De Republiek in een tijd van vorsten Centralisatie en reformatie

De Republiek in
een tijd van
vorsten
Centralisatie
en reformatie
§ 1.2
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• Het Duitse Keizerrijk en Frankrijk
– De Nederlanden waren aparte staatjes (Gewesten). De
Noordelijke Nederlanden behoorden tot het Duitse Keizerrijk; de
Zuidelijken bij Frankrijk
– De Gewesten waren in de 14e en 15e eeuw grotendeels
zelfstandig
– De Gewesten werden bestuurd door de staten waarin edelen,
geestelijken en steden vertegenwoordigd waren.
– De steden waren goeddeels zelfstandig; de adel bestuurde het
platteland
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• De Bourgondiërs grijpen de “macht”
– Gedurende de 15e eeuw kwamen steeds meer Gewesten onder
de Bourgondische Kroon (in 1383 het eerste gewest)
– De Bourgondiërs trachten het bestuur meer te centraliseren
•
•
•
•
Ze verplaatsen hun hof naar Brussel
Er werd een hoogste rechtbank ingesteld (De Grote Raad)
En in 1466 werd de Staten Generaal voor het eerst bijeengeroepen
Met de SG maakte het hof ook afspraken over centrale belastingen
• De Habsburgers krijgen de “macht”
– In 1477 stierf de laatste Bourgondische koning op het slagveld.
Hij had geen zoons en zijn dochter volgende hem op. Zij trouwde
met een Habsburger.
Bourgondische
Rijk
1512
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• De Habsburgers krijgen de “macht”
– Deze Habsburgers “leverden” vorsten aan het Duitse keizerrijk,
Oostenrijk en uiteindelijk ook het Spaanse rijk.
– Wel verloor men Bourgondië aan de Franse Koning Lodewijk XI
(1477)!
• Karel V
– Karel V (1515) erfde uiteindelijk alle gebieden en vormde zich
een groot rijk:
• In 1515 werd Karel uitgeroepen als heer van de Nederlanden;
uiteindelijk erfde hij Spanje (1516) en Oostenrijk (1519).
• Hij dankte zijn macht vooral aan het rijke en machtige Spaanse Rijk.
Karel V (1500-1558)
Habsburgse Rijk
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• Karel V
– Zette de centralisatie politiek van de Bourgondiërs
voort.
– De Gewesten hielden echter hun privileges.
– Wel vormde hij drie nieuwe centrale raden (1531)
• De Raad van State
– Advies orgaan van Hoge Adel voor de koning,
• De Geheime Raad
– Hoge ambtenaren en rechtsgeleerden, die wetten opstelden
• De Raad van Financiën
– Overleg met de Gewesten voor centen
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• Karel V
– Stelde een landvoogd aan om gedurende zijn
afwezigheid de Nederlanden te besturen. Dit was om
loyaliteitsredenen altijd een familielid.
– Stelde – evenals de Bourgondiërs – stadhouders aan
om namens hem de Gewesten te besturen. Hiervoor
koos hij mensen uit de hoge adel. [waarom?]
1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en
de Habsburgers
• Het feitelijke beleid van Karel V
– Hij zat altijd in geldnood (door oorlogen). Om dit af te dekken
voerde hij vaste belastingen in.
• Hij voerde de Tiende Penning in
– Hiermee belaste hij verkoop van onroerend goed en hief
accijnzen op bier, wijn en geweven stoffen
– Ook voerde hij oorlog in de Nederlanden en voegde Friesland,
Overijssel, Utrecht, Groningen en Gerle aan zijn rijk toe.
– Tevens dwong hij Frankrijk afstand te doen van haar claim op de
Zuidelijke gewesten.
• Hierdoor ontstond in 1548 de staatkundige eenheid van de
zeventien Nederlanden. Het Duitse Keizerrijk (de keizer) en de
Staten Generaal – de staten via een eed – stemden hiermee in.
Filips bedje leek gespreid!
Europa 1600