Schoonheid

Schoonheid aan de Maas
10 april 2008
Steven de Groot
[email protected]
IVA
&
Genootschap te bevordering van schoonheid in organisaties
© IVA
Agenda
• Functionaliteit en esthetiek
• Over organisaties
• Schoonheid in organisaties
• Schoonheid in de gemeentelijke organisatie
© IVA
Productontwerp
hoge
esthetische waarde
hoge
functionaliteit
lage
functionaliteit
© IVA
lage
esthetische waarde
Organisatieontwerp
hoge
esthetische waarde
Esthetiek in organisaties
?
lage
functionaliteit
De ergonomische organisatie
Winst
hoge
functionaliteit
Efficiency
Aandeelhouderswaarde
Ziekteverzuim
Mean & lean
Productiviteit
© IVA
lage
esthetische waarde
Planning & control
Verwonderingen
• Waarom hebben oog voor schoonheid, maar niet
tijdens ons werk?
• Wat is schoonheid?
• Wat is schoonheid in organisaties?
• Wat levert werken aan schoonheid op?
• Hoe maken we onze organisaties
mooier?
© IVA
Focus in organisaties ….
• Winst / maatschappelijke prestaties
• Efficiency
• Kosten
• Meer en meer
• Aandeelhouders
• Mens als middel
© IVA
Ontwikkeling van organisaties
De
efficiënte
organisa
tie
(> 1960)
Markteis
:
prijs
De
kwalitei
tsorganis
atie
(>
1970)
Markt
eis:
prijs
kwalitei
t
De
flexibele
organisati
e
(> 1980)
Markteis
:
prijs
kwaliteit
keuze/lev
ertijd
De
innov
atiev
e
orga
nisati
e
(>
1990
)
Markteis:
prijs
kwaliteit
De
esthetisc
he
organisa
tie
(> 2000)
Markteis:
+
waarde
verantw
oord
emotie
Perform
ance
criteria:
efficienc
y
© IVA
Perfor
mance
criteria:
efficien
cy
Performa
nce
criteria:
efficiency
kwaliteit
flexibilite
keuz
e/lev
ertijd
uniek
heid
Medew.
eis:
waarde
zingevin
Ontwikkeling publieke organisaties
zelfregulering, reframing
fragmentatie, chaos
ZACHT
I
N
T
E
R
N
Mensgericht
informeel, waarden, bottom-up
praters: stimuleren/samenbrengen
Omgevingsgericht
informatie, vraag, dienend
denkers: vernieuwen/verkennen
Organisatiegericht
formeel, normen, top-down
bewakers: beheersen/regelen
Resultaatgericht
doelen, aanbod markt
doeners: koers bepalen/presteren
E
X
T
E
R
N
HARD
frames, fixatie
Op basis van Aardema (2007) en Bolman & Deal (1991)
© IVA
onderhandeling, eigen belang
Naar een nieuwe mooie tijd
• Angelsaksisch denken => Rijnlands denken
• Werk-gever => amuseur
• Bedrijfseconomische waarde => esthetische waarde en
amusementswaarde (waarden zijn letterlijk zaken waar wij
waarde aan hechten, die zaken die richting geven aan wat wij doen en denken)
• Managers => vakmensen op de vloer (vakmanschap)
• Effectiviteit => ‘mooie dingen doen’ (schoonheidsproductie)
voor afnemer én maker
• Efficiency => ‘mooi en lekker werken’ (productieschoonheid)
© IVA
Perspectieven
Goede
ethische normatieve kijk
Wijsheid
Kracht
Schoonheid
Ware
cognitief objectiverende kijk
© IVA
Schone
expressieve en impressieve kijk
We hebben behoefte aan schoonheid
Behoeften
© IVA
Eerste vertaling naar
schoonheid in organisaties
Voedsel: honger en dorst bevredigen
Salaris
Veiligheid: bescherming tegen weer,
wind en vijanden
Veilige werkplek
Ergens sociaal bijhoren: familie, stam,
dorp, kerk
‘Lid ‘zijn van een organisatie
(gebonden en verbonden medewerker,
trots op de organisatie
Liefde, erkenning, zelfontplooiing en
kennis: rol, status, onderwijs
Erkenning voor werkzaamheden,
taakverrijking, promotie, vak- en
competentie-ontwikkeling
Esthetische behoefte:
schoonheid, aangename en boeiende
ordening, decoratie
Mooi kantoor?
Mooie boeiende mensen?
Mooie huisstijl?
Mooie producten en diensten?
Mooi voortbrengingsproces?
Vraagstelling
‘Op een goede wijze goede dingen doen’
efficiency x effectiviteit
versus
‘Op een mooie wijze mooie dingen doen’
productieschoonheid x schoonheidsproductie
© IVA
Over schoonheid
‘Schoonheid is het doel van alle wording en het
enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead
‘Wat schoon is, is ook geliefd, en wat niet schoon is,
is ook niet geliefd’
– Theogonis (6de-5de eeuw v.Chr.).
© IVA
Wat is schoonheid?
spannend
eenvoudig
nieuw / innovatief
authentiek
Schoonheid:
uitdagend
- persoonsgebonden
- subjectief
- persoonlijk vermogen
- gradueel
harmonieus / balans
vreemd / apart
herhaling / ritme
afwijkend / contrast
zuiver
symmetrisch
© IVA
Kenmerken van schoonheid
Esthetische sensitiviteit:
• Robuust:aandachtig blijven bij waarnemen van
schoonheid
• Breedte: herkennen van schoonheid bij breed scala van
materiële producten en immateriële processen
• Scherpte: waarnemen van nuanceverschillen
• Tolerantie voor naïviteit en complexiteit: herkennen
eenvoud in eenvoudige én complexe producten en
processen
Weggeman, 2003
© IVA
Wat vindt u
uw mooiste bezit?
uw mooiste belevenis / herinnering?
uw mooiste ontmoeting?
uw mooiste dag?
de mooiste ruimte in uw huis?
uw mooiste mens?
het mooiste kunstwerk?
uw mooiste resultaat?
© IVA
en in uw organisatie?
Eerste perceptie bij schoonheid in organisaties
Mooie organisaties => organisaties die (belangeloos)
bijdragen aan de samenleving
Schoonheid in organisaties => schoonheid van
processen, samenwerking, inrichting
Schoonheid in organisaties => werken op een manier die
schoonheid in zich draagt en die gericht is
om schoonheid voort te brengen’
(Ted Brandsen, artistiek leider van Het Nationale Ballet)
© IVA
De esthetische organisatie
‘De menselijke soort realiseert haar hoogste potentieel
als mensen samen aandachtig schoonheid produceren;
dat impliceert het realiseren van een collectieve ambitie
waarvan het resultaat vele anderen ontroert’
Weggeman, 2003
© IVA
Schoonheidniveaus 1
1. in medewerkers: esthetische sensitiviteit,
gewetensvolheid, zelfinzicht
(met name over de eigen bekwaamheden),
leervermogen en samenwerken
2. in organisatieaspecten: managementstijl, visie
cultuur, middelen (fysieke inrichting & vormgeving),
processen en het resultaat hiervan,
de producten & diensten
3. schoonheidsimago
© IVA
Schoonheidniveaus 2
Bijdrage aan
people & planet
Vormgeving logo,
werkplek & gebouw
Uitingen
(PR,
homepage,
sponsoring)
© IVA
Samenwerking
Verscheidenheid
& leerklimaat
in
(flow)
verbondenheid
Esthetiek
verhogende
Rituelen
competenties
ORGANISATIE
Ideeën,
MENS
Vakmanschap
creativiteit
en
Collectiviteit
Inspirerend
innovatie
van missie,
leiderschap
identiteit en
doelen
ProductieSchoonheidsschoonheid
productie
IMAGO
‘Mooie
werkgever’
Schoonheid als individuele waarde
• Conceptuele vermogens: leervermogen,
verbeeldingskracht / creativiteit, esthetische
sensitiviteit
• Operationele vermogens: mondelinge
uitdrukkingsvaardigheid, organisatievermogen
• Relationele vermogens: inlevingsvermogen,
luisteren, samenwerken, sociabiliteit
• Persoonlijke vermogens: enthousiasmeren,
gewetensvolheid, kwaliteitsbewustzijn, loyaliteit,
zelfinzicht
© IVA
Strategieën voor schoonheid
OUTPUT
Lelijk
Mooi
Lelijk
Lelijke organisatie
Kunstfabriek
(schoonheidsproductie)
THROUGHPUT
Mooi
© IVA
Operatieteam
Kunstgroep
(productieschoonheid)
(schoonheidsproductie
én
productieschoonheid)
Wat vindt u
uw mooiste belevenis op uw werk?
uw mooiste herinnering aan uw werk?
uw mooiste ontmoeting tijdens uw werk?
uw mooiste dag op uw werk?
de mooiste ruimte in uw organisatie?
uw mooiste collega?
het mooiste kunstwerk op uw werk?
uw mooiste werkresultaat?
© IVA
Schoonheid in organisaties =
De betekenis van schoonheid voor de organisatie is
gebaseerd op de waarden van de organisatie en
deze zijn consequent doorvertaald naar de
competenties en het gedrag van medewerkers, de
organisatieaspecten (fysieke en mentale) en de te
leveren producten & diensten en het imago.
Schoonheid in organisatie =
schoonheidsproductie X productieschoonheid
© IVA
Mooie school
• Getalenteerde en inspirerende docenten
• Hechte team
• Prettig gebouw & inrichting
• Mooie onderwijsvisie
• ‘Daar waar mooie dingen ontstaan en gebeuren in de
klas’
© IVA
Wat levert schoonheid op 1?
‘De esthetische schoonheid brokkelt af onder invloed
van het analyserend begrijpen’ - Hegel
Schoonheidskapitaal of esthetisch kapitaal is het
vermogen om te schoonheid te beleven en esthetische
waarde te creëren die voorbijgaat aan economische en
sociale dimensies
Is schoonheid om schoonheid niet genoeg?
© IVA
Wat levert schoonheid op 2?
• Mooie processen, mooie output, mooi imago
• Goed werkgeverschap versus mooi werkgeverschap
• Goed werkgeverschap levert geld en med.tevredenheid
op
• MVO levert aandeelhouderswaarde en hoger
bedrijfseconomisch rendement
• Maar ook: trots, betrokkenheid en verhoging van
productiviteit bij medewerkers
© IVA
Leren van MVO: overeenkomsten
• beiden starten met een waarden-oriëntatie en hebben
gevolgen voor het denken en handelen van de
medewerkers, de spelregels binnen de organisatie en
leiderschap
• beiden streven sociale en ecologische (MVO wat
sterker) doelen na
• beiden achten mensontwikkeling belangrijk (people)
• beiden willen bijdragen aan de maatschappij (planet)
© IVA
Leren van MVO: verschillen
• EVO streeft ook een cultureel belang na (eigenheid,
schoonheid en contrast) en geen of veel minder een
bedrijfseconomisch belang
(schoonheid om schoonheid)
• EVO richt zich ook op de fysieke inrichting en
vormgeving van de organisatie en de werkplek
• EVO hanteert geen normen, meetsystemen en
verantwoordingsplicht
• EVO doet een sterk beroep op de esthetische beleving
door medewerkers en afnemers;
esthetische sensitiviteit is een voorwaarde
© IVA
Stappenplan EVO:
Organisation Beauty Programm
7. Communiceren
1. Extern oriënteren:
schoonheid als waarde
6. Werken aan schoonheid
2. Intern oriënteren:
schoonheid als waarde
Organisation
Beauty
Programm
5. Opzetten monitoringsen meetsysteem: de
schoonheidsnorm
3. Spiegelen: hoe mooi
zijn we?
4. Opstellen strategie:
schoonheidsproductie en/of
productieschoonheid
© IVA
Schoonheid als organisatiewaarde
Waardendiscussie over:
• breder: schoonheid respecteren, rekening houdend
met meer perspectieven & alternatieven;
• dieper: rekening houdend met verleden en
gevolgen op de lange termijn;
• rijker: zich beslissen op basis van argumenten
• beter verdedigbaar: baserend op argumenten zodat
het nadelen beter bestand zijn tegen kritiek
(Cramer et al. 2005).
© IVA
Spiegelen: gradaties van schoonheid
Hoe mooi vind ik:
- de kwaliteiten van onze medewerkers
- de missie van mijn organisatie
- mijn werkplek en inrichting
- onze producten / diensten
- onze processen
- de samenwerking in onze organisatie
- de dialoog met belanghebbenden
- de wijze waarop wij door het MT worden behandeld
© IVA
mooi ------------------------------- lelijk
De draaideur tot de schoonheid
-
Schoonheid
buiten de organisatie
kunst
belangeloos / functieloos
gefinancierd
concreet / zichtbaar
In/uitgan
g van
de
organisatie
-
-
© IVA
Schoonheid
binnen de organisatie
mens, processen &
inrichting
samenwerking &
persoonsontwikkeling
producten en diensten
imago
maatschappelijke
bijdrage
kostenpost /
rendementsvraag
diffuus / onzichtbaar
Tenslotte: Hoe mooi is uw organisatie?
‘Schoonheid is het doel van alle wording
en het enige dat zichzelf rechtvaardigt’ – Whitehead
Meer informatie / scans op:
www.schoonheidinorganisaties.nl
Genootschap ter bevordering van schoonheid in
organisaties
© IVA
Steven de Groot, onderzoeker (IVA) /
organisatievormgever
[email protected]