het boeddhisme als (on)bewuste inspiratiebron

HET BOEDDHISME
ALS (ON)BEWUSTE
INSPIRATIEBRON
VOOR LEIDERS EN ONDERNEMERS
YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN | ANOUK
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
HET BOEDDHISME
ALS (ON)BEWUSTE
INSPIRATIEBRON
VOOR LEIDERS EN ONDERNEMERS
In hoeverre neem jij iets aan, zonder dat je weet waar het vandaan
komt? Ik ontdekte dat wat ik nu als young professional op de werkvloer
leer, al zo’n 600 jaar voor Christus door een man werd geleerd aan zijn
leerlingen. Deze man kennen we als ‘Boeddha’. Wat is de relatie tussen
het hedendaagse leider- en ondernemerschap en de eeuwenoude
Boeddhistische leer? Ik was nieuwsgierig. Ik kocht een boek over
het Boeddhisme en besloot op 8420 km hier vandaan een Tibetaans
boeddhistische cursus te volgen in een klooster in Nepal.
1.
2.
3.
Wat weet jij over het boeddhisme?
Wat vertelt de boeddhistische leer?
De overeenkomsten met onze hedendaagse managementpraktijk
1. WAT WEET JIJ OVER HET BOEDDHISME?
Om te weten wat de relatie is tussen onze hedendaagse leider- en
ondernemerschaps en het boeddhisme neem ik je eerst een stukje mee in
de achtergrond van het boeddhisme.
1.1 Het boeddhisme: een godsdienst, religie of levenswijze?
Het boeddhisme is geen godsdienst. Het gaat niet uit van een God
of een hogere macht die je vertelt wat je moet doen. Integendeel.
De boeddhistische leer gaat uit van de realiteit, het hier en nu, en van
jou. Van jouw eigen waarneming, jouw eigen autoriteit en jouw eigen
verantwoordelijkheid.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 2
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
In het boek ‘Boeddhisme in alle eenvoud’ las ik dat het boeddhisme in zijn
essentie juist niet religieus is.1 Boeddhisten leven volgens de Boeddhistische
leer, deze wordt Boeddha-dharma genoemd. Dit biedt een levenswijze
om tot verlichting te komen. De leer bestaat uit filosofie, psychologie en
practica. Daarnaast zijn uit het boeddhisme religieuze stromingen ontstaan.
Deze stromingen hebben aan de boeddhistische leer religieuze aspecten
gevoegd zoals karma en reïncarnatie, maar ook rituelen of symbolen, zoals
het Boeddha-beeld.
1.2 Wie is ‘de Boeddha’?
Boeddha is dus geen god. Zijn oorspronkelijke naam is Gautama. Hij leefde
in de zesde eeuw voor Christus in Noord-India (tegenwoordig Nepal) en
was de zoon van een rijke koning. Op een dag ontdekte hij hoe het leven
buiten de paleismuren was. Daar leerde hij een andere wereld kennen,
waarin het bestaan vergankelijk, onzeker en vol verdriet was. Dit wetende,
was hij vastbesloten antwoord te vinden op de vraag wat de zin van het
leven was. Hij onderwierp zich aan leringen van religieuze leraren uit
die tijd, maar het lukte hem niet om zijn intense verdriet van het leven te
verlichten. Uit pure wanhoop ging hij onder een boom zitten en mediteren.
Onder die boom doorgrondde hij uiteindelijk volledig het probleem van het
menselijk bestaan en bereikte hij verlichting. Vanaf die dag werd hij Boeddha
genoemd, wat ‘de ontwaakte’ betekent.2
1.3 Wat betekent ontwaken?
Een boeddha is een ontwaakt mens. Je bent ‘ontwaakt’, omdat je jezelf en
het leven anders ziet. Juist ziet. Met zien wordt niet bedoeld dat je visueel
iets anders ziet. Zien betekent ‘weten’ vanuit je gevoel. Vanuit jouw essentie.
Het betekent dus niet ‘weten’ vanuit je gedachten. Ik kan me voorstellen
dat je dit nu misschien nog steeds niet helemaal begrijpt. Jij kunt dit alleen
(echt) begrijpen, als je zelf herkent hoe het is om iets vanuit je gevoel ‘te
weten’. Je herkent het direct als je het weet, want je ervaart ‘Aha, dit is wat
ze bedoelen’. Daar duidt ‘vertrouw op je gevoel’ ook op. Iedereen kan het
(leren) herkennen door het zelf te ervaren. Hoe ervaar je dat? Door zelf te
gaan onderzoeken en ontdekken hoe jij in elkaar zit. En dat is precies de
essentie van het boeddhisme en de essentie van persoonlijke ontwikkeling.
Pas als jij zelf ziet, ervaart, weet, wat de Realiteit en de Waarheid is, dan
word je wakker. Je ontwaakt.
In het klooster leerde ik dat er meerdere boeddha’s op de wereld zijn.
Lama’s,3 priesters, maar het kunnen ook artsen, politici of anderen zijn.
Jezus was ook een boeddha. Elke boeddha is een menselijk wezen en
zal zich nooit als god neerzetten. Iedereen heeft de potentie boeddha
te worden. Als je verlichting bereikt, kun jij dus ook boeddha worden.
Verlichting bereik je, door het volgen van het achtvoudige pad van de
Boeddha-dharma.
1 Steve Hagen 1997, ‘Boeddhisme in alle eenvoud’, p.17.
2 Steve Hagen 1997, ‘Boeddhisme in alle eenvoud’, p. 14 en 15.
3 Een Lama is een religieus leraar in het Tibetaans Boeddhisme.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 3
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
2. WAT VERTELT DE BOEDDHISTISCHE LEER?
In het boeddhistische klooster kreeg ik het volgende over de
Boeddha-dharma onderwezen:
1.1Filosofie
1.2Psychologie
1.3Religie
2.1 Wat vertelt de boeddhistische filosofie?
De boeddhistische filosofie is niet in een notendop te vangen. Voor deze
whitepaper zijn hieronder een aantal belangrijke aspecten van de filosofie
beschreven.
Realiteit ‘Zuiver zien’
De kern van het authentiek boeddhisme is ‘zuiver zien’. Het gaat uit van
feitelijke waarneming en de situatie op dit moment. Het gaat over weten
in plaats van geloven, hopen of wensen. Daarom spreekt het mij ook zo
aan. Het boeddhisme is niet onrealistisch of zweverig. Het gaat uit van de
Realiteit zoals die is.
Vrijheid ‘Jij bent de autoriteit’
De boodschap van de boeddhistische leer is: ga het leven en jezelf
zorgvuldig onderzoeken en ontdekken. Jij bent de autoriteit. Iedereen
is vrij om zijn eigen keuzes te maken. Het gaat er om dat jij zelf vaststelt
wat de Waarheid is, op basis van je eigen waarneming. De Waarheid is
geworteld in de Realiteit. Je zult nooit de Waarheid vinden als je je eigen
autoriteit opgeeft. Neem dus niet aan wat Boeddha of (iemand anders) zegt,
ondervindt zelf of zijn leringen voor jou de waarheid zijn.4 Dat geldt dus ook
voor deze Whitepaper.
Het probleem van de mensheid
De boeddhistische leer probeert niet de feiten te bedekken, op te poetsen
of in een ander daglicht te zetten. Dat is een neiging die wij mensen hebben
en dat is ons probleem. We maken dingen soms mooier dan ze zijn,
proberen een relatie te laten passen die niet past of weten sommige dingen
liever niet. Wij proberen de Realiteit te veranderen in iets wat niet bestaat.
Wij accepteren de Realiteit niet zoals die is. We verlangen naar een realiteit
die anders is. Door dat verlangen ervaren we onvrede en lijden we. Het
lijden maakt het leven zwaar. De boeddha-dharma beschrijft de weg naar
een leven zonder lijden, om letterlijk je leven te verlichten.
De vier waarheden van de boeddha-dharma
Uitgaande van ‘ons probleem’, beschrijft de boeddha-dharma vier
waarheden:
Waarheid 1. Het menselijk leven wordt gekenmerkt door onvrede.
Waarheid 2. We zijn zelf de bron van onvrede.
4 Steve Hagen 1997, ‘Boeddhisme in alle eenvoud’, p. 16 en 17.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 4
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
Waarheid 3. We kunnen zelf tot inzicht komen over hoe onvrede ontstaat en
er een einde aan maken.
Waarheid 4. Het achtvoudige pad helpt je om tot dit inzicht te komen.
Dit inzicht wordt de vrijheid van geest, ofwel verlichting, ook wel Nirvana
genoemd.
Drie dingen die wij mensen ons moeten beseffen
Besef 1. Dat alles continu in beweging is en het leven geen moment
stilstaat.’
Alles is energie en beweegt in patronen. Dat is de Realiteit. Denk maar
aan een het weer, de planeten in het heelal, de kringloop van het leven,
of een cel in jouw lichaam die sterft en vernieuwt. Jij bent ook energie en
continu in verandering. Niets in het leven staat stil en alles staat met elkaar
in verbinding. En toch proberen wij mensen van alles vast te houden of in
vastgestelde concepten te vangen. We willen grip en controle. Terwijl de
realiteit is, dat je niets exact hetzelfde kunt behouden of met een door ons
verzonnen label in een hokje hoort.
Besef 2. Dat jij zoals je bent, al compleet of heel bent.
Wij mensen hebben vaak het gevoel dat we iets missen. Een onrustig en
pijnlijke gevoel van binnen. Dit ‘gat’ willen we opvullen met dingen die
buiten ons zelf liggen. Met liefde van onze partner, eten, complimenten
van anderen over ons uiterlijk, onze prestaties, status, macht of geld. Dit
besef vraagt je te realiseren dat er helemaal niets is wat je mist. Dat je niets
van buiten jezelf nodig hebt, om dat pijnlijke gevoel op te vullen. Het is de
grootste ‘mindfuck’ in het leven, als je het mij vraagt. Want je bent al heel.
Het gevoel heel te zijn, dat is jouw essentie. Jouw authentieke ik. Hoe
herken je die ik? Dat is die stem, dat gevoel in je, die je bijvoorbeeld vertelt
dat je anderen geen pijn wilt doen. Ben je nieuwsgierig? Dan daag ik je uit
om voor jezelf te gaan onderzoeken wie jij diep van binnen bent. Weet je
niet hoe? Kies een boek dat je aanspreekt, ga wandelen in de natuur, neem
een coach of praat met iemand die inspireert. Het maakt niet uit wat je doet,
als je maar iets kiest wat jou van binnenuit aanspreekt. Dan is alles goed.
Besef 3. Dat je een licht voor jezelf moet zijn, en alleen jij jezelf kunt redden.
Jij bent verantwoordelijkheid voor jezelf, jouw keuzes, jouw gedachten,
jouw emoties en jouw leven. Niemand anders. Wij zijn geneigd onze
verantwoordelijkheid af te schuiven op anderen, excuses te maken en de
verantwoordelijkheid buiten ons zelf te leggen. Maar uiteindelijk geldt, dat jij
altijd verantwoordelijk bent voor jezelf. Jij hebt altijd een keuze. Ook in een
situatie waar jij niet voor gekozen hebt, ben jij verantwoordelijk om te kiezen
hoe jij ergens mee omgaat. Hoe vervelend en pijnlijk de situatie of iemand
ook is. Dit vraagt kracht, lef en vertrouwen. Het vraagt om nieuwsgierig te
zijn en te willen leren. Dit klinkt misschien heftig, maar je bent niet alleen.
De wereld is vol lieve mensen die je daarbij willen helpen. Alleen zul jij het
uiteindelijk wel zelf moeten doen.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 5
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
2.2 Psychologie
We zijn ons bewust dat we ons lichaam moeten trainen om gezond te zijn.
Het boeddhisme biedt een methode om de geest te trainen om gezond
te zijn. Het achtvoudige pad ‘traint’ je om tot inzicht van jezelf en het
leven te komen. Hierbij leer je begrijpen hoe je geest werkt. Dat is waar
psychologie om draait. Je leert vanuit je bewustzijn te kijken naar jezelf,
om te begrijpen hoe je in elkaar zit. Hierbij leer je jouw eigen denk- en
gedragspatronen herkennen. Jouw eigen emoties. Jouw intuïtie. Je leert
onderscheid maken tussen jouw zelfgecreëerde ego en jouw essentie. Het
zien en herkennen van jouw ego speelt een sleutelrol in het ontwaken. Als
je dat ziet, ga je nieuwe keuzes maken.
Zo ziet het achtvoudige pad eruit
Aspect 1: De juiste zienswijze
Aspect 2: De juiste motivatie
Aspect 3: Het juiste spreken
Aspect 4: De juiste handeling
Aspect 5: De juiste manier om je in levensonderhoud te voorzien
Aspect 6: De juiste inspanning
Aspect 7: De juiste aandacht
Aspect 8: De juiste meditatie of concentratie
Als je nieuwsgierig bent geworden en meer over het achtvoudige pad
wilt weten, dan is het boek: ‘Het Boeddhisme in alle eenvoud’ van Steve
Hage wellicht iets voor jou om te lezen. Het is een toegankelijk boek,
waarin helder de boeddhistische leer (zonder religieuze aspecten) wordt
beschreven.
2.3 Religie
Er zijn verschillende boeddhistische stromingen met een eigen invulling
van religieuze aspecten. In het klooster zat ik met 41 mensen uit zo’n
20 verschillende landen. Toen pas ervoer ik bewust hoe verschillend we
allemaal opgroeien en vanuit onze eigen waarheden leven. Het Tibetaans
boeddhisme gaat uit van reïncarnatie in meerdere levens en verschillende
vormen. Daarnaast speelt karma een sleutelrol. Karma betekent de ‘wet
van actie en reactie’. Simpel gezegd ‘if you put shit in, you get shit out’.
Negatieve acties, hebben negatieve gevolgen. Positieve acties, hebben
positieve gevolgen. Afhankelijk van de religie gaat karma er vanuit of de
gevolgen zich in dit leven en of een volgend leven uiten. In het Tibetaans
boeddhisme werkt karma ook door in een volgend leven. In het hier en nu
heb je de keuze of je karma-patronen doorbreekt door (simpel gezegd) te
leven vanuit je essentie (je authentieke ik) of in stand houdt door te leven
vanuit je ego.
Gezien de relevantie voor deze whitepaper, ga ik verder niet dieper op
deze religieuze onderwerpen in. Wil je er meer over weten? Ga dit met een
open-mind onderzoeken door bijvoorbeeld zelf Karma te ervaren. Kijk wat
er gebeurt als je reageert naar iemand vanuit je essentie of wat er gebeurt
als je reageert vanuit je ego. Ontdek je eigen waarheid. Als je meer wilt
weten over reïncarnatie in het Tibetaans Boeddhisme kan het bijvoorbeeld
leuk zijn om de documentaire ‘Unmistaken Child’ kijken.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 6
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
3. WAT LEREN WE IN HET HEDENDAAGSE ONDERNEMERSEN LEIDERSCHAP?
Hieronder benoem ik een aantal ‘hot-items’ die we dagelijks terugzien in
onze maatschappij.
3. 1 Ondernemerschap
Bezieling in de organisatie: ‘The Why’
Organisaties keren met hun strategie terug naar de essentie van hun
bestaan. Ondernemers kiezen een bestaansrecht met een missie ‘vanuit het
hart’ oftewel vanuit hun essentie. Geld is niet meer de (intrinsieke) motivatie
of het bestaansrecht van de organisatie. Bijvoorbeeld de bakker op de
hoek bestaat vanuit oprechte liefde voor brood. Zoals Simon Sinek zegt:
‘People don’t by what you do, they buy why you do it’. We willen bezieling in
organisaties. Bewust ondernemen met de juiste balans tussen het bijdragen
aan de wereld en geld verdienen. Er is zelfs een ondernemingsvorm voor
ontstaan: social enterprises.
Innovatie
De snelheid waarmee de wereld verandert, vraagt om innovatieve
ideeën. Dit vergt vrijheid om te ondernemen: met minder regels en meer
vertrouwen. Teveel regels en procedures belemmeren innovatieprocessen.
Het is nodig om als organisatie en als individu flexibel te zijn om in de
continu stroom van het leven mee te bewegen.
Start-up
Het hedendaagse ondernemen gebeurt niet met uitgebreide
businessplannen. Start-ups ondernemen stap voor stap. Vanuit het hier
en nu. Vanuit de Realiteit. Binnen dit proces bestaat ruimte om vanuit de
situatie bij te sturen op wat op dat moment nodig is en dan de juiste keuze
voor de volgende stap te maken.
Maatwerk voor klanten
Organisaties werken niet meer aanbod-, maar vraaggericht. Vanuit
persoonlijke aandacht wordt verbinding gemaakt met de specifieke
behoefte van de klant. We willen samenwerken vanuit vertrouwen. Minder
regels, minder hokjes en meer vrijheid en verantwoordelijkheid voor de
professional maakt het mogelijk maatwerk te bieden. Ik zie het overal
terug. Of ik nou als inkoopconsultant via best value procurement een
aanbesteding ondersteun, als jurist flexibele en ademende contracten opstel
of als beleidsadviseur een visie vertaal in het sociaal domein met ruimte aan
gemeente, ruimte aan professionals voor het bieden van maatwerk en ter
versterking van de eigen kracht (lees: de eigen verantwoordelijkheid) van
individuen.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 7
ANOUK | YOUNG BY SCHOUTEN & NELISSEN
3.2 Leiderschap
Leiderschap in management
Er is een trend van sturend naar dienend leiderschap. Van directief naar
zelfsturend. Er wordt leiding gegeven vanuit vertrouwen. Binnen de kaders
wordt ruimte gegeven om de intrinsieke kracht uit het team en individuen
te laten komen. De medewerkers worden gestimuleerd zelf na te denken
en te kijken naar wat zij willen. Om te handelen vanuit intrinsieke motivatie
(lees: jouw essentie) en vanuit hun talenten. Er wordt een sterk beroep
gedaan op de eigen verantwoordelijkheid en het vertrouwen in je eigen
kracht (lees: het besef dat je heel bent).
TRAIN JE BEWUSTZIJN
EN LEER LEIDERSCHAP
VOLGENS DE
BOEDDHA-DHARMA
Persoonlijk leiderschap
Ontwaken komt eigenlijk op hetzelfde neer als persoonlijke ont-wikkeling.
Je ont-wikkelt je letterlijk. Denk aan het pellen van een ui. Laagje voor je
laagje ont-wikkel je jezelf om steeds dichter bij jouw kern, jouw essentie,
te komen. Als je bewust bent van jouw essentie, ga je vanzelf nieuwe
‘juiste’ keuzes maken. Denk hierbij ook aan integere en moreel juiste
keuzes.
Het ontwikkelen van competenties, een coachingstraject, het draait
allemaal om inzicht te krijgen in jezelf. In je gedrag, je gedachten en je
emoties (hierin zit het herkennen van je ego). Je leert wat je waarden zijn,
je talenten en jouw persoonlijke missie op deze wereld. Het gaat om zelf
ontdekken en onderzoeken. Het gaat om zelfinzicht, bewustwording en
dat is precies waar het achtvoudige pad voor bedoeld is. Het helpt je om
te gaan met je belemmeringen (het lijden) en terug te gaan naar jezelf
(je essentie). Je leert dat jij verantwoordelijk bent voor jezelf en jouw
ontwikkeling. Jij bepaalt jouw weg en jij zet zelf de stappen.
Conclusie
Hedendaagse ondernemers- en leiderschapstermen zijn in
het Boeddhisme geworteld: Aandacht, Bewust(zijn), Eigen
verantwoordelijkheid, Intrinsiek, de Realiteit, Vertrouwen, Verbinding,
Vrijheid en Zelfinzicht. Leiderschap is meer dan de theorie begrijpen en
spreken in die woorden. Als je wilt dat het ‘nieuwe’ leiderschap de kracht
heeft, die het kan hebben, dan gaat het erom dat je het leiderschap
doorleeft. Dat je eerst leiderschap voor jezelf neemt, zodat je instaat bent
zuiver te zien en te handelen vanuit je essentie. Dat je ontwaakt. Dan volgt
het leiderschap voor anderen vanzelf.
HET BOEDDHISME ALS (ON)BEWSUTE INSPIRATIEBRON
PAGINA 8
YOUNG by SN
Van Heemstraweg West 5
5301 PA Zaltbommel
+31(0)418 - 68 29 99
WWW.YOUNG-SN.NL | [email protected]