Behandelwijzer chemotherapie immunotherapie Alkmaar

Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
mca.nl
Inhoudsopgave
1. Waarom deze behandelwijzer?
2. Wat is chemotherapie?
3. Uw behandeling / behandelschema
4. Met welke klachten belt u het ziekenhuis?
5. Leefregels
6. Haarverlies
7. Invloed van chemotherapie op menstruatie, vruchtbaarheid en seksualiteit
8. Sport en beweging
9. Vervoer, vaccinatie en vakantie
10. Psychosociale ondersteuning
11. Wetenschappelijk onderzoek
12. Meer informatie
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
1. Waarom deze behandelwijzer?
Hoe gebruikt u de behandelwijzer?
Wilt u de behandelwijzer bij ieder
U krijgt een behandeling met
bezoek aan het ziekenhuis, uw
chemotherapie en/of immunotherapie.
huisarts of een andere hulpverlener
Voordat u met de behandeling
meenemen? Vraagt u hen om
begint, krijgt u uitleg van uw arts en
belangrijke informatie te noteren.
oncologieverpleegkundige. Al met
Wilt u een recent overzicht van alle
al krijgt u veel informatie: in deze
medicijnen die u eventueel gebruikt,
behandelwijzer kunt u alles nog eens
toevoegen? Een medicijnoverzicht
rustig nalezen.
is verkrijgbaar bij uw apotheek. Een
pagina voor uw eigen aantekeningen
Deze behandelwijzer is in de eerste
is toegevoegd aan het einde van dit
plaats bedoeld voor uzelf en uw
boekje.
naasten. Maar ook voor alle andere
hulpverleners die betrokken zijn bij uw
behandeling is deze behandelwijzer
belangrijk. Behalve met de artsen en
verpleegkundigen in het ziekenhuis
heeft u mogelijk contact met uw
huisarts, een wijkverpleegkundige,
diëtist, fysiotherapeut, maatschappelijk
werker of nog andere hulpverleners.
Het is belangrijk dat ook zij op de
hoogte zijn van alle bijzonderheden
rond uw behandeling. Voor uitwisseling
van belangrijke informatie is daarom
een pagina opgenomen die bedoeld
is voor aantekeningen van alle
betrokken hulpverleners: thuis en in het
ziekenhuis.
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
2. Wat is chemotherapie?
Welke bijwerking kunt u verwachten?
U kunt last krijgen van bijwerkingen.
Chemotherapie is een behandeling
De bijwerkingen zijn afhankelijk van
van kanker met medicijnen. Deze
uw lichamelijke gesteldheid. De
medicijnen heten cytostatica.
bijwerkingen verschillen per persoon
Cytostatica remmen de deling van
en per medicijn. Bij hoofdstuk 3 vind
cellen; gewone cellen maar vooral
u de informatie over bijwerkingen en
kankercellen. De cytostatica kunnen
adviezen voor uw chemokuur.
via het bloed vrijwel overal in het
lichaam de kankercellen bereiken. De
gewone cellen herstellen meestal na de
chemotherapie.
Welke vorm van chemotherapie krijgt u?
Afhankelijk van uw soort kanker en uw
conditie krijgt u één of meer soorten
cytostatica. Een combinatie van één
of meer soorten cytostatica heet een
chemokuur. Uw arts vertelt welke kuur
u krijgt en hoelang de kuur duurt. Na
de kuur volgt meestal een periode van
rust. De cytostatica kunnen worden
toegediend:
• via een infuus of
• als tablet.
De medicijnen komen in het bloed
terecht. Via het bloed gaan de
medicijnen door het hele lichaam.
Wat moet u weten over immunotherapie?
Uw arts vertelt welke vorm van
Binnenkort begint u met immunotherapie.
immunotherapie u krijgt. Meestal krijgt u
Hieronder leest u wat dit is.
immunotherapie samen met een andere
behandeling. Dit kan zijn chemotherapie,
Wat doet het afweersysteem?
bestraling en/of een operatie.
Ieder lichaam heeft een afweersysteem.
Het afweersysteem verdedigt uw lichaam
Welke bijwerking kunt u verwachten?
tegen virussen, bacteriën en vreemde
U kunt last krijgen van bijwerkingen. De
cellen. Het afweersysteem herkent
bijwerkingen zijn afhankelijk van uw
virussen, bacteriën en vreemde cellen en
lichamelijke gesteldheid en de vorm van
valt ze aan. Soms werkt het afweersysteem
immunotherapie
niet goed. Dan krijgt u klachten of wordt
Bij hoofdstuk 3 vind u de informatie
u ziek.
over bijwerkingen en adviezen over uw
immunotherapie.
Hoe werkt immunotherapie?
Uw arts heeft bij u kanker vastgesteld. Dat
betekent dat u kankercellen in uw lichaam
heeft. Soms herkent het afweersysteem
de kankercellen als vreemde cellen
en valt ze aan. Maar vaak herkent het
afweersysteem de kankercellen niet.
Immunotherapie helpt het afweersysteem
deze kwaadaardige cellen te herkennen
en aan te vallen.
Welke vorm van immunotherapie krijgt u?
Er zijn een aantal vormen van
immunotherapie. De vormen zijn:
• medicijnen of
• doelgerichte therapie = targeted
therapie
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
3 . Uw behandeling / behandelschema
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
4. Met welke klachten belt u het ziekenhuis?
• koorts boven 38,5 graden
• koude rillingen
• verminderd gevoel, kracht of tintelingen in armen en benen
• bloed in ontlasting of urine
• bloedneus die langer dan een half uur duurt
• blauwe plekken zonder dat u bent gevallen of zich heeft gestoten
• een wondje dat blijft bloeden (langer dan een half uur)
• huiduitslag die plotseling ontstaat
Als u langer dan 48 uur de volgende klachten heeft:
• meerdere malen per dag overgeeft en de medicijnen tegen de misselijkheid niet
helpen
• niet voldoende kunt drinken (minimaal 1,5 liter per dag)
• meerdere malen per dag diarree heeft (4-6 keer waterdun)
• last heeft van verstopping.
Heeft u vragen of bent u onzeker over klachten die mogelijk met uw behandeling te
maken hebben? Belt u ons dan. U vindt de telefoonnummers op de eerste pagina
van dit boekje.
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
5. Leefregels
• Is uw kleding of beddengoed
met uitscheidingsproducten in
De resten van de cytostatica
aanraking geweest? Spoel het dan
verdwijnen vanzelf uit uw lichaam. Dit
eerst met een voorwasprogramma
gebeurt direct nadat u de cytostatica
in de wasmachine. Kies daarna een
heeft gekregen tot een week erna.
wasprogramma dat geschikt is voor
De resten van de cytostatica verlaten
de kleding of het beddengoed.
via uitscheidingsproducten uw
lichaam. Uitscheidingsproducten
Deze punten gelden alleen voor de
zijn zweet, urine, ontlasting, braaksel
periode dat er resten cytostatica in
en wondvocht. Het is beter dat de
uw lichaam aanwezig zijn. Dit duurt
hulpverleners in uw omgeving niet
maximaal zeven dagen na de laatste
met de cytostatica in aanraking komen.
toediening.
Daarom dragen verpleegkundigen
handschoenen en een schort. U en de
Vertel aan uw huishoudelijke hulp
mensen om u heen hoeven dit niet te
of andere hulpverleners dat u
doen. Maar er zijn wel een paar punten
een behandeling met cytostatica
waar u op moet letten.
krijgt. Zij kunnen dan tijdens hun
werkzaamheden hier rekening mee
Waar moet u op letten als u
cytostatica krijgt?
• Spoel met gesloten deksel de wcpot twee keer door.
• Bent u een man? Ga dan bij het
plassen op de wc-bril zitten. Dat
voorkomt spetteren.
• Maak de wc en de badkamer
eenmaal per dag schoon met een
schoonmaakmiddel. Niet met
chloor of alcohol, maar met een
allesreiniger.
houden.
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
6. Haarverlies
Hoe werkt hoofdhuidkoeling?
Door koeling van de hoofdhuid is
Door de chemotherapie kan het zijn dat
de doorbloeding van de haarwortels
u uw haar verliest. Dit wordt door veel
minder en werkt de stofwisseling
mensen als een ingrijpende bijwerking
trager. De haarwortels raken daardoor
van chemotherapie ervaren. Een pruik
minder beschadigd zodat er minder
kunt u laten maken bij een kapper
haarverlies optreedt.
die aangesloten is bij de SEMH (www.
Patiënten krijgen voor, tijdens en na
semh.info)
het toedienen van chemotherapie een
In de regio zijn dit:
koelkap op het hoofd. Over de kap
wordt een muts geplaatst.
Alkmaar
De koelkap is verbonden met de
www.avenuehaarwerk.nl
koelmachine.
072-5115339 / 06-39862776
Resultaat
Heiloo
Het resultaat van hoofdhuidkoeling
www.kapperdeboer.nl
is wisselend en hangt onder andere
072-5337660
af van het type chemotherapie dat
een patiënt krijgt. De oncologie­
Langedijk
verpleegkundige informeert u over de
www.theoschoutenhaarwerken.nl
mogelijkheden.
0226-315827
Bijwerkingen van hoofdhuidkoeling
Schagen
De meeste patiënten verdragen
www.johnhaarteam.com
hoofdhuidkoeling goed. Na de eerste
0224-212322 / 06-22925123
tien tot vijftien minuten verdwijnt het
koude en onaangename gevoel.
Hoofdhuidkoeling
Hoofdhuidkoeling heeft verder
Wij bieden u hoofdhuidkoeling aan als
nauwelijks bijwerkingen.
dit bij uw behandeling met chemotherapie mogelijk is. Uw arts of oncologieverpleegkundige bespreekt dit met u.
Meer informatie over hoofdhuidkoeling
vindt u op de website
www.geefhaareenkans.com.
Meer informatie over uiterlijke
verzorging bij kanker vindt u op de
website www.lookgoodfeelbetter.nl
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
7. Invloed van chemotherapie op
Seksualiteit
menstruatie, vruchtbaarheid en
Chemotherapie kan invloed hebben
seksualiteit
op uw seksuele gevoelens. Het kan zijn
dat u minder zin heeft om te vrijen. De
Menstruatie
behoefte aan tederheid en intimiteit
Tijdens de behandeling met
kan juist toenemen. Gedurende de
chemotherapie kan het patroon
periode dat u wordt behandeld met
van de menstruatie veranderen. De
chemotherapie mag u gemeenschap
menstruatie kan onregelmatiger
hebben. De slijmvliezen van de
worden, helemaal verdwijnen of
vagina kunnen door de behandeling
juist heviger worden. Het wegblijven
droger worden. U kunt hiervoor een
van de menstruatie kan samengaan
glijmiddel gebruiken. Mannen krijgen
met overgangsklachten. Het is niet
door de behandeling soms moeilijker
te voorspellen of de menstruatie na
een erectie. In de folder ‘Kanker en
beëindiging van de behandeling
seksualiteit’ van KWF Kankerbestrijding
terugkomt.
vindt u hier meer informatie over.
Vruchtbaarheid
Chemotherapie kan bij zowel mannen
als vrouwen de vruchtbaarheid
aantasten. Bent u in de vruchtbare
leeftijd? Bespreek dan met uw arts
wat de consequenties zijn van de
behandeling voor uw vruchtbaarheid.
Ook kunt u overleggen wat dit
betekent voor het gebruik van
anticonceptiemiddelen. Het is
belangrijk dat u gedurende de
chemotherapie en enkele maanden
daarna niet zwanger wordt.
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
8. Sport en beweging
Sporten en bewegen tijdens en
na behandelingen voor kanker
kunnen een positief effect hebben
op het herstel en welbevinden. Dit
is gebleken uit onderzoek. Conditie
en kracht blijven beter op peil en
vermoeidheidsklachten kunnen minder
worden.
Fysiotherapie
Sommige fysiotherapeuten
hebben zich gespecialiseerd in
het begeleiden van mensen met
kanker. Op www.onconet.nu vindt u
gespecialiseerde fysiotherapeuten bij
u in de regio. Informeer gerust naar
de mogelijkheden voor individuele
training of in groepsverband.
Herstel & Balans
Na afronding van uw behandeling
kunt u voor ondersteuning bij fysiek
en psychosociaal herstel terecht bij
het revalidatieprogramma Herstel
en Balans. Het programma biedt
een fysieke module waar op ieder
moment mee gestart kan worden. De
psychosociale module start 3 maal
per jaar. Voor nadere informatie en
aanmelding: www.herstelenbalans.nl
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
9. Vervoer, vaccinatie en vakantie
behandelend arts.
Vervoer
Op vakantie
De meeste patiënten komen met eigen
We adviseren u om uw behandelwijzer
vervoer naar het ziekenhuis. Het kan
mee te nemen op vakantie. Hierin
zijn dat de medicijnen die u krijgt de
vind u alle informatie die u misschien
rijvaardigheid beïnvloeden. Houdt u
nodig heeft. Dat geldt zowel voor
er daarom rekening mee dat u niet zelf
een vakantie in Nederland als in het
naar huis kunt rijden.
buitenland. Een brief met informatie
Het kan zijn dat uw verzekeraar kosten
over uw diagnose en behandeling
van eigen vervoer en/of een taxi
kunt u vragen aan uw behandeld
vergoedt. Voor informatie daarover
arts. Voor het annuleren van een
kunt u terecht bij uw verzekeraar.
vakantie heeft u geen brief of
Mogelijk vraagt uw verzekeraar om een
verklaring nodig. Dit regelt u met de
overzicht van uw behandelafspraken.
verzekeringsmaatschappij.
U kunt dit overzicht opvragen bij de
secretaresse van uw behandelend arts.
Vaccinatie
Patiënten die chemotherapie krijgen,
hebben een verminderde afweer. Ze
hebben daardoor een verhoogd risico
op het krijgen van infectieziekten zoals
griep. We adviseren u daarom om in
het najaar de griepprik te halen bij uw
huisarts, als u een oproep krijgt. Van
uw arts of oncologieverpleegkundige
ontvangt u tijdig een brief met daarin
achtergrondinformatie over de
griepprik. Gaat u op vakantie naar
een land waar u vaccinaties nodig
heeft? Overleg dan eerst met uw
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
10. Psychosociale ondersteuning
die u bezig houden. Het helpt u en ons
bij het vaststellen van de hulpvraag.
In MCA
Ook de oncologieverpleegkundige in
Een behandeling met chemotherapie
de thuissituatie werkt met de lastmeter.
is lichamelijk en emotioneel
Op eigen initiatief kunt u een lastmeter
ingrijpend. Zowel u als uw naaste
invullen, zie www.lastmeter.nl
omgeving kunnen daar de weerslag
van ondervinden. Voor hulp en
Thuis
ondersteuning kunt u daarom het
Thuiszorgorganisaties bieden onder­
medisch maatschappelijk werk van
steuning aan voor kankerpatiënten. Een
het ziekenhuis inschakelen. U kunt er
oncologiewijkverpleegkundige komt
terecht voor:
bij u thuis als u dat wilt. Dit worden
• praktische hulp bij zaken die
continuïteitshuisbezoeken genoemd.
voortvloeien uit uw ziekte of
De oncologiewijkverpleegkundige
behandeling
heeft kennis en ervaring op het gebied
• ondersteunende, inzichtgevende of
veranderingsgerichte gesprekken.
van kanker. Zij kan u thuis bezoeken en
samen met u nagaan wat uw vragen
antwoord op vragen en oplossingen
Een medisch maatschappelijk werker
voor problemen die met deze ziekte
werkt er samen met u aan om uw
samenhangen. U kunt bijvoorbeeld met
situatie weer hanteerbaar te maken.
haar praten over:
U kunt tijdens uw behandeling op de
• bijwerkingen ten gevolge van de
dagbehandeling of verpleegafdeling
behandeling.
vragen om een afspraak met een
• het beperken van uw vermoeidheid
medisch maatschappelijk werker.
• het aanvaarden van hulp van
anderen
Lastmeter
Om u en uw zorgverleners een
objectief beeld te geven van hoe het
met u gaat gebruiken we in MCA de
lastmeter. Dit is een korte scorelijst
waarin het gaat over vele onderwerpen
• lotgenotencontact en wat dit voor u
zou kunnen betekenen
• de veranderde relatie met uw
naasten
• hoe u de draad weer kunt oppakken
na uw ziekte of behandeling
U kunt zelf contact opnemen met een
thuiszorgorganisatie voor deze zorg.
De oncologieverpleegkundige kan dit
ook voor u doen.
Evean 0900-9897
www.evean.nl
Omring 0900-5206706
www.omring.nl
Viva! Zorggroep 088-9958000
www.vivazorggroep.nl
Buurtzorg. 0900-6906906
www.buurtzorgnederland.nl
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
11. Wetenschappelijk onderzoek
Door vroege opsporing en betere
behandelmogelijkheden is de kans
op overleving sterk verbeterd.
Desondanks is kanker in Nederland
nog steeds de belangrijkste
doodsoorzaak. Meer wetenschappelijk
onderzoek naar nieuwe behandelingen
is daarom nog steeds nodig. Het
kan zijn dat uw behandelend arts
vraagt of u wilt meedoen aan
wetenschappelijk onderzoek. Een
researchverpleegkundige informeert
en begeleidt patiënten die meedoen
aan onderzoek. Meer informatie over
wetenschappelijk onderzoek naar
nieuwe behandelingen vindt u op:
• www.kankerbestrijding.nl
• www.kankeronderzoek.info
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
12. Meer informatie
Dit is een inloophuis voor mensen
met kanker en hun naasten.
Websites
Meer informatie over deze
• KWF Kanker Infolijn
bijeenkomsten vindt op u op
Deze hulp- en informatietelefoon
www.praethuys.nl en www.mca.nl.
biedt patiënten algemene informatie
over kanker, de behandeling en
Betrouwbare informatie over kanker
nazorg. Ook kunt u er terecht voor
Belangrijke landelijke informatie over
een luisterend oor bij emotionele
nazorg vindt u op de website
problemen.
www.kanker.info. U vindt op deze
• KWF Kankerbestrijding
website adressen van diëtisten,
0800-226622 (gratis)
seksuologen, vakantieadressen,
Delflandlaan 17, 1062 EA Amsterdam
enzovoort. Meer informatie vindt u
www.kwfkankerbestrijding.nl
ook op de websites:
• De Nederlandse federatie voor
kankerpatientenorganisaties:
• www.diagnosekanker.nl
• www.iknl.nl
www.nfk.nl
• Informatie voor kinderen over
kanker: www.kankerspoken.nl
• Chemokasper: boekje voor kinderen
over chemotherapie, maar zeker ook
Stichting allochtonen & kanker
De Stichting allochtonen & kanker
biedt morele en psychische steun aan
allochtone kankerpatiënten.
verhelderend voor volwassenen.
Stichting allochtonen & kanker
Themabijeenkomsten
Postbus 56666
• MCA, ‘t Praethuys en Evean
10140 AR Amsterdam
organiseren jaarlijks een serie van
(020) 003 6500
acht themabijeenkomsten rondom
[email protected]
kanker. De bijeenkomsten zijn
www.stichtingak.nl
bedoeld voor mensen met kanker en
hun naasten.
De bijeenkomsten worden gehouden
in ’t Praethuys in Alkmaar.
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
13. Uw aantekeningen en vragen
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
14. Uw medicijnen
Bewaart u hier het recente overzicht van uw medicijnen. Vraag er om bij uw
apotheek.
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
15. Pagina voor specialisten en andere hulpverleners
datum
behandeling
actie
datum
behandeling
actie
Behandelwijzer
Chemotherapie/immunotherapie
Colofon
Redactie:
afdeling oncologie MCA
afdeling communicatie
Vormgeving:
beeldgroep MCA
Oplage:
400/7e druk
Druk:
Ricoh
Artikelnummer: 156693 / 2013
Medisch Centrum Alkmaar
Wilhelminalaan 12
1815 JD Alkmaar
T (072) 548 4444
www.mca.nl/oncologie
mca.nl