de ontwikkeling van de vaartkom tot creatieve long van

DE ONT WIKKELING VAN DE VAARTKOM TOT
CREATIE VE LONG VAN LEUVEN & VL AANDEREN
RUIMTE VOOR CREATIVITEIT IN DE STAD
Leuven gonst van de creatieve en artistieke bedrijvigheid. Meer
nog: Leuven heeft meer dan ooit het potentieel om uit te groeien
tot een culturele en creatieve stad met internationale uitstraling.
Samen met de sector willen we dit waarmaken. Onder impuls van
Leuven MindGate Creativity verenigen de creatieve ondernemers
en culturele spelers zich tot een sterke community.
Vanuit de creatieve en culturele sector klinkt één vraag steeds
luider: de vraag naar fysieke ruimte om werkingen op te starten,
te laten groeien, te verstevigen en uit te breiden. Vaartopia wil
hierop een antwoord zijn. We willen onder andere ontwerpers,
kunstenaars, communicatiemensen, ICT’ers, ambachtslui, en ook
ondernemende jongeren betaalbare ruimte bieden. Zij moeten in
Leuven hun plek kunnen vinden, want creativiteit heeft een niet te
onderschatten, positieve impact op de levenskwaliteit in de stad.
NIEUWE STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE VAARTKOM
De stadsvernieuwing van de Vaartkom voltrekt zich al enkele
jaren aan een indrukwekkend tempo. De fysieke ruimte krijgt
een enorme boost. Projectontwikkelaars vullen een groot deel
van de behoeften in: ruimte voor woningen, studentenkamers en
grootschalige handel.
Daarnaast leggen enkele creatieve en culturele spelers de basis
van een nieuwe dynamiek. Kleine en grote ingrepen in de openbare
ruimte versterken dit stedelijke leven. De Vaartkom ontwikkelt een
heel eigen karakter waarin ontmoeting, creativiteit en vernieuwing
centraal staan. Deze dynamiek willen we erkennen en versterken.
Want ze heeft de potentie om van de Vaartkom ook echt een
bruisende stadswijk te maken, dé creatieve hub van Vlaanderen.
VOORWOORD
MOHA MED RIDOUA NI
schepen van economie en voorzitter
Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Leuven
© Debby Termonia
De realisatie van de ambitie die we Vaartopia noemen zal enkel
mogelijk worden in samenwerking met velen. Stad, universiteit,
creatieve spelers en bedrijven, inwoners. Het belooft een boeiend
traject te worden.
DE VAARTKOM
CREATIEVE LONG VAN LEUVEN
VAARTOPIA
Vaartopia is een bijzonder stadsproject. Het biedt in de Vaartkom meer fysieke
ruimte voor spelers uit de creatieve en culturele sector. Enerzijds krijgt deze
jonge en dynamische sector hierdoor de plaats om zich optimaal te ontwikkelen.
Anderzijds is dit een unieke kans om de Vaartkom te laten uitgroeien tot een
levendig deel van het stadscentrum.
© Karel Duerinckx
De Vaartkom zal uitgroeien tot de creatieve long van
Leuven. Zoals een grote groene ruimte zorgt voor zuurstof
(letterlijk) in de stad, pompt een creatieve long zuurstof
(figuurlijk) in de samenleving: zuurstof voor stedelijke
vernieuwing, actief burgerschap en creativiteit.
Op die manier creëert de Vaartkom een vibe die tot
ver buiten de stadsgrenzen voelbaar is, een sfeer voor
vrijhavens en broedplekken, voor experiment en innovatie,
voor ontmoeting en inspiratie. Vaartopia maakt van de
Vaartkom een plek met een heel eigen karakter die (ook
internationaal) het verschil maakt.
DE KIEM IS GELEGD
Een aantal lopende en gerealiseerde projecten vormen de
kiem van Vaartopia: het kunstencentrum OPEK, de creatieve
hub De Hoorn, de tijdelijke ateliers van Cas-co, woonboten
voor jeugdhuizen, architecten en productiehuizen, de
Vaartopia is meer dan het voorzien van ruimte voor kunstenaars en de creatieve
economie in Leuven. Het geeft Leuven ook een soort van nieuwstedelijkheid die je
verwacht in steden als Berlijn, Barcelona of Kopenhagen en die Leuven
– als stad in beweging – in volle vaart de 21ste eeuw inloodst.
Piet Forger, directeur cultuur stad Leuven & Marc Bauwens, directeur AGSL
tijdelijke inrichting van publieke ruimtes Sluispark en het
plein voor OPEK … Het stadsproject Vaartopia versterkt de
impact die deze plekken nu al hebben.
Vaartopia geeft een nieuwe dimensie aan de
totale herontwikkeling van de Vaartkom: een
grootschalig stadsvernieuwingsproject waarbij
ruim 30 hectare voormalig industrieel gebied
wordt getransformeerd tot een gemengd
stedelijk gebied. Creatieven waren van oudsher
aangetrokken tot de Vaartkom door het
karakter van de industriële mastodonten, de
sfeer, de ziel en de historiek van het gebied.
In dat opzicht is de Vaartkom een logische
keuze om een creatieve ontwikkelingspool
uit te bouwen. De strategische ligging (de
nabijheid van de binnenstad en de goede
bereikbaarheid) is een extra troef.
DE VAARTKOM
OP EEN
RUIMTELIJK
KANTELPUNT
De sterke concentratie van plekken
en gebouwen zorgt voor een ruimtelijk
samenhangend, zichtbaar geheel. Toch
is er een tweedeling te merken. Langs de
noordoever van de vaart zijn al heel wat
deelprojecten ontwikkeld, veelal voor wonen en
handel. Langs de zuidoever wacht een groot
deel van het beeldbepalend, te behouden
industrieel patrimonium op initiatief. Elk op
hun manier hebben deze locaties de potentie
om in een tijdelijke of definitieve invulling bij te
dragen aan de nieuwe stedelijke dynamiek.
De juiste verbinding leggen tussen ruimtevraag
en ruimteaanbod is een belangrijk onderdeel
van Vaartopia. Cruciaal daarbij is de
ontwikkeling van een inventaris van alle
gebouwen met creatief potentieel in de
Vaartkom. Op basis daarvan kan worden
onderzocht wat de mogelijkheden zijn.
Het inzetten op zowel tijdelijk gebruik als
definitieve transformatie en herbestemming
zorgt voor flexibiliteit en betaalbaarheid.
Tijdelijk gebruik zorgt ook dat nieuwe
opportuniteiten gaandeweg ontdekt kunnen
worden en inspiratie verder kan opborrelen.
Door ruimtes multifunctioneel beschikbaar te stellen, ontstaat er tussen de
verschillende functies een boeiende uitwisseling van gebruikers en publieken. Dit soort
van vloeibaarheid tussen de creatieve plekken in de Vaartkom is van groot belang.
© ViRiX
Dirk De Lathauwer, dans- en theatergezelschap fABULEUS
© Miss Miyagi
CLUSTER VAN GEBOUWEN
EN OPENBARE RUIMTE
12
13
14
2
1
9
10
4
5
3
11
7
6
Elk op hun manier hebben
deze locaties in de Vaartkom
de potentie om in een tijdelijke
of definitieve invulling bij te dragen
aan de nieuwe stedelijke dynamiek.
8
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Vaartopia legt de focus op het realiseren van ruimte voor een mix van functies:
culturele en artistieke functies en creatieve economie, maar ook voor sociale
functies. De nog te (her)ontwikkelen infrastructuur in de Vaartkom biedt
mogelijkheden voor verschillende concrete invullingen, bijvoorbeeld: kunsthuizen,
kunstgezelschappen, kunstenaars, kunstenaarscollectieven, kunstonderwijs,
opnamestudio’s, repetitieruimtes, galerijen, eventruimtes, kantoren voor starters,
kleine en grote creatieve bedrijven, productiehuizen, architectenbureaus, designers,
gameontwikkelaars, co-workingspaces, ateliers voor ambachten, conceptstores, pop-ups, sociaal-artistieke werkingen, buurtwerking, jongerenwerking …
MIX VAN ARTISTIEKE,
CREATIEVE, ECONOMISCHE
& SOCIALE FUNCTIES
De openbare en gedeelde ruimte in de Vaartkom spelen
als ontmoetingsplek een belangrijke rol in het project
Vaartopia. Het zijn niet alleen plekken waar bewoners
en gebruikers van de buurt elkaar ontmoeten. Ook de
verschillende functies en invullingen kruisen elkaar daar.
Het zijn plekken die uitnodigen tot informeel netwerken en
waar de basis van nieuwe samenwerkingen wordt gelegd.
Het is van het grootste belang dat Vaartopia inzet op functies
voor alle lagen van de bevolking, zodat het een belangrijke
sociale hefboom vormt. Het is ook de bedoeling om
initiatieven die van onderuit groeien kansen te geven. Door
de ligging van de Vaartkom kunnen we zowel inhoudelijk als
ruimtelijk stevige linken leggen met de omliggende buurten
(Sint-Maartensdal, Valkerijbuurt, Ridderbuurt, Wilsele-Dorp ...)
en bij uitbreiding met de hele stad.
Door onder andere sociaal-culturele invullingen, bottom-up initiatieven en aandacht
om de beoogde mix van functies te realiseren.
Denise Vandevoort, schepen van cultuur
© Debby Termonia
voor meer kwetsbare groepen zorgen we ervoor dat Vaartopia ingebed is in de
maatschappelijke context. Voor het welslagen van Vaartopia is het dan ook cruciaal
Ons Leuvens hoofdkwartier, een boot op de vaart, moet een inspirerende plek zijn, op een
locatie met een ziel. We volgen de ontwikkeling van de Vaartkom op de voet, want het is
een buurt waar onze creativiteit aangewakkerd wordt. En bovendien: ons hart ligt daar.
Elke Neuville, productiehuis De chinezen
‘Ruimte’ is een belangrijk thema
binnen Leuven MindGate. De
eerste twee domeinen kennen
een concentratie op campussen
aan de stadsrand. Voor ‘Health’
is dit op Gasthuisberg en
Arenberg, voor ‘High-Tech’ op
Arenberg en Researchpark
Haasrode. Door in de Vaartkom
een cluster van gebouwen
en openbare ruimte te laten
uitgroeien tot een creatieve
long, krijgt ook de ‘Creativity’pijler van Leuven MindGate een
duidelijk epicentrum vanwaar
het de hele sector kan inspireren.
De keuze om spelers uit de
creatieve en culturele sector
aan te trekken om het stadsdeel
meer en ander leven in te
blazen is dus geen doel op zich,
maar maakt deel uit van een
strategisch beleid.
© Ellen Haesevoets
EPICENTRUM
VAN LEUVEN
MINDGATE
CREATIVITY
Leuven MindGate stimuleert
de economische groei in de
regio door samenwerking en
innovatie mogelijk te maken
op het kruispunt van drie
domeinen: ‘Health, High-Tech
& Creativity’. Leuven MindGate
spitst zich toe op het faciliteren
van de synergieën tussen deze
domeinen en op gezamenlijke
internationale branding, maar
ondersteunt ook de groei en
ontwikkeling van de jonge en
dynamische sector van creatieve
en culturele spelers.
niet om een heterogene mix van functies en invullingen te genereren en de
gewenste stedelijke dynamiek tot stand te brengen. Om meer kansen te creëren
voor echte stedelijkheid en meer ruimte te bieden voor creativiteit zullen de stad
Leuven, het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Leuven (AGSL), de
eigenaars en de gebruikers zeer nauw samenwerken. Vaartopia maakt daarom
gebruik van verschillende ontwikkelingsmechanismen, instrumenten en strategieën.
1. Het behoud en de versterking van een strategische
grondpositie door de stad Leuven en het AGSL.
2. Het maximaal engageren van eigenaars en gebruikers (co-productie).
3. Het actief samenbrengen en cureren van complementaire invullingen (matchmaking).
4. De coördinatie daarvan met een masterplan en een © Debby Termonia
CO-PRODUCTIE TUSSEN STAD
EIGENAARS & EINDGEBRUIKERS
De klassieke planningsinstrumenten en traditionele ontwikkelingsformules voldoen
divers team dat actief inzet op tijdelijk gebruik en
uitgaat van een gefaseerde ontwikkeling.
5. Het verder bouwen op bestaande initiatieven en het ondersteunen van lokale socio-culturele organisaties en creatieven (capacity-building).
6. Het actief ondersteunen van nieuwe bottom-up initiatieven.
7. Het gebruik maken van de positieve impuls die het verplicht hergebruik van bestaande gebouwen en tijdelijke experimenten hebben op de stedelijke dynamiek.
Stadsprojecten als Vaartopia vertrekken niet van een zuiver ruimtelijke uitdaging. Het
inhoudelijke project en het vastgoedproject zijn van bij de start met elkaar verweven.
Eindgebruikers worden meteen betrokken. Dit zorgt voor een groter draagvlak, méér
integratie en méér creatieve oplossingen die zorgen voor een unieker karakter.
Miss Miyagi
W W W.L E U V E N M I N D GAT E .B E