hoofdpijn - Ziekenhuis Amstelland

HOOFDPIJN
Oorzaken Hoofdpijn
• Goedaardige oorzaken (migraine,
spanningshoofdpijn etc)
• Hoofdpijn secundair aan een
neurologische aandoening (tumor,
vaatlijden, ontsteking)
Oorzaken Hoofdpijn
• ANAMNESE
• ONDERZOEK
Hoofdpijnvormen
Migraine
(Spier)spanningshoofdpijn
Cluster hoofdpijn
Medicatie afhankelijke hoofdpijn
MIGRAINE
• Begin: vaak aura (oogsymptomen, en/of
neurologische uitvalsverschijnselen)
• Gevolgd door bonzende hoofdpijn
(eenzijdig)
• Gepaard gaande met misselijkheid en
braken en overgevoeligheid voor licht en
geluid.
Migraine voorkomen
CANADA
man 7-10%
vrouw 22-23%
beide 15-17%
UK
man 4%
vrouw 11%
beide 8%
NEDERLAND
man 6.0%
vrouw 14.2%
beide 10.3%
NOORWEGEN
man 5%
vrouw 14%
beide 12%
DENEMARKEN
man 8-12%
vrouw 24-25%
beide 16-18%
JAPAN
beide 6%
USA
man 6-7%
vrouw 16-18%
beide 11-13%
HONG KONG
beide 1.5%
FRANKRIJK
man 6%
vrouw 18%
beide 12%
SAUDIE ARABIE
beide 3%
DUITSLAND
man 22%
vrouw 32%
beide 28%
ETHIOPIE
beide 3%
Voorkomen van migraine
mannen
20
vrouwen
15
10
5
0
0-12
12-19 20-29 30-39 40-49 50-65
65+
totaal
Visueel aura
Migraine ‘Trigger-Factoren’
Weer
Hoogte
Heet bad
Geuren
Geluid
Schittering
Reizen
Moeheid
Inspanning
Roken
Honger
Slaap
Sex
Externe
stimuli
Fysieke
belasting
Chocolade
Kaas
Alcohol
Orale anticonceptiva
Voeding
Cafeïne
Hormonaal
Menstruatie
Tandpijn
Emotionele
belasting
Angst
Emoties
Depressie
Shock
Opwinding
Stress
Het klinische beeld
Het klinische beeld
normaal
1=
2=
3=
4=
5=
6=
aanval
gaat over
aura
eetlust
waak/slaapritme
tolerantie van licht
tolerantie van geluid
tolerantie van geur
vochthuishouding
normaal
hoofdpijn
1
2
3
4
5
6
I
prodromen
II
III
hoofdpijn
IV
V
herstel
Migraine: Werkingsmechanisme
Bron van de pijn:
intracraniële extracerebrale
bloedvaten
Vasodilatatie
Corte
x
Centrale sensibilisatie
Neurogene
ontstekingsreactie
Transmissie
pijnsignalen
Angst voor iets ergs
Alarmsignalen anamnese
Zogenaamde "eerste of ergste hoofdpijn"
Abrupt begonnen ernstige hoofdpijn of kort
bestaande klachten
Verandering in bekend patroon
Nieuwe hoofdpijn bij oudere patiënten
(debuut boven de 40)
Progressieve hoofdpijn
Geen reactie op medicatie
Overmatig gebruik van alcohol of
geneesmiddelen
Alarmsignalen aura
Acuut ontstaan
Langer dan 60 minuten
Altijd dezelfde kant
Blijvende verschijnselen
Eerste aanval
Geen hoofdpijn erna
Alarmsignalen
lichamelijk onderzoek
Koorts, hypertensie
Oog/KNO/kaak-verschijnselen
Nekstijfheid of andere neurologische
afwijkingen
Behandeling: toen…
Behandeling
1. Geruststelling, uitleg en voorlichting
2. Conservatieve behandeling
3. Medicamenten
- aanval
- profylaxe
4. Follow-up met hoofdpijndagboekje
Conservatieve
behandelingsmethoden
Adviezen leefregels en dieet
Herkennen en vermijden
triggerfactoren
Medicatie en intoxicatie analyse
Cafeïne analyse
Ontspanningstechnieken
Medicijnen bij migraine: aanval
Niet-specifieke middelen:
- anti-emeticum plus analgeticum
- NSAID’s (brufen/diclofenac)
Specifieke middelen:
- triptanen: verschillende
toedieningsvormen
Medicijnen bij migraine: ter
voorkoming
Bij 2-4 aanvallen per maand
- natriumvalproaat (depakine)
- bètablokker (propranolol)
Topamax
7 Triptanen
sumatriptan
1991
zolmitriptan
1997
naratriptan
1997
rizatriptan 1998
almotriptan
2001
eletriptan 2001
frovatriptan
?
tablet, subcut,
neusspray,
supp
(smelt)tablet
tablet
(smelt)tablet
tablet
tablet
tablet
Triptanen
Selectieve agonisten voor de 5-HT1B/1D
receptoren
Vasoconstrictie meningeale vaten
Remming perivasculaire ontsteking
Remming pijntransmissie (bij passage BH
barrière)
Bijwerkingen triptanen
Misselijkheid
Vermoeidheid
Duizeligheid
Hoofdpijn
Slaperigheid
Braken
Pijn op de borst Tintelend gevoel
Geen relevante verschillen tussen triptanen
Globaal 20-40% milde voorbijgaande klachten
Bijwerkingen zelden reden tot staken (< 5%)
Groot verschil met ergotamines (11% bijwerkingen,
ergotisme, medicatie afhankelijke hoofdpijn)
subcut
10
werkingssnelheid
neusspray
15
tablet
30
0
5
10
15
20
25
30
35
Spanningshoofdpijn
‘Band om het hoofd’, ‘helm op het
hoofd’
Hoofdpijn is mild tot matig van intensiteit
Geen belemmering van dagelijkse activiteiten
Zonder medicijnen
Mensendieck
Ontspanningsoefeningen
Fysiotherapie
Yoga
Acupunctuur
Met medicijnen
Pijnstillers (pas op voor medicatie
afhankelijke hoofdpijn)
Amitriptyline/nortriptyline
Cluster hoofdpijn (I)
Zeldzaam
Klachten
- pijn achter of in een oog
- verstopte neus
- gezwollen ooglid
- tranen
Aanvallen treden op in clusters
- 1-8 aanvallen per dag (15 min-3
uur)
- ook ‘s nachts
- 2 maanden
Vaker bij mannen
Cluster hoofdpijn (II)
Behandeling:
- 100% zuurstof
- sumatriptaninjecties
- profylaxe
Medicatie afhankelijke hoofdpijn
Wash out
Belangrijkste hoofdpijnvormen
Hoe vaak komt het voor?
Spanningshoofdpijn
Migraine
MAH
Cluster
hoofdpijn
prevalentie
60-80%
9%
1-6%
0.01-0.1%
verhouding
V:M
5:4
2:1
3:2
1:8
Ziektedagen per jaar per 1000 werknemers:
migraine 270 dagen, spanningshoofdpijn 820 dagen
Hersentumor
• Meestal eerst geleidelijk optredende
neurologische uitvalsverschijnselen
• Soms gedragsverandering
• Pas later kan hoofdpijn ontstaan
Subarachnoidale Bloeding
•
•
•
•
Acuut ontstaan van ernstige hoofdpijn
Misselijk/Braken
Bewustzijnsstoornis
Bij onderzoek: Nekstijfheid
Hersenbloeding
•
•
•
•
•
Acuut onstaan van neurologische uitval
Misselijk/Braken
Hoofdpijn
Bewustzijnsstoornis
Oorzaken:
Bloedverdunners/vaatafwijkingen/Hoge
Bloeddruk
Arteriitis Temporalis
• Pijn bij slaapstreek/ pijn bij kaak en bij
eten.
• Vermoeidheid/ koorts/afvallen
• Spierpijn/gewrichtsklachten
• Wazig zien
• Bij laboratoriumonderzoek: verhoogde
bezinking/ bloedarmoede
• > 50 jaar