Veilig en gezond werken in de Aardolie, Chemie

Veilig en gezond werken in de Aardolie, Chemie,
Farmacie, Kunststof en Rubber (ACFKR)
Resultaten van inspecties in 2013
De Inspectie SZW heeft in 2013 bij ruim 350 bedrijven in
de chemische sector inspecties uitgevoerd. De
inspecties waren specifiek gericht op de arbeidsrisico’s
als gevolg van blootstelling aan gevaarlijke stoffen, het
werken met machines en de inrichting van de
arbeidsplaats. In deze factsheet zijn de belangrijkste
inspectieresultaten weergegeven.
Het 4 stappenmodel bestaat uit:
Stap1: inventariseren en grenswaarden bepalen van
gevaarlijke stoffen
Stap 2: beoordelen van de blootstelling aan gevaarlijke
stoffen
Stap 3: het nemen van de juiste beschermingsmaatregelen
Stap 4: borging
Aanleiding
In 2013 hanteerde de Inspectie SZW deze stappen in haar
inspectieaanpak. Per bedrijf zijn meerdere inspecties
uitgevoerd. Bij de eerste bezoeken richtten de inspecties
zich op het inventariseren en beoordelen van de
blootstelling (de stappen 1 en 2). Als het geïnspecteerde
bedrijf aan deze aspecten had voldaan, werd ook
geïnspecteerd of de genomen maatregelen waren
afgestemd op de beoordeling (stap3) en of alle
blootstellingaspecten geborgd waren (stap 4) binnen het
arbobeleid van het bedrijf.
In 2013 zijn bij 150 bedrijven inspecties uitgevoerd via het
4 stappenmodel voor blootstelling aan gevaarlijke
stoffen. In totaal zijn eind 2013 24 bedrijven (16%) in orde
en 126 bedrijven (84%) niet in orde2 bevonden.
Een overzicht per hoofdactiviteit van het bedrijf is te
vinden in figuur 1. Percentueel gezien blijkt het aantal
bedrijven dat niet in orde is in alle categorieën hoog te
zijn.
Figuur 1 Aantal geïnspecteerde bedrijven per hoofdactiviteit
140
100
Inspecties blootstelling aan gevaarlijke stoffen
80
De Inspectie SZW heeft aan de bedrijven in de ACFKR via
verschillende communicatiekanalen verduidelijkt wat de
wettelijke verplichtingen zijn ten aanzien van
blootstelling aan gevaarlijke stoffen en welke acties van
bedrijven verwacht worden. De Inspectie SZW
ontwikkelde voor de bedrijven een zelfinspectietool1, een
4 stappenmodel als denkkader voor wetgeving. Met het
doorlopen van de stappen geeft het bedrijf invulling aan
de wettelijke verplichtingen ten aanzien van langdurige
blootstelling aan gevaarlijke stoffen.
1
http://gevaarlijkestoffen.zelfinspectie.nl/
126
N = 150
120
60
41
40
20
6
7
15
24
7
3
9
1 8
Che
m
prod ische
ucte
Farm
n
aceu
t
i
s
c
prod he
ucte
n
Rub
ber
Kun en
stst
of
Che
Gro misch
otha e
nde
l
Ove
rig
0
In orde
Niet in orde
53
2
Tota
al
In 2013 heeft de Inspectie SZW in de sector Aardolie,
Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber (afgekort ACFKR)
geïnspecteerd, zoals vastgelegd in de sectoraanpak ACFKR
2012-2015. Werken in de sectoren Aardolie, Chemie,
Farmacie, Kunststof en Rubber (ACFKR) betekent werken
met gevaarlijke stoffen. In deze sector worden chemische
stoffen geproduceerd, verhandeld en verwerkt.
Blootstelling aan gevaarlijke stoffen kan tot acute en
chronische gezondheidseffecten leiden. Daarnaast zijn er
in deze sector veiligheidsrisico’s die zorgen voor
ongevallen en uitval van werknemers. De belangrijkste
zijn het werken met onveilige machines en een onveilig
ingerichte arbeidsplaats.
Voor de inspecties in 2013 is een steekproef genomen van
bedrijven uit de brede sector ACFKR. Bij de selectie van
bedrijven is gebruikgemaakt van verschillende bronnen
van de Inspectie SZW. De Inspectie SZW wil vooral die
bedrijven bezoeken die naar verwachting hun zaken niet
op orde hebben. De inspectieresultaten zijn door deze
wijze van selecteren (risicogerichte steekproef ) niet
representatief voor de wijze waarop de gehele ACFKRsector met arbeidsomstandigheden omgaat.
Omdat de inspecties nog lopen is dit een tussenstand.
Bij de meeste overtredingen zijn waarschuwingen of eisen
gesteld (zie tabel 1).
Tabel 1 Overzicht van ingezette handhavingsinstrumenten
Stimulering
4
Waarschuwing
479
Eis
26
Totaal
509
Per stap zijn meerdere inspecties uitgevoerd en er zijn
meerdere overtredingen per bedrijf mogelijk.
Een verdeling van deze overtredingen is opgenomen in
figuur 23.
Figuur 2 Overtredingen per Stap (% van totale aantal overtredingen)
7%
4%
19%
Inventarisatie (stap 1)
70%
Beoordeling (stap 2)
Maatregelen (stap 3)
Borging (stap 4)
70% van de geconstateerde overtredingen had te maken
met de inventarisatie (stap 1), 19% met de beoordeling (stap
2) en 11% met de maatregelen en borging (stappen 3 en 4).
Bij deze gegevens dient in ogenschouw gehouden te
worden dat de meerderheid van de bedrijven wel is
begonnen met het inventariseren van de stoffen, maar dat
deze ten tijde van de inspectie vaak niet volledig was.
Ook is het belangrijk te realiseren dat de inventarisatie en
beoordeling noodzakelijk zijn om de beheersmaatregelen
op de blootstelling af te kunnen stemmen. Doordat veel
bedrijven nog geen ( volledige) inventarisatie hebben
uitgevoerd is slechts in beperkte mate gecontroleerd of de
juiste maatregelen zijn getroffen.
Hieronder worden de belangrijkste overtredingen per stap
weergegeven:
Inventarisatie (Stap 1)
1 Onvolledige inventarisatie van alle gevaarlijke stoffen in
het bedrijf. In veel gevallen ontbreekt de naam en
samenstelling op componentniveau van de stof of zijn
niet alle stoffen bij de inventarisatie betrokken.
2 Niet voor alle stoffen zijn, bij het ontbreken van een
wettelijke grenswaarde, (private) grenswaarden
vastgesteld.
3 Onvolledige inventarisatie van het aantal werknemers
dat wordt blootgesteld of bij welke taken/ handelingen en
op welke wijze blootstelling aan stoffen kan plaatsvinden.
3
Beoordeling blootstelling (Stap 2)
1 Ontbreken blootstellingsniveau (aan welke
concentratie wordt de werknemer gedurende een taak
blootgesteld?).
2 Niet alle wettelijke verplichtingen voor registratie of
relevante functies en taken zijn betrokken.
3 Geen geschikte meetmethode of kwantitatieve
evaluatiemethode gebruikt.
Gegevens op basis van monitor bij inspectieproject , status eind 2013.
Maatregelen (Stap 3)
1 Naar aanleiding van beoordeling, bijvoorbeeld bij
overschrijding van grenswaarde, onvoldoende
maatregelen genomen.
2 Vervanging van gevaarlijke stoffen door minder
gevaarlijke stoffen, bijvoorbeeld het vervangen van
carcinogene stoffen door een niet-carcinogeen
alternatief.
3 Ontbreken technische maatregelen, zoals
bronafzuiging.
Borging (Stap 4)
1 Onvoldoende verdeling bevoegdheden en
verantwoordelijkheden
2 Onvoldoende voorlichting over: de gevaren voor
veiligheid en gezondheid, de aard van de blootstelling,
grenswaarden, voorzorgsmaatregelen, hygiënische
maatregelen en het dragen en gebruiken van
persoonlijke beschermingsmiddelen.
3 Ontbreken van toezicht op de (door de werkgever
vastgestelde) manier van werken met gevaarlijke
stoffen.
Inspecties veiligheid machines en
arbeidsplaatsen
Naast blootstelling aan gevaarlijke stoffen zijn ook
machineveiligheid en veiligheid van de arbeidsplaats veel
voorkomende risico’s. In 2012 werden in de ACFKR 85
ernstige ongevallen geregistreerd4. Bij meer dan de helft
van deze ongevallen was een arbeidsmiddel of machine
betrokken. Daarnaast hebben de ongevallen vooral te
maken met vallen, uitglijden of struikelen.
Van de 206 geïnspecteerde bedrijven waren er 74 in orde
(36%) en 132 (64%) niet in orde. Hier troffen inspecteurs
risicovolle situaties aan waarop handhavend is
opgetreden. Het aantal zaken dat niet in orde was
verschilt per hoofdactiviteit van het bedrijf (zie figuur 3).
De categorie chemische producten bestond naast de
vervaardiging van (basis) chemische producten uit 7
bedrijven voor de vervaardiging van verfproducten
(waarvan 6 niet in orde) en uit 5 bedrijven voor de
vervaardiging van zeepproducten (waarvan 4 niet orde).
4
Bron: Ongevallenanalyse 2012, Inspectie SZW.
Figuur 3 Aantal geïnspecteerde bedrijven arbeidsveiligheid per hoofdactiviteit
140
120
132
N = 206
100
80
74
55
60
40
14 12
19
27
38
In orde
Niet in orde
3 1
Tota
a
l
Che
m
prod ische
ucte
Farm
n
aceu
prodtische
ucte
n
Rub
ber
Kun en
stst
of
Che
m
Gro
i
othasche
nde
l
Ove
rig
20 11
0
26
In totaal zijn bij 31 bedrijven werkzaamheden voor korte
of langere tijd stilgelegd omdat er sprake was van ernstig
gevaar voor werknemers (zie tabel 2). Hier waren
veiligheidschakelaars van machines overbrugd en was de
bescherming van bewegende delen van machines
weggehaald. Ook kwamen er situaties voor dat
arbeidsplaatsen onveilig waren ingericht en er sprake was
van valgevaar.
Tabel 2 Overzicht van ingezette handhavinginstrumenten
Stimulering
16
Waarschuwing
Conclusies en vervolgactiviteiten
243
Eis
92
Stillegging met boete/zonder
boete
Totaal
3 / 28
382
Figuur 4 Overtredingen per onderwerp in percentages
15%
3%
N = 382
Bewegende delen
Inrichting arbeidsplaats
30%
25%
RI Machines
Toezicht en voorlichting
& instructie
27%
30% van de overtredingen had betrekking op het niet
afgeschermd zijn van bewegende delen van machines,
waardoor degene die er mee werkt gegrepen kan worden,
bekneld kan raken en verwondingen kan oplopen. In
slechte staat verkerende arbeidsmiddelen of machines die
niet gekeurd waren of waarvan een noodstop ontbrak,
kwamen ook veelvuldig voor. 27% van de overtredingen
had te maken met een onveilige inrichting van de
arbeidsplaats.
Hieronder vallen overtredingen op het gebied van
veiligheid van de stellingen, vallen van
hoogte(bijvoorbeeld van verhoogde opslagvloeren),
struikelen, uitglijden en aanrijdgevaar.
Bij de helft van de bedrijven in overtreding zijn 95
overtredingen geconstateerd omdat zij geen actuele en
volledige risico-inventarisatie en - evaluatie konden
tonen op het gebied van arbeidsveiligheid.
In deze gevallen was er wel een RI&E, maar die was niet
compleet. De beoordeling van machines op specifieke
risico’s bij werkzaamheden als productiewerk, en het
verhelpen van storingen, ontbrak. Eveneens was er
incidenteel geen regime van keuring en onderhoud. Ten
aanzien van toezicht en voorlichting zijn in totaal bij 1 op
de 6 bedrijven in overtreding 57 overtredingen
geconstateerd. Het ontbrak bij deze bedrijven aan toezicht
op de arbeidsplaats of werknemers kregen geen
doeltreffende voorlichting over de gevaren/ risico’s en
beheersmaatregelen op het gebied van veiligheid.
Overig: PBM, Bediening,
onderhoud
In totaal zijn er 382 overtredingen geconstateerd bij 132
bedrijven. Er zijn percentueel geen significante
verschillen geconstateerd in soort overtredingen tussen
de verschillende categorieën bedrijven. Vaak troffen
inspecteurs machinelijnen aan met een veelheid aan
verschillende machines.
De regelgeving en de inzet van de Inspectie SZW hebben
tot doel om te waarborgen dat werknemers hun werk
veilig kunnen doen door te voorkomen dat werknemers
in de ACFKR worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen,
onveilige machines en onveilig ingerichte
arbeidsplaatsen. De Inspectie SZW heeft in 2013
verschillende initiatieven genomen om de naleving ten
aanzien van deze onderwerpen in de sector ACFKR te
verbeteren. De brancheorganisaties zijn in beweging
gekomen en hebben tijdens de inspectieperiode
activiteiten ondernomen om bedrijven te helpen de
veiligheid van de medewerkers te verbeteren.
De effecten van deze inspanningen zijn nog niet in de
inspectieresultaten terug te zien; enerzijds is het daar
mogelijk nog te vroeg voor, anderzijds wordt zoveel
mogelijk risicogericht geïnspecteerd waardoor de
resultaten van de inspecties geen representatief beeld van
de hele sector geven. De inspecties leiden tot de conclusie
dat bij de geïnspecteerde bedrijven de naleving op het
gebied van blootstelling aan gevaarlijke stoffen,
machineveiligheid en veiligheid van arbeidsplaatsen in de
ACFKR nog te laag is.
Op het gebied van de machineveiligheid en veiligheid van
arbeidsplaatsen zien we veel overtredingen ten aanzien
van de afscherming van machines. Naast deze
tekortkomingen ontbreekt het vaak ook aan een goede
risico-inventarisatie en -evaluatie van de machines en
arbeidsplaatsen.
Op het gebied van blootstelling aan gevaarlijke stoffen
zijn er veel overtredingen geconstateerd omdat de
inventarisatie niet volledig was. Bedrijven hebben vooral
moeite met ontbrekende informatie 5. Het gaat vaak om
veel en complexe stoffen. Brancheorganisaties kunnen
een belangrijke rol vervullen om samen met bedrijven
naar branchegenerieke oplossingen te zoeken.
Tijdens de inspectieperiode hebben verschillende
brancheorganisaties samen met een aantal bedrijven in
de ACFKR de handschoen opgepakt en zijn ze ondermeer
gestart met het zoeken naar slimme oplossingen die
branchebreed inzetbaar zijn.
Vervolg
De Inspectie SZW zal in 2014 opnieuw inspecties uitvoeren
gericht op de onderwerpen blootstelling aan gevaarlijke
stoffen, machineveiligheid en veiligheid van
arbeidsplaatsen.
Op het gebied van blootstelling gevaarlijke stoffen zullen
bij bedrijven waarvan in 2013 stappen 1 en 2 zijn
geïnspecteerd, in 2014 de stappen 3 en 4 worden
geïnspecteerd. Daarnaast zal bij een selectie van nieuwe
bedrijven de stappen 1 t/m 4 worden geïnspecteerd.
De inspanningen om brancheorganisaties te stimuleren
om maatregelen te nemen op het gebied van deze
onderwerpen worden voortgezet. De Inspectie SZW roept
hierbij de brancheorganisaties op een vervolg te geven
aan de in gang gezette activiteiten op het gebied van
gevaarlijke stoffen en machineveiligheid. Binnen de
inspectieprojecten in de ACFKR zal de Inspectie SZW
bedrijven net zo lang inspecteren tot zij voldoen aan hun
wettelijke verplichtingen. De in werking getreden
Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW geldt
daarbij als uitgangspunt.6
Veilig en gezond werken in de Aardolie, Chemie,
Farmacie, Kunststof en Rubber (ACFKR)
Resultaten van inspecties in 2013
Deze factsheet is een uitgave van:
De Inspectie SZW
De Inspectie SZW is onderdeel van het
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Projectnummer A1097/A1098
projectleider:
S. Segboer
projectsecretaris: F. v/d Kamp
VijfKeerBlauw / SSS-623557
5
6
bijvoorbeeld het afleiden van private grenswaarden.
zie www.inspectieszw.nl , onder ‘hardere aanpak overtredingen’
© Rijksoverheid / April 2014