Gelderse Bestuursscan - Provincie Gelderland

Gelderse Bestuursscan
Gemeente Lingewaal
Inhoudsopgave
Voorwoord
2
Deskresearch
3
Kansen- en ontwikkelanalyse
7
Bijlage:
Zelfanalyse
10
1
Voorwoord
De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische
en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van
kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en
arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten
samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de
VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in
Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun
samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de
kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben.
Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden
gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke
situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld,
waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en
haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor
het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na
afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse
opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor
antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio
en bijbehorende samenwerkingsverbanden.
Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve
gesprekken.
Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland,
mr. G.J. de Graaf, voorzitter
2
Deskresearch
De deskresearch op de volgende pagina’s is opgesteld op basis van gemeentelijke
documenten.
3
Gemeente Lingewaal
Lingewaal is een gemeente in de Tielerwaard in de provincie Gelderland. De gemeente telt 11.059 inwoners (per 1 januari 2014) en heeft een oppervlakte van 54,56 km² (waarvan 3,53 km² water). De
gemeente Lingewaal grenst aan de gemeenten Neerijnen, Geldermalsen, Zaltbommel (allen Gelderland) en Giessenlanden, Gorinchem en Leerdam (allen Zuid-Holland). De gemeente Lingewaal bestaat uit
de kernen Asperen, Heukelum, Herwijnen, Vuren en Spijk. De gemeente is in 1986 gevormd uit de voormalige gemeenten Asperen, Heukelum, Herwijnen en Vuren. Direct na de samenvoeging heette de
gemeente korte tijd Vuren. Lingewaal laat zich omschrijven als groene plattelandsgemeente met voorzieningen en bedrijvigheid op maat.
Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001 - 2013 toegenomen met 3%. Over de periode 2008 - 2013 is er sprake van een toename van 1%. De groene druk -de verhouding tussen het aantal 0- tot
19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Lingewaal 41,8%. De grijze druk -de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65
jaar- is met 24,3% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Lingewaal kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. De grijze druk is in de periode 2001 - 2013
toegenomen met 46%. In de gemeente Lingewaal wonen relatief minder allochtonen (7,5%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (10,4%) en de het gemiddelde
van de provincie Gelderland (14,5%). 50,2% van de inwoners is vrouw.
Werkgelegenheid: Sinds 2001 is het aantal banen in de gemeente Lingewaal toegenomen met 7%. Momenteel zijn er 3.561 banen. De omvang van de beroepsbevolking is totaal 6.100. In vergelijking met de
groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Lingewaal evenveel vestigingen van bedrijven. In de gemeente Lingewaal bevinden zich 128 vestigingen van bedrijven
per 1.000 inwoners tegen 127 in de referentiegroep. Het aantal banen per 1.000 inwoners bedraagt 432 en is daarmee iets lager dan in de referentiegroep (500).
Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Lingewaal 4.288. 67,9% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is kleiner dan de gemeenten uit
dezelfde gemeentegrootteklasse. 26,7% van de woningen in de gemeente Lingewaal bevindt zich in de sociale huursector, en 5,4% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente 56 woningen
gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente gewijzigd met 335 (8%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met € 299.000 hoger dan het gemiddelde in Gelderland (€ 256.000) en
gemeenten met vergelijkbare omvang (€ 270.000). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een
waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Lingewaal bedraagt de functiemengingsindex: 41,9. Daarmee is de gemeente meer een woon- dan werkgemeente.
Inkomen: Het gemiddelde besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (incl. studenten) in de gemeente Lingewaal bedraagt € 38.800 en is hoger dan het gemiddelde besteedbaar inkomen in de
groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang (€ 36.500). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van € 34.300 in Gelderland. In de gemeente Lingewaal vallen 584 personen terug op een
uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 80 op 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruik maakt van een uitkering kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van
vergelijkbare omvang.
Gemeenteraad (totaal 15 zetels)
ChristenUnie
4 zetels
CDA
4 zetels
VVD
3 zetels
PvdA
3 zetels
SGP
1 zetel
College van Burgemeester en Wethouders
Burgemeester Loes van Ruijven-van Leeuwen (CDA)
Wethouder Govert van Bezooijen (CU)
Wethouder Ed van Sambeek (CDA)
Wethouder Griedo Bel (PvdA)
Gemeentesecretaris Kees Verweij
Organisatiemodel
De gemeentelijke organisatie is opgebouwd via het klassieke directiemodel en bestaat
uit vier afdelingen: Ruimtelijke Zaken, Veiligheid, Vergunningen &
Handhaving, Maatschappelijke Zaken en Bedrijfsvoering & Ondersteuning. Aan het
hoofd van de organisatie staat de gemeentesecretaris. Iedere afdeling heeft een
afdelingshoofd.
Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er opnieuw een coalitie van CU, CDA en PvdA gevormd. Daarmee zijn ook de huidige wethouders (in deeltijd) de komende 4 jaar
weer terug in het college. De coalitiepartijen hebben samen 11 van de 15 zetels en gaan werken op basis van het coalitieakkoord ‘Zorgen voor Morgen’. De burgemeester is sinds 2006
burgemeester van Lingewaal. Sinds 1 januari 2014 combineert zij deze functie met een waarnemend-burgemeesterschap van buurgemeente Neerijnen.
Organisatie op orde: Uit de besturings- en managementfilosofie van februari 2014 blijkt dat de gemeentesecretaris en de afdelingshoofden gezamenlijk het MT vormen. Binnen de
verschillende afdelingen zijn in totaal twee coördinatoren actief. In de organisatie wordt het principe van integraal management toegepast, wat betekent dat de organisatie op
managementniveau een zo compleet mogelijke verantwoordelijkheid heeft voor beleid, producten en diensten en de wijze waarop de middelen worden aangewend om deze tot stand te
brengen. De kernwaarden zijn: enthousiast, verantwoordelijkheid, vertrouwen, respect voor anderen, samenwerken en resultaatgericht. Het aantal fte bedraagt momenteel circa 68.
Financiële positie: De gemeente Lingewaal staat onder repressief toezicht van de provincie. De gemeente gebruikt het programma Naris om de risico’s te inventariseren, daarbij wordt een
onderverdeling gemaakt in de kans dat het risico zich voordoet en wat het maximale gevolg kan zijn. Het totaal van alle risico’s (na simulatie): € 1,2 miljoen. Er wordt daarbij geen onderscheid
gemaakt in incidentele en structurele risico’s. Kijkend naar het weerstandsvermogen: de risico’s zijn niet verdeeld in structurele en incidentele risico’s, waardoor deze niet afgezet kunnen
worden tegenover de structurele en incidentele weerstandscapaciteit. Echter, er kan gesteld worden dat er nog redelijk wat ruimte zit in de belastingcapaciteit om structurele tegenvallers op te
kunnen vangen. Eveneens is de incidentele weerstandscapaciteit dermate, dat ook incidentele tegenvallers opgevangen kunnen worden. De weerstandsratio is met 4,29 uitstekend.
Samenwerking: Voor zover mogelijk wordt er gekeken naar samenwerkingsmogelijkheden binnen de regio of met andere gemeenten als middel om de zelfstandigheid te behouden. Het
uitgangspunt voor samenwerken is de mate van bestuursvrijheid. Indien de bestuursvrijheid minimaal is kan samenwerking worden gezocht met andere partijen. De gemeente Lingewaal werkt
op verschillende schaalniveaus en beleidsvelden samen met andere gemeenten, uit zowel Gelderland als Zuid-Holland. De decentralisaties in het Sociale Domein worden grotendeels opgepakt
in regioverband (Rivierenland), evenals de Belasting Samenwerking Rivierenland (BSR) en de Omgevingsdienst Rivierenland (ODR). Voor het aanpakken van de jeugdwerkloosheid werkt
Lingewaal samen met de Regionale Sociale Dienst Alblasserwaard/Vijfheerenlanden (o.a. gemeenten Zederik, Gorinchem, Leerdam). Dit geldt ook voor de uitvoering van de Participatiewet. Op
25 november 2014 heeft de raad besloten met de gemeenten Tiel, Culemborg en Geldermalsen afspraken te maken over intensieve samenwerking op het gebied van zogenoemde PIJOFACHtaken en de gesprekken met de gemeenten Neerijnen en Geldermalsen over verdergaande ambtelijke samenwerking voort te zetten. Door de colleges van de drie genoemde gemeenten is een
plan van aanpak vastgesteld dat ziet op het nader onderbouwen van een aantal mogelijke ontwikkelscenario’s. De besluitvorming hieromtrent vindt plaats in december 2015. De oriëntatie op
samenwerking van Lingewaal is dus zowel op het oosten als westen gericht, over provinciegrenzen heen.
Strategie en Leiderschap: In de management- en besturingsfilosofie staat beschreven welke visie en missie Lingewaal heeft en waar welke verantwoordelijkheden liggen. Er is een
belangrijke rol weggelegd voor de gemeentesecretaris. De gemeentesecretaris is eerste adviseur van het college en eindverantwoordelijk voor de ambtelijke organisatie. Hij bevordert de
samenwerking tussen bestuur en ambtelijke organisatie en binnen alle ambtelijke geledingen. De afdelingsmanagers geven leiding aan hun afdeling op basis van integraal management. Dit
betekent dat zij verantwoordelijk zijn voor de kwantiteit en de kwaliteit van de producten van hun afdeling en voor het op de juiste wijze hiertoe inzetten van de benodigde en beschikbare
personele en financiële middelen. De gemeentesecretaris en de afdelingsmanagers vormen samen het managementteam. In het MT staat de samenwerking tussen de afdelingen en het
belang van de gehele organisatie centraal. Verder heeft het MT een belangrijke rol in de verdere ontwikkeling van de organisatie wat betreft cultuur, kernwaarden, dienstverlening en
samenwerking. In de besturingsfilosofie staan de missie en visie beschreven evenals de kernwaarden en de politiek-bestuurlijke rollen in relatie tot de ambtelijke organisatie en inwoners.
Interactie met de samenleving: Op 28 januari 2010 heeft de gemeenteraad van Lingewaal met de vaststelling van de Structuurvisie Plus “het Manifest van Lingewaal” de koers bepaald voor
de ontwikkeling van Lingewaal tot 2030. Deze koersbepaling was het resultaat van een uitgebreid interactief proces met de gemeenschap. Het Manifest is een integrale visie op de
leefbaarheid van de kernen en de gemeente als geheel, waarin de vele bijdragen uit verschillende beleidssectoren tot een integraal en samenhangend kader zijn gesmeed. Er zijn vier
programmalijnen vastgesteld: partnerbestuur, ondernemend, kernkracht en karakteristiek. De budgetten
voor diverse uitvoeringsacties heeft de afgelopen periode onder druk gestaan. Lingewaal heeft een nota
Burgeparticipatie opgesteld. Kern: De gemeente stimuleert en faciliteert het zelforganiserend vermogen van haar inwoners. Beleidskeuzes worden grotendeels door en/of met de bewoners,
ondernemers en organisaties in de kernen gemaakt. De gemeente heeft in 2013 meegedaan aan de
burgerpeiling van ‘waarstaatjegemeente’:
Bezuinigingen: In 2014 is de begroting van Lingewaal sluitend, met een licht positief resultaat (€ 40.000). Voor de komende jaren (2015, 2016, 2017) zijn ook licht positieve resultaten
geraamd. In totaal zijn er 61 risico’s opgenomen in het risicoprofiel voor 2014. Uit de programmabegroting 2014-2017 blijkt dat 90% zeker is dat alle risico’s kunnen worden afgedekt met
een bedrag van € 1,2 mln. (benodigde weerstandscapaciteit). De beschikbare weerstandscapaciteit bedraag € 4,8 miljoen. Dit duidt op een voldoende weerstandsvermogen (ratio: 4,27).
Van die € 4,8 miljoen betreft € 567.000 een onbenutte belastingcapaciteit. De lokale lastendruk in Lingewaal ligt hoger dan het gemiddelde van de provincie Gelderland. Uit de VNG
Schuldmonitor 2012 blijkt dat de gemiddelde netto per inwoner van Lingewaal € 1.668 bedraagt.
Krimp: Er is in de gemeente Lingewaal sprake van een positief migratiesaldo. De gemeente heeft ook te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas, waardoor de gemeente niet krimpt.
In 2011 zijn er 56 woningen bijgekomen.
Grondproblematiek: Lingewaal voert een passief grondbeleid. De meest recente nota Grondbeleid dateert uit 2014. De huidige grondexploitatie is beperkt van omvang en loopt weinig
risico. Er zijn vier complexen met een lopende exploitatie, waarvan 1 voor een bedrijventerrein (Zeiving-Noord). Woningbouwontwikkeling voor Herwijnen-Oost heeft een verwacht
resultaat van - € 625.000,- terwijl eerder nog een winst werd verwacht. Bij de drie andere complexen worden nog wel winsten verwacht. In de actualisatie van dit jaar zal blijken in
hoeverre dat nog realistisch is.
Samenwerking 4 O’s: In Lingewaal zijn 949 bedrijven gevestigd. Zakelijke dienstverlening en industrie zijn de grootste sectoren. De gemeente werkt samen met twee
ondernemersverenigingen: de Industriële Vereniging Lingewaal (IVL) en Middenstandsvereniging Hermid (Herwijnen). Uit de MKB-monitor voor ondernemersvriendelijke gemeenten 20122013 blijkt dat Lingewaal als 56e en dus laatste eindigt van de 56 Gelderse gemeenten. Op provinciaal niveau bestaat het RCT (Regionaal Centrum voor Technologie Rivierenland), dat helpt
ondernemers om te innoveren. Er is tevens een WMO-raad in de gemeente actief. Lingewaal biedt plaats aan circa 5.000 basisschoolleerlingen. In iedere kern is (met uitzondering van Spijk),
een christelijke en openbare basisschool aanwezig. De protestants christelijke scholen vallen onder het bestuur van de Stichting LOGOS. In de gemeente Lingewaal zijn geen middelbare
scholen gevestigd. Jongeren kunnen kiezen uit diverse middelbare scholen in de omgeving van Lingewaal, zoals in Leerdam, Gorinchem en Geldermalsen.
Decentralisaties sociale domein: Bijzonder voor Lingewaal is dat de gemeente in twee regio’s bestuurlijk betrokken is bij de decentralisaties. Op het terrein van de AWBZ en de Wmo sluit
Lingewaal beleidsmatig grotendeels aan bij de Regio Rivierenland. Ook op het gebied van de jeugdzorg haakt ze aan bij dat samenwerkingsverband, zowel beleidsmatig als qua uitvoering.
Maar voor wat betreft de Sociale Dienst en Sociale Werkvoorziening maakt de gemeente reeds een aantal jaren deel uit van twee gemeenschappelijke regelingen in
Alblasserwaard/Vijfheerenlanden, te weten de Regionale Sociale Dienst (RSD) en de Avelingen Groep. Voor de uitvoering van de Participatiewet is Lingewaal dan ook gekoppeld aan deze
regio.
Jeugdzorg: De jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Voor de uitvoering en het transitiearrangement wordt gekeken naar de regio Rivierenland. In dit
samenwerkingsverband worden ook de afspraken gemaakt met Bureau Jeugdzorg Gelderland. De Groeinota Jeugdzorg is een voorbereidend beleidskader voor de Jeugdzorg. Een regionaal
document met een lokale paragraaf. Eind 2014 is het definitieve beleid 2015 - 2016 door de raad vastgesteld.
AWBZ/Wmo: Door de gemeenten verbonden in de Regio Rivierenland is een plan van aanpak opgesteld. Begin maart is een planning vastgesteld met de route op het gebied van beleid,
uitvoering en inkoop.
Participatiewet: Lingewaal werkt samen in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (AV) met de Avelingen Groep en de Regionale Sociale Dienst (RSD AV). Deze regio heeft in januari 2014
beleidsuitgangspunten geformuleerd voor de uitvoering van de Participatiewet. De benodigde verordeningen worden in de tweede helft van dit jaar vastgesteld.
Passend Onderwijs: Op 1 augustus 2014 wordt de Wet Passend Onderwijs van kracht. Voor dit proces zijn de Lingewaalse scholen ingedeeld in de regio Alblasserwaard/Vijfheerenlanden.
Schoolbesturen (verenigd in samenwerkingsverbanden) en gemeentebesturen -vanuit hun verantwoordelijkheid voor 22 aan de jeugd gerelateerde zorgtaken- voeren samen overleg over
het ondersteuningsplan. In dit plan staat hoe het samenwerkingsverband van het onderwijs leerlingen met speciale behoeften op de scholen plaatst en hoe de ondersteuningsmiddelen
worden ingezet worden op de diverse scholen. De samenwerkingsverbanden hebben afgesproken ondersteuningsteams in te richten op en rond de scholen.
Operationele samenwerking: De gemeente Lingewaal werkt samen in de Regio Rivierenland en Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. De Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) verzorgt VTHtaken op het gebied van milieu voor de deelnemende gemeenten en heeft een efficiencytaakstelling van 5%, te realiseren binnen 5 jaar. De Belastingsamenwerking Rivierenland (BSR)
verzorgt alle belastingaanslagen (rioolheffing, waterschapsbelasting etc.) voor de regio. Op ICT-gebied werkt Lingewaal nog slechts op beperkte schaal samen met Buren, Neder-Betuwe en
West Maas en Waal. De Regionale Sociale Dienst Alblasserwaard-Oost/Vijfheerenlanden verzorgt de taken op het gebied van werk en inkomen.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de
verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en
financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende
samenwerkingen:
- Regionale Sociale Dienst Alblasserwaard-Oost/Vijfheerenlanden (GR)
- Werkvoorzieningschap De Avelingengroep (GR)
- Belastingsamenwerking Rivierenland (GR)
- Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (GR)
- Regio Rivierenland (GR)
- GGD Gelderland Zuid (GR)
- Omgevingsdienst Rivierenland (GR)
- Stichting Openbaar Onderwijs Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (O2A5)
- Corporatie Kleurrijk Wonen (ivm WSW)
- Samenwerking in de afvalwaterketen (10 gemeenten en Waterschap
Rivierenland)
Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden
Sociaal
Bestuurlijk
Veiligheid
Fysiek
Toelichting: rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. Bij het sociale domein werkt Lingewaal bijvoorbeeld
samen met 91 andere gemeenten in 17 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD’s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC’s) .
Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het
groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of
oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Lingewaal: 17% (gemiddelde Nederland bedraagt 18%)
Kansen- en ontwikkelanalyse
Op dinsdag 6 mei 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland
achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een
afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de
gemeente Lingewaal voor de openhartigheid waarmee zij ons deelgenoot hebben
gemaakt van de uitdagingen waar de gemeente voor staat en de oplossingen die
hiervoor worden gevonden. Wij stellen daarbij vast, dat we een ambitieus en plezierig
managementteam hebben aangetroffen, een college dat met een duidelijke visie over
de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille sprak, en een gemeenteraad die
zelfbewust van gedachten wisselt over de toekomstige opgaven van de gemeente.
Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze
mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder
ontwikkeld kunnen of moeten worden.
De gemaakte opmerkingen over de juistheid van de gegevens in het
zelfevaluatierapport zijn doorgegeven aan BMC.
Kansen
Organisatie
 Lingewaal weet met een kleine ambtelijke organisatie relatief veel te realiseren,
vooral dankzij de grote taakverantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de
medewerkers.
 Volgens recente benchmarkgegevens van waarstaatjegemeente.nl wordt de
kwaliteit van de dienstverlening als zeer goed beoordeeld. Verder weet de
ambtelijke organisatie een adequate bestuursondersteuning te bieden.
 De organisatie kent door zijn geringe omvang een aantal kwetsbaarheden; daar
waar tijdelijke capaciteitsproblemen zich voordoen (kwalitatief of kwantitatief)
worden die in formele en informele samenwerkingsverbanden meestal eenvoudig
opgelost. Ook worden hiervoor externen ingehuurd.
 De organisatie heeft onlangs een organisatieontwikkelings- en
cultuurveranderingstraject ingezet dat medewerkers beter leert om te gaan met
veranderlijke beleidscontexten.
Relatie met de samenleving
 Lingewaal heeft in 2010 met inwoners en samenlevingspartners het Manifest van
Lingewaal vastgesteld, waarin afspraken zijn gemaakt over de inzet van inwoners
en hun organisaties bij de zorg voor de kwaliteit van de leefomgeving en de daar
aanwezige publieke voorzieningen.
 In het kader van dit Manifest zijn ook afspraken gemaakt over bezuinigingen op
voorzieningen en de bijdrage die maatschappelijke partners kunnen spelen bij het
instandhouden van die voorzieningen. Op deze manier is al vooraf draagvlak voor
bezuinigingen gecreëerd.
 Het Manifest dient ook als basis voor afspraken met inwoners en
maatschappelijke partners in het kader van de decentralisaties in het sociale
domein.
Intergemeentelijke samenwerking
 Lingewaal laat zich leiden door een pragmatische visie op samenwerking, waarbij
de te realiseren meerwaarde centraal staat. De gemeente werkt op verschillende
schaalniveaus en beleidsvelden samen in andere samenwerkingsverbanden,
zowel met gemeenten uit Gelderland als uit Zuid-Holland.
 Op ICT-gebied wordt nog slechts beperkt samengewerkt met de (niet
naastgelegen) gemeenten Buren, Neder-Betuwe en West Maas en Waal.
Pogingen om deze samenwerking uit te breiden tot andere bedrijfsvoeringstaken
zijn gestrand.
7
Ontwikkelpunten
Bestuur en organisatie
 Om de organisatie te kunnen ontwikkelen heeft de ambtelijke organisatie onlangs
een organisatieontwikkelings- en cultuurveranderingstraject ingezet (zie boven).
Het oogmerk van het organisatieontwikkelings- en cultuurveranderingstraject is
echter niet het ontwikkelen van een regiegemeente, maar het beter toerusten van
de organisatie op het opereren in een omgeving die voortdurend aan verandering
onderhevig is.
 De mogelijkheid om ambtelijke capaciteitsproblemen op te lossen met inhuur van
externen en uitbesteding, stuit op zijn grenzen. Dat blijkt onder meer uit het
bijstellen van het ambitieniveau van het Manifest van Lingewaal. Met name de
gemeenteraad maakt zich zorgen over de kwetsbaarheid van de ambtelijke
organisatie, zeker met het oog op de naderende decentralisaties.
Intergemeentelijke samenwerking
 De bovengenoemde capaciteitsproblemen en kwetsbaarheden in de ambtelijke
organisatie vragen om een stevigere samenwerking met andere gemeenten,
vooral op het gebied van bedrijfsvoering. Op het moment van het gesprek van de
commissie Sterk bestuur met het college stelde de commissie vast dat deze
samenwerking nog onvoldoende van de grond is gekomen. Inmiddels zijn er grote
stappen gezet en heeft Lingewaal duidelijk positie gekozen. De raad heeft
besloten met Tiel, Culemborg en Geldermalsen afspraken te maken over
intensieve samenwerking op het gebied van de PIJOFACH-taken en de
gesprekken met de gemeenten Neerijnen en Geldermalsen over verdergaande
samenwerking voort te zetten. Door de colleges is een plan van aanpak
vastgesteld voor het onderbouwen van een aantal mogelijke ontwikkelscenario’s.
De besluitvorming hieromtrent vindt plaats in december 2015.
 De dubbele oriëntatie van Lingewaal op Rivierenland en op
Vijfherenlanden/Alblasserwaard geeft veel flexibiliteit in de intergemeentelijke
samenwerking, maar staat een verdere ontwikkeling van samenwerkingsrelaties
in de weg. Vooral omdat deze dubbele oriëntatie altijd vrijblijvendheden met zich
meebrengt.
Door het grotere belang van regionale samenwerking is een duidelijke keuze
tussen samenwerking in Rivierenland of in Vijfherenlanden/Alblasserwaard
daarom onvermijdelijk. Ontwikkelingen in de laatstgenoemde regio (de adviezen
van commissie-Schutte) maken dat nog eens extra urgent.
 De gemeenteraad ervaart een grote afstand tot hetgeen op regionaal niveau
wordt afgesproken en/of besloten. Om regionale samenwerking verder te kunnen
ontwikkelen is het nodig om de betrokkenheid van de gemeenteraad te
versterken.
 De keuze voor samenwerkingspartners lijkt niet te zijn gebaseerd op een
strategische visie op de toekomstige ontwikkeling van de gemeente en haar
positie ten opzichte van andere gemeenten. Om duidelijke keuzes voor de
toekomst te kunnen maken is zo’n visie wel nodig. Anders bestaat het gevaar dat
anderen die keuzes voor Lingewaal gaan maken.
Reactie college:
Wij herkennen ons niet in deze tekst. Allereerst is naar onze mening de
stelling dat “de keuze voor samenwerkingspartners niet lijkt te zijn gebaseerd
op een strategische visie op de toekomstige ontwikkeling van de gemeente” in
tegenspraak met de weergave van uw perceptie van het gesprek met het
college, waarover u in de inleiding op pag. 1 schrijft als “een college dat met
een duidelijke visie over de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille”.
De huidige samenwerkingspartners zijn weldegelijk geselecteerd op een
duidelijke visie, namelijk dat Lingewaal per taakveld een afweging maakt met
welke partner samengewerkt wordt. Deze visie heeft ertoe bijgedragen dat
Lingewaal veel heeft gerealiseerd, zoals u op pag. 1 ook constateert.
8
Wij zijn ons ervan bewust dat de maatschappij en externe factoren snel aan
het veranderen zijn. Dit is voor ons aanleiding voor de strategische
verkenning van een drietal concrete toekomstperspectieven, die wij
momenteel aan het uitvoeren zijn. Dit betreft:
1.
transformatie naar regiegemeente
2.
intensieve samenwerking op het gebied van bedrijfsvoering met de
gemeenten Culemborg, Geldermalsen en Tiel
3.
herindeling met de gemeenten Leerdam, Zederik en Vianen
(overeenkomstig het
advies van de commissie Schutte).
Inmiddels heeft de raad gekozen voor samenwerking in regio Rivierenland. In
de opinie van het college impliceert dit echter niet dat de huidige
samenwerkingsverbanden op het gebied van het sociaal domein en onderwijs
in de Vijfheerenlanden/Alblasserwaard hierdoor per definitie beëindigd moeten
worden.
Relatie met de samenleving
 Het veelgenoemde Manifest van Lingewaal is inmiddels 4 jaar oud. Om de daarin
gemaakte afspraken af te stemmen op de zich gewijzigde bestuurlijke en
maatschappelijke omstandigheden, is een herijking van het Manifest noodzakelijk.
Reactie college:
Het Manifest van Lingewaal is in 2010 tot stand gekomen en beschrijft de
ontwikkelstrategie tot 2030. Het reeds na 4 jaar herijken van deze
toekomstvisie is daardoor bijstellen van de koers is voor ons niet aan de orde.
Wij hebben, al werkende met Het Manifest, mogelijkheden voor verbetering
geconstateerd. Op deze reden is in het coalitieakkoord “Zorgen voor morgen”
voor de coalitieperiode 2014-2018 opgenomen dat in 2014 een evaluatie van
Het Manifest zal plaatsvinden, met als doel daar waar nodig Het Manifest
verder aan te scherpen. Van het bijstellen van het ambitieniveau, zoals u op
pagina 2 onder het kopje Bestuur en organisatie vermeld, in dan ook geen
sprake.
 Uit gegevens van de provincie blijkt dat Lingewaal laag scoort op
ondernemersvriendelijkheid. Het verdient aanbeveling om samen met de
ondernemersvereniging na te gaan waar die lage score op gebaseerd is.
Decentralisaties
 Wat hiervoor is gezegd over de betrokkenheid van de gemeenteraad bij regionale
aangelegenheden, geldt ook voor hun betrokkenheid bij de decentralisaties, die
immers ook op regionaal niveau zijn voorbereid. Aangezien het gaat om politiek
gevoelige taken waar raadsleden te zijner tijd op aangesproken gaan worden, is
het zaak om de raad meer invloed te geven op belangrijke keuzes ten aanzien
van de afwegingskaders die gehanteerd gaan worden bij zorgverlening en
arbeidstoeleiding.
 Het gevaar bestaat dat de decentralisaties zoveel tijd en aandacht vragen van het
gemeentebestuur (zowel raad als B&W), dat belangrijke strategische keuzes op
andere terreinen veronachtzaamd worden.
Reactie college:
Wij missen met betrekking tot deze stelling de onderbouwing. Ook uit de
gevoerde gesprekken kunnen wij hiervoor geen aanknopingspunten vinden.
Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland,
Namens deze,
Marcel Boogers
9
Bijlage: Zelfanalyse
10
Sterk Bestuur in Gelderland
18 maart, 2014
Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland
heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk
Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit:



deskresearch (inventarisatie feiten);
vragenlijst (inventarisatie meningen);
gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten.
De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de
context van het totale onderzoek gezien te worden.
Onderwerpen vragenlijst
Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is
ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod:
 Kenmerken van de gemeente
 Realisatie van de opgaven door de gemeente
 Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau
 Belang bij en bijdrage aan samenwerken
 Decentralisaties
Invullen vragenlijst
De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn
aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters.
Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het
invullen van de vragenlijst. De gemeenteraad/fractievoorzitters zijn betrokken bij de
beantwoording.
Drie niveaus van samenwerken
In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken:



Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en
infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de
(internationale) concurrentiepositie van de regio;
Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de
beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein;
Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en
de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en
dorpskernen (‘schoon, heel en veilig’).
11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente
1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de
huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren.
Mee eens
De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige
taken uit te voeren of uit te laten voeren.
Mee eens
De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de
huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit).
Niet eens en niet oneens
De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de
huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit).
Mee oneens
De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed
personeel aan te trekken.
Niet eens en niet oneens
De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor
het adequaat functioneren van het lokaal bestuur.
Mee oneens
De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente
aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te
heroverwegen (kerntakendiscussie).
Niet eens en niet oneens
Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed.
Mee eens
1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente
positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere
gemeenten?
Vraag
Antwoord
1.
Betrokkenheid, creativiteit en inzet
2.
Dienstverlening aan burger
1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie?
Vraag
Antwoord
1.
Externe oriëntatie
2.
Integraliteit
12
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke
klimaat van uw gemeente het best?
• Maatschappelijk betrokken
• Stabiel
• Daadkrachtig
13
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente
2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen.
Mee eens
De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken.
Mee eens
Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid
van de gemeente.
Mee eens
Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale
beleid van de gemeente.
Niet eens en niet oneens
Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk
invloed op het lokale beleid van de gemeente.
Niet eens en niet oneens
2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De (financiële) positie van de gemeente maakt
regionale samenwerking noodzakelijk.
Mee eens
De (financiele) positie van de gemeente maakt
ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n)
noodzakelijk.
Mee eens
De gemeente verkent een ambtelijke fusie.
Mee eens
De gemeente verkent een bestuurlijke fusie
(herindeling).
Mee eens
14
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau
Op strategisch niveau werkt de gemeente Lingewaal samen met 10 andere
gemeenten. De grootte van het vierkant bij elke gemeente geeft de
gemeentegrootte op basis van het inwoneraantal weer. De kleur van ieder vierkant
geeft weer in welke regio de gemeente ligt. Alle gemeenten maken deel uit van de
regio Rivierenland. Sinds 2010 maakt de gemeente West Maas en Waal hier ook
onderdeel van uit.
In de toekomst verwacht men met de dezelfde gemeenten samen te werken.
15
3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke
partners zijn voor de strategische opgaven?
Leerdam en Gorinchem
3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de
strategische opgaven is evenredig.
Niet eens en niet oneens
De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de
strategische opgaven is evenredig.
Niet eens en niet oneens
3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven?
Goed
16
3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw
belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners
op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke
functies?
Dit zijn dezelfde gemeenten als op strategisch niveau. In de toekomst verwacht men hier
geen veranderingen in.
3.5 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke
beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van
economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies?
Regio A/V
3.6 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De bestuurlijke invloed van de partners voor de
beleidsmatige samenwerking is evenredig.
Mee oneens
De ambtelijke inzet van de partners voor de
beleidsmatige samenwerking is evenredig.
Niet eens en niet oneens
3.7 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de
partners?
Goed
3.8 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst
belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden
kunnen zijn?
regio A/V
17
3.9 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau
(dienstverlening en bedrijfsvoering) samen?
Het toekomstig perspectief ziet er geheel anders uit. Zie vraag 3.14.
3.11 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel
niveau samenwerkt?
Nee
3.12 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De bestuurlijke invloed van de partners voor de
operationele samenwerking is evenredig.
Niet eens en niet oneens
De ambtelijke inzet van de partners voor de
operationele samenwerking is evenredig.
Niet eens en niet oneens
18
3.13 Hoe waardeert u de operationele samenwerking?
Neutraal
3.14 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op
operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen
kunnen werken?
Dit zijn geheel andere partners dan de huidige samenwerking met Buren en NederBetuwe, zie vraag 3.9
3.15 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op
operationeel niveau samen zou kunnen werken?
Leerdam, Zederik, Vianen, Giessenlanden
19
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio
Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en
capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente?
"Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte
van de gemeente.
De thema’s zijn als volgt gecategoriseerd:
-
Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan
het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband.
-
Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel
middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband.
-
Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig
middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband.
-
Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema,
maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale
samenwerkingsverband.
20
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de
(sub)regio
Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en
capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente?
"Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte
van de gemeente.
21
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening
Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en
capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de
samenwerking op de volgende domeinen?
"Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte
van de gemeente.
Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service
Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking,
Juridische dienstverlening, Cultuur(historie).
In de vragenlijst was het ook mogelijk om ‘niet van toepassing’ aan te klikken. Deze
antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant.
22
5. Drie decentralisaties in het verschiet
5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen?
Vraag
Antwoord
De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de
decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz
Helemaal mee eens
De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de
Participatiewet
Helemaal mee eens
De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de
decentralisaties van de Jeugdzorg
Helemaal mee eens
5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de
Begeleiding uit de Awbz voor?
Voor de decentralisaties werkt men op het gebied van Jeugd en AWBZ/WMO met
dezelfde partners samen.
Let op: voor de participatiewet werkt men nog niet met partners samen.
23
‘Sterk Bestuur in Gelderland’ is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland