Duwen en trekken - De Arbocatalogus.nl

Duwen en trekken
AGF Groothandelsfonds, Ambulante handel, Kartoflex,
Mobiliteitsbranche, Productschap vis, Railinfrabranche, UMC
Beschrijving Arbo-risico
Het voortduwen of achter zich aan trekken van voorwerpen kan leiden tot
overbelasting. Hierbij moet niet alleen worden gelet op gewicht en afmetingen van de
last, maar zeker ook op de aard van de ondergrond, de kwaliteit van de wielen en de
aanwezigheid van een helling. Het risico op klachten aan het bewegingsapparaat
neemt eveneens toe als (regelmatig optredende) tekenen van vermoeidheid worden
genegeerd en de werklast niet wordt aangepast aan de richtlijnen voor het maximaal
aanvaardbare niveau van lichamelijke en mechanische belasting.
Gevaren en risico’s
Bij duw- en trekbelasting kunnen spieren, banden en gewrichten worden overbelast.
Dit kan leiden tot (plaatselijke) spiervermoeidheid en op den duur tot aandoeningen
van spieren, pezen, banden of gewrichten.
Het risico op klachten aan het bewegingsapparaat heeft een sterke relatie met de
zogenoemde initiële of aanzetkracht. Vooral het snel in beweging willen krijgen van
een gewicht of het snel willen overwinnen van een weerstand is belastend.
Het risico op klachten aan het bewegingsapparaat neemt eveneens toe als (regelmatig
optredende) tekenen van vermoeidheid worden genegeerd en de werklast niet wordt
aangepast aan de richtlijnen voor het maximaal aanvaardbare niveau van lichamelijke
en mechanische belasting.
Trekken wordt in het algemeen als meer belastend gezien dan duwen, omdat bij
trekken minder het eigen lichaamsgewicht kan worden ingezet. Pieken in de belasting
door het plotseling beginnen met duwen of trekken kunnen plaatselijk spieren, banden
en gewrichten overbelasten. Dit kan leiden tot plaatselijke spiervermoeidheid en op
den duur tot aandoeningen van spieren, pezen, banden of gewrichten, vooral in de
schouders.
Wetgevend kader
In het Arbobesluit wordt gesteld: De arbeid wordt zodanig georganiseerd, de
arbeidsplaats wordt zodanig ingericht, een zodanige productie- en werkmethode wordt
toegepast of zodanige hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen, worden
gebruikt, dat de fysieke belasting geen gevaren met zich kan brengen voor de
veiligheid en de gezondheid van de werknemer.
Voor duwen en trekken is de norm ISO 11228-2 opgesteld.
Vuistregel grenzen kracht zetten met hele lichaam
Grenswaarde voor duwen en trekken is in het algemeen minder dan 30kg duw/
trekkracht om een last in beweging te zetten.
Grenswaarde voor duwen en trekken is in het algemeen minder dan 20kg duw/
trekkracht om een last in beweging te houden.
Toelichting
Van belang is onderscheid te maken tussen duwen en trekken door kracht te zetten
met het hele lichaam of alleen met de armen of benen. Als vuistregel geldt dat als het
lichaam als geheel meebeweegt, bijvoorbeeld bij het duwen van een rolcontainer, er
kracht gezet wordt met het gehele lichaam.
#369932
Duwen en trekken
Als het lichaam stil blijft staan en er wordt aan een hendel of pedaal geduwd of
getrokken, is er sprake van een situatie waarin kracht wordt gezet door een deel van
het lichaam. Het onderscheid is belangrijk omdat er verschillende vormen van
belasting op het lichaam inwerken en er ook verschillende normen gelden voor de
verschillende situaties.
Grenswaarden voor kracht zetten met een deel van het lichaam is niet in algemene zin
te geven. Deze grenswaarden hangen sterk af van de feitelijke situatie, het aantal
keren per uur dat er kracht gezet dient te worden en de richting daarvan.
Bronbeoordeling
De volgende belastende factoren spelen een rol bij duwen en trekken, met name bij
het ontstaan van gezondheidseffecten:
• het beladingsgewicht;
• de aanwezigheid van obstakels (drempels) en hellende vlakken in de rijbaan;
• de snelheid van het beginnen met trekken of duwen (hoge piekbelasting);
• trekken met één arm of met beide armen;
• de loopafstanden;
• de kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en
lagering van de wielen);
• de effenheid van de ondergrond
Oplossingen en Tools
AGF Groothandelsfonds
Arbocatalogus
Goede ervaring: Gebruik een elektrische trekker
bij transport van zware karren.
Met deze elektrische trekker hoeven zware
normwagens niet meer op eigen kracht
getransporteerd te worden.
Minimumeis: Maximale duw- en trekkracht
Voorkom uitoefenen van te grote krachten bij duwen
en trekken.
Oplossing bronaanpak: Handpallettruck met extra
aanzetkracht
De handpallettruck is voorzien van een mechanisme
waardoor de HPT met minder kracht op gang
gebracht kan worden.
Oplossing bronaanpak: Pallettruck met
platformheffing
Een pallettruck met platformheffing is een pallettruck
waarvan het platform, waar de medewerker op staat,
in hoogte verstelbaar is.
#369932
Duwen en trekken
Oplossing bronaanpak: Preventiemedewerker
Een preventiemedewerker ondersteunt de werkgever
bij de zorg voor de dagelijkse veiligheid en
gezondheid in het bedrijf.
Oplossing bronaanpak: Universele trekker
Met een elektrische trekker kunnen zware
rolcontainers met een minimale inspanning verplaatst
worden.
Oplossing gedragsaanpak: Elkaar coachen
Door een gedragsprogramma in te zetten kunnen
medewerkers elkaar helpen en coachen.
Oplossing gedragsaanpak: Tips bij duwen en
trekken
Deze oplossing geeft belangrijke tips over een
gezonde manier van duwen en trekken.
Oplossing gedragsaanpak: Voorlichting fysieke
belasting
Door de werknemer een goede werktechniek aan te
leren, wordt lichamelijke overbelasting voorkomen.
Oplossing knelpunt verminderen:
Communicatiemiddelen inzetten
Door het gebruik van communicatiemiddelen worden
medewerkers ondersteund bij het uitvoeren van de
juiste werktechnieken.
Oplossing knelpunt verminderen:
Toolboxmeetings
Door middel van toolboxmeetings worden
arbeidsomstandigheden regelmatig onder de
aandacht gebracht bij medewerkers.
Oplossing knelpunt verminderen: Training 1e lijns
management
De 1e lijns managers worden getraind op het gebied
van kennis, inzichten en oplossingen ten aanzien van
fysieke belasting.
Tool: Duw- en trekcalculator
Met de duw- en trekcalculator kunt u een inschatting
maken van de kracht die geleverd moet worden om
een last te verplaatsen.
#369932
Duwen en trekken
Tool: Stappenplan invoeren maatregelen
Het invoeren van maatregelen om knelpunten op te
lossen blijkt in de praktijk lastig te zijn. Dit stappenplan
kan u ondersteunen bij het invoeren van
Ambulante handel
Door de branche zijn de maatregelen ingedeeld in twee typen:
A-maatregelen zijn maatregelen waarmee een goede basis gelegd kan worden voor zo goed
mogelijke arbeidsomstandigheden op de markt, zeker als deze maatregelen in combinatie met
elkaar worden genomen. Ze zijn bovendien vrijwel allemaal door iedere ambulante handelaar
in de praktijk te realiseren.
B-maatregelen zijn maatregelen waarmee de arbeidsomstandigheden nog verder kunnen
worden verbeterd. Het gaat hier dus om optimalisatiemaatregelen.
De A- en B-maatregelen voor duwen & trekken zijn:
Maatregel nr. 7 (B) Het gebruiken van een zelfbouwkraam of ander handig materiaal
Beschrijving
Lichter en steviger zeilmateriaal en bevestigingssystemen als rails gebruiken om de kraam te
beschermen tegen weer en wind. Ook de zelfbouwende kraam is een goede oplossing.
Beoogd effect
Verminderen duwen en trekken bij opbouwen kraam
Randvoorwaarden voor gebruik
Kraam moet toegelaten worden door de gemeente.
Constructie moet aangepast zijn aan de vrachtwagen.
Andere voor- en nadelen
Voordeel: tijdswinst bij opbouwen en afbreken van de kraam
Maatregel nr. 8 (A) Het goed inrichten van het verkooppunt
Beschrijving
Voldoende ruimte achter en om het verkooppunt zodat er niet onnodig met goederen
geschoven hoeft te worden; voldoende ruimte om in een goede houding te tillen, dragen,
duwen en trekken; voldoende ruimte om de aan- en afvoer van twee kanten te doen (ook voor
tussentijds aanvullen).
Beoogd effect
Minder tillen, dragen, duwen en trekken
Randvoorwaarden voor gebruik
De ambulante handelaar is voor een groot deel afhankelijk van de aangewezen standplaats en
de inrichting van de markt als geheel door de gemeente.
#369932
Duwen en trekken
Maatregel nr. 9 (A) Het aanspreken van de vaste contactpersoon van de gemeente op de
inrichting van de standplaats en markt als geheel.
Beschrijving
Als de inrichting van de standplaats of de markt als geheel leidt tot problemen (bijvoorbeeld:
ontoegankelijkheid voor laden/lossen, oneffen ondergrond, schuine ondergrond) dient dit in
eerste instantie te worden besproken met de vaste contactpersoon (bijvoorbeeld de
marktmeester). Indien deze geen goede oplossing kan bieden, informeer dan uw
branchevereniging over dit knelpunt.
Beoogd effect
Oplossen structurele knelpunten in de inrichting die leiden tot onnodig (zwaar) tillen, dragen,
duwen en trekken.
Maatregel nr. 11 (A) Het goed inrichten van het magazijn/bewerkingsruimte
Beschrijving
De rij/loopweg tussen het punt waar de goederen worden afgeleverd (losplaats), het magazijn
en de bereidingsruimte:
 voldoende breed maken (100 cm voor de ingang van de goederen en 90 cm voor de
paden binnen) zodat goederen met hulptransportmiddelen naar binnen kunnen worden
gebracht;
 vrij maken van drempels en andere obstakels zodat het gebruik van
hulptransportmiddelen niet leidt tot zwaar duwen en trekken;
 een helling hebben van minder dan 5% (=maximaal 5 cm hoogte verschil over een
meter rij/loopafstand) als sprake is van handmatig transport (tillen, dragen, duwen en
trekken).
 magazijnstellingen niet hoger maken dan 175 cm en producten zwaarder dan 4 kg niet
hoger plaatsen dan 175 cm.
 plaatsen van de kratten / bakken / dozen in de breedte.
 plaatsen van zwaardere producten tussen heup- en schouderhoogte.
Beoogd effect
Minder tillen, dragen, duwen en trekken
Randvoorwaarden voor gebruik
Magazijnstellingen die niet hoger zijn dan 175 cm voorkomen dat producten boven
schouderhoogte worden neergezet.
Bij het plaatsen van kratten / bakken / dozen in de breedte kan de last dichter bij het
lichaam worden gedragen, wat gunstiger is voor de rug. De bakken staan dan ook minder diep
in de stellingen, waardoor er makkelijker iets uitgepakt kan worden.
Andere voor- en nadelen
Nadeel: het in de breedte plaatsen van bakken vraagt om meer strekkende meters
magazijnstelling.
Maatregel nr. 13 (A) Het gebruiken van niet aangedreven hulpmiddelen zoals
rolcontainers, steekwagens en palletwagens
Beschrijving
Rolcontainers: Rolcontainers zijn handig voor het transport van goederen van de
vrachtwagen naar de marktkraam en terug.
#369932
Duwen en trekken
Steekwagens: De steekwagen is een goed, gemakkelijk en veel gebruikt hulpmiddel om
zware goederen te transporteren. Er zijn veel bijzondere varianten, voor diverse soorten
goederen en toepassingen (drempels, trappen etc.).
Palletwagens: de handpalletwagen – ook vaak pompwagen genoemd – is bedoeld voor
horizontaal pallettransport. Als de palletwagen (in de vrachtwagen) ook hoog/laag transport
van een pallet moet verzorgen is een stapelaar palletwagen nodig.
Beoogd effect
Verminderen tillen, dragen, duwen en trekken.
Randvoorwaarden voor gebruik
Voor rolcontainers moet een vrachtwagen voorzien zijn van een laadklep met
blokkadevoorzienig voor de rolcontainer.
Voor alle hulpmiddelen is de keuze van de wielen erg belangrijk. De wielen moeten passen
bij de ondergrond en de last. Een oneffen ondergrond en zware belading vragen om wielen
met een grote diameter, luchtbanden en kogellagers; deze wielen verminderen de
rolweerstand en verhogen de wendbaarheid.
Het zwaar beladen van containers en wagens kan leiden tot zwaar trekken en duwen. Het is
belangrijk de containers en wagens niet te zwaar te beladen. Als richlijn kan een gewicht van
maximaal 400 kg. worden aangehouden, voor lading inclusief hulpmiddelen.
Andere voor- en nadelen
Voordeel: rolcontainer kan ook voor de presentatie van goederen gebruikt worden.
Maatregel nr. 16 (B) Het gebruiken van een verplaatsingshulpmiddel voor het plaatsen
van de verkoopwagen/kar
Beschrijving
Hulpsysteem voor manoeuvreren met de verkoopwagen zodat deze exact op de juiste plaats
op de markt komt te staan. Voordeel hiervan kan zijn dat men later de markt op kan komen en
vroeger weg kan gaan.
Beoogd effect
Verminderen trekken en duwen.
Randvoorwaarden voor gebruik
Systeem moet passen bij de soort verkoopwagen
Andere voor- en nadelen
Voordeel: door het preciezer kunnen manoeuvreren kan men later naar de markt en vroeger
vertrekken.
#369932
Duwen en trekken
Mobiliteitsbranche
De auto start niet, maar moet wel op de brug, de caravan verplaatst, de motorfiets
moet in de bestelwagen, in elke werkplaats wordt getrokken en geduwd. Te veel en te
zwaar duwen en trekken is slecht voor je armen, je rug en je knieën.
Afspraken
Blessures door duwen en trekken kan je voorkomen. Tussen vakorganisaties en
werkgevers is afgesproken dat je niet meer dan 50 kilo kracht mag zetten om iets te
rollen of te schuiven. Gebruik een trekker, een caravan mover, een ‘hondje’ of een
ander hulpmiddel als het duwen of trekken te zwaar is.
Hulpmiddelen en tips
Er zijn veel hulpmiddelen waardoor je minder zwaar hoeft te trekken en te duwen.
Klik op de volgende link om daar meer over te lezen.
Verrijdbare hulpmiddelen
Er zijn diverse verrijdbare hulpmiddelen beschikbaar
Hulpmiddelen voor het tillen van platen en ruiten
Bakkenkar
Bestelbus met te verlagen laadvloer
Caravan mover
Elektrische trekker
Gereedschapskar
Haak- en railtransport
Verrijdbaar hefplateau
Hondje (verrijdbaar onderstel).
Productschap Vis
Wat kan het bedrijf doen (Organisatie)
ü Zorg voor een goede werkomgeving:
· Vlakke, egale horizontale en niet gladde vloer.
· Een zo kort mogelijke verplaatsingsafstand.
ü Zorg voor de juiste maatregelen bij werken in aangepaste koude en of natte
omstandigheden, bijvoorbeeld de fileerruimte, koelcel, vriesruimte/ opslag (zie ook
Arbocatalogus Visverwerking, Arboblad Werken in koude omgeving, nummer 7.8).
ü Bekijk de taakeisen (aantal keren per dag of per uur en hoe lang achter elkaar), kan
er minder vaak en minder lang achter elkaar worden geduwd en/ of getrokken.
ü Pleeg geregeld onderhoud aan de hulpmiddelen; draag zorg voor vrijlopende en
goed bestuurbare wielen ( niet alleen bij storingen, ook om storingen te voorkomen).
ü Zorg voor een goede pauzeregeling.
ü Zorg voor Persoonlijke Beschermingsmiddelen: handschoenen en schoenen, of
laarzen / klompen met antisliplaag( zie ook Arbocatalogus Visverwerking,
Arboblad Persoonlijke beschermingsmiddelen, nummer A06.74).
ü Zorg voor passende hulpmiddelen: vorkheftruck, rolcontainers met verstelbare
bodems, (elektrische) pompwagen, sleephaak met ergonomisch handvat.
ü Zorg dat de handvaten tussen schouderhoogte en heuphoogte zijn
geplaatst( bij verticale handvaten kan iedereen de eigen hoogte bepalen).
ü Zorg voor voorlichting, onderricht en instructie over duwen en trekken.
#369932
Duwen en trekken
Wat kan er op de werkplek gedaan worden (Technisch)
ü Zorg voor een vlakke horizontale niet gladde ondergrond (rijplaten bij drempels
e.d.).
ü Zorg voor goede hulpmiddelen: rolcontainer, vorkheftruck, stapelaar, kantelaar van
containers, (elektrische) pompwagens.
ü Pleeg geregeld onderhoud aan de hulpmiddelen: vrijlopende en bestuurbare wielen
maken het rijden een stuk lichter dan vastlopende en slecht ronddraaiende
wielen( niet alleen bij storingen, ook om storingen te voorkomen).
ü Plaats rijplaten bij drempels en maak de vloer vrij van obstakels.
ü Zorg voor handvaten tussen schouder en heuphoogte. Bijvoorkeur verticale
handvatten, zodat iedereen zelf een passende grip kan vinden.
Wat kan de medewerker doen( werkwijze)
ü Duwen is beter dan trekken.
ü Duw of trek altijd met twee armen.
ü Gebruik het hele lichaam bij het duwen.
ü Hou de handen tussen heup -en schouderhoogte.
ü Voer de duw en/of trekhandelingen rustig uit.
ü Plaats voor het duwen de wielen in de rijrichting.
ü Houdt de werkplek zoveel mogelijk vrij van obstakels zodat er ruimte is om te
rijden( bijvoorbeeld geen losse bakken en andere spullen in de rijroute zetten).
ü Vraag de hulp van een collega bij zware duw en trekhandelingen.
ü Verminder het gewicht door bijvoorbeeld de rolcontainers e.d. inder vol/ zwaar te
maken.
ü Gebruik zoveel mogelijk de aanwezige hulpmiddelen.
ü Draag goede schoenen (veiligheidschoen met antislipzool) en handschoenen met
goede grip (zie ook Arbocatalogus Visverwerking, Arboblad Persoonlijke
Beschermings Middelen nummer 7.4).
ü Volg de training lichamelijke belasting en pas de kennis toe.
ü Neem je pauzes op tijd.
Neusje van de Zalmoplossing
ü Gebruik geen grote verpakkingen, maar zorg voor kleinere verpakkingen.
Dit geeft een heel goed effect, maar kan vaak niet snel worden aangepast. Dit heeft
namelijk niet alleen gevolgen voor de eigen werksituatie. Vaak zijn er afspraken
tussen verschillende organisaties, zoals de vervoerders, de leverancier van de
verpakkingen en de leverancier van de visproducten nodig.
Medewerkers-checklist
Om te weten of de duw- en trekkracht in het werk (voor duwen en trekken met het
hele lichaam) boven de 30kg, in beweging brengen, en 20kg , in beweging houden, uit
komt, kunt u de onderstaande vragen beantwoorden.
■ Kan de last goed vastgepakt worden (de handen zitten tussen schouder- en
heuphoogte)?
■ Lopen de wielen soepel?
■ Hebben de wielen een doorsnede van 12cm of meer?
■ Is het totale gewicht van de te duwen of trekken last minder dan 30kg?
■ Wordt er over vlakke horizontale vloeren gereden?
■ Zijn er geen drempels aanwezig of andere obstakels tijdens het rijden?
#369932
Duwen en trekken
Als u op alle vragen met “ja”hebt geantwoord, kunt ervan uitgaan dat de grens voor
kracht zetten met het hele lichaam niet wordt overschreden.
Indien meer kracht noodzakelijk is, dan de hulp vragen van een andere collega. Bij
zware lasten een hulpmiddel gebruiken: elektrische palletwagen of heftruck.
Railinfra
Duwen en trekken
Niet rollend gereedschap / hulpmiddelen / materiaal
Rollend gereedschap / hulpmiddelen / materiaal
UMC’s
De belangrijkste maatregelen en middelen om de ambities en wettelijke
doelvoorschriften te realiseren, zijn:
Doelvoorschriften:
Om een last (goederen) in beweging te brengen door tweehandig duwen of trekken,
is (vanaf 2010) maximaal 30 kg (300 N) toegestaan. De bovengrens voor het
tweehandig in beweging houden van een last is 20 kg (200 N). Deze waarden moeten
naar beneden worden bijgesteld bij verandering van de relevante factoren.
Procesvoorschriften:
Bij de uitvoering van het programma op een afdeling zijn de volgende fasen en
stappen te onderscheiden: voorbereiding (inclusief inventarisatie en plan van aanpak),
uitvoering, nazorg en borging.
Middelvoorschriften:
o Alle UMC’s stellen in het beleid fysieke belasting voorschriften op voor het gebruik
van:
 Tilhulpmiddelen
 Elektrisch verstelbare bedden
 Elektrische bedverplaatsers
 Stasteunen.
 Good Practices
o Werkassistentkaarten ontwikkeld in het arboconvenant.
o Good practices op de site www.ergocoaches.nl.
#369932