De BalieMass

De psychologie van de massa
De massamaatschappij is erg jong
Aantallen homo sapiens op tijdschaal 200.000 BC-2000 AD
9E+09
8E+09
7E+09
6E+09
5E+09
4E+09
3E+09
2E+09
0
-10000
-20000
-30000
-40000
-50000
-60000
-70000
-80000
-90000
-100000
-110000
-120000
-130000
-140000
-150000
-160000
-170000
-180000
-190000
0
-200000
1E+09
Wat is dat: een Massa?
• GROOTTE
– Groep heeft een redelijke, maar onbepaalde omvang
– Massaverschijnselen kunnen al in groepen van 10 optreden
– Wel biedt grote massa een anonimiserende achtergrond
• INTERACTIE
–
–
–
–
Co-presence en directe onderlinge beïnvloeding
Besmettelijkheid van emotie belangrijke factor
Emotie is reactie op situatie
Weinig rationele beïnvloeding en als, dan via geruchten
• TIJDELIJKHEID
– Massaverschijnselen duren meestal kort, elk type heeft een typische duur
– Na een nachtje slapen kijkt men meestal anders tegen de zaken aan
• ONZEKERHEID
– De normale vormen van organisatie en de gebruikelijke normen en regels
gelden minder sterk
– Biedt aan mensen die opwinding zoeken een geschikte omgeving
– Georganiseerde massa’s vertonen geen massagedrag, maar imiteren het
Grondvormen van de massa
• Primitieve vormen zonder organisatie
– Hoop, kluit
•
IDENTIEKE ELEMENTEN, ALLEEN NABIJHEID
Bijv: Tubifex
• Primitieve vormen met enige organisatie
– Hoop, zwerm, kolonie
•
ENKELE TYPES ELEMENTEN, GEZAMELIJKE BEWONING
Bijv: Mieren, bijen, kwallen
• Onderlinge afstemming gedrag
– School, zwerm, vlucht
•
IDENTIEKE ELEMENTEN, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE
Bijv: Haringen, spreeuwen
• Onderlinge afstemming gedrag, leiderschap
– Kudde, horde, pak, meute
•
SIMPELE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE
Bijv: Schapen, wolven
• Onderlinge afstemming gedrag, hierarchie, cultuur
– Stam, familie, clan, groep
•
COMPLEXE HIERARCHIE, GEZAMELIJKE LEEFWIJZE
Bijv: Chimpansees, mensen
• Onderlinge afstemming posities, formele hierarchie, afspraken
– Bedrijf, school, organisatie
•
FORMELE HIERARCHIE, SPECIALISATIE
Mensen
De mens reist langs twee sporen
© 2006 JP van de Sande RuG
NATUUR
CULTUUR
Niets dierlijks is ons vreemd
Instincten en emoties
Gedragsmechanismen
Langzame ontwikkeling
Ratio beïnvloedt gedrag
Normen & Waarden
Kosten-Baten analyse
Snelle planning
Samenleving: Gemeinschaft
Behoefte aan erbij horen
Groepsdoelen
Plicht; Eer; Traditie
Conservatief; Stabiliteit
Religie; Magie
Strong ties
Samenleving: Gesellschaft
Behoefte aan vrijheid
Individualistische doelen
Vrijheid; Geld; Vernieuwing
Progressief; Schijnverandering
Ideologie; Techniek
Weak ties
Specifieke reacties op crisis
Sociale steun zoeken/geven
Toename cohesie
Strijd zoeken met vijand
Acceptatie van lot
Specifieke reacties op crisis
Steun professionals zoeken
Toename isolement
Zoeken rationele oplossing
Verzet tegen lot
Beetje historie
• Nederland lange geschiedenis van rellen en
opstanden
• Meest frequent belastingoproeren
• Maar ook impopulaire maatregelen (tabaksoproer)
Intussen zijn
de zeden
aanzienlijk
milder
geworden:
Moordcyfers
Per 100.000 inw
1300-2000
vier eeuwen rellen
Rellen in Holland. 1600-1775
Aantal rellen 5 jaars gemidd.
Rellen in Holland. 1600-1785
Aantal rellen per 5 jaar
25
20
15
10
5
0
1608 1618 1628 1638 1648 1658 1668 1678 1688 1698 1708 1718 1728 1738 1748 1758 1768 1778
Bron: Dekker, 1982.
Rellen in Frankrijk. 1830-1960
Aantal rellen 5 jaars gemidd.
In vroeger tijden ging het er vaak ruig aan toe
Maar ook nu kan men er wat van
Massaverschijnselen in drie dimensies
DOELGERICHT
VASTLIGGEND
SPEELS
VERANDERLIJK
WIJ
WIJ/ZIJ
9 Oorzaken van problemen
1 Hoe makkelijker vervoer, hoe groter massa’s
2 Hoe groter massa’s hoe lastiger te sturen
3 Hoe groter massa’s, hoe minder info men heeft
4 Hoe minder info, hoe meer geruchten
5 Hoe extremer evenement, hoe extremer publiek
6 Hoe diverser maatschappij, hoe meer Wij/Zij
7 Hoe beter geregeld, hoe meer wens tot opwinding
8 Hoe meer techniek, hoe meer fout kan gaan
9 Hoe vreedzamer normaal, hoe banger voor agressie
Plezier in rellen en doden
Rellen naar aanleiding van dood lid minderheid
Grote groepen besloten ruimtes, ze vormen een
gezellige en geruststellende eenheid voor degenen
die er in staan, maar het kan ook goed uit de hand
lopen en een nachtmerrie worden voor omstanders,
individuen en ordehandhavers. Recente
voorbeelden in het nieuws waren de
‘Damschreeuwer’, de Love Parade en het
strandfeest in Hoek van Holland.
Wat weten wetenschappers over het functioneren van
grote groepen en de individuen in die groepen? Is er
een toename van incidenten waarbij de massa
ontspoort? En zo ja, kunnen we daar maatschappelijke
oorzaken voor aanwijzen?