Pijn, leg dat maar eens uit - Rug

Pijn, leg dat maar eens uit
Een “how-to-manual” voor fysiotherapeuten
In opdracht van het rug-netwerk
©Ronald Kan
Fysiotherapeut Heliomare
Uitgangspunten
• Deze uitleg geldt voor patiënten met chronische
benigne pijn waarbij de pijn, gebaseerd op
adequaat (para)medisch diagnostisch onderzoek,
niet een symptoom is van een onderliggende
ziekte of aandoening.
• We spreken dan van ‘dysfunctional pain’.
• Dit is een ‘grootste-gemene-deler-uitleg’.
Afstemming op persoonskenmerken als
opleidingsniveau, sociaaleconomische status,
etnische afkomst is noodzakelijk.
2
Definitie pijn
Pijn is een ‘multiple system output’ van het brein
die door een individueel bepaalde specifieke
activiteit in de neuromatrix wordt geconstrueerd
(de neurosignature). Deze neurosignature wordt
geactiveerd indien er redenen zijn om aan te
nemen dat de persoon in gevaar is en wordt
bedreigd en actie noodzakelijk is om aan de
dreiging te ontkomen.
Moseley, Butler, 2003
3
Introductie
• Het onderzoek naar uw pijnklachten is voltooid
en daaruit blijkt dat het functioneren van uw
lichaam de pijn die u ervaart niet kan verklaren.
• Ik ga nu proberen uit te leggen dat het
desondanks heel goed mogelijk is dat u toch pijn
voelt in uw lichaam.
• Uit ervaring blijkt dat mensen het moeilijk vinden
om deze uitleg direct te begrijpen
• Het is in ieder geval belangrijk te beseffen dat ik
probeer uit te leggen dat de pijn niet “tussen de
oren” zit.
4
Wat is de functie van pijn?
•
•
•
•
Pijn staat in het teken van bescherming.
Zonder pijn is geen leven mogelijk.
Goed dat de natuur dat heeft “bedacht”.
Daarom is pijn ook zo onaangenaam; het moet
de aandacht trekken omdat actie noodzakelijk
is om aan de dreiging te ontsnappen.
• Deze dreiging kan van lichamelijke aard zijn,
maar ook betrekking hebben op persoonlijke/
sociale situaties.
5
Sociale pijn
• Kind dat op school wordt gepest en buikpijn
heeft om aan die dreiging te kunnen
ontsnappen.
• Secretaresse die op het werk hoofdpijn heeft
omdat ze door haar baas onheus wordt
bejegend.
• Dus, pijn voel je altijd in je lichaam maar heeft
niet altijd een lichamelijke oorzaak.
• Daarmee is de pijn niet psychisch! Lichaam en
geest werken nu eenmaal op deze manier
samen; zo heeft de natuur dat bedacht.
6
De rol van de hersenen
• We weten nu dat de ervaring van pijn wordt
gemaakt in de hersenen op basis van heel veel
informatie die daar ligt opgeslagen.
• De pijn ontstaat dus niet, daar waar je het
voelt!! Je “voelt” met je hersenen.
• In je hersenen liggen “kaarten” van je lichaam
• Denk bijvoorbeeld aan fantoompijn; de pijn
wordt gevoeld in de voet, die er niet meer is…
De pijn kan dus nooit in de voet zijn ontstaan!
7
De “kaart” van je lichaam in je brein
8
Hersengebieden betrokken bij de
output: pijn
Uit: B. van Cranenburgh: Pijn vanuit een neurowetenschappelijk perspectief
9
De rol van de hersenen
• Toch is de fantoompijn in de voet echt en
zeker niet psychisch!
• Het brein waarschuwt voor gevaar omdat het
geen been meer voelt. Dat is heel erg logisch,
want zonder been ben je immers zeer
kwetsbaar en wordt je veiligheid bedreigd; je
kan niet meer vluchten voor gevaar.
10
De rol van de hersenen
• De hersenen interpreteren dus, met de beste
bedoelingen, de informatie als gevaarlijk, en
laten pijn ontstaan in de voet, terwijl de voet
zelf daarvoor nooit de aanleiding kan zijn.
• Een begrijpelijke vergissing van de natuur.
• Wat dus van belang is, is om de hersenen
gerust te stellen: bedankt voor het seintje, ik
heb het begrepen maar nu mag het alarm uit.
11
Welk vakje is donkerder: A of B ?
12
Foutje, bedankt….
13
De rol van de hersenen
• Ook de toestand van de rug/ nek/ schouder
kan, op basis van heel veel verschillende
informatie, door de hersenen als bedreigend
worden ervaren waardoor het pijnalarm in de
hersenen afgaat.
• Voor het kunnen begrijpen van de pijn is het
daarom zeer belangrijk om te achterhalen
waarom de hersenen tot deze conclusie zijn
gekomen.
• Dat is voor iedereen weer anders.
14
“Niets te vinden” en toch pijn
WELKE FACTOREN KUNNEN EEN ROL
SPELEN BIJ HET AFGAAN VAN HET
PIJNALARM?
15
Factoren die een rol kunnen spelen
sensitisatie
• Een verhoogde gevoeligheid voor
alarmerende informatie – het alarm gaat “te
snel” af  pijn zonder daadwerkelijke
dreiging/ gevaar.
• De hersenen trekken te snel de conclusie: er is
iets mis, ik moet je waarschuwen.
• Dit is vaak het geval bij lang durende stress in
het leven, b.v. ten gevolge van ervaringen die
u in uw leven heeft meegemaakt.
16
Factoren die een rol kunnen spelen
aandacht
• Aandacht voor pijn doet de pijn toenemen
• Links: aandacht gericht op geluid
• Rechts: aandacht gericht op de pijn
17
Factoren die een rol kunnen spelen
verwachting - 1
• Je krijgt wat je verwacht
18
Factoren die een rol kunnen spelen
verwachting - 2
• Placebo
– Op basis van positieve informatie een positieve
uitkomst verwachten.
• Nocebo
– Op basis van negatieve informatie een negatieve
uitkomst verwachten
•
•
•
•
Uw nek is versleten
Uw rug is blijft zwakke plek
Uw heeft net geen hernia
U moet voorzichtig zijn met zo’n rug
19
Factoren die een rol kunnen spelen
Eigen ideeën
• Uw eigen ideeën/ gedachten
– Ik kan beter niet tillen
– Ik heb een zwakke rug
– Mijn ruggenmerg is beschadigd
– Ik ben een hopeloos geval
– Ik kan aan mijn toestand niets veranderen
– Pijn betekent dat er iets mijn lichaam niet in orde
is (logische gedachte!)
20
Factoren die een rol kunnen spelen
negatieve emoties
•
•
•
•
•
Gevoelens van hopeloosheid
Gevoelens van boosheid
Sombere stemming
Geen plezier ervaren
Geen uitzicht op een meer waardevol leven
21
Factoren die een rol kunnen spelen
de omgeving
• De context waarbinnen de pijn wordt ervaren
– Op vakantie vaak minder pijn
– Bij inspirerende afleiding vaak minder pijn
• Een prikkel van -20⁰ wordt als pijnlijker ervaren
als tegelijkertijd een rood licht wordt getoond.
22
Factoren die een rol kunnen spelen
de omgeving
• Reacties vanuit de omgeving
23
Heeft u factoren gehoord die
mogelijk op u van toepassing zijn?
We gaan samen proberen het alarm
tot zwijgen te brengen, dat gaat vast
lukken!