Rapport Onderzoek Begraafplaatsen Gemeente Emmen

RIS.2660
Rapport Onderzoek Begraafplaatsen
Gemeente Emmen
Dienst Gebied
maart 2007
INHOUDSOPGAVE
Pagina 1 van 18
Vooraf………………………………………………………………………………………………………………... 3
Conclusies en Aanbevelingen.............................................................................................................................3
1
1.1
Conclusies en aanbevelingen............................................................................................................................3
Betreft het proces begraven een deugdelijk proces? .................................................................................3
Wat kan er verbeterd worden ....................................................................................................................3
Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? .........................................................................................4
Wat kunnen we leren van andere gemeentelijke begraafplaatsen?...........................................................4
Inleiding...............................................................................................................................................................5
2.
2.1
2.2
3.
Aanleiding van het onderzoek ..........................................................................................................................5
Uitvoering van het onderzoek ..........................................................................................................................5
Toekomstmogelijkheden begraafplaatsen Emmen..........................................................................................6
3.1
3.2
3.3
3.4
4.
Financieel perspectief en kostendekking..........................................................................................................6
Kostendekking begraafplaatsen........................................................................................................................7
Uitbesteding groenonderhoud ..........................................................................................................................7
Beschikbaarheid grafruimte..............................................................................................................................7
Financiële analyse begraafplaatsen...................................................................................................................9
4.1
4.2
5.
Algemeen..........................................................................................................................................................9
Kostendekking zonder het fonds begraven................................................................................................9
Ontwikkeling inkomsten grafrechten......................................................................................................10
Het fonds begraafplaatsen als instrument ...............................................................................................10
Ficitieve weergave resultaten bij correct gebruik fonds begraafplaatsen ...............................................11
Openstaande investeringsbudgetten begraafplaatsen..............................................................................11
Conclusies financiële situatie .........................................................................................................................12
Verbetering kostendekking begraafplaatsen..................................................................................................13
5.1
5.2
5.3
5.4
Verordening en tarieven .................................................................................................................................13
Kostendekking door wijzigen tarieven: de drie mogelijkheden..............................................................13
Overige kostendekkende maatregelen ....................................................................................................14
Verhogen kostendekking door ruimingen, inbreiding,bovengronds begraven...............................................14
Inrichting, Onderhoud en Beeldkwaliteit .......................................................................................................16
Groenonderhoud .....................................................................................................................................16
Schaalvergroting en kostenbesparende inrichting...................................................................................16
Administratieve processen en werkwijze .......................................................................................................17
Pagina 2 van 18
Vooraf
Voor u ligt het rapport Onderzoek Begraafplaatsen van de gemeente Emmen. Uit de financiële resultaten van de
afgelopen jaren is gebleken dat de kosten van het product begraafplaatsen behoorlijk gestegen zijn. Daarnaast is de
indruk ontstaan dat de processen niet altijd zo effectief en efficiënt verlopen zoals ze zouden moeten lopen. Dit
rapport gaat in op het proces van het begraven, waarbij de volgende vragen als leidraad hebben gediend: is het
proces begraven een deugdelijk proces, wat kan er verbeterd worden, wat zijn de verwachtingen voor de toekomst
en wat kunnen we leren van andere gemeentelijke begraafplaatsen?
Separaat heeft onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheid van en het draagvlak voor bovengronds begraven.
De uitkomsten van dat onderzoek en het daaraan verbonden advies zijn in deze notitie opgenomen.
1
Conclusies en Aanbevelingen
1.1
Conclusies en aanbevelingen
Is het proces begraven een deugdelijk proces?
Uit het onderzoek is gebleken dat het proces begraven wordt uitgevoerd conform de beheersverordening begraven
en de (jaarlijks vast te stellen) verordening op de lijkbezorging. Er is geconstateerd dat het proces effectiever en
efficiënter kan worden uitgevoerd. Daarnaast behaalt het proces begraven niet de gestelde 100%
kostendekkendheid. Om deze 100% kostendekkendheid te bereiken zullen diverse maatregelen moeten worden
uitgewerkt en zullen er politieke keuzes over het te voeren begraafplaatsbeleid voor het komende decennium
gemaakt moeten worden.
1. Het product begraafplaatsen heeft door de onttrekkingen uit het fonds begraven over de afgelopen 6 jaren
een gemiddelde kostendekking van circa 90% behaald. Deze aanzienlijke onttrekkingen zijn echter nog
maar een paar jaar vol te houden gezien het saldo van het fonds. Vanaf 2009 zal de dekkingsgraad bij
gelijkblijvend beleid dalen tot circa 50 á 60%.
2. De kosten van het product begraven zijn in 2005 met circa 265.000 Euro toegenomen ten opzicht van 2004.
3. De inkomstenkant (begraafrechten en diensten) van het product begraven laat over de afgelopen jaren een
stijgende tendens zien.
4. De taakstelling begraafplaatsen (om de tarieven kostendekkend te maken) voor 2005 van 135.000 Euro is
weliswaar ingevuld, maar echter geheel aan het fonds begraven onttrokken.
Wat kan er verbeterd worden?
Een interviewronde en de gesprekken met de administratieve medewerkers en teamleider hebben diverse
verbeterpunten opgeleverd. De volgende verbeterpunten voor het proces begraven zijn van toepassing:
1. De communicatie tussen het team begraafplaatsen en de gemeentelijke organisatie kan beter.
2. Bij het ontwerpen van nieuwe inrichtingsplannen dient meer rekening gehouden te worden met de
bijbehorende kosten voor onderhoud en beheer dan tot noch toe is gebeurd. Tevens dient de specifieke
kennis van de begraafplaatsbeheerder ter plaatse zwaarder meegewogen te worden. Bij het invoeren van
nieuwe concepten voor begraafplaatsen dient een zorgvuldige kosten/batenafweging gemaakt te worden.
3. Delen van de administratie zouden door de begraafplaatsbeheerders (of één) zelf kunnen worden
uitgevoerd. Bijvoorbeeld het up-to-date houden van de inwonerbestanden voor de begraafplaatssoftware.
Hierdoor is een besparing op uren bij de administratie te realiseren.
Pagina 3 van 18
Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?
1. Om in de toekomst de onderhouds- en beheerskosten structureel terug te dringen zou het aantal
begraafplaatsen binnen de gemeente Emmen moeten worden gereduceerd. Dit is een lange termijn
maatregel. Wanneer nu de keuze hiervoor gemaakt wordt, dan zal het naar verwachting een aantal jaren
duren voordat de resultaten hiervan te zien zullen zijn in een afname van de kostenkant.
2. In de komende 10 jaar zal er een structureel tekort aan grafruimte optreden bij een groot aantal
begraafplaatsen (Wolfsbergen, Nieuw Amsterdam, Klazienaveen, Nieuw Weerdinge, Roswinkel, Veenoord
en Weiteveen). De begraafplaats Schoonebeek is nu al vol. Wanneer niet wordt gekozen voor een strikt
ruimingsbeleid of sluitingsbeleid, dan zal de gemeente Emmen het komende decennium aanzienlijk moeten
investeren in nieuwe uitbreidingen. Niet alleen zijn hieraan hoge kosten gebonden, ook de beheers- en
onderhoudskosten zullen toenemen door de uitbreidingen.
3. Uit het onderzoek naar Bovengronds Begraven, gehouden in Nieuw-Amsterdam blijkt het volgen van deze
weg niet direct rendement oplevert. Er zou wellicht eerder gekeken kunnen worden naar het verbeteren van
de begraafplaats in Veenoord.
4. Wanneer het huidige beleid ten aanzien van het gebruik van het fonds begraafplaatsen wordt voortgezet,
dan zal het fonds rond 2009 zijn opgedroogd. Daarna zal het product begraafplaatsen (bij gelijkblijvende
inkomsten en uitgaven) tegen een structureel tekort oplopen van 300.000 Euro tot (waarschijnlijker)
500.000 Euro per jaar.
Wat kunnen we leren van andere gemeentelijke begraafplaatsen?
1. Een aantal gemeenten heeft onderzocht of de onderhoudswerkzaamheden (gedeeltelijke) konden worden
uitbesteed. Hiervan zijn geen daadwerkelijk succesverhalen gevonden.
2. Uit een vergelijking voor de kostprijs van een (eigen) graf is naar voren gekomen dat de kostprijzen van de
gemeente Emmen relatief laag zijn ten opzichte van andere gemeenten.
3. De kostprijs voor een graf in Emmen Stad is 2.282 Euro, de kostprijs voor een zelfde graf in de Emmense
Buitendorpen is 1.391 Euro. Dit onderscheid wordt bij geen enkele onderzochte gemeente gemaakt. Het
verdient aanbeveling om de kostprijzen voor de gehele gemeente gelijk te trekken (dus één tarief in de
gehele gemeente). De inkomsten voor de gemeente kunnen hierdoor tot wel 160.000 Euro per jaar
toenemen.
4. Veel gemeenten kiezen voor tariefverhogingen, omdat veel ander maatregelen het niveau van onderhoud
verlagen en daardoor ook de beeldkwaliteit op de begraafplaatsen nadelig wordt beïnvloed.
5. Veel gemeenten hebben getracht om voor alle producten die in de verordening op de lijkbezorging worden
vermeld kostendekkende tarieven te heffen. Diverse Emmense tarieven zijn (op onderdelen) niet
kostendekkend. Zo kunnen bijvoorbeeld kosten in rekening worden gebracht voor het voorlopen van de
begraafplaatsbeheerder bij begrafenissen. Ook kan er naar gelang de mate van onderhoudsintensiteit van
bepaalde typen grafmonumenten (bv. witte steentjes) meer inkomsten worden geheven voor het onderhoud.
6. Diverse gemeenten doen aan inbreiding. Dit is een methode om meer grafoppervlak te creëren op
ongebruikte groenstroken en gazons.
7. Diverse gemeenten kennen een strikt ruimingsbeleid voor hun begraafplaatsen. Indien een dergelijk beleid
als speerpunt wordt ingezet zijn veel nieuwe investeringen in de vorm van het uitbreiden van
begraafplaatsen te voorkomen. tevens verlaagt het de kosten voor onderhoud. De gemeente Emmen zou
meer nadruk moeten leggen en actie ondernemen voor een strikt ruimingsbeleid.
De genoemde maatregelen vereisen stuk voor stuk nadere uitwerking. Op politiek niveau moet aangegeven worden
2.
Inleiding
Pagina 4 van 18
2.1
Aanleiding van het onderzoek
De gemeente Emmen is eigenaar van 21 begraafplaatsen en draagt zorg voor het beheer en onderhoud ervan. Van de
21 begraafplaatsen zijn er 7 begraafplaatsen (4 openbare en 3 Joodse) inmiddels gesloten. Op deze gesloten
begraafplaatsen vindt alleen het noodzakelijke onderhoud plaats.
Uit de financiële resultaten van de afgelopen jaren is gebleken dat het product begraafplaatsen van de dienst Gebied
niet kostendekkend is geweest. Uit de behaalde resultaten blijkt dat de kosten een aanzienlijke stijging laten zien in
2005. Daarnaast is de veronderstelling dat de processen niet altijd zo effectief en efficiënt verlopen zoals ze zouden
moeten lopen. Naar aanleiding van deze signalen is dit onderzoek opgestart.
2.2
Uitvoering van het onderzoek
De kern van het onderzoek ligt bij een vijftal vragen:
1. Betreft het proces begraven een goed proces?
2. Zijn er verbeterpunten te herkennen?
3. Wat zijn de verwachtingen voor de toekomst?
4. Kunnen we leren van andere gemeenten?
5. Welke mogelijkheden zijn er om de kostendekking te verbeteren / maximaliseren?
Om invulling te geven aan dit onderzoek zijn er gesprekken gevoerd met de taakgerelateerde afdelingen/
medewerkers van de begraafplaatsen. Zij hebben een belangrijke stem gekregen bij het bepalen van de
onderzoeksonderwerpen uit de directe praktijksituatie en de bijbehorende processen.
Onderdeel van het onderzoeksplan begraafplaatsen was een interviewronde met alle medewerkers van het team
Begraven van de afdeling Emmen Buiten, dienst Gebied. Bij de bezoeken aan de begraafplaatsen is er een ronde
gemaakt over de begraafplaats waar het gesprek plaats vond. Zo zijn de begraafplaatsen het Oeverse Bos,
Klazienaveen, Veenoord en Emmercompascuum bezocht. De gedane bevindingen zijn verwerkt in deze rapportage.
Voor een aantal uitgevoerde analyses en benchmarks zijn gegevens en documenten verzameld van andere
gemeentelijke begraafplaatsen. Een deel hiervan was intern beschikbaar en een deel is via de internetsites van
bewuste gemeenten gevonden. Op deze websites waren de online geplaatste (beheers)verordeningen lijkbezorging
van alle in dit rapport genoemde gemeenten een bron van informatie.
Pagina 5 van 18
3.
Toekomstmogelijkheden begraafplaatsen Emmen
3.1
Financieel perspectief en kostendekking
Veel gemeentelijke begraafplaatsen kosten meer geld dan dat ze opleveren. Zo ook binnen de gemeente Emmen.
Het beheren van begraafplaatsen is een omvangrijke opdracht die binnen een gemeente nog vaak weinig aandacht
geniet. Dat is jammer, want met goed verzorgde en goed beheerde begraafplaatsen verleen je een goede dienst aan
de bewoners.
De uitdaging waar Emmen voor staat is het behalen van een hogere mate van kostendekkendheid van de
begraafplaatsen. Binnen de begroting is een taakstelling van 135.000 Euro (per jaar) ingeboekt op de inkomstenkant
van het product begraafplaatsen. Deze taakstelling kan via verschillende methoden worden bereikt: de kosten voor
beheer en onderhoud verlagen (uitgavenkant verminderen) of de inkomstenkant vergroten (bijvoorbeeld de tarieven
verhogen). Uiteraard is een combinatie van beide oplossingsrichtingen ook mogelijk.
Ter vergelijking is in onderstaande tabel een aantal begraafplaatsen en hun kostendekking opgenomen van
verschillende gemeenten (bron: onderzoek gemeente Schouwen-Duiveland). Het was de opzet om hier een aantal
gemeenten uit de regio ter vergelijking toe te voegen. Er zijn echter geen rapporten gevonden van omringende
gemeenten (rond Emmen) met betrekking tot de kostendekking van hun begraafplaatsen.
Tabel: Kostendekkendheid begraafplaatsen gemeenten
Sch.Duiveland
Aantal begraafplaatsen
Sluis
Borsele
Tholen
Goes
N-Beveland
19
11
13
8
9
5
Kosten begrafenis
2508
1282
1779
1341
2065
3182
Grafrechten
30 jr.
20 jr.
20 jr. 30 jr. / onbep.
30 jr.
onbep.
Kostendekking
58%
45%
90%
50%
90%
100%
Peiljaar
2002
2004
2002
2003
2003
2005
Wanneer we kijken naar de kostendekking van het product begraafplaatsen van de gemeente Emmen (onderhoud en
beheer begraafplaatsen) dan heeft de gemeente een gemiddelde kostendekking bereikt van 90% over de laatste 6
jaar gezien.
Bij de inkomstenkant zijn hierin wel de onttrekkingen en rentes meegenomen uit het fonds begraafplaatsen.
Wanneer de huidige saldodaling van het fonds doorzet zal het fonds in 2009 opgedroogd zijn. Wanneer we de
kostendekking berekenen over de afgelopen 6 jaar zonder deze gebruikte reserves, dan zouden we een
dekkingspercentage behaald hebben van 65%. Wanneer we dit doorberekenen bij gelijkblijvende kosten voor
beheer en onderhoud aan de begraafplaatsen zal dit vanaf medio 2010 tot een financieel tekort leiden van minimaal
300.000 Euro maar waarschijnlijker tot wel 500.000 per jaar.
Wanneer we het percentage van kostendekking van Emmen vergelijken met andere gemeenten uit de tabel valt op
dat zelfs zonder de inkomsten uit het fonds begraafplaatsen we een goede middenmotor zijn. Wanneer we naar de
daadwerkelijk gerealiseerde kostendekking kijken, dan behaalt de gemeente Emmen zelfs zeer goede resultaten. Het
blijkt trouwens ook dat veel gemeenten streven naar kostendekking van het proces begraven. Veelal komen de
kosten voor het onderhoud (groen) van de begraafplaatsen structureel ten laste van de algemene reserves.
Gezien het voorgaande en de dreiging van een aanzienlijk financieel tekort voor het product begraafplaatsen in de
nabije toekomst, zullen ingrijpende keuzen gemaakt moeten worden. Gezien de wetgeving betreffende
begraafplaatsen en (be)graven en de bijbehorende verordening, zullen een aantal keuzen snel moeten worden
opgepakt. Dit aangezien maatregelen over wijzigingen in het beleid pas na meerdere jaren resultaat zullen opleveren
(bv. door diverse wettelijk voorgeschreven termijnen).
Pagina 6 van 18
3.2
Kostendekking begraafplaatsen
Uit onderzoek blijkt dat diverse (zeer) ingrijpende maatregelen mogelijk zijn gericht op het kostendekkend krijgen
van begraafplaatsen.
Een ingrijpende maatregel zou zijn om bijvoorbeeld het aantal begraafplaatsen binnen de gemeente Emmen
verminderen. Zoals de begraafplaats Emmen Oud aan de Hoofdstraat is gesloten, zouden meerdere begraafplaatsen
kunnen sluiten. Hierbij wordt wel opgemerkt dat het onderhoud wel doorgang blijft vinden. Maar dit kan in principe
beperkt blijven tot het hoogst noodzakelijke. Met deze maatregel kan de kostenkant worden verlaagd. Voor een
keuze welke begraafplaatsen gesloten worden kunnen diverse criteria gelden, zoals:
- dekking van de begraafplaatsen binnen de gemeente (evenwicht stad, kernen en dorpen),
- dekking over de kwadranten
- begraafplaatsen waar anders uitbreiding (en dus investeringen en kosten onderhoud) nodig zullen zijn om
grafruimte te behouden,
- financieel onrendabele of niet rendabel te krijgen begraafplaatsen
- de hoeveelheid oude graven op de begraafplaatsen
- de grote van begraafplaatsen, etc.
Het gaat hierbij wel om maatregelen die door burgers als ingrijpend kunnen worden ervaren.
3.3
Uitbesteding groenonderhoud
Een aantal gemeenten heeft onderzocht of het groenbeheer van begraafplaatsen compleet kon worden uitbesteed.
Hierdoor zou een besparing kunnen worden gerealiseerd op de uren en middelen voor het groenonderhoud. Dit heeft
wel nadelige gevolgen voor het beheer op de begraafplaatsen. Het dagelijkse toezicht op de begraafplaats wordt
daarmee bemoeilijkt. Van deze maatregel zijn geen succesverhalen gevonden. In Emmen is de EMCO reeds
betrokken bij het groenonderhoud op de begraafplaatsen.
3.4
Beschikbaarheid grafruimte
In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de aanwezige en nog beschikbare graven binnen de gemeente
Emmen. Voor een aantal begraafplaatsen moeten nog terreinen worden ingericht. Deze zijn in onderstaande
berekeningen niet meegenomen.
Tabel: overzicht bechikbare capaciteit begraafplaatsen
Naam/plaats
Status van de
begraafplaats
Aantal
aanwezige
graven
Aantal graven nog Aantal begr.
beschikbaar
per jaar
Ruimte voor:
(jaar)
Emmen
Emmen Oud
Emmen Kerkhoflaan
Emmen Wolfsbergen
Emmen Oeverse Bos
gesloten / onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
2664
7540
4320
45
281
4040
3
110
50
15
3
81
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
open/onderhoud
3940
2160
3244
3146
2279
3297
2539
1766
535
1382
1270
365
378
345
230
1050
90
62
0
60
220
1100
20
10
35
25
7
25
8
3
10
30
10
18
38
10
9
150
4
8
0
6
7
110
Buitendorpen
Emmercompascuum
Erica
Klazienaveen
Nieuw Amsterdam
Nieuw Dordrecht
Nieuw Weerdinge
Roswinkel
Schoonebeek
Veenoord
Weiteveen
Zwartemeer
Pagina 7 van 18
De tabel geeft aan bij welke begraafplaatsen in de nabije toekomst een graftekort zal optreden indien niet wordt
overgegaan tot grafruimingen en / of investeringen voor uitbreidingen worden gepleegd. De maatregelen die verder
in dit rapport zullen worden aangegeven, moeten er tot leiden dat in elk geval geen investeringen meer hoeven
worden gedaan voor uitbreidingen van de begraafplaatsen waar ruimtegebrek zich voor zal gaan (kunnen) doen.
In de tabel zien we dat de komende 10 jaar een structureel tekort aan grafruimte zal optreden bij een groot aantal
begraafplaatsen: Wolfsbergen, Nieuw Amsterdam, Klazienaveen, Nieuw Weerdinge, Roswinkel, Veenoord en
Weiteveen. De begraafplaats Schoonebeek is nu al vol.
Voor Nieuw-Amsterdam en Klazienaveen zijn al voorbereidingskredieten aangevraagd (10-09-05) voor de
uitbreiding van deze twee begraafplaatsen. Niet alleen drukken de investeringen op de kostenkant van het product
begraafplaatsen, ook zullen op termijn meer kosten voor onderhoud en de inrichting van deze nieuwe terreinen
gemaakt worden.
Zelfs met deze twee uitbreidingen blijft de dreiging van een tekort aan grafoppervlak op een aantal begraafplaatsen
aanwezig (bijvoorbeeld de gewilde begraafplaats de Wolfsbergen).
Pagina 8 van 18
4.
Financiële analyse begraafplaatsen
4.1
Algemeen
Onderdeel van dit onderzoek is een analyse naar de financiële positie van het product begraafplaatsen. Tot 2004
waren alle baten en lasten van het product begraafplaatsen ondergebracht onder één fcl. Halverwege 2005 is het
product verdeeld over twee fcl’s: onderhoud begraafplaatsen en beheer begraafplaatsen. Door deze omzetting is het
moeilijk om een vergelijking te maken tussen de jaren 2000 t/m 2004 en het boekjaar 2005. De inkomsten en
uitgaven van het product begraafplaatsen zijn in onderstaande tabel per jaar weergegeven. Om een eenduidig beeld
weer te geven zijn de twee fcl’s van het jaar 2005 samengevoegd.
Product begraafplaatsen
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Uitgaven
€
815.678
€
908.880
€
976.059
€
913.295
€
828.440
€
1.094.426
Inkomsten (incl rente+ ontrekking reserve)
€
766.536
€
862.778
€
931.776
€
777.924
€
669.086
€
1.029.371
Resultaat
€
% kostendekkendheid
49.142- €
46.102- €
44.283- €
94%
95%
95%
135.371- €
159.354- €
85%
65.055-
81%
94%
In bovenstaande tabel zijn de inkomsten inclusief de ontvangen rente en de (te hoge) onttrekking uit het fonds
begraafplaatsen in 2005. Het percentage kostendekkendheid over 2005 geeft hierdoor een vertekend beeld van het
daadwerkelijke percentage. Wat opvalt uit de cijfers, is de aanzienlijke stijging aan de kostenkant in 2005. De
kosten waren in 2005 bijna 260.000 hoger dan in 2004.
Kostendekking zonder het fonds begraven
Wanneer we het huidige beleid ten aanzien van het gebruik van het fonds begraafplaatsen voorzetten, zal het fonds
over enige jaren uitgeput zijn. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de financiële resultaten en
kostendekkendheid zonder de rente van het fonds en zonder een onttrekking (teruggerekend tot 2001). Dit zou het
volgende beeld hebben gegeven:
Product begraafplaatsen
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Uitgaven
€
815.678
€
908.880
€
976.059
€
913.295
€
828.440
€ 1.094.426
Inkomsten (excl rente, excl reserve)
€
610.240
€
497.382
€
670.104
€
578.985
€
582.727
€
Resultaat
€
205.438- €
% kostendekkendheid
75%
411.498- €
55%
305.955- €
69%
334.310- €
63%
245.713- €
70%
637.019
457.40758%
Uit bovenstaande gegevens zien we dat in 2005 het operationele resultaat meer dan 200.000 Euro minder is dan in
2004. Dit wordt grotendeels verklaard door de ingeboekte taakstelling van 135.00 Euro. Het mag duidelijk zijn dat
wanneer het fonds begraafplaatsen niet meer kan worden ingezet dit zeer nadelige gevolgen heeft op de resultaten
van het product begraven.
Pagina 9 van 18
Ontwikkeling inkomsten grafrechten
Een positiever beeld wordt verkregen wanneer we de inkomsten voor grafrechten en verleende diensten van de
afgelopen jaren uiteen zetten.
2000
Inkomsten grafrechten
€
524.721
2001
€
492.747
2002
664.134
€
2003
€
573.742
2004
€
577.484
2005
€
631.948
De inkomstenkant van de begraafplaatsen laat over de laatste jaren een stijgende lijn zien (zie onderstaande grafiek).
In de grafiek zijn de gerealiseerde inkomsten weergegeven. Tevens is een lineaire trendlijn toegevoegd. De trendlijn
geeft een geleidelijke groei aan de inkomstenkant aan.
Inkomsten derden
€ 700.000
€ 600.000
€ 500.000
€ 400.000
€ 300.000
€ 200.000
Inkomsten grafrechten
€ 100.000
Lineair (Inkomsten grafrechten)
€2000
2001
2002
2003
2004
2005
Het fonds begraafplaatsen als instrument
Een belangrijk instrument om tot een evenwichtige begroting te komen voor de lange termijn is het fonds
begraafplaatsen. Het oorspronkelijke concept achter dit fonds is het creëren van stabiliteit aan de inkomstenkant van
het onderhoud begraafplaatsen.en wel op twee manieren. Ten eerste levert het fonds jaarlijks een bedrag aan rente
op en ten tweede kan elk jaar 1/30-ste van het fonds gebruikt worden voor het onderhoud op de begraafplaatsen. Dit
1/30-ste deel is gebaseerd op de uitgiftetermijn van grafrechten voor 30 jaar. In principe zou het fonds ook jaarlijks
gevoed moeten worden. Ook hier wordt 1/30-ste gehanteerd van de jaarlijkse inkomsten aan grafrechten.
Dit oorspronkelijke concept is al voor lange tijd niet meer in gebruik binnen de gemeente Emmen. Ter compensatie
van de beperkte kostendekkendheid van het product begraafplaatsen wordt jaarlijks een bedrag fors groter dat de
bedoelde 1/30-ste uit het fonds aangewend. Hierdoor worden de inkomsten structureel minder: immers een lager
fondssaldo geeft ook een lagere uit te keren rentebedrag. De huidige handelswijze is duidelijk te herkennen in
onderstaande grafiek:
Ontwikkeling fonds begraven
€ 2.500.000
Saldo fonds
Rente uit fonds
€ 2.000.000
€ 1.500.000
€ 1.000.000
€ 500.000
€2000
2001
2002
2003
2004
2005
Pagina 10 van 18
Wanneer we de huidige handelswijze blijven voortzetten met het fonds begraafplaatsen dan ziet de ontwikkeling
van het fonds er als volgt uit:
Toekomst fonds begraven huidig beleid
€ 2.500.000
Saldo fonds
€ 2.000.000
Rente uit fonds
€ 1.500.000
€ 1.000.000
€ 500.000
€2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Fictieve weergave resultaten bij correct gebruik fonds begraafplaatsen
Om het concept achter het fonds begraafplaatsen en het nut voor de financiële kant van het product begraafplaatsen
is in onderstaande tabel een scenario uitgewerkt waarin het fonds is aangewend zoals oorspronkelijk bedoeld. Uit dit
scenario blijkt dat de onttrekking uit de algemene middelen 375.000 Euro hoger geweest zou zijn. Echter, het saldo
van het fonds zou tegenwoordig 518.000 Euro meer bevatten. Over de afgelopen 6 jaren heeft de gemeente Emmen
door het huidige beleid circa 200.000 Euro meer uitgegeven aan het product begraafplaatsen dan bij het
voorgestelde beleid het geval was geweest. Daarnaast had de jaarlijkse rente nog boven de 100.000 Euro per jaar
kunnen zijn. Dit had positieve gevolgen gehad aan de inkomstenkant van onderhoud begraafplaatsen voor de
komende jaren. Het verdient aanbeveling om alsnog de voorgestelde werkwijze te herbevestigen.
Scenario fonds
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Rente uit fonds
€
142.992
€
135.052
€
137.369
€
134.014
€
100.262
€
Beschikking uit fonds (1/30-ste)
€
72.218
€
69.811
€
67.484
€
65.234
€
63.060
€
60.958
Saldo fonds begraafplaatsen
€ 2.166.545
€ 1.891.798
€
1.828.738
Inkomsten voor onderhoud begr.pl.
€
825.450
€
702.244
€
874.957
€
778.234
€
746.049
€
800.304
Uitgaven
€
815.678
€
908.880
€
976.059
€
913.295
€
828.440
€
1.094.426
Resultaat
€
9.772
€
206.636- €
% Kostendekkendheid
101%
€ 2.094.327
77%
€ 2.024.516
€ 1.957.032
101.102- €
90%
135.061- €
85%
82.391- €
90%
102.327
294.12273%
NB. De rente uit het fonds en de beschikking uit het fonds zijn verwerkt in het tabje ‘Inkomsten voor onderhoud
begr. pl.’.
Openstaande investeringsbudgetten begraafplaatsen
Gedurende het onderzoek is naar voren gekomen dat er nog een achttal investeringsbudgetten openstaan ten
behoeve van de begraafplaatsen. Een aantal hiervan zijn al circa vijf á zes jaar oud en nog niet aangesproken of ten
volle gebruikt.
Pagina 11 van 18
Het gaat om de volgende investeringsbudgetten:
FCL
invest.
70146
70757
70152
70165
70625
70632
70143
Objektomschrijving in Activa
&
O
+
#
Begraafplaats Meerd.bouwk.elementen
Gereedschappen en onderkomens
Graafmachine KMB 310 begr.plaatsen
VVI'2003 begraafplaats. paden herstellen
VVI2004 begraafplaats. Aanpass. Beplanting
# Uitbr. Begr.plaats. Nw-Amst.+Kl.veen
* Verv.vrachtwagen begraafplaats 2002
Totaal openstaande investeringen
€
€
€
€
€
€
€
RestantKrediet
266.093
43.510
8.098
20.664
16.702
€
355.066
Toelichting tabel:
&
O
+
X
#
*
Fase 3 moet nog worden uitgevoerd en er wordt nog een waterloop gecreëerd. Dit budget is daarvoor bedoeld.
Betreft een samenvoeging van de FCL’s 70148 en 70153
Bij de graafmachine hoort ook nog een spuitmachine. Deze wordt in 2007 aangeschaft.
Op de begraafplaats Zwartemeer zijn nog aanpassingen nodig o.a. het lijkenhuisje dient te worden vervangen. Dit bedrag zal hiervoor
worden ingezet.
er is geen restantkrediet meer.
Is meegenomen in het voertuigenplan
4.2
Conclusies financiële situatie
Aan de inkomstenkant (begraafrechten en diensten) is een positief stijgende trend waar te nemen.
De aanzienlijke stijging aan de kostenkant over het jaar 2005 ten opzichte van 2004 verdient aandacht. De extra
lasten over 2005 zijn ontstaan door o.a.:
- De ingeboekte taakstelling van 135.000 Euro, dit is een structurele last. Zonder verhoging van de
begraaftarieven kan de taakstelling niet worden bereikt.
- In 2005 is een aantal personeelsverblijven gerealiseerd op een deel van de begraafplaatsen. Deze
lasten zijn terechtgekomen op de begroting begraafplaatsen. Het gaat om incidentele lasten.
- Er is tussen 2004 en 2005 een verschil in de personele lasten van 263.082 Euro. Er lijkt dus veel
meer personeel ingehuurd in 2005. Nader onderzoek wijst uit dat er structureel zaken op verkeerde
budgetten werden geboekt. Zo is het onderhoud groen begraafplaatsen onderdeel van het budget
“Stedelijk groen”. Echter de kosten voor het onderhoud groen (bijvoorbeeld het salaris van de
groenmedewerker en de uren inzet van het EMCO-personeel) worden op het budget “Onderhoud
begraafplaatsen” geboekt. De afspraken hieromtrent zijn onduidelijk. Het onderhoud groen
specifiek op een begraafplaats zal meer kosten met zich meebrengen dan het onderhoud stedelijk
groen. Het verdient aanbeveling om een deel van de personele lasten te boeken op het budget van
stedelijk groen. (2/3e laten rusten op begraafplaatsen, 1/3e op openbaar groen)
Pagina 12 van 18
5.
Verbetering kostendekking begraafplaatsen
5.1
Verordening en tarieven
Zoals in hoofdstuk 2 al genoemd is, zijn er twee methoden die bijdragen aan het verbeteren van de
kostendekkendheid van begraafplaatsen. In deze paragraaf wordt één methode nader bekeken: het verhogen van de
tarieven voor de begraafplaatsproducten. Deze tarieven voor de diverse producten van de begraafplaatsen worden
jaarlijks vastgesteld in de gemeentelijke verordening op de heffing en de invordering van lijkbezorgingsrechten.
In onderstaande tabel is een vergelijking weergegeven van de kosten voor een enkel eigen graf, één laag diep. In de
berekening zijn de kosten voor de graven rechtsreeks overgenomen uit de verordeningen van de betreffende
gemeenten. In de totalen zijn de volgende kosten opgenomen: de uitgifte van grafrechten, het onderhoud aan het
graf, het begraven zelf en de kosten voor administratie. De gemeente Emmen kent in haar verordening onderscheid
tussen de kosten voor de uitgifte voor begraafrechten, het onderhoud en het delven van het graf tussen Emmen stad
en de buitendorpen. In het overzicht zijn beide opties in het overzicht opgenomen. Wat opvalt, is dat de gemeente
Coevorden in haar verordening geen kosten in rekening brengt voor het onderhoud van de graven gedurende de
looptijd van de rechten (30 jaar).
*
**
Coevorden is momenteel bezig met een vooronderzoek naar mogelijke maatregelen om de begraafplaatsen
kostendekkend te krijgen.
Assen heeft voor een tweetal begraafplaatsen een aparte verordening met lagere tarieven.
Wanneer we het totaalbeeld aanschouwen, vallen de lage kosten/tarieven op voor een graf op de begraafplaatsen in
de buitendorpen van Emmen. De kosten voor een eenvoudig eigen graf in de buitendorpen ligt ongeveer 800 Euro
lager dan in de Stad Emmen. Vrijwel alle andere gemeenten kennen een dergelijk onderscheid niet (alleen Assen).
Wanneer we kijken naar de tarieven van een vijftal gemeenten van de provincie Drenthe, dan zijn de tarieven van
Emmen beduidend lager dan het gemiddelde. Een berekening ter illustratie om de invloed van de tarieven op de
kostendekking in Emmen te laten zien: wanneer de tarieven voor stad en dorpen gelijk worden gezet, dan zou dit de
inkomsten (uitgaand van de kostprijs voor eigen graven) kunnen verhogen met ongeveer 160.000 Euro op jaarbasis.
(In de praktijk blijkt dat een groot deel van verhoging van de tarieven door burgers worden opgepakt via de
overlijdensverzekering).
Advies: het verdient aanbeveling om de tarieven voor Emmen Stad en de Buitendorpen gelijk te trekken. Het
onderhoud van begraafplaatsen in de buitendorpen is duurder dan van de begraafplaatsen in de Stad. Zo spelen
logistieke kosten een prominentere rol in de kostenstructuur in de Buitendorpen door de grotere afstanden (die
veelal meerder keren afgelegd moeten worden voor een begrafenis). Daarnaast dragen de inrichtingen en structuur
van de veelal oude begraafplaatsen in de Buitendorpen bij aan hogere kosten voor onderhoud. Ook de verdeling in
het aantal begrafenissen tussen de stad en het buitengebied (50/50) is hiervan onderdeel. In de stad worden het
aantal begrafenissen met relatief veel minder uren personeel uitgevoerd.
De verordening kan daarnaast ook meer worden ingezet als stuurinstrument. In principe worden door de lage kosten
burgers aangemoedigd om een graf te reserveren in een buitendorp, in plaats van in de stad Emmen. Maar gezien de
financiële doelstellingen is dit wellicht niet gewenst.
Kostendekking door wijzigen tarieven: de drie mogelijkheden
Om tot een kostendekkende begroting (en uitvoering) te komen, is een verhoging van de begraaftarieven
noodzakelijk. Hiervoor zijn een drietal mogelijkheden te bedenken:
1. Het gelijkstellen van de tarieven voor de stad Emmen en de buitengebieden. Een gemiddelde begrafenis in de
stad Emmen kost nu ongeveer 2300 Euro, een begrafenis in het buitengebied kost ongeveer 1400 Euro.
Wanneer beiden op 2300 Euro worden vastgelegd zullen de inkomsten circa 160.000 Euro stijgen.
2. De verschillen in tarieven voor de stad en de buitengebieden blijven behouden. Beide tarieven worden met
Pagina 13 van 18
een x bedrag verhoogd om tot een gewenste verhoging van de inkomsten te komen. Circa 450 Euro extra op
beide tarieven om tot een verhoging van 150.000 Euro aan inkomsten te komen.
3. De tarieven worden gelijkgesteld (naar 2.300 Euro) en er vindt nog een extra verhoging plaats over dit
tarief. Dit is de meest extreme vorm van verhogen, maar biedt wel de mogelijkheid om het budget stedelijk
groen te ontlasten van de kosten voor de begraafplaatsen. Eveneens wordt het product begraafplaatsen in één
keer kostendekkend. Ook voor de komende jaren.
Mogelijkheid 3 heeft als voordeel dat de tarieven dan voor langere tijd gehandhaafd kunnen blijven, behalve
de jaarlijkse indexering.
Overige kostendekkende maatregelen
Wanneer het doel van 100% kostendekking bereikt moet worden, en de tarieven niet (teveel) mogen stijgen, moet er
gekeken worden naar het verlagen van de kosten of het efficiënter en effectiever werken aan taken gerelateerd aan
het product begraven. Dit is geen eenvoudige opgave. Een eventuele verlaging van de kosten gaat veelal gepaard
met een verlaging van de serviceverlening en/of de mate van onderhoud op de begraafplaatsen. Dit is dan ook de
reden dat veel gemeenten die het dekkingspercentage willen verhogen de tarieven verhogen.
Andere mogelijke aanpassingen voor het verhogen van de dekking zijn:
- een algemene verhoging van alle grafrechten en onderhoudsrechten (kan ook naast het gelijkstellen van de
grafrechten tussen stad en buitendorpen)
- het voorlopen tijdens een begrafenis door een gemeente ambtenaar wordt bij sommige gemeenten in
rekening gebracht (bv. bij de gemeente Midden-Drenthe: 85 Euro)
- niet alle onderhoudstaken voor de grafmonumenten zijn kostendekkend. Zo is bijvoorbeeld het
schoonmaken/reinigen van de witte grindbakken op dat type graven een tijdrovend en kostbaar karwei. Het
staat niet in verhouding tot een ‘gewone’ compleet van steen opgetrokken grafmonument. In feite zullen de
kostprijzen voor onderhoud uit de verordening opnieuw tegen het ligt moeten worden herbezien. Er zijn
gemeenten die een aanzienlijk hoger bedrag in rekening brengen voor graven met kiezelstenen
(arbeidsintensief te onderhouden) van circa 15 Euro per jaar (dat is over 30 jaar 450 Euro extra inkomsten)
per soortgelijk graf.
- voor het afvoeren van grond van bijvoorbeeld een enkel of dubbeldiep graf of een enkele of dubbele
grafkelder kunnen extra kosten in rekening gebracht worden.
- het komt voor dat de begraafplaatsbeheerders voor een urnenbijzetting de bij te zetten urn persoonlijk
afhalen bij het crematorium. Dit is geen wettelijke taak van de gemeente. Ook staan hier geen inkomsten
tegenover in de verordening. In feite worden alleen voor de bijzetting van de urn zelf kosten in rekening
gebracht. Voor het ophalen van urnenbussen bij de crematoria zou een kostendekkend tarief geheven
kunnen worden (er worden nu geen kosten in rekening gebracht) of de activiteit zou geheel moeten komen
te vervallen.
- voor het verwijderen en afvoeren van afval dat steenhouwers achterlaten na plaatsing van een
(urnen)monument zou een kostendekkend tarief geheven kunnen worden.
Nadeel kan zijn dat er teveel administratieve handelingen gepleegd moeten worden, wat ook kosten met zich
meebrengt.
5.2
Verhogen kostendekking door ruimingen en inbreiding
Voor het garanderen van de begraaffunctie voor de lange termijn kan een aantal maatregelen worden uitgevoerd:
inbreiding, ruiming, bovengronds begraven en uitbreiding van de bestaande begraafplaatsen en het aanleggen van
nieuwe begraafplaatsen. De laatste twee opties verhouden zich niet met het door de gemeente Emmen gestelde doel
van 100% kostendekking. Investeringen en uitbreidingen dragen wel bij aan het vergroten van het
begraafoppervlak, maar zorgen ook voor een verhoging van de kostenkant (afschrijvingen en bijbehorende rente,
verhoging onderhoudskosten). Inbreiding en ruiming echter kunnen een positieve bijdrage leveren aan de gewenste
kostendekking.
Pagina 14 van 18
Inbreiding
Diverse gemeenten in Nederland doen aan inbreiding. Bij inbreiding wordt ruimte binnen de begraafplaats benut
voor grafruimte. In de meeste gevallen gaat het om groenstroken en gazons. Hierdoor wordt het oppervlak groen
verkleind, en staan er extra inkomsten (grafrechten, etc.) tegenover. Vanuit het beeldkwaliteitperspectief is deze
oplossing minder aantrekkelijk. Maar het is wel een keuze die gemaakt kan worden, die bijdraagt aan het verhogen
van de kostendekking.
Stringent ruimingsbeleid
Op bijna alle begraafplaatsen in Emmen zijn graven voor onbepaalde tijd of voor eeuwig uitgegeven. Dit is een
erfenis uit het verleden. Het is goed mogelijk om op die graven toch weer actuele rechten van toepassing te laten
zijn waardoor ook de inkomsten weer kunnen worden gegenereerd. In de meeste verordeningen zijn voldoende
openingen te vinden, en met goed juridisch afgedichte wijzigingen zijn veel rechten te actualiseren. De raad zal
hierover een standpunt moeten innemen: ruimen of uitbreiden; dit met oog op begraafcapaciteit in de toekomst en
de financiële besparingen die hiermee te bereiken zijn. Indien voor een stringent ruimingsbeleid wordt gekozen,
zullen er diverse aanpassingen aan de (beheers)verordening gemaakt moeten worden. Tevens zullen extra uren
ingezet moeten worden aan het ruimingsprogramma uitvoering te geven. Het zal een moeizaam proces worden,
maar de opbrengsten kunnen aanzienlijk zijn. Door voldoende ruimte te creëren zullen uitbreidingen in principe niet
meer nodig zijn. Er zullen geen grote investeringen meer nodig zijn. Ook zal een stringent ruimingsproces bijdragen
in een naar verwachting aanzienlijke verlaging van de onderhoudskosten. Daarnaast kunnen er weer nieuwe
inkomsten worden verwacht op de begraafplaatsen, immers: er is weer vrije ruimte om opnieuw te begraven.
Bovengronds Begraven (een samenvatting uit het rapport)
De begraafplaats in het dorp Nieuw-Amsterdam moet, om in de toekomst te kunnen voorzien in voldoende
capaciteit, op korte termijn worden uitgebreid. Hiervoor is een gebied van ca. 0,5 ha beschikbaar. De grondslag van
dit perceel en vooral de hoge grondwaterstand maken dat de aanleg van een begraafplaats met traditionele
grondgraven alleen tegen zeer hoge kosten te realiseren is. Om die reden kan overwogen worden om over te gaan op
bovengronds begraven. Omdat bovengronds begraven in sterke mate afwijkt van de traditionele manier van
begraven die nu in Nieuw-Amsterdam gebruikelijk is, is het draagvlak hiervoor in Nieuw-Amsterdam gepeild.
De kosten van bovengronds begraven zijn sterk afhankelijk van de aard van uitvoering en de omvang. De kosten
liggen echter gemiddeld hoger dan van een traditioneel zand- of grondgraf. Ook zijn wand/galerijgraven gemiddeld
duurder dan keldergraven omdat de wand/galerijgraven een fraaiere afwerking vragen.
De uitkomsten van het – niet representatief- draagvlakonderzoek geven een gemêleerd beeld. Het is zeker niet zo
dat bovengronds begraven in Nieuw-Amsterdam niet op draagvlak kan rekenen, 25% geeft aan te overwegen van
bovengronds graven gebruik te zullen maken. Echter voor het grootste deel van de respondenten is op dit moment
het realiseren van de uitbreiding met uitsluitend bovengrondse graven een stap te ver. Als aanvulling op het aanbod,
mits goed vormgegeven, is het realiseren van bovengrondse graven in Nieuw-Amsterdam een mogelijkheid.
Begraven op de begraafplaats in Veenoord is voor veel Nieuw-Amsterdammers een serieus alternatief voor een
uitbreiding van de begraafplaats van Nieuw-Amsterdam met bovengrondse graven. Wel vindt men dat de inrichting
van de begraafplaats van Veenoord aantrekkelijker moet worden.
Aanbevelingen
Uitbreiding van de begraafplaats in Nieuw-Amsterdam met uitsluitend bovengrondse graven lijkt op dit moment
een stap te ver. Daarom wordt geadviseerd de capaciteitsuitbreiding te realiseren op de begraafplaats in Veenoord.
De kosten die worden uitgespaard aan grondaankoop en inrichting kunnen gedeeltelijk worden gebruikt om de
begraafplaats van Veenoord aantrekkelijker te maken. De begraafplaats in Nieuw-Amsterdam kent nog
restcapaciteit. Door een zorgvuldig uitgiftebeleid kan deze worden gebruikt voor mensen voor wie begraven in
Veenoord een onoverkomelijk probleem is.
Andere mogelijkheden
Er zijn voor de gemeente Emmen diverse opties waarmee extra inkomsten gegenereerd kunnen worden:
- Wanneer de grafrechten verlopen, kunnen de kosten hiervoor bij verlenging opnieuw in rekening worden
gebracht bij de eigenaar van het graf. Wanneer dit niet actief wordt opgepakt en er ook niet geruimd, dan
.wordt er dus kosteloos gebruik gemaakt van een graf. Verlenging van grafrechten zou actief moeten
Pagina 15 van 18
-
5.3
worden opgepakt. Hiervoor zal tijd vrijgemaakt moeten worden bij de administratie en zal de aanwezige
administratievoorziening optimaal moeten worden ingezet.
Ten aanzien van urnenplaatsing. Landelijk gezien worden steeds meer de urnenbijzettingen gerealiseerd.
Urnentuinen zijn hiermee een goede investering.
Er zijn gemeenten die taken uitvoeren (onderhoud graven zelf, reparaties, etc.) in opdracht van
nabestaanden tegen een kostendekkend tarief. Dit kan extra inkomsten met zich meebrengen.
Algemene graven na het verstrijken van de uitgiftetermijn ruimen.
Een tegenwoordig algemeen gebruikte techniek voor het ruimen van graven is het zogenaamde schudden
van graven. Dit houdt in dat de begraven stoffelijke overschotten door middel van trilling dieper de grond in
wegzakken. Op die plek kan dan weer opnieuw worden begraven. Alle regels in de wet aangaande ruiming
(artikel 31 Wlb) zijn op schudden van toepassing. Het schudden van graven is de oudste en eenvoudigste
vorm voor het ruimen van graven.
Inrichting, Onderhoud en Beeldkwaliteit
Groenonderhoud
Het (groen)onderhoud van de begraafplaatsen is de grootste kostenpost in de begroting van de begraafplaatsen. In
de productraming wordt hiervoor 14.080 uren geraamd. De bijbehorende kosten zijn 491.074 Euro. Een verlaging
van de onderhoudskosten heeft veelal tot gevolg dat het onderhoudsniveau of de beeldkwaliteit zal verminderen. Dit
is een politiek/bestuurlijke keuze.
Er zijn ook besparingen te behalen op de kosten voor onderhoud, door op een andere manier (planmatiger) met
groenonderhoud om te gaan op de begraafplaatsen. Momenteel ligt aan het uit te voeren onderhoud geen
onderhoudsplan of groenplan ten grondslag. Door voor elke begraafplaats een onderhoudsplan (groen) op te stellen
kunnen besparingen gerealiseerd worden. De uren voor het onderhoud groen en het algemeen onderhoud kunnen
aan de hand van de planning effectiever worden benut. Dit kan een reductie van uren personeel en middelen en de
aankoop van (plant)materiaal opleveren.
Tevens kan door een aanpassing van de Verordening op de Lijkbezorging op termijn de onderhoudskosten worden
gereduceerd: heruitgave van verlopen grafrechten voor de maximale periode van 1 jaar opnemen in de
Beheersverordening begraafplaatsen en de gemeentelijke verordening op de lijkbezorging. Na het verlopen van deze
periode kan tot ruiming worden overgegaan. Dit bespaart uiteindelijk op de onderhoudskosten (relatie met het
onderdeel stringent ruimingsbeleid).
Schaalvergroting en kostenbesparende inrichting
Emmen is in de jaren 50, 60 en 70 van een boerenbrinkdorp tot een ‘new town’ met stadse allure uitgegroeid. De
bevolkingsgroei over deze periode heeft tot gevolg gehad dat de bestaande begraafplaatsen inmiddels hun capaciteit
bereikt hebben. Uitbreiding van de aanwezige begraafplaatsen was uit ruimtegebrek sporadisch mogelijk. Besloten
werd tot de aanleg van een groot begraafpark (het Oeverse Bos) om de Emmense begraafcapaciteit veilig te stellen
voor de toekomst. Dit begraafpark is modern ingericht, met een onderhoudsvriendelijke inrichting (dus
kostenbesparend).
De vier bezochte begraafplaatsen lieten vanuit het totaalbeeld gezien een goed verzorgde en beheerde indruk achter
(waaronder het Oeverse Bos). Op alle begraafplaatsen was het onderscheid tussen de oude delen van de
begraafplaatsen en de ‘nieuwe’ delen direct waarneembaar. Deze variabele inrichting van de gemeentelijke
begraafplaatsen maakt het onmogelijk om een eenduidig begraafproces in te richten. De oude delen van de
begraafplaatsen maken het bijvoorbeeld onmogelijk om machinaal te graven. Ook zal op de oude delen het dichten
van het graf handmatig moeten worden uitgevoerd. Dit kost aanzienlijk meer tijd dan het machinaal graven en het
met een kiepkar dichten van een graf. Op het modern ingerichte begraafpark (het Oeverse Bos) en de nieuwe delen
van de andere begraafplaatsen kan wel overal machinaal worden begraven. Een bijkomend probleem is dat een
Pagina 16 van 18
efficiënte en eenduidige werkwijze voor het daadwerkelijk begraven en onderhoud voor een groot deel bemoeilijkt
wordt door de inrichting van de oude delen van de begraafplaatsen. Zo bemoeilijken de smalle paden op de oude
gedeeltes het machinaal begraven en het machinaal onderhoud. De nieuwe delen zijn vaak ruimer ingericht met
minimale breedtes voor de paden. Ook bemoeilijken brede heggen de uit te voeren werkzaamheden op de
begraafplaatsen. Deze te brede heggen zijn echter zowel op de oude als nieuwe delen te vinden.
Het is een goede optie voor sommige begraafplaatsen om de grafbeplanting op oude grafvlakken te verwijderen en
de ontruimde grafvakken onderhoudsvriendelijk(er) in te richten.
Bij het inrichten en ontwerpen van de (toekomstige) begraafplaatsinrichtingen zal er meer aansluiting moeten
worden gevonden bij een laag onderhoudskosten niveau (zoals het Oeverse Bos). Ook zouden in dit proces de
ervaringen en kennis van de grafdelvers meer moeten worden meegenomen, in ieder geval meer dan tot heden het
geval is geweest.
Het team Inrichting (dienst Gebied, afdeling Inrichting & Beheer) draagt zorg voor het ontwerp van groen op en
voor de inrichting van de begraafplaatsen. Op de begraafplaatsen valt te constateren dat bij de inrichting en
bijbehorende groenontwerpen niet altijd rekening wordt gehouden met bovengenoemde bedrijfsmatige en
kostenbesparende criteria. Hoewel de ontwerpen voldoen aan de eisen die er indertijd werden gesteld, zal een
herbezinning over hoe we hier van nu af aan mee moeten omgaan noodzakelijk zijn. Er is een directe relatie tussen
de inrichting van een begraafplaats en de te maken kosten voor onderhoud. Zo zijn bijvoorbeeld de tot op heden
ongebruikte familiegraven op het Oeverse Bos te noemen. Er zijn kosten gemaakt voor het ontwerp en de aanleg
van deze familiegraven, maar er staan tot op heden geen inkomsten tegenover. Of het achterliggende concept
aanslaat bij de burgers valt nog steeds te bezien. Daarbij komen ook nog de extra kosten voor het jaarlijks
onderhoud van het groen (de heggen) rondom deze graven.
Een ander voorbeeld is de inrichting van de grafvelden op het Oeverse Bos, deze is niet efficiënt te noemen vanuit
een bedrijfsmatig perspectief bekeken. Op hetzelfde oppervlak terrein kunnen met behoud van voldoende gazon (dit
was een ontwerpcriterium) de hoeveelheid graven eenvoudig met 100 á 150 worden uitgebreid per grafveld. Inde
verordening is tevens vermeld dat op het Oeverse Bos twee diep zal worden begraven. In de praktijk blijkt dit niet
altijd te gebeuren en worden twee graven naast elkaar geplaatst (1 diep). Dit is uiteraard niet kosteneffectief. Voor
hetzelfde (graf)oppervlak hadden dan meer inkomsten kunnen worden ontvangen.
Advies: nader onderzoek naar de mogelijkheden om de bezettingsgraad per grafvlak op het Oeverse Bos te
verhogen wordt dan ook aanbevolen.
5.4
Administratieve processen en werkwijze
De gemeente Emmen kent een drietal uitvaartverzorgers die ongeveer 75% van de uitvaarten voor hun rekening
nemen (Monuta, De Laatste Eer en Nieuw Amsterdam uit Coevorden). De overige 25% van de uitvaartverzorgers
wordt ingevuld door kleinere ondernemingen (ook van buiten).
Er zijn 3 personen binnen de gemeentelijke organisatie aangewezen als contactpersoon voor de begrafenissen en
vragen hierover. Eén verantwoordelijke en een 1ste en 2de vervanging (bijvoorbeeld bij afwezigheid door andere
taken, vakanties, roulerende weekenden of ziekte). De vervanging is noodzakelijk verdeeld over drie personen,
aangezien er anders onvoldoende back-up is bij ziekte of vakanties. Daarnaast zijn zij verantwoordelijk voor de
begraafplaatsadministratie. De drie contactpersonen begraafplaatsen onderhouden direct contact met de grafdelvers.
Ze geven begrafenissen en eventuele aanvullende informatie door. Veel van dit contact verloopt telefonisch en via
handgeschreven documenten. Daarnaast is op de begraafplaats het Oeverse Bos faxverkeer mogelijk.
Deze werkwijze maakt het proces administratief en communicatief kwetsbaar.
Gezien het bovenstaande, strekt het tot de aanbeveling om te investeren in het verbeteren van de communicatie
tussen de verschillende partijen. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden:
- Investeren in communicatiemiddelen zoals computers en toegang tot internet (e-mail) en het netwerk van de
gemeente. Hierdoor kunnen de (toekomstige) begraafplaatsbeheerders zelf in de begraafplaatsplanning
Pagina 17 van 18
kijken en kan een deel van de communicatie via de mail verlopen. Een mogelijk voordeel hiervan is dat de
begraafmachineplanning en de gewone planning eenvoudiger op elkaar af te stemmen zijn. Ook kunnen
beheerders makkelijker onderling zo informatie uitwisselen. Daarnaast kan het WBU dan ingezet worden
voor het registreren van uren en het organiseren van verlof en vakantiedagen. Wanneer gekozen wordt om
de begraafplaatsbeheerders van computers te voorzien, wordt het ook mogelijk om in de toekomst de
administratie verder te moderniseren met bijvoorbeeld een geautomatiseerd planningsysteem voor
begrafenissen en bijzettingen waartoe ook uitvaartverzorgers en steenhouwers toegang kunnen krijgen.
- Een deel van de administratieve taken plaatsen bij de begraafplaatsen zelf (bv. op het Oeverse Bos). Zo
moet de basisadministratie wekelijks worden bijgehouden door diverse wijziging in het GBA (bv.
verhuizingen). Dit wordt nu gedaan vanuit het team Beheer. Er kunnen beheerders die ook dit deel van
administratie kunnen uitvoeren, worden ingezet. Daarnaast biedt dit mogelijkheden voor sneller
administratief onderzoek die benodigd is voor het voorbereidingen van ruimingen.
De dagelijkse communicatie vindt veelal plaats via de (mobiele) telefoon. Naast het gebruik van telefonie is op de
begraafplaats het Oeverse Bos ook nog een fax aanwezig. De beheerders hebben nog niet de beschikking over een
netwerkcomputer en geen toegang tot e-mail op de werkplek. Diverse werkgerelateerde mailstukken en poststukken
worden naar de medewerkers thuis verzonden door de gemeentelijke organisatie. Op zich een praktische oplossing,
maar niet de beste vorm van communicatie tussen werknemer en werkgever.
In een afzonderlijke, inmiddels geaccordeerde, Collegenotitie is hierop ingegaan en de genoemde maatregelen
worden uitgevoerd. Zie de bijlage.
Pagina 18 van 18