Inhoud - Malmberg

Bij de tijd | Quiz | groep 8 |
Mijn Malmberg
Inhoud
Algemene instructie
1 Eten en drinken
Pag.
2
3
meer/minder
2 Dieren waar/niet waar
3 Militair, Nederland 19
waar/niet waar
10 Koninkrijk der Nederlanden
17
waar/niet waar
9 Vervoer en transport 15
waar/niet waar; meer/minder
8 Jodenvervolging in Nederland 13
waar/niet waar
7 Verzet
11
waar/niet waar; meer/minder
6 Vervolgden 9
waar/niet waar
5 Militair, internationaal
7
meer/minder; vroeger/later; waar/niet waar
4 Wapentuig 5
21
waar/niet waar
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 1 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | Algemene instructie |
Mijn Malmberg
Algemene instructie
Voor u liggen 10 quizzen over de Tweede Wereldoorlog. Elke quiz bestaat uit tien weetjes, waarvan de
kinderen moeten beoordelen of het waar of niet waar is, meer of minder, of vroeger of later.
Spreek van tevoren met de kinderen af dat handopsteken ‘waar’ betekent en hand naar beneden ‘niet
waar.’ U kunt ook bijvoorbeeld groene stembriefjes maken die ‘waar’ betekenen en rode die ‘niet waar
betekenen. Lees eerst de inleidende tekst voor, en vervolgens de vragen.
Bespreek tot slot de goede antwoorden met de kinderen. Wat vonden ze het meest opvallend van deze
tien weetjes?
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 2 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 1 Eten en drinken |
Mijn Malmberg
Eten en drinken
1
meer/minder
Inleiding
Het gegeven dat het oorlog was, beïnvloedde heel veel zaken. Al snel was lang niet alles meer te
krijgen en aan het eind van de Tweede Wereldoorlog leden mensen in de grote steden honger.
Weetjes
1Een volwassene heeft gemiddeld 2300 calorieën nodig per dag. In de Hongerwinter kregen
volwassenen soms maar 1000 calorieën per dag.
2 Aan het einde van de bezetting waren drie producten op de bon: suiker, koffie en tabak.
3Om aan bonnen te komen hadden mensen twee dingen nodig: een stamkaart en daarop een
officiële zegel.
4Tijdens de Hongerwinter trokken vrouwen en kinderen uit de Randstad naar Oost- en NoordNederland, op zoek naar eten. De directeur van de Finosoepfabriek in Harderwijk liet op
eigen kosten 1.000.000 borden soep uitdelen aan mensen die voorbijkwamen.
5In de Hongerwinter werden er in veel steden gaarkeukens ingesteld. Daar konden de
inwoners dagelijks een portie eten krijgen. Hilversum had toen 80.000 inwoners en deelde in
april 1945 80.000 porties per dag uit.
6Al snel was er tijdens de bezetting geen tabak meer te krijgen, en rookten mensen
namaaktabak. Ook werd er namaakkoffie gedronken. Bestonden er meer of minder
namaakproducten?
7Vrouwen boven de 18 kregen bonnen voor 10 sigaretten of een hoeveelheid snoep per
maand. Was dit meer of minder dan 1 kilo?
8Omdat het vlees op de bon was, gingen veel mensen konijnen houden om deze te kunnen
slachten. Een konijn van een gemiddeld of groot ras krijgt per worp gemiddeld drie jongen.
9Tijdens de Hongerwinter werden op de zwarte markt enorme bedragen betaald voor eten.
Een brood kostte in Den Haag ongeveer 90 euro (200 gulden).
10Als de geallieerde bevrijders komen, is het feest. De geallieerden delen sigaretten, kauwgom
en chocola uit. Veel meisjes krijgen een relatie met zo’n militair. Tussen 1945 en 1947
worden er 2000 kinderen geboren, waarvan de vader zo’n soldaat is. Meer of minder?
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 3 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 1 Eten en drinken | antwoorden |
Mijn Malmberg
1 Minder: in februari 1945 werd nog geen 350 calorieën gehaald.
2Veel meer, bijvoorbeeld ook vlees, boter, brood en ‘versnaperingen’. Daarnaast waren ook textiel
en brandstof op de bon.
3 Meer: je moest ook een persoonsbewijs (een soort identificatiebewijs) kunnen overhandigen.
4 Minder: 150.000 borden
5 Minder: 70.000 porties
6 Meer: er bestond bijvoorbeeld ook surrogaatthee en –zeep.
7 Minder: 300 gram
8 Meer: zeven
9 Meer: bijna 115 euro (250 gulden)
10
Meer: 7.000
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 4 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 2 Dieren | Mijn Malmberg
2Dieren
waar niet/waar
Inleiding
Het zal je misschien verbazen, maar ook voor dieren was het oorlog. Sterker nog: soms deden ze
er zelfs aan mee!
Weetjes
1De Russen trainden honden om mijnen te leggen onder een tank en dan de mijnen los te
laten. De mijnen werden dan ontstoken met een afstandbediening. Nadeel was alleen, dat de
antitankhonden soms met mijn en al weer terugrenden naar hun baasjes.
2Voor de Tweede Wereldoorlog heetten Duitse herdershonden Kaukasiërs. Vanwege hun nare
rol bij razzia’s kregen ze de bijnaam Duitse Herders.
3De Amerikaanse postduif G.I. Joe werd in 1946 van de VS naar Engeland gebracht om een
medaille uitgereikt te krijgen in het bijzijn van meerdere hoge officieren.
4De Poolse soldaat Wojtek was geen soldaat maar een beer. Op de voorbank van een
legertruck reisde hij mee met het Tweede Poolse Legerkorps.
5Het Amerikaanse leger was van plan kamikazevleermuizen in te zetten. Die dieren zouden in
capsules boven Japanse steden worden losgelaten. Als ze een schuilplaats zochten, zou de
brandstofbom die ze bij zich droegen ontsteken.
6Koningin Wilhelmina had een tamme kraai, die ze tijdens de regeerperiode in Londen altijd
bij zich had.
7Bij het grote bombardement op Rotterdam werd ook de dierentuin geraakt. Daardoor liepen
er vlak daarna wilde dieren rond.
8Bij de gevechten op de Grebbeberg werd de dierentuin van Rhenen grotendeels verwoest en
de leeuwen ontsnapten. Zij aten heel wat Duitsers op.
9De Engelse generaal Montgomery had twee terriërs, waarvan de een, naar zijn Duitse
collega, Rommel heette en de andere Hitler.
10De Amerikanen trainden duiven om de koers van een bom aan te passen. De vogels
werden in de kop van de bom gestopt, waarin de dieren de besturing van de raket konden
beïnvloeden.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 5 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 2 Dieren | antwoorden |
Mijn Malmberg
1 Waar
2 Niet waar. Wel waren Duitse herders de lievelingshonden van Hitler. Hij had er meerdere.
3Waar. G.I. Joe was de enige Amerikaanse duif die de onderscheiding kreeg, in totaal kregen 32
duiven deze onderscheiding.
4 Waar
5 Waar. Voordat het plan werkte, was de atoombom al ontwikkeld en was het niet meer nodig.
6 Niet waar
7Niet waar. De dierentuin werd twee dagen eerder geraakt, namelijk op 12 mei 1940. Daarna
zwommen er zeeleeuwen in de singels van de stad en er ontsnapte ook een zebra.
8Niet waar. Voordat de wilde dieren konden ontsnappen, werden ze afgemaakt door de eigenaar
zelf. Hij was bang dat de Nederlandse soldaten niet zo goed konden schieten...
9 Waar
10Waar. Het leger stopte ermee en gaf als reden dat het onpraktisch was. De bedenker klaagde, dat
het project niet serieus genomen werd.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 6 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 3 Militair, Nederland | 3
Mijn Malmberg
Militair, Nederland
meer/minder; vroeger of later; waar/niet waar
Inleiding
De Tweede Wereldoorlog begon in Nederland met de invasie voor de Duitsers. Deze weetjes
vertellen meer over wat er op militair gebied gebeurde.
Weetjes
1In mei 1940 hield het Nederlandse leger drie dagen dapper stand tegen de Duitsers bij de
Slag om de Grebbenberg. De Duitse legermacht die daar vocht bestond uit 10.000 soldaten.
Waren dit meer of minder soldaten?
2De Nederlandse regering maakte zich zorgen over de ontwikkelingen in Hitler-Duitsland
en besloot het leger in paraatheid te brengen. Alle dienstplichtige Nederlandse mannen
ontvingen op 1 januari 1940 een oproep. Was dit vroeger of later dan 1 januari?
3De Slag om de Afsluitdijk is een van de weinige veldslagen die de Duitsers verloren tijdens
hun Blitzkrieg tegen West-Europa. Waar of niet waar?
4Rotterdam had aan het begin van de oorlog 620.000 inwoners. Van hen zijn er 13.000
omgekomen bij het bombardement op 14 mei 1940. Waren dat meer of minder inwoners?
5De Nederlandse Handelsvloot bestond uit ongeveer 850 schepen en werd door de
Nederlandse regering in Londen ingezet voor vervoer van geallieerde troepen en materiaal.
De helft van de schepen ging verloren door bombardementen, beschietingen en schipbreuk.
Er stierven 1090 bemanningsleden. Stierven er meer of minder bemanningsleden?
6De provincie Zeeland capituleerde niet op de vijftiende mei. Gaf Zeeland zich vroeger of later
over dan de andere provincies van Nederland?
7Operatie Market Garden is de codenaam voor de Slag om Arnhem in het najaar van 1944.
De geallieerden hebben hiervoor ongeveer 30.000 soldaten ingezet. Daarvan overleden
er 18.000, dus meer dan de helft. Aan de Duitse kant vochten 20.000 soldaten. De helft
van hen heeft het overleefd. Hebben meer of minder Duitse soldaten de Slag om Arnhem
overleefd?
8Niet alleen Rotterdam werd in de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd. Het overkwam meer
Nederlandse steden. Werden dat er meer of minder dan acht steden gebombardeerd?
9De laatste Duitse soldaten hadden zich verscholen in vissersschepen rond Urk. Zij gaven zich
pas na de capitulatie, op 11 juni 1945, over. Urk is daarom als laatste stad bevrijd. Waar of
niet waar?
10Capituleert het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) in Nederlands-Indië tijdens de
Tweede Wereldoorlog vroeger of later dan het Nederlandse leger in Nederland?
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 7 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 3 Militair, Nederland | antwoorden |
Mijn Malmberg
1 Meer: 23.000
2 Vroeger: op 28 augustus 1939
3Waar: de Duitsers waren twee dagen na de invasie bij Leeuwarden. Ze wilden over de Afsluitdijk
naar het westen. Dat mislukte tot twee keer toe, omdat er 255 Nederlandse soldaten de wacht
hielden. Daarom besloten de Duitsers om met schepen over het IJsselmeer naar Amsterdam te
gaan.
4Minder: ongeveer 650-900 mensen vonden de dood en 80.000 Rotterdammers werden dakloos.
Het bombardement van14 mei zou niet het laatste op de stad zijn. Er volgden nog honderden
luchtaanvallen.
5Meer: ongeveer 3500 bemanningsleden stierven. De schepen worden onder andere gebruikt
bij de evacuatie van Duinkerken, de grote invasie van Noord-Afrika en de bevoorrading van de
Verenigde Staten, Engeland, IJsland en Australië. Zelf nauwelijks bewapend, werden de schepen
onderweg regelmatig bestookt door Duitse onderzeeërs en vliegtuigen.
6Later: op 18 mei 1940. De troepen in Zeeland vochten door, om de terugtrekkende Franse
troepen rugdekking te geven.
7Meer: ongeveer 13.000 Duitse soldaten overleefden Operatie Market Garden. Operatie Market
Garden mislukte en mede daardoor kon het westen van Nederland niet bevrijd worden.
8Meer: er zijn ook bombardementen geweest op Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Deventer,
Doetinchem, Ede, Eindhoven, Enkhuizen, Enschede, Geleen, Gilze-Rijen, Goor, Groenlo, Haarlem,
Hengelo, Leiden, Maassluis, Middelburg, Nijmegen, Nijverdal, Souburg, Venlo, Westkapelle en
Zutphen. En niet alleen door de Duitsers. De geallieerden raakten in de grensstreek wel eens per
ongeluk een Nederlandse stad en ze bombardeerden ook Duitse doelen in Nederlandse steden.
9Niet waar. Wel waren er na de officiële capitulatie van Duitsland nog 600 Duitse soldaten op
Schiermonnikoog. Op 11 juni 1945 kwam er ook voor Schiermonnikoog een eind aan de Tweede
Wereldoorlog.
10Later. In januari 1942 valt het Japanse leger het eiland Tarakan voor de kust van Borneo (het
huidige Kalimantan) binnen. De eerste gevechten op zee vinden al snel hierna plaats. Het KNIL
capituleert op 9 maart 1942.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 8 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 4 Wapentuig | Mijn Malmberg
4Wapentuig
waar/niet waar
Inleiding
Uitvinders kunnen zich uitleven tijdens een oorlog en dat hebben ze tijdens de Tweede
Wereldoorlog ook gedaan. Hier volgen tien weetjes over bijzondere wapens.
Weetjes
1De Duitsers hadden een raket gemaakt, de V2, waarmee ze Londen en Parijs
bombardeerden.
2Het radarsysteem van de Engelsen was heel succesvol. Daarmee schoten ze Duitse
parachutisten neer bij de Slag om Arnhem.
3De Engelsen hebben het grootste kanon uit de Tweede Wereldoorlog gemaakt en dit Dikke
Bertha genoemd, naar de moeder van Hitler.
4Tijdens de Tweede Wereldoorlog zette Japan kamikazeduikers in. Die stuurden onder water
eigenhandig de torpedo’s naar Amerikaanse oorlogsschepen om deze tegen de wand van het
schip te laten ontploffen.
5De Japanners lieten zo’n 9000 ballonnen op met brandbommen aan de oostkust van Japan.
De wind moest de ballonnen over de Grote Oceaan naar Amerikaanse of Canadese bossen
voeren en deze in brand steken.
6De Britten werkten aan een bom, die bij de val of inslag giftige naalden in het rond zou
schieten.
7De Duitsers bouwden een machine, die een straal perslucht hoog de lucht in kon schieten.
Het idee was dit windkanon in te zetten tegen vijandelijke jachtvliegtuigen.
8 De Britten vulden dode ratten met springstof om Duitse munitiefabrieken te laten ontploffen.
9De Duitsers waren eerst van plan om de joden in de door hen bezette gebieden te
vermoorden door het vergiftigen van brood en drinkwater.
10Een groep van elf krijgsgevangen, waaronder twee Nederlanders, ontsnapte uit de
gevangenis Slot Colditz met gebruik van een zeppelin.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 9 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 4 Wapentuig | antwoorden |
Mijn Malmberg
1Waar: de V staat voor vergeldingswapen. De voorloper van de V2 was de V1, een onbemande
vliegtuigbom. Voor de Sovjets en de Amerikanen was de V2 het begin van de ruimtevaart. De
raket in de Kuifje-albums is gemodelleerd naar de V2.
2Niet waar: wel konden ze met hun radarsysteem vroegtijdig vliegtuigen en onderzeeboten van de
Duitsers ontdekken.
3Niet waar: het grootste kanon was van de Duitsers, de schwerer Gustav of Dora. Er zijn er 3 van
gemaakt, waarvan er twee ook zijn gebruikt. De Dora kon granaten van 5.000 kilo afschieten,
over een afstand van 50 kilometer. Ook is aan een nog groter kanon, de V3, gewerkt, maar die is
slechts één keer, bij Luxemburg, gebruikt.
4Waar: het bekendst zijn de kamikaze geworden als zelfmoordpiloten, maar ze pleegden hun
zelfmoordacties op diverse manieren.
5Waar: het wapen stelde teleur en richtte weinig schade aan. Op verzoek van de regering schreef
de Amerikaanse pers niet over de ballonnen. Slechts in één geval noemde een krant een ballon in
Nebraska. Met zo’n geringe successcore besloten de Japanners de ballonaanvallen te staken.
6Waar: de Britten werkten aan een bom met 30.600 naalden, die bij de val of inslag alle kanten op
zouden vliegen. Elke naaldpunt moest in gif worden gedoopt. Het project werd gestopt omdat de
daken en gevels de slachtoffers tegen de giftige naalden zouden beschermen.
7Waar: maar het bleek al snel dat een stilstaand doel gemakkelijker te raken was dan een snel
vliegtuig en daarom werd er ooit maar één opgesteld.
8Waar: in 1941 vulden Britten dode ratten met springstof en ze lieten die door saboteurs in de
kolenvoorraad van Duitse munitiefabrieken stoppen. Als een rat dan in een oven werd geschept,
zou de ketel exploderen. Dat werd geen succes.
9 Niet waar.
10Niet waar: Slot Colditz was zeer zwaar beveiligd. Er waren desondanks succesvolle ontsnappingen
met behulp van gestolen uniformen, tijdens transport en door het verstoppen in een waterput en
een stromatras. De zeppelin werd tijdens de Tweede Wereldoorlog amper gebruikt.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 10 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 5 Militair, internationaal | 5
Militair, internationaal
waar/niet waar; meer/minder
Mijn Malmberg
Inleiding
De Tweede Wereldoorlog wordt niet voor niets wereldoorlog genoemd: bijna de hele wereld vocht
mee. Hier zijn tien internationaal militaire weetjes.
Weetjes
1De allereerste atoombom heette Little Boy en werd gebruikt in de Tweede Wereldoorlog.
Waar of niet waar?
2Op 7 december 1941 viel de Japanse marine bij verrassing de Amerikaanse vloot aan in
Pearl Harbor. Werden er door de Amerikanen meer of minder dan 800 Japanse matrozen
gevangengenomen?
3Het grootste aantal burgerslachtoffers viel tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Sovjetunie, ruim
41 miljoen. Waar of niet waar?
4De Russische stad Leningrad werd pas na een beleg van 2,5 jaar door de Duitsers ingenomen.
Waar of niet waar?
5Bij de aanval van Hitler op Oostenrijk in 1938 kwamen meer dan 45.000 Oostenrijkse burgers
om het leven. Waar of niet waar?
6De aanval van Duitsland op Polen in 1939 is het officiële begin van de Tweede Wereldoorlog.
Waar of niet waar?
7Er was een Duitse generaal die met takkenbossen zoveel stof liet opwaaien, dat het leek alsof er
hele pantserdivisies aan het oprukken waren. Hij heette Rommel. Waar of niet waar?
8De premier van Engeland, Winston Churchill, heeft gezegd: ‘Het enige gevaar dat mij tijdens de
oorlog werkelijk angst aanjoeg was de Duitse luchtmacht.’ Waar of niet waar?
9Tijdens de invasie in Normandië in 1944 zijn door de geallieerden meer dan drieduizend
zweefvliegtuigen ingezet. Waar of niet waar?
10De eerste editie van het succesvolle computerspel Brothers in Arms is gebaseerd op de Slag om
Arnhem. Waar of niet waar?
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 11 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 5 Militair, internationaal | antwoorden |
Mijn Malmberg
1Waar: Little Boy is de codenaam van de kernbom die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, op
6 augustus 1945, door de Verenigde Staten boven de Japanse stad Hiroshima tot ontploffing werd
gebracht om de Japanners tot overgave te dwingen.
2Minder: slechts één Japanse matroos werd gevangengenomen! De dag na de aanval verklaarden de
Verenigde Staten de oorlog aan Japan.
3Niet waar: China had de meeste burgerslachtoffers, 41 miljoen. Wel had de Sovjetunie het grootste
aantal gesneuvelde militairen, bijna 11 miljoen.
4Niet waar: de Duitsers slaagden er niet in de stad te veroveren. Het beleg duurde van 8 september
1941 tot 27 januari 1944 en eindigde met de Duitse terugtrekking.
5Niet waar: de Anschluss is de term voor de Duitse annexatie van Oostenrijk in een Groot-Duitsland
op 13 maart 1938. Op die dag marcheerden de Duitse troepen het land in, maar er werd geen schot
gelost. De Oostenrijkers stonden juichend aan de kant van de weg om de ‘bezetter’ te verwelkomen.
6 Waar
7Waar: de Duitse veldmaarschalk Erwin Johannes Eugen Rommel speelde een belangrijke rol in de
Tweede Wereldoorlog in Noord-Afrika. Zijn bijnaam was de woestijnvos, omdat hij reuze sluw was.
Hij liet bijvoorbeeld bij een militaire parade zijn tanks een blokje omrijden en achteraan aansluiten.
Zo leek zijn hoeveelheid tanks groter. Hij liet ook namaaktanks van karton maken en hij liet auto’s
takkenbossen en tentdoek achter zich aan slepen om veel stof te doen opwaaien.
8Niet waar: Churchill zei: ‘Het enige gevaar dat mij tijdens de oorlog werkelijk angst aanjoeg, waren
de U-boten.’ U-boten waren de Duitse onderzeeboten.
9Waar: de Britten hadden het gebruik van zweefvliegtuigen afgekeken van de Duitsers tijdens de
Blitzkrieg.
10Niet waar: het spel is gebaseerd op de film Band of Brothers, die speelt tijden D-day, de invasie in
Normandië.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 12 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 6 Vervolgden |
Mijn Malmberg
6Vervolgden
waar/niet waar
Inleiding
De nazi’s vervolgden lang niet alleen joden. Weet jij wie er nog meer gevaar liepen tijdens de
bezetting van 1940–1945?
Weetjes
1Communisten behoorden tot de eersten die in de Tweede Wereldoorlog door de nationaalsocialisten gearresteerd werden.
2De leden van de NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging, waren in Nederland de vijanden van
de bezetter.
3Psychiatrische patiënten waren veilig. Tot het einde van de Tweede Wereldoorlog werden zij in
hun tehuizen beschermd door het personeel.
4Het was verboden om naar jazz te luisteren, omdat de nazi’s die muziek verdorven vonden.
Degenen die er toch naar luisterden, konden gevangen worden gezet in een concentratiekamp.
5Nederlands–Indië was een kolonie van Nederland. Toen Duitsland Nederland binnenviel, werden
in Nederlands–Indië Nederlandse mensen met een Duitse achternaam gevangengezet.
6Als de nazi’s bij iemand joodse onderduikers vonden, werden de onderduikers meteen op
transport naar Westerbork gezet. Degenen die de onderduikers in huis hadden, kregen een flinke
boete.
7Alleen geestelijk gehandicapten liepen het risico door de nazi’s vermoord te worden. Doven,
doofstommen en mensen met andere handicaps liepen geen gevaar.
8De nazi’s vonden militaire eer heel belangrijk, en daarom werden de mensen die een
Amerikaanse of Engelse piloot hielpen niet gestraft.
9Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten in de Verenigde Staten mensen van Japanse afkomst in
kampen gevangen.
10Het verspreiden van illegale blaadjes tijdens de bezetting werd door de nazi’s niet serieus
genomen. Alleen leden van het gewapende verzet liepen gevaar.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 13 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 6 Vervolgden | antwoorden |
Mijn Malmberg
1Waar: Hitler liet vanaf het begin communisten oppakken, zij waren zijn politieke tegenstanders. In
Nederland werden op 25 en 26 juni 1941 400 communisten gearresteerd en naar concentratiekampen
gebracht.
2 Niet waar: deze partij was het eens met de Duitse nationaal–socialisten.
3Niet waar: in Duitsland werden psychiatrisch patiënten door de nazi’s vermoord en ook in Nederland
liepen zij gevaar.
4 Waar
5 Waar
6Niet waar: degenen die onderduikers in huis namen, konden zelf ook in een concentratiekamp
terechtkomen.
7Niet waar: gehandicapten waren geen perfecte Übermenschen, en daarom hoorden ze volgens de
nazi’s niet op deze wereld thuis.
8 Niet waar: op de hulp aan een geallieerde piloot stond de doodstraf.
9Waar: de Verenigde Staten raakten betrokken bij de Tweede Wereldoorlog door de aanval van Japan
op Pearl Harbor. Vanaf dat moment werden mensen van Japanse afkomst geïnterneerd, omdat ze
mogelijk spionnen waren.
10
Niet waar: elke vorm van verzet was gevaarlijk en de plegers ervan werden opgepakt.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 14 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 7 Verzet | Mijn Malmberg
7Verzet
waar/niet waar
Inleiding
Gedurende het eerste jaar van de Tweede Wereldoorlog was er in Nederland nog nauwelijks verzet
tegen de Duitsers. Dat ontstond pas na een jaar of twee. Tien weetjes over het verzet.
Weetjes
1De NV-groep was een verzetsorganisatie die 231 joodse kinderen heeft gered. De oprichters,
Jaap en Gerard Musch, begonnen de groep vanuit hun gereformeerde geloof.
2Volk en Vaderland, het Parool en Vrij Nederland waren de belangrijkste verzetskranten die tijdens
de Tweede Wereldoorlog ontstonden.
3 Verzetsheldin Hannie Schaft was een fel tegenstander van executie van landverraders.
4De bevrijdingsactie van de gevangenis in Leeuwarden was door de vrouw van een verzetsman
verraden. Alle 51 verzetsdeelnemers werden opgewacht en geëxecuteerd.
5Verzetsheld Wally van Hall en zijn broer Gijs plegen in 1944 de grootste bankfraude ooit in
Nederland. Ze ruilden vervalste schatkistpapieren in voor echte. De operatie, onder codenaam
‘Tante Betje’, leverde 50 miljoen op.
6Verzetsheld Gerrit van der Veen zette onder andere de Persoonsbewijzencentrale op. Deze heeft
80.000 valse persoonsbewijzen gemaakt voor joden en verzetsmensen.
7Op de Waalsdorpervlakte bij Scheveningen zijn na de oorlog belangrijke landverraders als Anton
Mussert en Max Blokzijl gefusilleerd.
8Tijdens de oorlog zijn er ongeveer 10.000 mensen door de Duitsers opgepakt wegens
verzetsdaden.
9De verzetsgroep Landelijke Organisatie regelde onderduikadressen voor mannen tussen de 55 en
75 jaar, die aan het eind van de oorlog gedwongen moesten werken in Duitsland.
10Alle burgemeesters vernietigden de persoonsgegevens om te voorkomen dat ze worden gebruikt
voor het oppakken van joden, verzetsmensen en mannen voor de dwangarbeid.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 15 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 7 Verzet | antwoorden |
Mijn Malmberg
1 Waar: NV stond voor Naamloze Vennootschap. Jaap Musch overleefde de oorlog niet.
2Niet waar: Volk en Vaderland was van 1933 tot 1945 het weekblad van de Nationaal-Socialistische
Beweging in Nederland (NSB). Het Parool, Vrij Nederland en Trouw waren wel verzetskranten.
3Niet waar: Hannie Schaft pleegde zelf aanslagen op vijf mensen, die door het verzet als landverraders
werden gezien.
4Niet waar: op 8 december 1944 kraakten leden van de Leeuwarder knokploegen de gevangenis in
Leeuwarden. Ze bevrijdden 51 leden van het verzet. Bij de actie wordt geen geweld gebruikt, ook
volgen er geen Duitse represailles. Het is een van de succesvolste verzetsdaden in Nederland.
5Waar: verzet kost geld. Onderduikers hebben eten en kleding nodig, illegale drukkerijen hebben
constant behoefte aan papier, en stakende arbeiders moeten looncompensatie krijgen. De man die
in dit alles voorzag, was Walraven (Wally) van Hall. Hij wordt verraden door een medewerker. Drie
maanden vóór de Duitse capitulatie wordt hij gearresteerd en in Haarlem doodgeschoten.
6 Waar
7Waar: de Waalsdorpervlakte is een vlakte in het duingebied bij Den Haag en een van de
belangrijkste Nederlandse herdenkingsplaatsen van de oorlog. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn
er meer dan 250 mensen door de Duitse bezetter ter dood gebracht. Na de oorlog zijn er enkele
oorlogsmisdadigers ter dood gebracht.
8 Niet waar: 20.000 mensen zijn door de Duitsers opgepakt wegens verzetsdaden.
9Niet waar: bejaarde mannen waren ongeveer de enigen die zich geen zorgen hoefden te maken dat ze
gedwongen in Duitsland te werk gesteld zouden worden.
10Helaas niet waar: de gemeentelijke persoonsgegevens zijn massaal door de Duitsers gebruikt om
mensen op te pakken.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 16 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 8 Jodenvervolging in Nederland | 8
Jodenvervolging in Nederland
waar/niet waar
Mijn Malmberg
Inleiding
In Duitsland begonnen de nazi’s na hun machtsovername gelijk met maatregelen tegen joden. In
Nederland voerden ze die niet in één keer in. Ze bouwden het op. Ze begonnen met registratie,
isolatie en uitsluiting. Vanaf juli 1942 werden joden naar concentratiekampen gedeporteerd. Daar
werden ze vermoord.
Weetjes
1Tijdens de Kristalnacht van 9 op 10 november 1938 werden in heel Duitsland joden vermoord of
aangevallen, synagogen in brand gestoken en de ruiten van hun bedrijven ingegooid. De schade
was enorm en de joden moesten een schadevergoeding betalen van een miljard Rijksmark.
2Religieuze joden eten alleen vlees dat volgens de rite van hun geloof geslacht is. Op 31 juli 1940
wordt ritueel slachten in Nederland verboden.
3Joden mochten vanaf 9 januari 1941 nog maar naar drie bioscopen, een in Amsterdam, een in
Rotterdam en een in Winschoten.
4 Op 27 februari 1941 wordt het verboden bloed van joodse donoren te gebruiken.
5Vanaf 31 mei 1941 is het voor joden verboden om kamers te huren in bepaalde toeristen- en
badplaatsen.
6Vanaf 17 juli 1942 mogen joden alleen nog maar boodschappen doen tussen 3 en 5 uur
’s middags.
7Elke keer als een maatregel tegen joden werd afgekondigd, gingen alle mensen massaal de
straat op om ertegen te protesteren.
8Jodenjagers waren mensen die joden bij de Duitsers verraadden. Ze kregen daarvoor 7,50
gulden (ongeveer 3 euro 50) per jood.
9In Apeldoorn staat op 17 mei 1942 in de krant dat niet–joden geen contact meer mogen hebben
met joden.
10De Hollandsche Schouwburg in Amsterdam was een tussenstation op de route naar Westerbork.
Kinderen werden tijdelijk in een crèche aan de overkant ondergebracht. Verzetsmensen
smokkelden van daaruit in een jaar tijd 500 joodse kinderen naar onderduikadressen.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 17 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 8 Jodenvervolging in Nederland | antwoorden |
Mijn Malmberg
1 Waar: volgens de regering hadden ze het zelf uitgelokt.
2Waar: toen de Partij voor de Dieren in 2012 een verbod op ritueel slachten voorstelde, werd er niet
alleen door moslims maar ook door joden geprotesteerd. De maatregel herinnerde pijnlijk aan die uit
de Tweede Wereldoorlog.
3 Niet waar: op 9 januari wordt het joden helemaal verboden om naar de bioscoop te gaan.
4 Waar
5 Waar
6 Waar
7Niet waar: één keer is er een staking geweest tegen de behandeling van joden, en dat was in februari
1941. Die staat bekend als de Februaristaking.
8 Waar
9Waar: er staat in hetzelfde bericht: ‘Wie zich tegen deze maatregel keert, keert zich tegen Duitsland
en zal zodoende dezelfde maatregel als joden ondergaan.’
10Waar: Walter Süskind was door de Joodse Raad aangesteld als beheerder van de Hollandsche
Schouwburg. Samen met Henriette Pimentel, de directrice van de crèche, bedacht hij een systeem om
zoveel mogelijk kinderen te redden. Beiden overleefden de oorlog niet.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 18 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 9 Vervoer en transport | 9
Vervoer en transport
waar/niet waar
Mijn Malmberg
Inleiding
Ook vervoer en transport veranderden in de Tweede Wereldoorlog. Hier volgen tien weetjes.
Weetjes
1Op 1 juli 1943 werd een absoluut trekverbod van woonwagens van kracht. Bij overtreding van
het verbod zou de woonwagen ‘verbeurd’ verklaard worden, afgepakt dus.
2Tijdens de oorlog waren benzine en diesel schaars. Veel auto’s werden voorzien van accu’s om
op stroom te kunnen rijden. Die auto’s kwamen niet ver. Na maximaal 8 kilometer moesten de
accu’s alweer worden opgeladen.
3 Vanwege de rubberschaarste werden veel fietsen voorzien van houten banden.
4 Op 28 juli 1942 moesten alle herenfietsen worden ingeleverd.
5De boeren moesten aan het eind van de oorlog al hun oogst aan de Duitsers afstaan. Op
weigering stond de doodstraf. Daarom liepen ze hongertochten naar de stad, waar op de bon ten
minste nog enig eten te verkrijgen was.
6De Polen leverden tegen betaling de wagens en het personeel voor het treintransport van de
Nederlandse joden naar Westerbork en de vernietigingskampen.
7Tijdens de Hongerwinter was het gevaarlijk om hongertochten te maken, omdat de mensen
onderweg beschoten werden door Engelse vliegtuigen.
8Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben 1700 mensen geprobeerd Engeland te bereiken, om
daar mee te vechten met het Engelse leger. Sommigen gingen zelfs met een vouwkano. Meer
dan een derde kwam nooit aan.
9 Het Nederlandse leger had op 10 mei 1940 dertig tanks.
10Op 10 mei 1940 werd de hele goudvoorraad van de Nederlandse Bank onder Engelse escorte
naar Engeland gevaren.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 19 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 9 Vervoer en transport | antwoorden |
Mijn Malmberg
1Waar: Sinti en Roma, de echte benaming van zigeuners, werden net als de joden door de nazi’s
vervolgd. Na een grootscheepse razzia werden op 19 mei 1944 244 ‘zigeuners’ naar Auschwitz
gedeporteerd. Van hen keerden slechts eenendertig mensen terug.
2Niet waar: wel werden veel auto’s uitgerust met een gasgenerator. Dat is een apparaat, dat door
verhitting gas wint uit hout, turf, steenkool of bruinkool. Hij werd in de Tweede Wereldoorlog veel
gemonteerd op auto’s en autobussen om deze van brandstof te voorzien, omdat benzine niet meer
beschikbaar was.
3 Waar
4Waar: wie later gesnapt werd met een fiets, riskeerde een gevangenisstraf van een half jaar of
duizend gulden (ongeveer 300 euro) boete. Tijdens huiszoekingen werden alle fietsen meegenomen,
ook kinderfietsen.
5Niet waar: tijdens de Hongerwinter was het tekort aan voedsel zo nijpend, dat duizenden mensen uit
het westen lopend of met een fiets met houten banden naar het noorden of oosten van Nederland
trokken, in de hoop daar iets eetbaars te bemachtigen. Omdat er tijdens de Hongerwinter bijna
geen eten was, trekken mensen uit de stad naar het platteland om eten te zoeken. Ze ruilen hun
bezittingen voor een stuk kaas of wat eieren. Veel mensen overleven de hongertochten niet.
6Niet waar: de NS leverden de treinen en het personeel dat die treinen bediende. Ze maakten
dienstregelingen voor de transporten en leverden personeel. De kosten voor de treinreizen werden bij
de Duitsers gedeclareerd. In 2005 heeft de NS hiervoor haar excuus aangeboden.
7 Waar: de Engelsen wilden elke vorm van transport voor de Duitsers onmogelijk maken.
8 Waar: deze mensen worden Engelandvaarders genoemd.
9 Niet waar: het Nederlandse leger had er maar één tank.
10Waar
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 20 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 10 Koninkrijk der Nederlanden | Mijn Malmberg
10 Koninkrijk der Nederlanden
waar/niet waar
Inleiding
Op 10 mei 1940 is het Koninkrijk der Nederlanden groter dan het nu is, omdat ons land koloniën had:
Nederlands–Indie, Suriname en de Antillen. Wat betekende de Tweede Wereldoorlog voor die delen
van het Koninkrijk?
Weetjes
1 De eerste Nederlandse militairen stierven al zeven minuten na de invasie op 10 mei 1940.
2 Surinamers hebben meegevochten tegen de Duitsers, maar niet tegen de Japanners.
3De Verenigde Staten hadden veel aluminium nodig voor het maken van vliegtuigen. Meer dan de
helft werd geproduceerd van bauxiet uit Suriname.
4Op 8 december 1941 vielen de Duitsers Nederlands-Indië binnen met een grootscheepse aanval
op Sumatra.
5 De Molukkers kozen de kant van de Japanners en vochten tegen de Nederlanders.
6De Nederlandse regering heeft in Suriname een concentratiekamp ingericht voor Duitsers,
Oostenrijkers en Nederlandse NSB’ers uit Indonesië.
7De Antillen en Aruba zijn slechts drie jaar bezet geweest door de Japanners, en daarna bevrijd
door de Engelsen.
8De Indonesische bevolking steunde aanvankelijk niet de Nederlanders, maar de Japanse
bezetters.
9Nederlandse vrouwen en kinderen in Indonesië werden door de Japanners met rust gelaten. De
mannen moesten in kampen dwangarbeid verrichten.
10Toen de Japanners gecapituleerd hadden, kwamen de Nederlanders en Indische Nederlanders
terug uit de kampen. Ze werden hartelijk door de Indonesische bevolking ontvangen.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 21 van 22
Bij de tijd | Quiz | groep 8 | 10 Koninkrijk der Nederlanden | antwoorden |
Mijn Malmberg
1Niet waar: op 8 september 1939 sneuvelden de eerste Nederlandse militairen bij het zinken van de
mijnenveger Willem van Ewijck, ter hoogte van de Noordvaarder bij West–Terschelling.
2Niet waar: ze vochten ook ook tegen de Japanners. Veel Surinaamse militairen deden tijdens de
Tweede Wereldoorlog dienst als kannonier op koopvaardijschepen.
3Waar: de Surinaamse Bauxietmijnen waren zo belangrijk, dat de Verenigde Staten in 1941 een
legermacht van 2000 man in Suriname stationeerden om de mijnen te beschermen.
4Niet waar: op die dag verklaarde Nederland de oorlog aan Japan, en in de maanden daarna begon de
Japanse invasie van Nederlands-Indië.
5Niet waar: veel Molukkers waren militair in het Koninklijk Nederlands-Indisch leger en vochten aan de
zijde van de Nederlanders. Anderen verrichtten belangrijk verzetswerk tegen de Japanners.
6Waar: er werden meer dan 2500 mensen opgepakt, onder wie 500 Nederlanders. Ze bleven tot 1946
in dat kamp. Acht mannen kwamen om.
7Niet waar: de eilanden zijn niet bezet geweest. Wel waren er veel Amerikaanse en Engelse soldaten
om de grondstoffen te beschermen.
8Waar: dat verandert, als de situatie verslechtert. Miljoenen Indonesische mannen worden, net als
Europeanen, gedwongen te werk gesteld, onder andere aan de Birma-spoorweg, onder vreselijke
omstandigheden.
9Niet waar: in totaal worden 100.000 burgers, ook vrouwen en kinderen, in kampen gevangengezet.
Jongens die ouder waren dan tien jaar moesten naar het mannenkamp.
10Niet waar: er volgde een explosie van geweld tegen Nederlanders, Indische Nederlanders en iedereen
die van sympathie voor de Nederlanders verdacht werd. Er werden duizenden mensen vermoord.
© Malmberg, ’s-Hertogenbosch
blz. 22 van 22