Embryologie STUDIECENTRUM VOOR KERNENERGIE CENTRE D’ETUDE DE L’ENERGIE NUCLEAIRE Stralingsgevoeligheid van de voortplantingscellen en het embryo Radiosensibilité des cellules germinales et de l'embryon Voortplantingscellen // Cellules germinales Ioniserende stralen kunnen erfelijke schade veroorzaken in geslachtscellen Les radiations ionisantes peuvent provoquer des dommages héréditaires dans les cellules germinales De gevoeligheid van de geslachtscellen voor stralingsgerelateerde DNA schade is afhankelijk van het maturatiestadium van de cellen. La sensibilité des cellules germinales à la radio-induction de dommages à l'ADN varie en fonction de leur stade de maturation. Veranderingen kunnen voorkomen in de genen (mutaties) of in de chromosomen (structurele of numerieke chromosomale afwijkingen). Les modifications peuvent survenir dans les gènes (mutations) ou dans les chromosomes (aberrations chromosomiques structurelles ou numériques). Normale metafase van een eicel van een muis. Métaphase normale d'ovocyte de souris. Metafase van een eicel van een muis met verschillende structurele afwijkingen als gevolg van bestraling. Métaphase d'ovocyte de souris montrant différentes aberrations structurelles suite à l'irradiation. Metafase van een eencellig embryo van een muis met twee extra chromosomen afkomstig van de moeder (22 in plaats van 20). Métaphase d'un embryon unicellulaire de souris montrant deux chromosomes surnuméraires dans le lot maternel (22 au lieu de 20). Spermatogenese / ontwikkeling van zaadcellen Spermatogenèse Folliculogenese Folliculogenèse Het SCK•CEN heeft een lange ervaring in het onderzoek naar erfelijke effecten van ioniserende stralen. Le SCK•CEN a une longue expérience dans la recherche sur les effets héréditaires des radiations ionisantes. Profielen van genetische gevoeligheid voor straling, in functie van de folliculogenese in de eierstokken. Profils de sensibilité génétique aux radiations, en fonction de la folliculogenèse ovarienne. Radiotherapie en chemotherapie kunnen een vermindering van de vruchtbaarheid en vervroegde menopauze veroorzaken La radiothérapie et la chimiothérapie peuvent provoquer une chute de la fertilité et une ménopause prématurée Immature eicellen (80-90% van alle eicellen) Ovocytes immatures quiescents (80-90 % de la population ovocytaire) • De reserve aan eicellen is beperkt bij de vrouw. • Radiotherapie van de lage buikstreek en chemotherapie hebben een negatieve invloed op deze reserve, en kunnen vervroegde menopauze veroorzaken in jonge vrouwen. • De eenheid Radiobiologie is betrokken bij studies naar preservering van de vruchtbaarheid van kankerpatiëntes. • La réserve de cellules germinales est limitée chez la femme. • La radiothérapie du bas-abdomen et la chimiothérapie affectent la réserve ovarienne, entraînant une ménopause prématurée chez les jeunes femmes. • Le laboratoire de Radiobiologie est impliqué dans des recherches visant à préserver la fertilité des patientes cancéreuses. Embryo's // Embryons • De ontwikkeling van het embryo kan worden onderverdeeld in drie goed gedefinieerde periodes. • Elk van deze periodes heeft een verschillende gevoeligheid voor bepaalde stralingseffecten. • De eenheid Radiobiologie bestudeert de gevoeligheid van de embryo's van zoogdieren gedurende deze drie periodes tijdens de ontwikkeling. A) Prenatale dood Mort prénatale B) Afwijkingen Anomalies C) Neonatale dood Mort néonatale • Le développement embryonnaire peut être divisé en trois périodes bien définies. • Chaque période est caractérisée par une sensibilité particulière à certains effets des radiations. • Le laboratoire de Radiobiologie étudie la sensibilité de l'embryon de mammifère durant ces trois périodes du développement. Het eencellig stadium, een stadium van zeer hoge stralingsgevoeligheid. Le stade 1-cellule, un stade de très haute radiosensibilité. Het gastrula stadium: begin van organogenese. Le stade gastrula: début de l'organogenèse. Bouwen aan de toekomst met 60 jaar ervaring I Pre-implantatie periode Période pré-implantatoire II Organogenese Organogenèse III Histogenese (fœtale periode) Histogenèse (période fœtale) Normale fœtus van een muis (1 dag voor de geboorte). Fœtus de souris normal (1 jour avant la naissance). Extra vinger (polydactylie). Doigt surnuméraire (polydactylie). Forts de 60 ans d’expérience, préparons l’avenir www.sckcen.be [email protected] 2012_OD_76_GKD_RDB