Wat is de Menselijke Maat?

Wat is de Menselijke Maat?
Hoe mooi zou het zijn als kwetsbare mensen, ondanks gezondheidsklachten, toch een prettig leven
leiden en meedoen. Want dat is waar de Wmo en de Jeugdwet over gaan: over de menselijke maat
als zorg en ondersteuning nodig is.
Stel dat zorgaanbieders kunnen laten zien in welke mate hun cliënten zelfredzamer en eigen
krachtiger zijn geworden en in welke mate zij het gevoel hebben weer mee te doen. De Menselijke
Maat is een instrument dat dit inzicht verschaft. Het is een audit voor zorgaanbieders en een
sturingsinstrument voor gemeenten en verzekeraars. Het instrumentarium omvat vragen voor
cliënten en medewerkers, observaties, auditgesprekken en een beleidsscan. De Menselijke Maat
heeft een sterke wetenschappelijke basis en de cliëntenvragen kunnen gezien worden als PROM’s:
patient reported outcome measures. Het auditdeel laat zien in hoeverre een organisatie is ingericht
op de Menselijke Maat, en daarmee op de inhoudelijke doelen van de Wmo en de Jeugdwet.
Wat is de wetenschappelijke basis?
De audit bestaat uit observaties, interviews, wetenschappelijk gevalideerde vragenlijsten en een
beleidsscan. De Self Determiniation Theory (Deci & Ryan, 1985 en Ryan & Deci, 2000) vormt de
theoretische basis. De theorie stelt dat welbevinden stijgt als mensen autonomie ervaren, hun
competenties kunnen inzetten en als zij zich verbonden voelen tot andere mensen. Veel vragen zijn
dan ook gebaseerd op de goed gevalideerde lijsten van het instituut van Deci en Ryan, zoals de
Health Care Climate Questionnaire (HCCQ) en de Basic Needs Satisfaction Questionnaire
(BNSQ). Daarnaast voegen we de items uit de IPA­vragenlijst toe. Die staat voor ‘Impact op
Participatie en Autonomie’, is ontwikkeld door het NIVEL en onlangs door Nyfer onderzocht op
toepasbaarheid als PROM voor Wmo­cliënten. Deze indicatoren vormen de basis voor de cliënt­
en personeelsvragenlijsten, interviews en documentscans. De Universiteit Twente borgt de
instrumenten.
Hoe meet de Menselijke Maat?
Zorgaanbieders krijgen de beschikking over alle cliëntvragen en worden uitgenodigd om jaarlijks
minstens de helft van alle vragen af te nemen bij minstens de helft van alle cliënten. De cliënten
vullen zoveel mogelijk zelf de vragen in en mogen eventueel worden bijgestaan door naasten. Hoe
februari 2014
www.geluksacademie.org | www.arcon.nl
1
meer het voorleggen van de cliëntvragen onderdeel is van de kwaliteitscyclus en het dagelijkse
werk, hoe makkelijker de resultaten door hulpverleners zelf gebruikt kunnen worden voor hands­on
verbetering. De resultaten worden, geheel anoniem, aangeleverd in spss­ of excel formaat aan
onderzoeksbureau Arcon.
De audit vindt plaats bij een dwarsdoorsnede van de medewerkers en bestaat uit een digitale
vragenlijst voor uitvoerend medewerkers, interviews met uitvoerend en leidinggevend personeel,
observaties en een beleidsscan. Tijdens het auditeren komen de genoemde vier onderwerpen aan
bod op het niveau van visie, uitvoering, dossiers en cliëntevaluaties.
Wat kunnen zorginkopers met de Menselijke Maat?
Zorginkopers kunnen contractanten vragen om de Menselijke Maat uit te voeren. De uitkomstmaat
is een percentage, op basis waarvan via benchmarking keuzes gemaakt kunnen worden.
Zorgaanbieders, cliëntenorganisaties en financiers zullen met elkaar moeten bepalen hoe die
keuzes eruit zullen zien. Zo kunnen bijvoorbeeld contracten aangepast worden, kan er een
toelatingsnorm in de aanbesteding worden gesteld, kan ‘de markt’ gevraagd worden om van elkaar
te leren, kan een aanbieder gevraagd worden om verbeterplannen te implementeren, etc. In ieder
geval verwachten wij dat zorgaanbieders door de Menselijke Maat op de juiste wijze geprikkeld
worden om sterker in te zetten op de cultuuromslag van klacht naar kracht.
Wat kunnen zorgaanbieders met de Menselijke Maat?
Voor zorgaanbieders geeft de Menselijke Maat inzicht in de stand van zaken. Waar gaat het goed
en waar kan het beter? Eén van de organisaties waar de Menselijke Maat werd getest, leerde dat zij
erg goed is in het stimuleren van de
competenties van cliënten (eigen kracht). Tegelijk
bleek dat deze organisatie een inhaalslag te
maken heeft op het thema ‘verbondenheid’. In de
visie en de uitvoering was wel iets van aandacht
voor sociale relaties terug te zien, maar in de
dossiers en cliëntevaluaties nagenoeg niets.
Verbondenheid met andere mensen, ook wel van
betekenis kunnen zijn voor andere mensen, is
een voorwaarde voor participatie. Met dergelijke
informatie is het eenvoudig om verandering in
gang te zetten op plekken waar het echt nodig is.
Wie werken aan de Menselijke Maat?
Opdrachtgevers zijn de gemeenten Almelo, Borne, Haaksbergen, Hengelo en Hof van Twente en
de Provincie Overijssel. De Menselijke Maat is ontwikkeld door de Geluksacademie, projectbureau
van Arcon (non­profit onderzoeks en adviesbureau), in samenwerking met de Universiteit Twente.
februari 2014
www.geluksacademie.org | www.arcon.nl
2