouwkunst, amateurkunst & kunsteducatie,
en podiumkunsten.3 Het ideaalbeeld is de
vertegenwoordiging van elk van deze basisfuncties in
de stad.
Maar daar horen een paar opmerkingen bij. Ten eerste
is het niet wenselijk voorzieningen die in de regio
goed bereikbaar en beschikbaar zijn te doubleren.
Het is eveneens niet wenselijk te investeren in unieke
kwaliteiten die elders in het land reeds bestaan en
floreren. En, niet onbelangrijk, wij willen niet per
definitie vasthouden aan instituties. Niet elke functie
behoeft zijn eigen instituut of instelling. Soms kan een
functie ook op een andere manier vorm krijgen (denk
aan de filmhuisfunctie die nu wordt uitgevoerd door
de bibliotheek en door Corrosia). Wij staan dus open
voor andersoortige organisatievormen, waarin cross-
overs en kruisbestuiving, innovatie en een levendige
uitwisseling worden gerealiseerd. Almere is geen
klassieke stad, Almere behoeft dus ook geen klassieke
organisatievormen. Almere is een moderne stad, waar
moderne organisatievormen bij passen. Die kwaliteit
kunnen we beter benutten. Modern. Zelfbewust.
Toegankelijk.
3 Zie Cor wijn, hij bracht dit in beeld in de Cirkel van Wijn, waarin de
vorm en omvang van de culturele activiteiten globaal te koppelen
bleek aan de omvang van de stad. (Zie voor afbeelding Cultuurnota
‘Stad met Verbeelding’, p. 30)
Cultuurbrief 2013-2016
9
Dropstuff 2008. Foto: Gert Jan van Rooy
Organisaties en activiteiten
Op grond van het bovenstaande hebben we besloten de
aanvragen van een aantal organisaties te honoreren.
Wij stellen ook veranderingen voor.
Duidelijk is dat bijdragen aan een inspirerend cultureel
klimaat en aan de programmalijnen uit de visie
Cultuur 2.0: Theater- en productiehuis BonteHond,
Theatergroep Vis à Vis, Corrosia (inclusief Theater
De Roestbak), Peuter- en kleutertheaterfestival Twee
Turven Hoog, Theatergroep Suburbia en Bibliotheek
Almere. Hier behoeven geen scherpe keuzes te
worden gemaakt, hooguit kunnen op deelonderwerpen
nadere afspraken worden gemaakt. Voor Vis à Vis en
BonteHond geldt dat matching van de rijksfinanciering
voorwaarde is. Wij stellen voor deze organisaties de
hiervoor benodigde extra middelen ter beschikking te
stellen. Tegelijkertijd blijven we met hen in gesprek
over de ambities met betrekking tot publieksbereik,
toegankelijkheid en eigen inkomsten.
Bij andere organisaties scherpen we onze opdracht
aan, zodat het aanbod van de instelling meer bijdraagt
aan onze hiervoor geformuleerde doelen.
10
Cultuurbrief 2013-2016
Een opmerking vooraf. De culturele infrastructuur
in Almere kan zoals gezegd modern zijn en is niet
afhankelijk van klassieke organisatievormen. Het
aanbod van die culturele infrastructuur moet meer
en beter aansluiten bij de wensen die leven in de
stad. De culturele infrastructuur moet zijn aanbod
toegankelijker maken, niet zozeer door de normen
voor kwaliteit aan te passen, maar door aanpassingen
in bijvoorbeeld samenwerkingsvorm en locatie;
aanpassingen in het totaalaanbod; focus op sterktes.
Dat mondt uit in de volgende gespreksonderwerpen
met de cultuuraanbieders:
Kunstencentrum
Zoals bekend voeren wij met het Kunstencentrum reeds
langer het gesprek over het creëren van een breder
publieksbereik via het regulier onderwijs. We willen
dat de scholen in staat gesteld worden alle kinderen in
deze stad goede cultuureducatie aan te bieden binnen
hun eigen stad, en waar mogelijk in samenwerking
met lokale cultuurmakers. Het Kunstencentrum kan de
scholen hierin begeleiden en bemiddelen in het aanbod.
Voor die functie kan het Kunstencentrum door de
gemeente worden gefinancierd. Daarnaast zien wij een
rol voor het Kunstencentrum in talentontwikkeling via
talentklassen en het Almeers Jeugd Symfonie Orkest.
Ook hier kan het Kunstencentrum door de gemeente
worden gefinancierd. Het gaat om verschillende taken
die worden uitgevoerd door één organisatie. Het
college zal het Kunstencentrum voor deze functies
vanaf 2014 via aparte beschikkingen subsidiëren om
ook het gesprek over de uitvoering en beoordeling van
deze taken van elkaar te onderscheiden. Daarnaast
willen we met het Kunstencentrum en het onderwijs
in gesprek over de beste wijze waarop taken kunnen
worden uitgevoerd. Ook financiële instrumenten zoals
vouchers kunnen daarbij dienstbaar zijn.
podiumkunsten. Dat gesprek heeft diverse kanten:
programmatische en organisatorische. Wij zijn van
mening dat de beoogde synergie die zou kunnen
ontstaan in gebouw De Kunstlinie onvoldoende
tot uiting is gekomen. Verandering van context en
randvoorwaarden kunnen daar aan bijdragen.
De Paviljoens
De opdracht aan het Kamermuziekfestival draagt bij
aan onze ambities op het gebied van cultuureducatie
en talentontwikkeling. Daarnaast wil het college de
opdracht aan het Kamermuziekfestival meer richten
op haar ambities een jeugdkamermuziekfestival te
ontwikkelen en te produceren in dialoog met het
landelijke Prinses Christina Concours.
Museum De Paviljoens is een landelijke instelling
met kwaliteit in onze stad. Bij Museum De Paviljoens
is recent een bijzondere situatie ontstaan. Het
Museum krijgt ondanks een positieve beoordeling
door de Raad voor Cultuur de komende jaren geen
rijksbijdrage meer, omdat het de norm voor eigen
inkomsten niet haalde. Ook hier geldt dat het college
de organisatie tijd heeft gegeven na te denken over de
consequenties hiervan voor de toekomst. Tegelijkertijd
is door het college aangegeven niet te zullen kiezen
de wegvallende rijksbijdrage te compenseren om de
bij het Rijk ingediende plannen alsnog uit te voeren.
Dit enerzijds omdat hiervoor de benodigde middelen
ontbreken en anderzijds ook omdat het creëren van
publieksbereik op een andere manier kan worden
bereikt dan via het ophogen van gemeentelijke
financiering. Hieronder meer daarover.
Poppodium De Meester
CASLa
Met stichting De Schoor gaan we in gesprek over de
toekomst van poppodium De Meester. Dit poppodium
voorziet duidelijk in een behoefte aan popconcerten uit
het landelijk circuit en geeft ook ruimte aan lokale en
regionale bandjes. In de gesprekken met De Schoor zal
de gebondenheid aan het welzijnswerk een onderwerp
zijn. Dit moet in synergie zijn met het welzijnsbeleid
voor jongeren. Ook willen we met De Schoor in gesprek
over de vraag hoe laagdrempelige cultuuractiviteiten
in de wijken gefaciliteerd kunnen worden door het
welzijnswerk.
Ook over de positie en ontwikkeling van architectuur­
centrum Casla moeten we ons buigen. Oorspronkelijk
zou deze organisatie een fors deel van de exploitatie
financieren met inkomsten uit de wereld van
projectontwikkelaars en bouwbedrijven. Dat lukt niet.
Het publieksbereik is beperkt door een combinatie van
factoren. Eén ervan is dat het programma vooral op
de vakmatig geïnteresseerden gericht is. Doorgaan op
de ingeslagen weg lijkt ons niet wenselijk, wij willen
met Casla in gesprek over koerswijziging. Het streven
naar een groter publieksbereik en samenwerking
maakt daar onderdeel van uit. Er ligt een kans om
de verbondenheid met vakmatig geïnteresseerden
te verbreden en te verdiepen over een brede groep.
Hieronder meer daarover.
Zowel het huidige museum als het huidige
architectuur­centrum richten zich op de bijzondere
kwaliteiten van Almere als nieuwe stad met bijzondere
architectuurexperimenten en als groene stad in een
Kamermuziekfestival
De Schouwburg
In de opdracht aan De Schouwburg wil het college
het inzetten van een nieuwe weg terugzien. Met de
organisatie De Schouwburg gaan we daarom het
gesprek aan over het loslaten van het traditionele
schouwburgconcept (het programmeren van
landelijk aanbod) teneinde die programmering
beter te integreren met de productiekant van de
Cultuurbrief 2013-2016
11
De Paviljoens. Foto: Ciska Borsboom
jonge provincie met unieke landschapskunstwerken
en een oude archeologische geschiedenis. Dat is een
kwaliteit die past bij ons cultuurbeleid. Toch redden
beide organisaties het niet in de huidige opzet. Wij
zijn in gesprek met deze beide organisaties plus het
International New Town Institute (INTI) over nieuwe
vormen van samenwerking en het daarmee laten
ontstaan van een nieuwe synergie. We denken dat
de inhoudelijke opdracht en functie van die typisch
Almeerse instellingen gebaat is bij en meer tot recht
kan komen in een andere context. Bij dat gesprek
horen dus onderwerpen als locatie, organisatievorm en
toegankelijkheid. Deze gesprekken zijn niet vrijblijvend,
de uitkomst moet passen in ons lange termijn
cultuurbeleid en is dus medebepalend voor ons lange
termijn commitment.
12
Cultuurbrief 2013-2016
Ruimte, locaties en gebouwen
Cultuurbeleid is meer dan het subsidiëren van
organisaties of het aanscherpen van hun opdracht. Ook
in economisch schrale tijden. Het gaat om ruimte geven
aan initiatieven, het stimuleren van samenwerking,
het tot stand laten komen van culturele ontmoetingen.
Goed cultuurbeleid stimuleert vernieuwing en zorgt dat
er ruimte is voor creatie; figuurlijk maar ook letterlijk.
We zorgen dat er plekken zijn, gebouwen, locaties, waar
de Almeerders cultuur kunnen beleven, zich kunnen
vermaken, verbazen, laten verrassen en verleiden. We
stellen daarom gebouw Extravert in Almere Buiten
beschikbaar aan kleine culturele ondernemers die
vooral een educatief aanbod hebben. Het gaat dan om
dansscholen en kunstenaars met een lespraktijk. Zij
doen dat zonder subsidie, maar kunnen wel tegen een
gereduceerd tarief huren.4 Dezelfde mogelijkheden
blijven we ook aanbieden in De Glasbak in Muziekwijk,
de Markwerf in Haven en tot en met 2014 gebouw
De Voetnoot in het Stadscentrum.
4 De gemeente Almere berekent in de regel een kostprijsdekkende
huur voor haar vastgoed. Daar waar de huurder niet in staat is
een kostprijsdekkende huur te betalen en de gemeente Almere
de activiteit van de huurder wenst te ondersteunen, kan worden
gekozen voor een korting op de kostprijsdekkende huur. Dit
resulteert in een korting die kan kan worden omschreven als
huursubsidie.
De Glasbak, cultuur in Almere Stad
De Groene Kathedraal. Foto: Vincent Wigbels
Cultuurbrief 2013-2016
13
HaC Almere: een Hectare Cultuur
Onze visie op cultuur in Almere willen we tot
uitdrukking laten komen in een nieuw concept voor
gebouw De Kunstlinie. Een gebouw met (inter)nationale
allure in onze stad. Dit gebouw is één van de mooiste
cultuurgebouwen in het land en heeft alle potentie
hét culturele brandpunt van de hele stad te worden.
Sterker, het gebouw kan voor een veel groter en
breder publiek een veelheid aan activiteiten bieden.
Vormgeving, locatie en het enorme formaat van
100x100 meter, een hectare, maken het per definitie
een bovenlokaal fenomeen.
Het college heeft een duidelijke ambitie. Deze Hectare
Cultuur wordt een écht cultureel centrum, een plek
waar publiek heen gaat om te genieten van cultuur in
al zijn verschijningsvormen, het jaar rond, met aanbod
gedurende alle seizoenen. Een toegankelijke plek, niet
alleen door locatie en uitstraling, maar ook vanwege
het regelmatig ‘gratis’ aanbieden van (delen van)
exposities en het regelmatig aanbieden van concerten
en voorstellingen. De Hectare Cultuur smaakt naar
meer.
14
Cultuurbrief 2013-2016
Dat vergt echter een andere aanpak en het loslaten
van bestaande concepten. Het college wil hiertoe
in 2013 een nieuwe organisatie oprichten die de
beschikking krijgt over het gehele pand aan het
Weerwater. Het college beoogt hiermee meer synergie
van cultuuraanbod en verstrekte cultuursubsidies te
laten ontstaan, door betere samenwerking en meer
gastvrijheid cultuur beter te laten floreren.
In de Hectare Cultuur willen we verschillende
disciplines onder één dak brengen:
a)programmering van muziek, cabaret, toneel en
concoursen en festivals;
b)productie van theater, muziek en Masterclasses voor
talenten, en
c)presentatie van beeldende kunsten, architectuur en
stedenbouw.
Het onder één dak brengen bedoelen we letterlijk
en figuurlijk. Huisvesting, samenwerking, integraal
nadenken over aanbod, soms disciplineoverstijgend,
soms thematisch parallel.
Feitelijk betekent dit dat het aanbod van de huidige
Paviljoens verhuist naar de Hectare Cultuur waar
het beter bereikbaar, beter toegankelijk en veel
meer onderdeel van de stad wordt en ook dat
het huidige aanbod van Casla te zien is aan het
Weerwater. Daarnaast komen in de Hectare Cultuur
cultuureducatie en talentontwikkeling samen. Ze
kunnen gebruik maken van de vele vierkante meters
in dat enorme gebouw, maar ook van de ruimte
eromheen, Weerwater en Esplanade. Het betekent ten
slotte ook dat Suburbia en BonteHond aangeboden
kan worden te werken in datzelfde gebouw, waar ze
eventueel inkwartieren bij collega-professionals uit
andere disciplines.
De Hectare Cultuur is groot genoeg om onderdak te
bieden aan een ‘artist in residence’. In 2009 is het
literaire project “De AlmereVerhalen” gestart. Met
het terugkerend verblijf van schrijvers kan een reeks
boeken ontstaan waarin Almere plaats van handeling,
danwel Almeerse thematiek, leidraad is. Het college
stelt zich voor dat project uit te breiden. De Hectare
Cultuur biedt telkens onderdak aan kunstenaars
uit verschillende disciplines om hier te wonen en te
werken. Om beurten kan een componist muziek op
schrift stellen, een schilder het penseel hanteren,
een beeldhouwer steen bewerken of een schrijver
de pen ter hand nemen. Voorwaarde is steeds dat
het product wordt toegevoegd aan de collectie van
de stad. Dat maken van een collectie past bij Almere.
De stad beschikt niet over een oude collectie die
bewaard of geconserveerd moet worden. Almere
wordt nu vormgegeven en naar analogie daarvan is de
cultuurfunctie ook een scheppende functie.
De Hectare Cultuur is vervolgens groot genoeg om
ruimte te bieden aan een partij die voldoet aan de
ambitie om nationale voorzieningen te koppelen aan
Almeerse kwaliteiten. Daarover blijft het college in
gesprek met interessante partijen.
Open structuur voor artistiek leider
Het college wil een nieuwe weg inslaan met de
programmering van het cultuuraanbod in de Hectare
Cultuur. Het concrete cultuuraanbod in de Hectare
Cultuur wordt niet in vaste hokjes en vooraf bepaalde
vierkante meters georganiseerd, maar flexibel ingevuld
via een open structuur. Er komt dus geen vaste
indeling van het gebouw of de organisaties. De vorm
waarin wordt gepresenteerd is steeds het gevolg van
de inhoudelijke keuze en verschilt in de loop van het
cultureel seizoen; de ene keer de nadruk op beeldende
kunst, dan weer architectuur, vervolgens muziek
of theater. Een afwisselend aanbod van de kunsten
thematisch samengesteld. Het aanbod van de Hectare
Cultuur verandert zoals de stad Almere groeit en
verandert.
Hoe wordt dat bepaald? Analoog aan onze ontwikkel­
strategie voor het uitleggebied Oosterwold5 waar
organische groei het doel is, geven we geen
voorschriften maar kaders mee. Die kaders worden
samengebracht in een opdracht aan een artistiek
leider die steeds voor vier jaar wordt aangesteld door
het college. Hij of zij krijgt de opdracht om binnen het
gegeven kader, met vrijheid voor het experiment en
aandacht voor de vraag vanuit de stad, de verbinding
te leggen tussen de functies in de Hectare Cultuur. Dit
kan betekenen dat veel met amateurs gewerkt wordt,
maar ook dat internationale kunstenaars of nationale
gezelschappen in residence worden gevraagd. De
artistiek leider stuurt de functies programmering,
productie en presentatie aan, bijgestaan door een
intern facilitair bedrijf, rechtdoend aan de kwaliteiten
van de cultureel professionals in vaste dienst.
De nieuwe artistiek leider start een jaar nadat de
nieuwe vierjaarsperiode van de cultuurconvenanten
en cultuursubsidies in werking zijn getreden. Zo
kan tijdens iedere collegeperiode een nieuwe
opdracht worden geformuleerd op basis van zowel de
ontwikkeling van Cultuur 2.0 als lokale en landelijke
ontwikkelingen. Steeds kan in dialoog met de raad
Cultuurbrief 2013-2016
15
Impressie ontwikkelgebied Oosterwold, ruimte geven, zelf creëren
en de inwoners worden gesproken over aanbod
en behoeften, over kwaliteit en diversiteit – over
cultuurbeleid.
De uitvoering
Het college realiseert zich dat hiermee een ambitieus
beeld is geschetst van de eerste stappen in de richting
van Cultuur 2.0. We denken een goede aanzet te
maken om te komen tot een eigentijdse, bij Almere
passende culturele infrastructuur. Modern. Zelfbewust.
Toegankelijk.
We beschouwen 2013 als een overgangsjaar, waarin
we vooral zullen inzetten op afbouw van hetgeen niet
toekomstbestendig bleek te zijn en de overgang naar
nieuwe samenwerkingsvormen. Ook werken we in
2013 de nieuwe opdracht voor de Hectare Cultuur
uit, die gaat over de organisatievorm en het gebouw.
Naast het gesprek met de bestaande organisaties is
voor ons ook de samenwerking met provincie en Rijk
essentieel. Het betreft hier een onconventionele aanpak
die vanwege de niet-tradionele organisatievormen
wellicht niet passend is in de financieringsystematiek
van de rijksoverheid en haar fondsen. Die zijn geënt op
traditionele, klassieke cultuurdragers. We willen het
Rijk verzoeken in die gevallen tot passende oplossingen
te komen om de Almeerse aanpak mogelijk te maken.
Immers, moderne vormen van cultuureducatie,
cultuurpresentatie en cultuurprogrammering kunnen
niet worden belemmerd door klassieke vereisten van
vorm en voorschrift. Het college stelt zich ook voor om,
naar analogie van de betrokkenheid van NOC/NSF bij
Sport in het IAK, een of meer professionele landelijke
partijen te betrekken bij Cultuur 2.0. Dat kan een
bestaande organisatie zijn, maar ook een Adviesraad
die de kennis en kunde van individuele deskundigen en
professionals bijeenbrengt.
5 In Oosterwold wordt de volgende, radicale stap gezet in de
zoektocht naar spontane, organische groei ‘van onderop’.
Individuen, groepen en bedrijven bepalen zelf de grootte en de
vorm van de kavel die ze willen realiseren. Ook de invulling van
de kavel is aan de initiatiefnemers. Zij zijn alleen gebonden aan
bepaalde percentages groen, rood (bebouwing) en grijs (wegen).
16
Cultuurbrief 2013-2016
Tot slot
Met deze Cultuurbrief zetten we in op de verbinding
van de korte en middellange termijn met ons
toekomstperspectief, Cultuur 2.0. De komende jaren
zetten we deze stappen om te zorgen dat we ons
langetermijndoel bereiken: een stad met een levendig
en inspirerend cultureel leven. Inspirerend voor
een brede groep bewoners en bezoekers, voor het
bedrijfsleven, toegankelijk en laagdrempelig. Modern,
zelfbewust en toegankelijk.
Hoogachtend,
burgemeester en wethouders van Almere,
de secretaris, A.J. Grootoonk de burgemeester,
A. Jorritsma-Lebbink
Cultuurbrief 2013-2016
17
18
Cultuurbrief 2013-2016
Cultuurbrief 2013-2016
19
20
Cultuurbrief 2013-2016