Waar kan ik terecht met mijn archief ? 1. Verschillende soorten

Waar kan ik terecht met mijn archief ?
1. Verschillende soorten archiefbewaarplaatsen 1
In dit hoofdstuk worden de verschillende soorten bewaarinstellingen die geschikt zijn voor de opname van
podiumkunstenarchieven voorgesteld. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen archieven- en
documentatiecentra en musea.
a. Publiekrechtelijke archieven
De publiekrechterlijke archieven in België verwerven en beheren overheidsarchief. Ze zijn niet verplicht om
private archieven op te nemen. Wel hebben zij de taak om de historische-maatschappelijke ontwikkeling van een
bepaald geografisch domein (op federaal, provinciaal of gemeenteniveau) te documenteren. Naast de verplichte
opname van overheidsarchieven worden de collecties van de verscheidene bewaarinstellingen dus aangevuld
met private archieven die een belangrijke historische bron vormen.
Federaal niveau: Algemeen Rijksarchief
Het Algemeen Rijksarchief (ARA), al meer dan 175 jaar gevestigd in het centrum van Brussel, bestaat uit
centrale diensten, de nationale coördinatiediensten en meer dan 70 km archiefbestanden.
De 18 Belgische Rijksarchiefbewaarplaatsen staan in voor een correcte bewaring van archiefstukken die werden
gevormd en beheerd door de overheid. Het ARA verwerft en bewaart dus archieven van minstens 30 jaar
oud, van de Bourgondische tijd tot heden, van de centrale instellingen van de nationale – nu federale –
overheid. Maar ook ondernemingen, politici en privépersonen die invloed hebben uitgeoefend op het
maatschappelijk leven vertrouwen hun archief toe aan het ARA. De instelling zorgt voor het beheer van al deze
archieven en maakt ze vlot toegankelijk voor het publiek.2
Website : www.arch.be
Provinciaal niveau : Provinciale Archiefdiensten
De Provinciale Archiefdiensten zijn verantwoordelijk voor alle documenten opgemaakt of ontvangen door de
beleidsorganen (Provinciegouverneur, Deputatie, Provincieraad, Provinciegriffier,
Arrondissementscommissarissen), en de verschillende administratieve en technische Provinciale diensten. Naast
het eigenlijke Provinciaal Archief nemen zij ook een aantal private archieven op.
Stedelijk –en gemeenteniveau: stads- en gemeentearchieven
De meeste steden en gemeenten in België hebben een eigen archiefdienst die publiek toegankelijk is. Ze
bewaren overheidsarchief van hun gemeente of stad. De omvang en professionaliteit van deze archieven is
sterk afhankelijk van gemeente tot gemeente. Maar de meeste gemeentearchieven zien het ook als hun plicht
ook private archieven op te nemen. Het Felixarchief te Antwerpen is een mooi voorbeeld en verwoordt het als
volgt: “De archieven die het geheugen van de stad vormen, moeten een zo goed mogelijke weerspiegeling zijn
van de maatschappelijke activiteiten van de inwoners over een aaneengesloten periode. Door enkel
overheidsarchieven te bewaren zou u een onvolledig beeld van de historisch-maatschappelijke ontwikkeling van
1
2
VVBAD, ‘Archieforganisatie’, (http://www.vvbad.be/sectoren/archieventest/archieforganisatie).
‘Algemeen Rijksarchief’, http://www.montdesarts.com/nl/Algemeen-Rijksarchief. de stad krijgen. Daarom zijn private archieven waardevolle en aanvullende bronnen voor de
stadsgeschiedenis.”3
b. Privaatrechterlijke archieven4
Naast de publiekrechterlijk zijn er ook de privaatrechterlijke archieven in België. Zij verwerven en beheren geen
archieven van overheden, maar wel van private organisaties, verenigingen en personen. In tegenstelling tot de
publiekrechterlijke archieven wijken zij doorgaans niet af van deze afbakening en zullen zij nooit overheidsarchief
opnemen.
Archief- en documentatiecentra op basis van maatschappelijk-filosofische stromingen
Er zijn 4 archiefinstellingen op basis van maatschappelijk-filosifische stromingen erkend en gesubsidieerd door
overheid.
KADOC – KU Leuven
KADOC-KU Leuven. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (Leuven)
concentreert zich op de evoluerende wisselwerking tussen religie, cultuur en samenleving in Vlaanderen sinds de
tweede helft van de 18de eeuw. Archieven met betrekking tot de katholieke zuil tijdens 19de en 20ste maken
een belangrijk deel uit van hun collectie en expertise. In de collectie van het KADOC is er speciale aandacht voor
archieven van kunstenaars, architecten en ateliers, in het bijzonder in connectie met de katholieke neogotische
beweging en de Sint-Lucasscholen.
• Ga naar de website
Liberaal Archief
Het Liberaal Archief (Gent) is het centrale archief voor de liberale beweging in België/Vlaanderen. Het heeft als
wetenschappelijke instelling tot doel het verzamelen, bewaren en ontsluiten van alle bronnenmateriaal over de
liberale beweging van het begin van de 19de eeuw tot heden.
• Ga naar de website
Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-Nationalisme (ADVN)
Het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-Nationalisme (Antwerpen) archiveert en bestudeert
materiaal met betrekking tot de Vlaamse Beweging en andere regionale en nationale bewegingen.
• www.advn.be
Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis (Amsab-ISG)
Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis (Gent) is zowel een archief, een bibliotheek als een
onderzoekscentrum. Het verzamelt bronnen over progressieve sociale bewegingen. Verder verzamelt Amsab-ISG
materiaal van personen met een engagement in dergelijke bewegingen.
• www.amsab.be
Archief- en documentatiecentra op basis van een thema
3
4
Felixarchief Antwerpen, Bewaar uw Antwerpse verleden in het FelixArchief, Antwerpen.
P. Van Den Eeckhout en G. Vanthemsche eds, ‘Deel III: Bronnen van privé-­‐instellingen’, Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19e-­21e eeuw, Brussel, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis-­‐Commission royale d'histoire, 2009. Letterenhuis
Het Letterenhuis (Antwerpen) is het grootste letterkundige archief van Vlaanderen. Sinds januari 2004 is het
Letterenhuis door de Vlaamse overheid erkend als het literaire archief van en voor Vlaanderen. In het
Letterenhuis kan je terecht voor het bewaren van je toneelteksten.
Vlaams Theater instituut ( VTi)
VTi (Brussel) neemt een verantwoordelijkheid in het intensief documenteren van de podiumpraktijk. Het veld en
de context worden geobserveerd, artistieke en beleidsmatige handelingen worden geregistreerd, geordend en
toegankelijk gemaakt via de uitgebreide podiumdatabank, de bibliotheek en de website. In het VTi kan je terecht
voor…
Conservatoriumbibliotheken
- Antwerpen
- Brussel
- Gent
Documentatiecentrum voor dramatische kunst
Centre de Documentation et d'Information sur la Danse
Centre de Documentation sur la Danse de Contredanse. Créé en 1990, il rassemble ce qui a trait à la danse
comme art de spectacle, aussi bien en Communauté française de Belgique qu’ailleurs.
http://www.contredanse.org/index2.php?path=content/nos_activites/centre_de_documentation.htm
Archiefinstellingen met geografisce afbakening
AMVB
Het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel vzw (Brussel) verzekert als pluralistische instelling in
het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de verwerving, het beheer, het onderzoek en de ontsluiting van archieven
van Nederlandstalige Brusselse organisaties, personen en families. Het AMVB wil het verdwijnend collectief
geheugen van de Brusselse Vlaming in de grootstedelijke samenleving (her-) ontdekken als onuitputtelijke bron
van genoegen en educatie.
http://www.amvb.be/
 voordelen : AMVB heeft veel interesse voor podiumkunstenarchieven en heeft er heel wat ervaring mee. Zo
hebben zij het archief van Kaaitheater, Tristero, …
 voor wie : enkel voor Brusselse organisaties en individuen. (= nadeel)
De diverse archiefinstellingen in ons land hebben een zeker acquisitieprofiel en nemen dus enkel die archieven
op die binnen dit profiel passen. De komende jaren zullen de archieven deze profielen nog verder verscherpen.
Podiumkunstenarchieven passen vaak binnen het profiel van een bewaarinstelling omwille van maatschappelijkfilosofische, thematische of geografische argumenten. Een gemeentearchief kan zo bijvoorbeeld veel interesse
hebben voor het archief van een amateurtoneelvereniging uit zijn gemeente omdat dit een mooie historische
bron is voor het verenigingsleven van die gemeente. Of een bewaarinstelling op basis van maatschappelijkfilosofische stromingen heeft interesse voor het persoonsarchief van een kunstenaar omwille van zijn duidelijke
ideologische strekking.
In België bestaan er geen thema-archieven of gecombineerde instellingen die puur thematisch gezien geschikt
zijn voor podiumkunstenerfgoed. Er zijn natuurlijk wel documentatiecentra en erfgoedbibliotheken die inzetten
op podiumkunstenerfgoed. Het VTi, steunpunt voor de professionele podiumkunsten, engageert zich wel voor
het documenteren van de podiumkunsten. Het heeft echter geen archieffunctie en neemt dus doorgaans niet het
originele archief op. In het verleden gebeurde dit uitzonderlijk wel. In het verleden was het AMVC, het
hedendaagse Letterenhuis, wel een goede partner. Maar in 2002 werd beslist dat het literaire erfgoed de
kerntaak van de instelling hoort te zijn en werd beslist dat ze zich niet meer gingen toespitsen op
theaterarchieven, met uitzondering van de theaterteksten.
Naast de beperkingen van de bewaarplaatsen heb je misschien zelf bedenkingen bij de opname in bepaalde
bewaarinstellingen. Het is best mogelijk, en dat is je goed recht, dat je als gezelschap of individu niet gebonden
wil zijn aan een bepaalde locatie (gemeente, stad of provincie) of maatschappelijk-filosofische stroming.