File

HOOFDSTUK 4: DE VOORTPLANTING;
LEVEN DOORGEVEN
1. Inleiding
Voortplanting, en dus ook seksualiteit, is van groot belang voor het
voortbestaan van onze aarde. Het komt voor bij allerlei organismen. Want
stel je eens voor dat geen enkel organisme zich voort zou planten, dan
zou onze aarde binnen no time uitgestorven zijn.
In dit hoofdstuk gaan we de voortplanting in detail bekijken.
2. Bouw van de voortplantingsstelsels. (Zie ook cursus p33)
a. Bouw van het mannelijk voortplantingsstelsel
OPDRACHT Noteer volgende organen bij de juiste nummer:
zwellichaampjes, penis, bijbal, prostaat, teelbal, scrotum, voorhuid, eikel,
zaadblaasjes, urinebuis, zaadleider
Nummer Orgaan
1
2
3
4
5
6
7
8
2
9
10
11
b. Bouw van het vrouwelijk voortplantingsstelsel
OPDRACHT Noteer volgende organen bij de juiste nummer: eileider,
buitenste schaamlip, baarmoeder, eierstok, eitrechter, binnenste
schaamlip, clitoris, vagina, baarmoederhals
Nummer Orgaan
1
2
3
4
5
6
7
8
9
3
3. De werking van de voortplantingsorganen.
a. De werking van het mannelijk voortplantingsorgaan.
De teelbal bestaat uit ongeveer 200 zaadlobben,
hierin bevindt zich telkens een kluwen van nauwe
buisjes: zaadkanaaltjes (totale lengte = 200m). In
deze zaadkanaaltjes gebeurt de vorming van
spermatozoïden. De natuur is wat dat betreft uiterst
gul: elke teelbal produceert dagelijks zo’n 20 miljoen
spermacellen.
De wand van de zaadkanaaltjes bevat
kiemcellen, die uitgroeien tot
zaadcelmoedercellen. Door meiose ontstaan
hieruit telkens 4 genetisch verschillende
spermatiden.
Deze rijpen verder uit tot spermatozoïden.
Opdracht 1:
- Kleur de spermatiden groen
- Kleur de spermatozoïden rood
4
Tijdens de vorming en rijping worden
spermacellen beschermd door speciale
voedstercellen: cellen van Sertoli. Anders
worden ze door het afweersysteem van
het mannelijk lichaam als indringers
beschouwd en geëlimineerd. Tussen de
zaadkanaaltjes liggen
tussenweefselcellen, de cellen van Leydig.
Deze zorgen voor de productie van het
mannelijk geslachtshormoon testosteron.
Opdracht 2:
- Kleur de cellen van Leydig groen
- Kleur de cellen van Sertoli rood
Waar vinden we de cellen ven Leydig terug?
.................................................................................................
.................................................................................................
.................................................................................................
Naarmate de rijping van spermatozoïden vordert, worden
ze geleidelijk naar de bijballen gestuwd.
- liggen in het scrotum, achter en op de teelballen
- bestaan uit sterk verkronkeld kanaaltje, bijbalkanaal
(ongeveer 7m)
- hierin worden spermacellen opgeslagen om verder te
rijpen in een door de bijballen afgescheiden
vloeistof: de zaadvloeistof.
De spermacellen kunnen in deze fase nog niet zelfstandig
bewegen.
Opdracht 3:
- Kleur de teelbal groen
- Kleur de bijbal rood
5
De bouw van een spermatozoïde:
- een kop
o Bevat erfelijke informatie in de vorm van DNA.
o Vooraan op de kop merk je de acrosoom op. (= Een zakje
gevuld met enzymen die de buitenste laag van de eicel
kunnen oplossen.)
- Een hals (middenstuk)
o Bezit talrijke mitochondriën (leveren energie voor de reis naar
de eicel).
- Een staart
o De motor van de spermacel.
o Door ermee te slaan kan de spermacel bewegen.
Een spermatozoïde is 50 tot 60 micrometer lang. Dit wil zeggen dat er in
één millimeter, 20 spermatozoïden kunnen.
Opdracht 4: Teken een spermatozoïde en duid volgende delen aan:
- Kop
- Hals
- Staart
- Acrosoom
- Mitochondriën
De zaadblaasjes scheiden een energierijke
vloeistof af.
- worden toegevoegd aan het zaadvocht
met de spermacellen vlak voor de
zaaduitstorting.
- Een knapzak voor de langere reis tot
boven in de eileiders, die de
spermacellen gaan ondernemen.
Opdracht 5:
- Kleur de zaadblaasjes groen
Boven welk orgaan bevinden de zaadblaasjes
zich?
.................................................................................................
6
De prostaat heeft een dubbele functie:
- Rol van verkeersagent: urinetoevoer afsluiten bij nakende
zaaduitstorting.
- Vloeistofafscheidende klier die de spermacellen activeert en
beschermt. Hierdoor beginnen de spermacellen te bewegen en
kunnen ze overleven in de zure omgeving van de vagina.
Opdracht 6:
- Kleur de prostaat op de vorige afbeelding rood.
- Kleur de prostaat op de afbeelding rood.
Tussen welke twee organen vinden we de prostaat
terug?
................................................................
-
Spermacellen
Zaadvocht
(uit……………………………………………………..)
Voedingsvloeistof
(uit……………………………………………………..)
Activerende en beschermende stof
(uit……………………………………………………..)
……………………………
Bij elke zaaduitstorting worden 2 tot 6 ml sperma naar buiten gestuwd.
Hierin zitten zo’n 20 tot 60 miljoen spermatozoïden.
De spermacellen verdragen geen temperatuur boven de 35°C. De
teelballen zitten in het scrotum, buiten het lichaam omdat de
lichaamstemperatuur van 37°C te hoog is voor een optimaal functioneren
van de spermatogenese.
(= .............................................................................................
................................................................................................. )
Het dragen van spannende broeken, hoge koorts of hete baden kunnen
daarom leiden tot een tijdelijke, sterk verminderde vruchtbaarheid.
7
We weten al dat er testosteron wordt geproduceerd door
de cellen van Leydig, maar vanwaar komt de impuls om
dit hormoon aan te maken?
In de hypofyse is er een productie van de hormonen:
- FSH (follikelstimulerend hormoon)
- LH (lutheïniserend hormoon)
Deze hormonen brengen uiteindelijk de spermatogenese op gang.
Opdracht 7:
- Kleur de hypofyse groen
Onder impuls van LH:
- cellen van Leydig in de teelballen starten de aanmaak van
testosteron.
- Hierdoor komen de secundaire geslachtskenmerken (beharing,
brede schouders,…) tot ontwikkeling.
- Nog geen vorming van spermatozoïden. (testosteron kan zich niet
vasthechten aan de cellen van de zaadkanaaltjes, zonder hulp van
speciale bindingseiwitten.)
Onder impuls van FSH:
- Cellen van Sertoli zorgen voor de aanmaak van bindingseiwitten.
- Hierdoor kan testosteron de spermatogenese in de zaadkanaaltjes
opstarten.
- Jongen is nu in vruchtbare periode. (Vorming spermatozoïden is
geen cyclisch gebeuren: ze worden permanent gevormd van
puberteit tot op hoge leeftijd.)
8
b. De werking van het vrouwelijk voortplantingsorgaan.
9