Word 2003-document - Kristiaan Mannaert

Bronnen taalzwakke leerlingen
1. Kleuteronderwijs
1.1 Lesmateriaal
Materiaal rond doelen

Referentiekader. Nederlands-Vlaams referentiekader van taalvaardigheidsdoelen voor vroege
tweedetaalverwerving
Lesmateriaal Nederlands

Bonte Boel!
Taalvaardigheidsstimulering voor de jongste kleuters via muzische vorming

Kleutertaal-Leidstertaal
drie bronnenboeken
1. Taal-Materiaal. Talig omgaan met materialen in de kleuterklas
2. Taal-Verhaal. Prentenboeken, verhalen en drama in de kleuterklas
3. Taal-Centraal. Taalbeschouwing in de kleuterklas

Circus Kiekeboe
Een meertalig TV-programma voor kleuters thuis en op school
Evaluatiemateriaal

KOBI-TV. Kleuterobservatie-instrument Taalvaardigheid

TALK. Taalvaardigheidstoets Aanvang Laatste Kleuterklas

TAL. Taalvaardigheidstoets Aanvang Lager onderwijs

Observatielijst taalvaardigheid. Op basis van het referentiekader vroege tweedetaalverwerving.
Materiaal voor peuters

Peuterprikkels
Een bundel met taalstimuleringsactiviteiten voor peuters
Materiaal voor buitenschoolse activiteiten

Projectboek Trek je talige schoenen aan!
(leidraad bij taalstimulering tijdens vrijetijdsactiviteiten)
Materiaal voor anderstalige nieuwkomers

Brochure rond de opvang van anderstalige nieuwkomers in de kleuterklas
Lesmateriaal vreemde taleninitiatie

Brochure 'Een wereld vol talen'
Docentgericht materiaal

Leesrijk school- en klasklimaat
Een bundeling van 30 lees-ideeën
1.2. Publicaties
Algemeen

Coussement, K. (2005)
Tien voor taal? Observatie en evaluatie van taalvaardigheid bij kleuters. (PDF-document)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 24-26.

Vanoosthuyze, S. (2005)
Taal beschouwen. Met kleuters lijkt het soms moeilijk, maar is het dat ook? (PDF-document)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 20-22.

Verhelst, M. (2005)
Een Nederlands-Vlaams referentiekader van taalvaardigheidsdoelen voor vroege
tweedetaalverwerving.
In: Logopedie 18/4, p. 88-92.

Verheyden, L. (2005)
Hé, hier staat de ZZZ van ... Het fonologisch/fonemisch bewustzijn in de praktijk. (PDFdocument)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 23.

Verheyden, L. (2005)
Ju-uf, je moet wel lezen wat er staat, hé! Peuters, kleuters en ontluikende geletterdheid. (PDFdocument)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 10-13.

Verheyden, L. (2005)
Mondeling Taalvaardigheidsonderwijs. Taalvaardiger word je door te ?talen?. (PDF-document)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 2-5.

Verheyden, L. (2004)
Ontluikende geletterdheid in het kleuteronderwijs: of hoe peuters en kleuters schriftelijke
communicatie kunnen verkennen.
In: Daems, F., Van den Branden, K. & L. Verschaffel (Red.), Taal verwerven op school.
Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair onderwijs. Leuven: Acco, p. 61100.

Verhelst, M. (2001)
Nederlands als eerste en als tweede taal in het Vlaamse kleuteronderwijs.
In: Taal Lezen Primair nr. 5, p. 14-16.

Van Gorp, K. (1999)
In die spiegel zie je alles ondersteboven! Taakgericht taalvaardigheidsonderwijs. (PDFdocument)
In: E.G.O.-ECHO voor een ervaringsgericht onderwijs in de basisschool, 1 (2), p. 21-24.

Colpin, M., Linsen B. & K. Van Gorp (1997)
Taakgericht taalvaardigheidsonderwijs.
In: Gids voor het basisonderwijs. Diegem: Kluwer editorial, p. CURR 3030/1-29.
Over prentenboeken

Verhelst, M. (1999)
Prentenboeken voor allochtone kinderen. (PDF-document)
In: Leesidee, 5(4), p. 182-185.

Mazerese, C. & L.Verheyden (2005)
Verhalen zijn vensters op de wereld. ICO-iseer je aanbod! (PDF-document)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 27-28.
Praktijkgericht

Verhelst, M. (2008)
Peuterprikkels: activiteiten om taal te stimuleren.
In: kleuters & ik, jrg. 24, nr. 3, p. 27-29

Deman, E. (2007)
Peuterprikkels, taalstimulering bij peuters. (PDF-document)
In: A. van Gelderen (Red.), Eenentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent:
Academia Press, p. 25-27

Coussement, K. & L. Verheyden (2005)
Taalhoekentaal. Meer taalhoeken, meer taal in de hoeken, meertalige hoeken (Doekatern).
(PDF-document)
In: Kleuters & ik 21/3, p. 15-8.

Verheyden, L. (2004)
Kleuters zijn auteur en illustrator van hun eigen boek (boeken maken). (PDF-document)
In: Kleuters & ik (CEGO Publishers) 21/1, p. 26-31.

Suykens, E. (2002)
De P van Pokemon. Leren en schrijven in de kleuterklas.
In: Colpin, M., e.a. (Red.) Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën
voor het basisonderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 11-26.
Toelichting bij deze publicatie »

Suykens, E. (2000)
Een ie-beest in de klas! Doekatern voor jongere kinderen. (PDF-document)
In: EGO-ECHO voor een ervaringsgericht onderwijs in de basisschool, jg 3, nr 1.
Circus Kiekeboe

Verhelst, M. (2005)
Circus Kiekeboe. Een krachtige leeromgeving voor anderstalige kleuters. (PDF-document)
Kleuters & ik 21/3, p. 6-9.

Verhelst, M. & L. Verheyden (2003)
Eindrapport Pilootproject Circus Kiekeboe.
Leuven: K.U.Leuven, Centrum voor Taal & Migratie
2. Lager Onderwijs2.1. Lesmateriaal
Lesmateriaal Nederlands

Totemtaal.
Een nieuwe, volledig uitgewerkte taalmethode voor het tweede tot het 6e leerjaar.

Leesprikkels.
Lesmateriaal voor begrijpend lezen in het eerste leerjaar (groep 3)

Taakgericht Remediërend Lezen.
Lesmateriaal voor het geven van een intensieve, taakgerichte 'leesimpuls' aan kleine groepjes
leerlingen

Het Schrijfpaleis.
Een verzameling schrijftaken voor het eerste tot en met het zesde leerjaar (groep 3 tot 8)

De Toren van Babbel.
Een volledige taalmethode voor alle leerlingen (NT1 en NT2)
ICT-lesmateriaal Nederlands

Terra Nova
Lesmateriaal wereldoriëntatie voor de derde graad van het lager onderwijs (groep 7 en 8), dat
gebruik maakt van educatieve cd-roms en internet.

Onderstroom
Een internetproject voor de derde graad van het lager onderwijs (groep 7 en 8) dat het zinvol
gebruik van het internet in de klas wil bevorderen.
Materiaal rond evaluatie

MILOS.
Meetinstrument Lager Onderwijs Spreekvaardigheid

SALTO.
Screeningsinstrument Aanvang Lager Onderwijs Taalvaardigheid

VLOT.
Volgsysteem Lager Onderwijs Taalvaardigheid

GOK-materialen.
Binnen het kader van het Steunpunt GOK zijn een aantal materialen voor zelf-evaluatie ontwikkeld:
zie onderaan deze pagina
Lesmateriaal Wereldoriëntatie

Wereld(k)uren
Een methode wereldoriëntatie voor het vijfde en het zesde leerjaar
Lesmateriaal Vreemde talen

Les dossiers F
Een methode Frans als tweede taal voor het vijfde en zesde leerjaar (groep 7 en 8)

Informatiebrochure: Een wereld vol talen. Vreemde taleninitiatie in het kleuter- en lager onderwijs.
Deze brochure vormt de neerslag van het prioriair nascholingstraject ?Een wereld vol talen?, en
bevat theoretische achtergronden, materialenlijsten en zelfs uitgewerkte lesvoorbeelden.
Docentgericht lesmateriaal

Leesrijk school- en klasklimaat
Een schat aan leesideeën voor het gewoon en buitengewoon basisonderwijs
Materiaal voor buitenschoolse activiteiten

Zomerprikkels
Een activiteitenmap om te gebruiken met kinderen van zomerscholen van 5 tot 14 jaar.

Vormingspakket rond meertaligheid in sportclubs
Een vormingspakket rond de omgang met meertaligheid in sportclubs

Trek je talige schoenen aan!
Projectboek voor taalstimulering tijdens vrijetijdsactiviteiten
2.2. Publicaties
Algemeen

Van Gorp, K. & M. Colpin (2002)
Samen rond een grote kist op de schoolzolder. Taakgericht werken aan taalvaardigheid. (PDFdocument)
In: Schokla, 43/173, p. 2-7

Van Gorp, K. (2001)
Op zoek naar mevrouw Kasparek. Taakgericht taalonderwijs, een uitdaging voor iedereen.
In: JSW (Jeugd in School en Wereld), 85/8, p. 12-15

Van den Branden, K. (2001)
Taakgericht onderwijs in een notendop. (PDF-document)
In: Mottart, M. (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2000. Gent: Academia
Press

Van den Branden, K. & P. Van Avermaet (2001)
Taal, onderwijs en ongelijkheid: quo vadis?
In: Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, nr. 5-6, p. 393-403

Colpin, M. (red.) (2000)
Een taak voor iedereen. Perspectieven voor taakgericht onderwijs.
Leuven: Garant

Sterckx, M. & S. Timmermans. (2000)
Een ie-beest in de klas! Taakgerichte luister-, spreek-, lees- en schrijfactiviteiten (PDFdocument)
In: EGO-ECHO, jrg. 1, nr. 3

Van den Branden, K. (2000)
Zeven vragen over taakgericht onderwijs (en een poging tot antwoord erop...). (PDF-document)
In: Vonk, jg. 29, nr. 3, p. 3-19

Van Gorp, K. (1999)
"In die spiegel zie je alles ondersteboven!" Taakgericht taalvaardigheidsonderwijs. (PDFdocument)
In: E.G.O.-ECHO voor een ervaringsgericht onderwijs in de basisschool, nr. 1/2, p. 21-24
Leerkrachtvaardigheden

Colpin, M. & K. Van Gorp (1997).
Docentinterventies in taakgericht onderwijs. (PDF-document van het volledige nummer van
Moer)
In: Moer, nr. 6, p. 291-301

Vanmontfort, M. (1997)
Taakgericht werken voor zwakke leerder: verloren moeite? (PDF-document van het volledige
nummer van Moer)
In: Moer, nr. 6, p. 334-342
Lezen

Timmermans, S (2004)
Zin in lezen! Onderzoek naar krachtige leeromgevingen voor begrijpend lezen in het eerste
leerjaar.
Onuitgegeven onderzoeksrapport (raadpleegbaar in de bibliotheek van het CTO)

Van Gorp, K. (2003)
Lezen, dat doe je niet alleen! Differentiatie in een taakgerichte leesaanpak. (PDF-document)
In: Vonk, jg. 32, nr. 3, p. 47-71

Van den Branden, K. (2003)
Leesonderwijs in Vlaanderen: van hoera! naar aha! (PDF-document)
In: Vonk, jg. 32, nr. 3, p. 12-29

Linsen, B. & S. Timmermans (2003)
Lang zullen ze lezen! Begrijpend lezen in het eerste leerjaar (groep 3). (PDF-document)
In: A. Mottart (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2002. Gent: Academia
Press, p. 123-132

Vandenbroucke, M. (2002)
Motiverend leesonderwijs: een win-win-situatie voor leerkracht en leerlingen. (PDF-document)
In: Schokla 43/173, p. 8-17

Linsen, B. & S. Timmermans (2002)
Lang zullen ze lezen! Begrijpend lezen in het eerste leerjaar.
In: Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke
M. & K. Van Gorp (Red.), Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën
voor het basisonderwijs.
Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 41-56

Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke M. & K. Van
Gorp (Red.) (2002)
Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën voor het basisonderwijs.
Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
Toelichting bij deze publicatie »

Bogaert , N. & B. Linsen (2000)
Met alle plezier? Het bevorderen van leesvaardigheid bij (autochtone en allochtone) leerlingen
in het Vlaamse onderwijsvoorrangsbeleid.
In: Leesgoed, jg. 27, nr. 5, p. 221-224

Lison, G., Timmermans, S. & M. Vandenbroucke (1999).
Juf, ik stop niet meer als ik lees! Taakgericht Remediërend Lezen in de basisschool. (PDFformaat)
In: EGO-Echo, 2/2, p. 12-16
Schrijven en spelling

Timmermans, S. (2006)
Schrijven om gelezen te worden. Uitbouwen van een schrijfrijk klasklimaat in de lagere school:
een kijk in de klas (PDF-document)
In: A. Mottart & S. Vanhooren (Red.), Twintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent:
Academia Press, p. 149-152

Geerts, M. (2005)
De school als schrijfpaleis! (PDF-document)
In: Vonk, jrg. 34, nr. 3, p. 19-25

Geerts, M. (2005)
De school als schrijfpaleis! (PDF-document)
In: Mottart, M. (red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2000. Gent: Academia
Press, p. 91-98.

Van den Branden, K. (2002)
Leren schrijven doe je niet alleen! Naar een taakgerichte schrijfdidactiek in het basisonderwijs.
(PDF-document)
In: Schokla, 43/173, p. 18-22

Vandenbroucke, M. (2000)
Spelling, schrijven, spellingvaardigheid, schrijfplezier. Kinderspel?
In: Praktijkgids voor de basisschool, december 2000
Spreken en luisteren

Van den Branden, K. (1998)
Leerkrachtvaardigheden in spreek- en luisteronderwijs. (PDF-document)
In: Vonk, jg. 27, nr. 5, p. 24-38

Van den Branden, K. (1996)
Ieder zijn zeg. Werkvormen om productie van taalleerders te bevorderen.
In: VON-werkgroep NT2 (Red.), Taakgericht onderwijs: een onmogelijke taak? (reeks:
Taalcahiers) Deurne: Uitgeverij Plantyn, p. 121-146
Taalbeschouwing en grammatica

Van Gorp, K. (1997)
Het Wonder wijzen. Taalbeschouwing in de basisschool. (PDF-document)
In: Spiegel, jg. 15, nr. 2, p. 41-68

Van Gorp, K. (1997)
Het wonder van de taal. Taalbeschouwing in de lagere school. (PDF-document)
In: Vonk, jg. 27, nr. 2, p. 18-34
Betekenisonderhandeling

Van den Branden, K. (1996)
Betekenisonderhandeling in de klas: techniek of tactiek? (PDF-document)
In: Vonk, jg. 26, nr. 2, p. 3-18

Van den Branden, K. (1995)
'Zijn er nog vragen?' Over betekenisonderhandeling in het taalonderwijs. (PDF-document)
In: Huls, E. & J. Klatter-Folmer (Red.), Artikelen van de Tweede Sociolinguïstische Conferentie.
Delft: Uitgeverij Eburon, p. 99-109

Van den Branden, K. (1995)
Klassikale betekenisonderhandeling. Heterogeniteit van het taalniveau kan een troef zijn in de
klas. (PDF-document)
In: Samenwijs, jg. 16, nr. 1, p. 8-10
Differentiatie
T

Van Gorp, K. (2003)
Lezen, dat doe je niet alleen! Differentiatie in een taakgerichte leesaanpak. (PDF-document)
In: Vonk, jg. 32, nr. 3, p. 47-71

Van Gorp, K. & B. Linsen (2002)
De Toren van Babbel: efficiënt omgaan met verschillen?
In: Kroon, S., Vallen, T. & K. Van den Branden (Red.), Omgaan met verschillen. Nederlandse en
Vlaamse methodes voor geïntegreerd Onderwijs Nederlands in heterogene klassen. (PDFdocument) Den Haag: Nederlandse Taalunie, p. 27-50

Vanmontfort, M. (1997)
Taakgericht werken voor zwakke leerder: verloren moeite? (PDF-document van het volledige
nummer van Moer)
In: Moer, nr. 6, p. 334-342
aal in wereldoriëntatie

Callebaut, I. & K. Van Gorp (2002)
Een wereld vol taal. Taal in wereldoriëntatie. (PDF-document)
In: Schokla, 43/173, p. 23-28

Van Gorp, K. (2002)
Gedreven door nieuwsgierigheid. Het gebruik van informatieve bronnen in Wereldoriëntatie.
In: Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke,
M. & K. Van Gorp (Red.), Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën
voor het basisonderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 219-238
Meer toelichting »

Van Gorp, K. (2000)
Geef uw leerlingen 'de ruimte'? Op zoek naar geïntegreerd onderwijs in de bovenbouw van de
basisschool. (PDF-document van het volledige nummer van Moer)
In: Moer, nr. 4, p. 135-146

Van Gorp, K. (1999)
Leren, dat doe je gewoon! Leren leren in wereldoriëntatie-onderwijs in de basisschool. (PDFdocument)
In: Vonk, jg. 29, nr. 1, p. 49-56
ICT

Callebaut, I. (2003)
Internet en communicatieve vaardigheden. Elk nadeel heeft zijn voordeel. (PDF-document)
In: A. Mottart (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2002. Gent: Academia
Press, p. 63-72

Callebaut, I, K. Van den Branden, S. Schoefs & K. Wellemans (2003)
De 'i' van interactief? ICT in het basisonderwijs. (PDF-document)
In: T. Koole, J. Nortier & B. Tahitu (red.) Artikelen van de vierde sociolinguïstische conferentie.
Delft: Eburon, p. 490-99

Devlieghere, J. (2002)
Terra Nova: ICT ontdekken in de derde graad van het basisonderwijs. (PDF-document)
In: Vonk, jg. 31, nr. 5, p. 3-20

Schrooten, W. (2002)
Een computer is geen boek... ICT en taakgericht onderwijs.
In: Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke
M. & K. Van Gorp (Red.), Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën voor het
basisonderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 201-218
Meer toelichting »

Schrooten, W. (2001)
Lezen met de computer - Seppe speurder en het mysterie van de gestolen zebrastrepen.
In: Leesgoed, nr. 1, p. 33-36

Devlieger, M. (2000)
Adventure games in taakgericht onderwijs.
In: Colpin, M. e.a. (Red.), Een taak voor iedereen. Perspectieven voor taakgericht
onderwijs. Leuven: Garant, p. 61-83

Van der Burg, M. & W. Schrooten (2000)
Integratie van ICT in de onderwijspraktijk ? meer dan een virtuele realiteit? (PDF-document)
In: F. Spliethoff (Red.), Vlaams/Nederlandse conferentie Intercultureel Onderwijs (ICO) en
Nederlands als Tweede Taal (NT2). Reader. 's Hertogenbosch: KPC Groep, p. 129-134.

Devlieger, M. (1998)
De computer en taakgericht taalonderwijs: een avontuur. (PDF-document)
In: Vonk jg. 28, nr. 1, p. 20-35
Evaluatie

Ramaut, G., S. Roppe, M. Verhelst & R. Heymans (2007)
SALTO. Screeningsinstrument Aanvang Lager Onderwijs Taalvaardigheid. Achtergronden.
Leuven: KULeuven, Centrum voor Taal & Onderwijs
Meer toelichting bij deze publicatie »

Berben, M. & M. Colpin (2007)
Brede en permanente evaluatie in TotemTaal.
In: School- en klaspraktijk, jrg. 48, nr. 194, p. 14-25

Berben, M. & M. Colpin (2006)
Hoe kan je breed en permanent evalueren? (PDF-document)
In: A. Mottart & S. Vanhooren (Red.), Twintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent:
Academia Press, p. 145-149

Colpin, M. & S. Gysen (2002)
Bouwkit Leestoetsen. Hoe maak je goede leesvaardigheidstoetsen en wat doe je met de
resultaten? (PDF-formaat, opgenomen met toestemming van Garant-Uitgevers, zie
www.garant.be voor meer info)
In: Colpin, M., Ramaut, G., Timmermans, S., Van den Branden, K., Vandenbroucke
M. & K. Van Gorp (Red.), Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën
voor het basisonderwijs.. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 255-270
Meer toelichting bij deze publicatie »
CLIM

Van den Branden, K. & K. Van Gorp (2000)
How to evaluate CLIM in terms of intercultural education?
In: Intercultural education, nr. 11, supplement 2000, p. S42-S51.

Van den Branden, K. & K. Van Gorp (2003)
Co-operative Learning in Multicultural groups: how co-operative is it? (PDF-document)
In: Koole, T., Nortier, J. & B. Tahitu (red.), Artikelen van de Vierde Sociolinguïstische
Conferentie. Delft: Eburon, p. 498-511.
3. Secundair onderwijs
3.1. Lesmateriaal
Lesmateriaal Nederlands

Sesam
Een reeks speciaal ontwikkeld om in de eerste graad in het vak Nederlands/ PAV aan de talige en
cognitieve vaardigheden van de leerlingen met een taalachterstand te werken.

Tatami
Een reeks speciaal ontwikkeld om in de eerste, tweede en zelfs derde graad in het vak Nederlands/
PAV aan de talige en cognitieve vaardigheden van de leerlingen met een taalachterstand te werken.
Actief leren in algemene, technische en praktijkvakken


Sterke Schakels
Sterke Schakels bevat verschillende instrumenten die kunnen ingezet worden om de
ongekwalificeerde uitstroom van jongeren uit het (D)BSO terug te dringen.
Bronnenboek TSO/BSO
Het CTO werkte lesmodellen uit voor de algemene, technische en praktijkvakken die inzetten op
zowel de verhoging van de betrokkenheid en motivatie áls de taalvaardigheid van de jongeren.
Evaluatie

TAS
De Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs, kortweg de TAS, voor het eerste jaar

TIST
De Taalvaardigheidstoets Instap Tweede jaar Secundair onderwijs, kortweg TIST, voor het tweede
jaar
Docentgericht
Twee lespakketten die leerkrachten helpen bij het aanleren van de nodige taalcompetenties bij hun
leerlingen:

Handen, voeten & co

Leugenaar!!!
3.2. Publicaties
Taalvaardigheidsonderwijs in het vak Nederlands/PAV

Van Gorp, K. (2008)
Taalbeschouwing (Ingeboekt). (recensie van Joke van Leeuwen, 2004: Waarom een
buitenboordmotor eenzaam is & Hans Hulshof, Maaike Reitmeijer en Arie Verhagen, 2006:
Taalkunde voor de tweede fase van het vwo)
In: Vonk jrg. 37, nr. 4, p. 48-49

Bogaert, N. (2007)
Sterke en zwakke lezers samen aan de slag (PDF-document)
In: A. van Gelderen (Red.), Eenentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent:
Academia Press, p. 116-118

Daems, F., Van den Branden, K. & L. Verschaffel (2004)
Inleiding: taaldidactiek voor het funderend onderwijs.
In: Daems, F., Van den Branden, K. & L. Verschaffel (Red.), Taal verwerven op
school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair onderwijs.
Leuven: Acco, p. 7-28.
Van den Branden, K. (2004)
Mondelinge vaardigheden bevorderen: de leerling aan het woord!
In: Daems, F., Van den Branden, K. & L. Verschaffel (Red.), Taal verwerven op
school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair onderwijs.
Leuven: Acco, p. 101-130.
Vandommele, G. (2003)
Op zoek naar Robinson: vaardigheden hand in hand met taakgericht projectwerk. (PDFdocument)
In: A. Mottart (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2002. Gent: Academia
Press, p. 111-120



Bogaert, N. & G. Goossens (2002).
Werken aan taalvaardigheid met Klimop en Tatami.
In: Kroon, S., Vallen, T. & K. Van den Branden (Red.), Omgaan met verschillen.
Nederlandse en Vlaamse methodes voor geïntegreerd Onderwijs Nederlands in
heterogene klassen. (PDF-document) Den Haag: Nederlandse Taalunie, p. 61-75.

Smet, G. (2000)
Geïntegreerd taalvaardigheidsonderwijs via taken. (PDF-document)
In: F. Spliethoff (Red.), Vlaams/Nederlandse conferentie Intercultureel Onderwijs (ICO) en
Nederlands als Tweede Taal (NT2). Reader. 's Hertogenbosch: KPC Groep, p. 107-112.

Bogaert, N. (2000)
Bevordering van leesvaardigheid bij autochtone en allochtone leerlingen in Vlaanderen.
In: Stichting Lezen en Universiteit Utrecht (Red.), Lezen en leesbevordering in een multiculturele
samenleving. Stichting Lezen reeks 1. Verslag van het congres van 15 en 16 mei 2000.

Bogaert, N. & B. Linsen (2000)
Met alle plezier? Het bevorderen van leesvaardigheid bij (autochtone en allochtone) leerlingen
in het Vlaamse onderwijsvoorrangsbeleid.
In: Leesgoed 27/5, p. 221-224.
Actief leren in de algemene, technische en praktijkvakken

Drijkoningen, J. (2008)
Sterke schakels voor het (d)bso. Motiverend en taalrijk lesmateriaal. (PDF-document)
In: Vonk, nr. 3, jrg 37, p. 37-55

Drijkoningen, J. & G. Ramaut (2006)
Aan de slag! Functionele taken in beroepsgericht onderwijs voor jongeren. (PDF-document)
In: Les 142, p. 13-15

Drijkoningen , J. & G. Ramaut (2005)
Taalproblemen aanpakken in het deeltijds onderwijs. Een praktijkverhaal uit Brussel. (PDFdocument)
In: Les 138, jg. 23, p. 24-26

Padmos, T. (2005a)
Wetenschappelijke geletterdheid en taalvaardigheid. (PDF-document)
In: Mottart, A. (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands. Een selectie uit de
18de conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent: Academia Press, p. 109-121.

Padmos, T. (2005b)
Wetenschappelijke geletterdheid. Een uitnodiging tot samenwerking tussen de taal- en de
vakleerkracht.
In: Vonk 35/2, 27-40.

Lombaerts, A. & T. Padmos (2005)
De ongekende kracht van een goudvis. Actieve werkvormen in de zaak- en praktijkvakken. (PDFdocument)
In: Les 138, 3-6.

Bogaert, N. (2004)
Taalgericht vakonderwijs: mag het een beetje meer zijn?
In: Nova et vetera 82/1-2, p. 43-62.

Bogaert, N. (2002)
Wetenschap onder woorden: taal en de niet-taalvakken. (PDF-document)
In: Derriks, L. (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2001. Gent: Academia
Press, p. 147-155.

Bogaert, N. (2001)
Genezen of voorkomen? Taalbeleid en de zaakvakken. (PDF-document)
In: Vonk 31/1, p. 44-58.

Bogaert, N. (2000)
Schooltaal-vaktaal: het verhaal van een ontmijning. (PDF-document)
In: F. Spliethoff (Red.), Vlaams/Nederlandse conferentie Intercultureel Onderwijs (ICO) en
Nederlands als Tweede Taal (NT2). Reader. 's Hertogenbosch: KPC Groep, p. 113-118.

Bogaert, N. & K. Van Gorp (2000).
Ja, ik wil! Taakgericht vakkenonderwijs is vooral een kwestie van motiveren.
In: Colpin, M. e.a. (Red.), Een taak voor iedereen. Perspectieven voor taakgericht
onderwijs. Leuven: Garant, p. 19-38.
Evaluatie

Lombaerts, A. (2006)
Samen over de meet. De TIST als startschot voor een taalvaardigheidstraject. (PDF-document)
In: A. Mottart & S. Vanhooren (Red.), Twintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent:
Academia Press, p. 142-145

Smeyers, M. & G. Vandommele (2003)
Taalvaardigheid en taalvaardigheidstoetsen in Vlaanderen. (PDF-document)
In: T. Koole, J., Nortier & B. Tahitu (Red.), Artikelen van de Vierde Sociolinguïstische Conferentie.
Delft: Eburon, p. 386-397.

Bogaert, N. & G. Vandommele (2002)
Toetsen kan meer zijn dan meten. De TAS: Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair onderwijs.
(PDF-document)
In: Vonk 32/1, 27-39.
4. Anderstalige Nieuwkomers
4.1. Lesmateriaal Basisonderwijs
Lesmateriaal dat kan gebruikt worden in de onthaalklas
Onthaalleerkrachten kunnen deze materialen gebruiken:

Goochelen met woorden
een reeks specifiek ontwikkeld voor de onthaalklas

Zomerprikkels
10 speelse activiteiten voor taalstimulering tijdens vrijetijdsbesteding, gratis te downloaden.
Geschikt voor zowel beginnende als gevorderde nieuwkomers van 5 tot 14 jaar.

materiaal voor de reguliere klas of de buitenschoolse opvang
maar toch ook bruikbaar voor gevorderde nieuwkomers in de onthaalklas
Lesmateriaal dat kan gebruikt worden in de reguliere klas
Reguliere leerkrachten met nieuwkomers in hun klas kunnen volgende materialen gebruiken:


materiaal specifiek ontwikkeld voor de opvang van anderstalige nieuwkomers in de reguliere klas
o
Joker
een bronnenboek kan je gebruiken in een gewone klas met één of meer anderstalige
nieuwkomers die nog geen of nauwelijks Nederlands kennen .
o
Aanpassingen van Wereld(k)uren
Wereld(k)uren is een methode wereldoriëntatie voor de 3de graad waarbij er in thema's
gewerkt wordt. Bij 2 van de 16 thema's is er differentiatie voorzien voor anderstalige
nieuwkomers die al een beperkte basistaalvaardigheid hebben en in de reguliere klas zitten.
regulier materiaal voor kleuters, dat de nieuwkomers veel kansen biedt om aan te sluiten bij de
activiteiten in de gewone klas
Toetsmateriaal
TASAN
voor nieuwkomers tussen 12 en 16 jaar die de overgang van de onthaalklas naar de eerste graad van het
secundair onderwijs willen maken, ontwikkelde het CTO een toets: de TASAN. Deze toets gaat na in welke
mate nieuwkomers aan het einde van het 6de leerjaar beschikken over de nodige schoolse taalvaardigheid
om te kunnen deelnemen aan het klasgebeuren.
4.2. Publicaties basisonderwijs
Algemeen

Ramaut, G. (2001)
Werken aan taalvaardigheid met anderstalige nieuwkomers: in de onthaalklas en de reguliere
klas.
In: Praktijkgids voor de basisschool. Rubriek Leerlingen - Zorgverbreding.
Diegem: Kluwer Onderwijs, p. 23-64.
Bekijk de inhoudsopgave (PDF-document)

Cre, J. & L. Driesmans (2005)
Anderstalige nieuwkomers: het onthaal op school. (PDF-document)
Brussel: VCLB Vormingscentrum

Van Craeymeersch, S. e.a (2002)
Werkgroep 1: Onthaalonderwijs ten aanzien van anderstalige nieuwkomers in het basisonderwijs.
In: Verslag RTC NT2, 24 mei 2002. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,
Departement Onderwijs, p. 6-18.
Onthaalonderwijs

Verheyen, T. (2003)
Naar een efficiënter onthaalonderwijs, een good practice! (PDF-document)
In: A. Mottart (Red.), Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2002. Gent: Academia
Press, p. 145-155

Collijs, K. (2002)
Bananen in je oren: van papier naar praktijk. (PDF-document)
In: Schokla 44/ 176, p. 16-20.

Broekaert, H. & G. Duran (1996)
Eerste opvang anderstalige nieuwkomers. (PDF-document)
In: P.M. Nieuwenhuijsen (Red.), Het Schoolvak Nederlands. Verslag van de negende conferentie.
Utrecht: APS, p. 61-73
Nieuwkomers in de reguliere klas

Ramaut G., & M. Sterckx (2002)
De opvang van anderstalige nieuwkomers in de kleuterklas: aandachtspunten bij het werken aan
taalvaardigheid. (PDF-document)
Leuven: Steunpunt NT2

Sterckx, M. (2002)
Kun jij ademen door je oren? Of hoe op een motiverende manier aan Nederlandse taalvaardigheid
werken met anderstalige nieuwkomers (PDF-document)
In: Schokla 44/176, p. 6-15.

Sterckx, M. & T. Verheyen (2002)
Anderstalige nieuwkomers en Wereld(k)uren: een geslaagde combinatie. (PDF-document)
In: Schokla 44/176, p. 24-29.

Sterckx, M. (1999)
Anderstalige nieuwkomers uit het basisonderwijs in de reguliere klas. Het creëren van krachtige
taalleeromgevingen. (PDF-document)
In: Rymenans, R. en H. De Jonghe (Red.), Het Schoolvak Nederlands. Verslag van de twaalfde
conferentie. Antwerpen, 13 en 14 november 1998. Beigem: Stichting Conferenties Het Schoolvak
Nederlands, p. 372-380.

Rutgers van der Loeff, A. (1999)
Praktijkgids tweedejaars nieuwkomers. Onderwijs in Nederlands en wereldoriëntatie.
Amsterdam/Lisse Advies- en BegeleidingsCentrum/Swets & Zeitlinger Publishers.
Alfabetisering

Sterckx, M. (2000)
Hoe til je met 1 lucifer 15 andere lucifers op? De opvang van anderstalige nieuwkomers in de
beginperiode. (PDF-document)
In: Vonk 29 (4), p. 31-38.

Sterckx, M. (2000)
Graffiti in de klas. Een manier om anderstalige nieuwkomers te alfabetiseren?
In: Alfanieuws 2000 (2), p. 6-12.
Leesbevordering

Ramaut, G. (2002)
Pas aangekomen in leesland. Leesbevordering bij de opvang van anderstalige nieuwkomers in
de (onthaal)klas.
In: Colpin, M. e.a. (Red.), Leesrijk school- en klasklimaat. Een schat aan le(e)sideeën voor het
basisonderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant, p. 119-128.
Evaluatie

Gysen S. & G. Ramaut (2003)
Hoe moeilijk zijn toetstaken? Het gebruik van een complexiteitsmeter, geïllustreerd aan de hand
van de TASAN. (PDF-document)
In: Koole, T. (Red.). Artikelen van de vierde socio-linguïstische conferentie. Delft: Eburon, p. 172181.

Sterckx, M. (2002)
Een nieuwkomer onder de toetsen. (PDF-document)
In: Schokla 44/176, p. 30-34.
Brok, B. den (1996)
Het testen van vluchtelingenkinderen. Een inventariserend literatuuronderzoek naar de
bruikbaarheid van cognitieve tests bij migranten- en vluchtelingenkinderen.
Utrecht: Stichting Pharos.

Sociaal-emotioneel

Plysier, S. (2003)
Kinderen met een tweede huid. Onthaal van kinderen op de vlucht.
Antwerpen/Apeldoorn: Garant.

Paelman, F. (2001)
Nieuwgekomen? Welgekomen! Sociale integratie van anderstalige nieuwkomers.
(Praktijkgids voor de basisschool). Diegem: Kluwer Onderwijs.

Vlaamse Onderwijsraad (2000)
Vluchtelingen in de klas. Vademecum socio-emotionele opvang van vluchtelingenkinderen.
Leuven: Garant.
4.3. Lesmateriaal Secundair onderwijs
Referentiekader met Ontwikkelingsdoelen Taalvaardigheid

ROTAN
kader met ontwikkelingsdoelen om de opvang van anderstalige nieuwkomers en ex-onthaalklassers
structureel aan te pakken (uittekenen van leerlijnen, opvolgen van leerlingen, ...)
bedoeld voor onthaalleerkrachten én reguliere leerkrachten
Lesmateriaal voor de onthaalklas

Klaar? Af!, Taalkit 1 en Taalkit 2
een reeks van drie bronnenboeken voor de opvang van nieuwkomers van 12 tot 18 jaar in het begin
van het onthaaljaar

Warm/koud
projectmateriaal voor nieuwkomers uit het secundair onderwijs die overschakelen van de
onthaalklas naar het regulier onderwijs.
Lesmateriaal voor de buitenschoolse opvang

Zomerprikkels
10 speelse activiteiten voor taalstimulering tijdens vrijetijdsbesteding, gratis te downloaden.
Geschikt voor zowel beginnende als gevorderde nieuwkomers van 5 tot 14 jaar.
Lesmateriaal voor de reguliere klas

Sesam
helpt taalzwakke leerlingen uit de eerste graad secundair met schoolteksten omgaan
differentiatie voor nieuwkomers en ex-onthaalklassers is voorzien
Lesmateriaal Volwassenen bruikbaar voor (ex-)anderstalige nieuwkomers van 16+

Bonte was


werkt rond taalvaardigheid en maatschappelijke redzaamheid
bestaat voor één kwart bestaat uit een interactief multimediaal onderdeel opgebouwd rond een
soapverhaal
bestaat voor drie kwart uit pen-en-papieractiviteiten

Evaluatiemateriaal
TASAN
een toets voor nieuwkomers tussen 12 en 16 jaar die de overgang van de onthaalklas naar de eerste graad
van het secundair onderwijs willen maken. Deze toets gaat na in welke mate nieuwkomers op het einde
van het onthaaljaar beschikken over de nodige schoolse taalvaardigheid om te kunnen deelnemen aan het
klasgebeuren.
4.4 Publicaties Secundair onderwijs
Algemeen


Lips, A. (2003)
Stagerapport over het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs.
Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs (onuitgegeven)
Speleers, N. e.a (2002)
Werkgroep 2: Onthaalonderwijs ten aanzien van anderstalige nieuwkomers in het secundair
onderwijs.
In: Verslag RTC NT2, 24 mei 2002. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement
Onderwijs, p. 19-41.
Onthaalonderwijs

H. Broekaert & G. Ramaut (2000)
Eerste opvang van anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs: de eerste en verdere
stappen in het 'taalbad' Nederlands. (PDF-document) In: F. Spliethoff (Red.),
Vlaams/Nederlandse conferentie Intercultureel Onderwijs (ICO) en Nederlands als Tweede Taal
(NT2) - voortgezet/secundair onderwijs (reader). 's Hertogenbosch: KPC Groep, p. 73-80.

Schuurs, U. (2000)
ISK-toetsen. NT2 plaatsing - voortgang - uitstroom.
Arnhem: Cito.

Lemmens, G., De Maa, J. & E. Olijkan (1999)
Leerlingen plaatsen en volgen, in: Nederlands als Tweede Taal in het voortgezet onderwijs.
Handboek voor docenten in de eerste opvang.
Amsterdam: Meulenhoff Educatief

Maa, J. de & A. van der Zanden (1998)
Spoorslag. Werken aan een leerlingvolgsysteem-NT2 in de eerste opvang vo.
Rotterdam: Partners Training en Innovatie (Het Projectbureau).
(Ex-)nieuwkomers in de reguliere klas

Sterckx, M. (2006)
Wat is er nog van onze dromen? Eindrapport van een onderzoek naar de doorstroming van
anderstalige nieuwkomers in het secundair onderwijs in de eerste drie jaar na de onthaalklas in
Vlaanderen (2003 - 2005). (PDF-document)
Leuven: Centrum voor Taal en Onderwijs (onuitgegeven).

Sterckx, M. & S. Gijsen (2006)
De voornaamste vaststellingen en conclusies uit het onderzoek naar de doorstroming van exonthaalklassers in het secundair onderwijs in het eerste en tweede jaar na het
onthaalonderwijs.
In: T. Koole, J. Nortier & B. Tahitu (red.) Artikelen van de vijfde sociolinguïstische conferentie.
Delft: Eburon, p. 417-428

Ramaut, G. & M. Sterckx (2003)
Achtergronden en tips voor leerkrachten en directies in de vervolgschool bij de opvang van exonthaalklassers. (PDF-document)
In: Gysen, S., Ramaut G. en M. Sterckx. Tasan. Taalvaardigheidstoets Aanvang Secundair
onderwijs Anderstalige Nieuwkomers. Leuven: Steunpunt NT2.

Ramaut, G. (2002)
Een aparte aanpak? De opvang van ex-nieuwkomers in het regulier secundair onderwijs. (PDFdocument)
In: Vonk 32/2, p. 3-21.

Sterckx, M. (1997)
Met vereende (leer)krachten. Decentrale opvang van anderstalige nieuwkomers in het
secundair onderwijs. (PDF-document)
In: Vonk 26/5, p. 22-35.

Netoverschrijdende CLB-werkgroep Anderstalige Nieuwkomers & Pina-18 (2006)
Na de onthaalklas. De opvang van gewezen anderstalige nieuwkomers in het secundair
onderwijs. (PDF-document)
Antwerpen: Stad Antwerpen

OKAN. De invloed van de vervolgcoach.
In: Klasse voor leerkrachten 154, april 2005, p. 5.

Wat na de onthaalklas?
In: Klasse voor leerkrachten 155, mei 2005, p. 40-41.

Okan-team HIVSET (2004-2005)
Okan, en dan? De opvang van ex-okanleerlingen in de vervolgschool.
In: Nova et Veterea, 82 (1-2), p. 100-115.
Alfabetisering

Sterckx, M. (2000)
Hoe til je met 1 lucifer 15 andere lucifers op? De opvang van anderstalige nieuwkomers in de
beginperiode. (PDF-document)
In: Vonk 29 (4), p. 31-38.

Sterckx, M. (2000)
Graffiti in de klas. Een manier om anderstalige nieuwkomers te alfabetiseren?
In: Alfanieuws 2000 (2), p. 6-12.
Evaluatie



Gysen S. & G. Ramaut (2003)
Hoe moeilijk zijn toetstaken? Het gebruik van een complexiteitsmeter, geïllustreerd aan de hand
van de TASAN. (PDF-document)
In: Koole, T. (Red.). Artikelen van de vierde socio-linguïstische conferentie.
Delft: Eburon, p. 172-181.
Sterckx, M. (2002)
Een nieuwkomer onder de toetsen. (PDF-document)
In: Schokla 44/176, p. 30-34.
Brok, B. den (1996)
Het testen van vluchtelingenkinderen. Een inventariserend literatuuronderzoek naar de
bruikbaarheid van cognitieve tests bij migranten- en vluchtelingenkinderen.
Utrecht: Stichting Pharos.
Sociaal-emotioneel

Welfing, M. & B. Tuk (2004)
Omgaan met onmacht. Handleiding voor een studiedag sociaal-emotionele begeleiding


asielzoekers- en vluchtelingenleerlingen in het opvangonderwijs (v.o.).
Utrecht: Stichting Pharos.
Plysier, S. (2003)
Kinderen met een tweede huid. Onthaal van kinderen op de vlucht.
Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
Vlaamse Onderwijsraad (2000)
Vluchtelingen in de klas. Vademecum socio-emotionele opvang van vluchtelingenkinderen.
Leuven: Garant.