Titel presentatie (Arial, 28 pt), max. 3 regels

Het sociale hart van zakelijk Nederland
Keuzes en impact van voorgenomen bezuinigingen in
het reageerakkoord voor de langdurige ouderenzorg
Amsterdam, 7 november 2012
Niets uit dit rapport mag worden verspreid, geciteerd of gereproduceerd voor distributie buiten
de eigen organisatie zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Gupta Strategists.
Toelichting op dit document
Recent is het regeerakkoord tussen PvdA en VVD gesloten. In dit akkoord zijn forse
bezuinigingen voorgesteld in de ouderenzorg.
In dit document gaan wij nader in op de dilemma's bij deze voorgenomen
bezuinigingen.
Wij richten ons daarbij op de voorgenomen bezuinigingen in de thuiszorg en de
huishoudelijke hulp.
De getoonde cijfers zijn een benadering; exacte cijfers zijn niet te geven, omdat
details over waar de bezuinigingen precies plaatsvinden niet volledig zijn af te leiden
uit het regeerakkoord.
Deze inzichten zijn op onafhankelijke basis tot stand gekomen.
Bij vragen kunt u contact opnemen met Jurre de Bruin (06 3492 4904) of Anshu
Gupta (06 5121 9799).
1
Versobering van de ouderenzorg is nodig voor houdbaarheid
2
Versobering ouderenzorg is nodig om toegankelijkheid ook in de toekomst te waarborgen, om twee redenen:
1) Nederland behoort in Europees perspectief tot de koplopers in kosten van langdurige zorg;
2) De betaalbaarheid neemt ook bij ongewijzigd beleid aanzienlijk af: steeds minder werkenden moeten de
premies opbrengen om de zorgkosten van een groeiend aantal ouderen in de AWBZ te dragen
Kosten langdurige zorg in internationaal perspectief
[kosten als % van Bruto Nationaal Product, 2010]
Denemarken
4,5%
Nederland
3,8%
Zweden
3,9%
België
2,3%
Finland
2,5%
Frankrijk
Duitsland
Italië
Oostenrijk
VK
3,7%
Verhouding betalers vs gebruikers AWBZ
[ratio bevolking 18-67 tot bevolking 67+]
8,2%
-19%
6,5
7,7%
6,0
-43%
5,3
6,2%
4,9%
3,9
4,8%
2,2%
1,4%
1,9%
1,6%
2,0%
3,0
4,3%
3,0%
3,0%
2,8%
2,7%
% van BNP 2010
Verwachte groei tot 2060
1990
2000
Bron: 2012 Ageing report: Economic and budgetary projections for the EU-27 Member States (2010-2060) – the European Commission; CBS
2010
2020E
2030E
Bezuiniging van € 2,8 mrd op ouderenzorg is voorgesteld
3
De PvdA en VVD hebben in het regeerakkoord gekozen voor hervorming en versobering van de AWBZ. De
maatregelen behoeven verdere uitwerking, maar de twee belangrijkste beoogde bezuinigingen zijn helder:
€ 1,7 mrd op de thuiszorg (met extramuralisering lichte intramurale zorg) en € 1,1 mrd op de huishoudelijke hulp.
Beoogde besparingen in de ouderenzorg1 [€ mrd, 2014-2017 en structureel]
-0,3
-0,1
-0,4
-1,5
-1,6
-1,6
-1,0
-1,1
-1,1
-2,7
-2,7
2016
2017
-2,5
2014
2015
46. hervorming thuiszorg (verzorging en begeleiding)
55. beperking huishoudelijke hulp
1) Hier zijn alleen de twee grootste voorgenomen bezuinigingen in de thuiszorg meegenomen, inclusief extramuralisering lichtere intramurale zorg (ZZP 1-3)
Bron: regeerakkoord PvdA - VVD, 29 oktober 2012
-1,7
-1,1
-2,8
structureel
Complicatie (I): meeste kosten bij lage inkomens met hoge zorgbehoefte
1)
2)
3)
€ 1,8 mld of 28% van alle kosten zijn gemaakt voor mensen met lage inkomens die veel zorg nodig hebben
Mensen met lage inkomens hebben samen ongeveer € 3,5 mld zorg nodig (53% van alle kosten)
Alleen bezuinigen bij mensen die weinig zorg nodig hebben (5% van alle kosten) en/of bij hoge inkomens
(13% van alle kosten) is bij lange na niet voldoende om de beoogde versobering te realiseren
Verdeling zorg
over inkomens
Verdeling zorg
over behoefte
Weinig zorg
[kosten onder
€250 p/m]
Gemiddelde zorg
[kosten tussen €250
en €1.000 p/m]
Veel zorg
[kosten hoger dan
€1.000 p/m]
1)
Kosten1):
€6,5 mrd
5%
43%
52%
Lage inkomens
[onderste 30%: Ø14k2]
53%
Midden inkomens
[middelste 40%: Ø20k2]
Hoge inkomens
[bovenste 30%: Ø37k2]
34%
0,2 mrd
13%
0,1 mrd
0,05 mrd
1,5 mrd
0,9 mrd
0,4
mrd
1,8 mrd
1, 1 mrd
0,4
mrd
Hier zijn alleen de in totaal ~€6,5 mrd kosten meegenomen die de basis zijn waarop de beoogde besparing gerealiseerd moet worden, voor zover af te leiden
uit het regeerakkoord. Deze ~€6,5 mrd is een optelling van: ~€1,3 mrd kosten huishoudelijke hulp uit de WMO, ~€3,2 mrd kosten verzorging en begeleiding
thuis uit de AWBZ (dus exclusief verpleging thuis, die gaat naar de Zvw) en ~€2 mrd kosten van ZZP 1-3 (nu nog intramuraal, wordt geëxtramuraliseerd).
2) Gemiddeld besteedbaar inkomen (CBS; de parade van Pen), gewogen naar verdeling zorggebruikers binnen inkomensgroep
Bron: CIZ, CBS, data op cliëntniveau van het CAK, NZa, analyse Gupta Strategists
4
Complicatie (II): meeste mensen hebben zorgkosten van €250-€1.000 p/m
1)
2)
3)
Meeste zorggebruikers zitten in middengroep met zorgkosten tussen €250 en €1.000 per maand (46% totaal)
Er is een groep van ~130.000 mensen (17% totaal) die veel zorg nodig heeft (kosten meer dan €1.000 p/m)
Ongeveer 290.000 mensen hebben weinig zorg nodig (37% totaal)
Verdeling zorggebruikers
over inkomens
Verdeling
# mensen1):
zorggebruikers
770k
over behoefte
Weinig zorg
[kosten onder
€250 p/m]
Gemiddelde zorg
[kosten tussen €250
en €1.000 p/m]
Veel zorg
[kosten hoger dan
€1.000 p/m]
1)
Lage inkomens
[onderste 30%: Ø14k2]
Midden inkomens
[middelste 40%: Ø20k2]
Hoge inkomens
[bovenste 30%: Ø37k2]
51%
36%
37%
147k
103k
38k
46%
181k
127k
46k
17%
66k
46k
Hier zijn de in totaal 770.000 mensen meegenomen die de zorg krijgen waarop de beoogde besparing gerealiseerd moet worden, voor zover af te leiden uit
het regeerakkoord. Dit aantal is een optelling van mensen met huishoudelijke hulp en/of thuiszorg uit de AWBZ, en mensen met een ZZP 1-3
2) Gemiddeld besteedbaar inkomen (CBS; de parade van Pen), gewogen naar verdeling zorggebruikers binnen inkomensgroep
Bron: CIZ, CBS, data op cliëntniveau van het CAK, NZa, analyse Gupta Strategists
13%
100%
17k
5
Twee scenario's voor uitvoering: sociaal en zakelijk
Nu volgen ter inspiratie twee bezuinigingsscenario's (met elk € 2,5 mrd bezuiniging)
1) Sociaal: beschermen van lage inkomens en waar mogelijk beperken beroep op mantelzorg
2) Zakelijk: bezuiniging op basis van zorggebruik, inkomen speelt geen rol
Sociaal
Algemeen
uitgangspunt
Zakelijk
Bezuiniging van ~€ 2,5 mrd moet gerealiseerd worden in alle scenario's
• De sterkste schouders dragen de
zwaarste lasten
• Geen inkomensnivellering
Uitgangspunt
specifiek voor
scenario
• Zo min mogelijk rekening neerleggen bij
mensen met lage inkomens en hoge
zorgvraag
• Middeninkomens mogen niet onder lage
inkomens dalen
• Bezuiniging op basis van zorgzwaarte;
korting naar rato van zorggebruik, voor
alle inkomens gelijk
6
Beleid per combinatie inkomen – zorgbehoefte drijft bezuiniging;
inkomenseffecten hangen af van mogelijkheden mantelzorg
Uitleg scenario's
Beleidskeuze: % bezuiniging per
combi van inkomen en zorgbehoefte...
Als mensen ervoor kiezen om de
zorg die wegvalt zelf te betalen
(formele zorg), dan is er een
effect op het beschikbare
inkomen van deze ouderen
Inkomen 1
Zorgbehoefte2
L
M
H
W
?
?
?
G
?
?
?
V
?
?
?
x
...Geeft bezuiniging op de
= zorgkosten voor de overheid...
...Vermenigvuldigen
met huidige zorgkosten per
inkomens-zorgzwaarte groep...
1)
2)
L = lage inkomens M = midden inkomens, H = hoge inkomens (zie sheet 4 voor meer toelichting)
W = weinig zorggebruik, G = gemiddeld zorggebruik, H = hoog zorggebruik (zie sheet 4 voor meer toelichting)
Als mensen er voor kiezen om de
zorg die wegvalt zelf te regelen
(mantelzorg, ...), dan is er per
week een bepaalde hoeveelheid
zorg nodig
7
'Sociaal': beperkte prikkel zelf regelen, verarming middengroep
8
Implicaties van scenario
1) Zeer zwaar beroep op middeninkomens met gemiddelde en hoge zorgvraag, waardoor netto inkomen na
zorgkosten sterk kan dalen, zelfs tot niveau van lage inkomens (37% inkomensdaling)
2) Ook netto inkomens van mensen met hoog inkomen en hoge zorgvraag kan na zorgkosten dalen tot niveau
mensen met lage inkomens (63% inkomensdaling)
3) Beperkte prikkel bij lage inkomens om op grote schaal zorg zelf te regelen in eigen kring
...Keuze voor zelf betalen leidt tot
daling netto inkomen [% daling]...
Keuze bezuiniging per groep...
Inkomen 1
Zorgbehoefte2
L
M
H
W 100%3 100%
100%
G
25%
50%
100%
V
10%
30%
90%
Maal kosten per groep [€ mrd]...
W
L
M
H
0,2
0,1
0,05
...Geeft beoogde bezuiniging
van ~€2,5 mrd...
0,7
W
0,2
0,9
0,1
0,8
0,0
0,4
0,5
G
V
0,4
0,2
L
0,3
M
L
W
G
V
-10%
-15%
-20%
L
W
0,8
G
1,5
0,9
0,4
G
0,9
V
1,8
1,1
0,4
V
1,0
1) L = lage inkomens M = midden inkomens, H = hoge inkomens (zie sheet 4 voor meer toelichting)
2) W = weinig zorggebruik, G = gemiddeld zorggebruik, H = hoog zorggebruik (zie sheet 4 voor meer toelichting)
3) 100% bezuinigen betekent alle zorg zelf betalen of zelf regelen
Bron: CIZ, CBS, data op cliëntniveau van het CAK, NZa, analyse Gupta Strategists
H
-6%
-3%
-18%
-37%
-21%
-63%
... Keuze voor zelf doen leidt tot
mantelzorg [uren per week]...
0,4
H
M
M
0,8
1,8
3,1
H
0,8
3,7
9,2
'Zakelijk': veel zelf regelen voor lage en midden inkomens
9
Implicaties van scenario
1) Risico van sterke inkomensdaling voor lage inkomensgroep met veel zorg (-50%). Ook bij groep midden
inkomens met hoog zorggebruik kan inkomen ~30% dalen, als het niet mogelijk is om zorg zelf te organiseren
2) De prikkel om zorg zelf te organiseren is in dit scenario voor alle groepen sterk. De omvang van het zelf
organiseren is beperkt voor alle groepen (maximaal 1-3 uur per week)
...Keuze voor zelf betalen leidt tot
daling netto inkomen [% daling]...
Keuze bezuiniging per groep...
Inkomen 1
Zorgbehoefte2
L
M
H
W
100%
100%
100%
G
50%
50%
50%
V
25%
25%
25%
...Geeft beoogde bezuiniging
van € 2,5 mrd...
W
M
H
0,2
0,1
0,05
W
-10%
H
-6%
-3%
0,3
0,0
G
W
0,9
0,1
G
0,7
0,5
0,2
... Keuze voor zelf doen leidt tot
mantelzorg [uren per week]...
V
0,5
0,3
0,1
V
W
L
M
H
G
1,5
0,9
0,4
G
V
1,8
1,1
0,4
V
1) L = lage inkomens M = midden inkomens, H = hoge inkomens (zie sheet 4 voor meer toelichting)
2) W = weinig zorggebruik, G = gemiddeld zorggebruik, H = hoog zorggebruik (zie sheet 4 voor meer toelichting)
3) 100% bezuinigen betekent alle zorg zelf betalen of zelf regelen
Bron: CIZ, CBS, data op cliëntniveau van het CAK, NZa, analyse Gupta Strategists
-30%
M
1,4
0,2
Maal kosten per groep [€ mrd]...
L
L
-50%
-18%
-31%
-10%
-18%
L
M
H
0,8
0,8
0,8
1,8
2,5
1,8
2,5
1,8
2,5
Beleidsimplicaties voor overheid, zorginstellingen en ouderen
Overheid
• Neem het voortouw in een breed maatschappelijk debat over de keuzes en impact van de
beoogde versobering (bereidheid zelf te betalen of zelf te regelen)
• Zorg voor harde waarborgen en toezicht op kwaliteit van leven en zorg van kwetsbare
ouderen; casemanagement kan daar onderdeel van uitmaken
Zorginstellingen
• Start zoektocht met cliënten naar nieuwe inrichting van de zorg, rekening houdend met
veel hogere eigen betalingen en veel meer nadruk op zelfredzaamheid of mantelzorg
• Investeer met huisartsen en ziekenhuizen in samenhangende zorg in de regio
• Let op de kleintjes: begin nu met saneren waar mogelijk, vooral in de indirecte functies
• Verken nieuwe zorgverzekeringen gericht op ouderenzorg
Ouderen
• Versterk het eigen netwerk - binnen de familie, met vrienden, met buren, ...
• Ga de dialoog aan met zorginstellingen en gemeenten: hoe ziet sobere zorg eruit in de
praktijk? wat kan ik zelf doen en waar krijg ik hulp? hoe kunnen we dit slim regelen?
• Begin vroeg met sparen of verzekeren en houd rekening met hogere lasten voor later
10
De 10 dilemma's
1. Alleen lichte zorgvraag versoberen is bij lange na niet voldoende
2. Alleen korten bij hogere inkomens is bij lange na niet voldoende
3. Ouderen in de middenklasse worden in elke scenario flink geraakt
4. Als je vooral lage inkomens ontziet, dan neem je de prikkels tot preventie en zelf regelen weg: de
lagere inkomens hebben immers de hoogste zorgvraag en dus de meeste baat bij gezond zijn
5. Zonder (veel) meer zelf doen bij lagere inkomens is bezuiniging èn enig behoud koopkracht
middeninkomens eigenlijk vrijwel onmogelijk
6. Zware thuiszorg beter vergoeden dan lichte geeft prikkel om zware zorg geïndiceerd te krijgen
7. Verschraling thuiszorg via gemeenten kan leiden tot meer zware zorg in intramurale setting
8. Meer mantelzorg heeft consequenties voor arbeidsparticipatie en –productiviteit
9. Er is gekozen voor lokale uitvoering vanwege de nabijheid, maar decentrale uitvoering is vaak
opnieuw het wiel uitvinden en groot risico op praktijkvariatie. Dit kan de kosten opdrijven
10. Een versobering van dergelijke omvang heeft onherroepelijk impact op werkgelegenheid
11