Grenzland Europäer 2015 Dames en heren, mijn leven lang heb ik

Grenzland Europäer 2015
Dames en heren, mijn leven lang heb ik gewoond in dit grensgebied. Het Russische woord
voor grensgebied is oe kraïna, waaruit u kunt afleiding dat in een grensgebied altijd iets te
doen is. In elk geval dat het woord grensland zoiets heeft als: aan de rafelranden van ons land,
aan de zijkanten, in meerdere opzichten niet in het hart van het land, onduidelijk gebied, met
bewoners die dicht bij dat andere land wonen, contacten hebben met bewoners van de andere
grenskant, dat rare grenstaaltje ook nog spreken en ja, wie met pek omgaat, wordt er mee
besmet. Oe kraïna, bah.
De mensen in – pakweg – de provincie Utrecht vinden dat zij in het hart van ons land leven en
de anderen in een soort randstad of achterhoek. En wij vinden het hart van het land maar saai.
Die Utrechters missen iets, al weten ze niet wat. De grens natuurlijk. De grens tussen
Duitsland en Nederland, eigenlijk elke grens tussen landen, heeft grote invloed op het
dagelijkse leven in de grensstreek.
Ik ben zelf een echte grensmens. Een homo Euregionalis. Met familie aan beide zijden en dus
een familiegeschiedenis die beide zijden van de grens omvat. Opa en Oma kwamen uit
Kranenburg en De Horst in Groesbeek, mijn moeder uit Wyler trouwde weer een Groesbeker,
en zo hadden wij thuis spannende verhalen over het smokkelen van Buter und Bohnenkaffee.
En over de ene Nederlandse oom die op de Grebbenberg had gevochten en een andere Duitse
oom in Stalingrad. En als kinderen vierden wij elk jaar Sinterklaas in Groesbeek en
Weihnachten in Wyler. En zo waren er veel families in deze streek. De grens was in ons
dagelijkse leven altijd aanwezig.
Al vanaf het begin van de vorige eeuw, nog vóór de grote wereldoorlogen, staat er een BeekUbbergen een grenspaal met de tekst: “Laat vriendschap helen, wat grenzen delen”. Mooi
gezegd. Maar wat delen grenzen dan wat geheeld moet worden? Ze delen gebieden, maar een
grens langs een rivier, een bergrug of een weg is een geografische grens. Die doet geen pijn.
Wat geheeld moest worden, wat wonden sloeg, was kennelijk de scheidslijn die getrokken
werd tussen mensen. Er mochten dingen niet aan de grens. Men mocht niet kopen wat men
wilde, men mocht niet vervoeren wat men wilde, men mocht niet land bewerken waar men
wilde, men mocht niet gaan en staan waar men wilde, men mocht niet wonen waar men wilde,
men mocht geen lid worden van de vereniging die men wilde en soms mocht men ook niet
zeggen wat men wilde. Er mocht veel niet en dat deed pijn, veroorzaakte wonden die geheeld
moesten worden. Dat, dames en heren, is nu voorbij. Gelukkig zijn de meeste verboden
opgeheven en worden mensen niet meer gedeeld.
Eén kritische kanttekening valt hier nog wel bij te zetten. Er is een studie gedaan de invloed
van de grens op de grensbewoners in Kerkrade/Herzogenrat in Limburg. In de kern komt het
erop neer dat de grens nog steeds nadrukkelijk aanwezig is in vergelijking met bijvoorbeeld
honderd jaar geleden maar heel anders. De grens was vroeger hard (prikkeldraad, douane,
controles, slagbomen etc), maar de mensen vierden beiderzijds samen carnaval, men trouwde
over en weer, boeren bewerkten aan beide zijden het land. En dat kon allemaal omdat men
dezelfde taal sprak. Het dialect van de grensstreek. Men verstond elkaar. Tegenwoordig is de
grens zacht (geen obstakels meer) maar men spreekt elkaars taal niet meer. Het dialect wordt
nauwelijks meer gesproken en Duits wordt door de jeugd niet meer geleerd. De grens is toch
nog hard gebleven, maar dan anders dan vroeger. Wat voor Limburg geldt, is hier ook aan de
orde. Ik ben dan ook blij met het initiatief om Duits aan Nederlandse scholen te gaan
promoten en Nederlands aan Duitse scholen in het grensgebied.
De huidige grens heeft geen dreiging meer. Ik vind dan ook dat ie moet blijven. Het is veel te
leuk. Ik wil niet dat de grens verdwijnt. De grens is een toeristische attractie voor dit gebied.
De cultuurverschillen tussen Duitsland en Nederland zijn hartstikke leuk. Houen zo! De
draisine is veel leuker omdat ie de grens over gaat, zo’n typisch Duitse Weihnachtsmarkt in
Kleef, die goedkope benzine, die Schwarzwälder Kirsch van Bäkker Derks, het Kölsch bier,
und und und. Het is gewoon heerlijk een grens in de buurt te hebben. En hoe zou ik ooit
Grensland Europeaan hebben kunnen worden zonder grens? De enige grens die moet
verdwijnen is die in ons hoofd. De grens die Nederlanders en Duitsers uit elkaar houdt als
waren het twee soorten mensen; die grens mag verdwijnen.
Ik kan u zeggen, het is dus een bijzonder voorrecht om in zo’n gebied te mogen wonen. Het is
de beste plek om vooroordelen naar de andere kant van de grens af te bouwen. Daarom zijn de
Euregio’s in Europa zo belangrijk. Het begint bij de mensen in het grensgebied. Die begrijpen
elkaar het beste. Men komt in het grensgebied immers voortdurend in contact met elkaar.
Vooroordelen afbouwen is vertrouwen opbouwen en vertrouwen is de enige basis waarop de
landen van Europa kunnen samenleven. Zonder vertrouwen in elkaar is er onrust,
nationalisme en egoïsme. De hele financiële crisis en alles wat daaruit voortkomt aan onrust
en beschuldigingen van Grieken naar Duitsers en omgekeerd en van Groot-Brittanië naar
Europa en omgekeerd, komt allemaal voort uit gebrek aan vertrouwen. Op veel plekken
winnen de vooroordelen het nog van het besef dat we eigenlijk allemaal hetzelfde willen: een
vredig Europa met kansen op een fatsoenlijk leven voor iedereen.
Ik dank u allen voor deze uitverkiezing tot Grensland Europeaan. Zeker omdat ie voortkomt
uit het Overleg Sociaal Democraten van deze grensregio. Ik ben er trots op.
Dank u.
Paul Wilbers