Periodiek systeem van de elementen

18 (o)
1 (la)
He
H
Waterstof
o
o
o
o
V
Periodiek
systeem van
de elementen
1
Raketbrandstof
vetharding
brandstofcel
bleekmiddel, olie
ammoniak, water
2 (lla)
Li
Lithium
3
v telescooplens
o batterij (gsm)
+ vliegtuigonderdelen
v smeermiddeladditief
v geneesmiddel
Natrium
11
+ wegverlichting
v wasmiddel, ontstopper
v keukenzout, soda, glas
v airbag, bakpoeder
v cosmetica, zeep
Magnesium
12
o lichtkogel
+ velg, vliegtuig, racefiets
v vuurvaste steen
v turnpoeder
v pigment, vulstof
3 (lllb)
K
Kalium
19
v kunstmest
v glas, lens
v lucifer, buskruit
v zuurstofmasker
v dieetzout
Calcium
20
Rubidium
37
Strontium
Cs
Cesium
55
o foto-elektrische cel
o gammabestralingsbron
o atoomklok
o infraroodlamp
o stuurraketbrandstof
38
Barium
56
Yttrium
39
Lanthaan
57
o medische toepassingen
88
Actinium
o vloeistofniveaumeting
89
Vanadium
Zirkonium
23
+ constructiemateriaal
+ gereedschap, veer
+ straalmotor
v aangroeiwerende verf
tegen algen
v kat. zwavelzuurber.
40
72
gasvormig
Kwik
80
vloeibaar
Chroom
Niobium
41
73
43
Molybdeen
Goud
vast (het element komt
niet in de natuur voor;
het wordt kunstmatig bereid)
24
8 (VlII)
B
bold
Mn
Mangaan
+
+
+
v
v
v
42
25
staal railwissel
gereedschap, wielas
kluis
batterij, meststof
glas, zwart pigment
oxydatiemiddel
IJzer
+
+
+
v
v
Technetium
43
1
enkelvoudige stof
2
legering
3
samengestelde stof (verbinding)
4
afgebeelde toepassing
v
v
v
v
5
hittebestendig glas
oogontsmetter
wasmiddel
vuurwerk
Aluminium
Ruthenium
+
+
+
+
+
v
75
44
autobougie
elektrisch contat
weerstandsdraag
spindop
sieraden, katalysator
geneesmiddel
Rhodium
Nikkel
o
+
+
+
v
v
45
projectorspiegel
printplaat (gsm)
sieraden
kat. uitlaatgas
vliegtuigbougie
katalysator
Iridium
Palladium
77
46
kat. uitlaatgas
dehydrogenatie
brandstofcellen
tandheelkunde: kroon
onrust horloge, sieraden
printplaat (gsm)
Koper
13
Zilver
Platina
78
Goud
Cadmium
48
+ sprinkler
+ kernreact. regelstaaf
v lichtmeter
v pigment: email, keramiek,
olieverf
79
Kwik
Gadolinium Gd 64
Terbium Tb
+
v
v
+
v
v röntgenscherm
v fluorescentielamp
v laser
Neodymium Nd 60
Promethium Pm61
Samarium Sm 62
Europium Eu
+ permanente magneet
v brillenglaskleuring
v condensator keramiek
v glas: lens, laser
v nucleaire batterij
v diktemeting
v astronomie
o
+
+
v
v
+ neutronenvanger
v kwiklamp
v röntgenscherm
v tandheelkunde
Americium Am 95
Curium Cm
o
v
v
v
v
o stralingsbron
Gallium
Stikstof
Si
Silicium
O
7
14
Zuurstof
8
o verbrandingsproces
o staalbereiding
o ademhaling
o waterzuivering, ozon
v zand, water, cement
F
Fosfor
15
o vuurwerk
v kunstmest, wc-reiniger
v tandpasta, voedingszuur
v antioxidant, emulgator
v smeermiddeladditief
Fluor
9
Ne
S
Zwavel
16
Cl
Chloor
17
o waterontsmetting
v bleekmiddel, zoutzuur
v kunststof (pvc)
v droogkuis
v geneesmiddelen
o vuurwerk, buskruit
o vulkanisatie rubber
v kunstmest, zwavelzuur
v conserveringsmiddel
v haarverzorging
Neon
10
o reclameverlichting
o lasser, tv-buis
o streepjescodelezer
o elektronenflitser
o koelvloeistof
v desinfectiemiddel
v tandpasta
v etsmiddel glas
v anti-aanbaklaag
v bereiding aluminium
P
80
31
Ge
Germanium
Indium
49
o zonnecel
+ soldeer, glijlager
+ lagers F1-motor
v glascoating
v onderzoek: bloed, long
Arseen
o
v
v
v
v
Tin
50
o prod. spiegelglas
+ soldeer, munten
+ siervoorwerp, brons
+ orgelpijp
v melkglas, email
81
As
Lood
o
+
+
v
Antimoon
Dysprosium Dy 66
Holmium Ho
51
82
Seleen
34
o belichtingsmeter
o kopieerapparaat
v infraroodoptiek
v glaskleuring
v antiroosshampoo
Ar
Argon
o
o
o
o
o
18
gloeilampvulling
tl-buis
geigerteller, laser
beschermgas lassen
gaschromatografie
83
Broom
35
Telluur
52
Jood
53
o jodiumtinctuur
o bestraling schildklier
o halogeenlamp
v röntgendiagnostiek
v zout, strumavoorkoming
Po
Polonium
84
Krypton
I
Astaat
36
Xe
Xenon
85
54
o uv-lamp, zonnebank
o autolampen
o projectielamp
o elektronenflitser
v UV-laser
At
o nucleaire batterij
(ruimtevaart)
o neutronenbron
+ smeltveiligheid
+ sprinkler, jachthagel
v glas, keramiek
v brandwondwindsel
v cosmetica,
pharmaceutica
Kr
o gloeibuis, tl-buis
o zoeklicht, flitslamp
o lektestgas
o standaard golflengte
v uv-laser
Te
Bi
Bismut
Br
v haarverzorging
v traangas
v vlamvertrager
v geneesmiddel
v fotopapier, film
o detonator
o bescherming acculood
+ draaistaal
+ weerstandsdraad
v vulkaniseren rubber
+ soldeer
+ loodaccu, glijlager
+ hagelkorrel
v brandvertrager
v infrarooddetector
stralingbescherming
dakbedekking, accu
soldeer, munitie
kristalglas
Se
Sb
Pb
v laag smeltend glas
v infrarooddetector
v hartspieronderzoek
v lens infraroodcamera
33
laserprinter
glas, laser
geneesmideel
lichgevende diode (led)
insecticide
Sn
Tl
Thallium
32
o infraroodoptica
o projectorreflector
o transistor, diode
+ zonnecellen
+ tandtechniek
In
Hg
o hoogtezon, spaarlamp
+ tandvulling
+ vuursteentje
+ permanente magneet
v koolboogzoeklicht
v keramiekkleuring
v glas lasbrillen
katalysator
laboratoriumkroes
glasgietvat, juwelen
tandheelkunde: kroon
tumorbehandeling
pacemaker
N
o cryochirurgie
o koelvloeistof
v ammoniak
v raketbrandstof
v kunstmest, springstof
o chip
o zonnecel
v gereedschap
v zand/glas, kwarts
v siliconenkit
o kwartsthermometer
v lichtgevende diode (led)
v TV- of PC-beeldscherm
v transistor, tumorzoeker
v infrarooddetector
Cd
o valutametaal
+ sieraden, medaille
+ elektrisch contact
+ tandheelkunde: kroon
v rheumabehandeling
Praseodymium Pr 59
o
o
+
+
+
+
47
30
beschermlaag metalen
batterij, dakgoot
auto-onderdelen
soldeertin
cosmetica, wit pigment
rubberbereiding
Au
o
+
+
+
+
katal. ammoniakber
vulpenpunt
kompasnaald
lager: klok, horloge
pacemaker
Zink
o
o
+
+
v
v
spiegel, batterij
electrodes
sieraden, bestek
meekleurende bril
medische beeldvorming
Pt
6
water- en luchtzuivering
autoband
diamant, potlood
nanotubes
kunststoffen, vezels
aardgas, benzine, olie
Ga
Zn
Ag
+ gloeidraad oven
+ ber. superbenzine
+ deklaag sieraden
+ anode röntgenbuis
+ thermokoppel
o laselektrode
o gloeidraad lamp, tv
+ pantser, granaat, kogel
+ straalpijp raket
v snij-, boorgereedschap
29
o draad, kabel, printplaat
+ brons: beel, medaille
+ munt, buis, kraan
+ pijp, scheepsschroef
+ (luid)klok, carillon
v waterzuivering
o
o
+
v
v
17 (Vlla)
12 (llb)
Cu
Pd
o
o
o
+
+
+
bestraling tumoren
injectienaald
standaardmeter
vulpenpunt
kompasnaald
28
katalysator
munten
melktank, tafelbestek
witgoud, smeltkroes
opslag van waterstofgas
vernikkelen, pigment
Ir
o
+
+
+
+
11 (lb)
Ni
Rh
o
+
+
+
+
o
76
27
bron van gammastralen
veiligheidsscheemes
permanente magneet
uitlaatkatalysator
pigment
oplaadbare batterijen
Os
Osmium
10 (VlII)
Kobalt
o
+
+
v
v
v
Koolstof
o
o
o
o
v
v
Al
Co
Ru
Re
Renium
26
machine, magneet
fiets, brug, auto, boot
conservenblik
waterzuivering
voeding
Tc
o stralingsbron voor
medisch onderzoek
o metaalbescherming
74
Fe
C
16 (Vla)
4
16
9 (VlII)
15
3
Boor
hoofdzakelijk in
de enkelvoudige stof
Zwavel
14 (IVa)
2
v
79
vast (het element
komt in de natuur voor)
7 (Vllb)
W
Wolfraam
+
hoofdzakelijk
in samengestelde
stoffen (verbindingen)
13 (lla)
1
o raam, deur, kozijn
o folie, tube, kabel, cd
o vuurwerk, drankblikje
+ auto, metro, vliegtuig
v waterzuivering
Mo
Ta
Tantaal
20
zowel in enkelvoudige
stof als in
de samengestelde stof
+ gloeidraad oven, grill
+ raketmotor, turbine
v vlamvertrager
v smeermiddel
v ontzwavelen olie
o condensator
+ vacuümbuisgloeidraad
+ snijgereedschap, raket
+ brilmontuur, prothese
v cameralens
11
Technetium
Cr
Nb
Hf
Hafnium
01
Natrium
o verchromen
+ roestvrijstaal
v radiodiagnostiek, leerlooien
v camouflageverf, laser
v gekleurd glas
+ snijgereedschap
+ pijpleiding
+ supermagneet
+ booglasstaaf
+ implantaten
o kernonderzeeër
o kernreactorregeling
o gasvanger vacuümbuis
v straalmotoren
v gereedschap
Ac
V
Zr
La
Ra
22
o splijtstofomhulsel
+ slaghoedje
v namaakdiamant
v vuurvaste bekleding
v zuurstofmeter
+ vuursteentje
+ waterstofopslag
+ batterij-elektrode
v kat. uitlaatgas, lens
v remmer aderverkalking
Radium
Titaan
+ warmtewisselaar, bril
+ vliegtuig, trein (tgv)
+ botbreukpen, prothese
+ geheugenmetaal
v pigment: verf, papier
+ turbinemotor
+ microgolf
v cameralens
v vuurvaste steen
v laser, radar (filter)
+ gasvanger radiobuis
v smeermiddel (additief)
v vul-, kleurstof papier
v vuurwerk, maagfoto
v pigment, glas
87
21
Helium
6 (Vlb)
Ti
Y
Ba
Fr
Francium
Scandium
Sr
v nucleaire batterij: boei,
weerstation
v meten hersenactiviteit
v lichtgevende verf
v vuurwerk, glasvezel
5 (Vb)
Sc
o lekdetector
+ ruimtevaartmateriaal
v zaadontkiemer
v lampen voor tv-prod.
+ baseballbat
Rb
o foto-elektrische cel
o gasvanger radiobuis
v hartspieronderzoek
v brandstofcel, hard glas
v controle bloedsomloop
4 (lVb)
Ca
o bereiden metalen
+ kabelmantel, accu
v kunstmest, strooizout
v krijt, gips, cement
v vulstof: papier, verf
Calcium
o Dmitri Ivanovich Mendelejev met de studie van
de tot dan bekende elementen. Hij deelde ze volgens
hun atoomnummer in en organiseerde ze op basis
van hun scheikundige eigenschappen.
De zogenaamde periodieke tabel van Mendelejev groeide
uit tot een universele referentie en werd in de loop van de
tijd uitgebreider naarmate er nieuwe, in het laboratorium
ontdekte elementen bijkwamen.
Mg
Toepassing als
26
2
o weerballon, zeppelin
o gas duikerfles
o lektestgas, laser
o beschermgas lassen
o koelmiddel/mri-scan
10_Ne_neon
IJzer
In 1869 startte de Russische scheikundige
4
o röntgenbuisvenster
+ vliegtuigremmen
+ golfclubs
+ (horloge)veer
+ vonkvrij gereedschap
Na
Voorkomen in de natuur
met enkele praktische toepassingen
Be
Beryllium
Helium
De enkelvoudige stof is
bij kamertemperatuur
Rn
Radon
86
o aardschokvoorspeller
Rutherfordium 104
Dubnium
105
Seaborgium
106
Bohrium
107
Hassium
108
Meitnerium
109
Darmstadtium 110
Roentgenium
111
112, 113, 114, 115, 116, 118
Cerium Ce
58
+ vuursteentje
+ uitlaatkatalysator
v polijstpoeder tv-glas
v koolbooglamp
v brandstofadditief
Thorium Th
o coating gloeidraad
v kernkweekmateriaal
v lenzenglas
v gloeikousje
v laboratoriumkroes
90
Protactinium Pa 91
Uraan U
o kernreactorbrandstof
o contragewicht
+ gyrokompas
v glaskleuring
92
Neptunium Np 93
kankerbehandeling
permanente magneet
neutronenvanger
maser (soort laser)
keramische condensator
Plutonium Pu
v nucleaire batterij:
ruimtevaart
v kernreactorbrandstof
94
63
stralingsbron
voor medisch onderzoek
kristalonderzoek
rookdetector
glasdiktemeting
neutronenbron
permanente magneet
röntegenbuis
computergeheugen
microgolfoven
contrastvloeistof
voor MRI-scan
96
65
Berkelium Bk 97
Californium Cf 98
67
Erbium Er
68
v laser
v glaskleuring
o IR-absorberend glas
+ vanadiumstaal
v glaskleuring
v laser
Einsteinium Es 99
Fermium Fm 100
Thulium Tm
69
Ytterbium Yb
70
Lutetium Lu
71
+ roestvrij staal
v transistor, diode
Mendelevium Md101
Nobelium No 102
Lawrencium Lr 103
www.agfa.com
Ag, Al Wat staat in
de periodieke tabel van de elementen?
Grafische en medische film, UV inkjet inkten
Grafische drukvoorbereiding, medische beeldvorming, elektronica-industrie
www.basf.be
C, H, O, N
Meststoffen, kunststoffen zoals polyurethaan en polyamide, acrylaten, glycolen en fijnchemicaliën
Bouw, automobiel, sport, persoonlijke verzorging, land- en tuinbouw, was- en schoonmaakmiddelen en verpakking
Aan de hand van iets meer dan 100 elementen hebben de natuur en de mens alles gecreëerd wat op onze planeet
bestaat, en dat doen zij nog steeds.
www.bayer.be
C, H, O, N
•Een scheikundig element is de verzameling van alle atomen met een gelijk aantal protonen en elektronen,
maar niet noodzakelijk hetzelfde aantal neutronen. Elk scheikundig element wordt aangeduid met een symbool
en een atoomnummer.
Kunststoffen
Bouw en automobielbouw, gezondheidssector (medische toepassingen), cd’s, dvd’s, computer,
elektriciteit, elektronica, sport en vrije tijd
•In elk van de 18 kolommen van de tabel staan de elementen met hetzelfde aantal elektronen in hun buitenste
elektronenschil. De elementen van eenzelfde groep – en dus van eenzelfde kolom – hebben dezelfde scheikundige
eigenschappen.
www.bpgeel.be
C, H, O
Gezuiverd tereftaalzuur, paraxyleen, smeermiddelen
PET, polyestervezels en -folie, verpakkingsmaterialen, smeeroliën alle sectoren
•De rijen in de tabel, ook perioden genoemd, staan voor het maximum aantal elektronenschillen van de atomen
die door minstens één elektron bezet worden.
www.evonik.com/antwerpen
C, H, O, N, Si
Deze drie zaken bepalen de elektronenopbouw van de elementen, dit wil zeggen het aantal en het soort schillen
die elektronen bevatten. De periodieke indeling van de elementen op basis van hun elektronenopbouw maakt
het mogelijk te voorspellen hoe hun eigenschappen zullen evolueren.
Speciaalchemicaliën
Producten voor o.a. dierenvoeding, automotive, coatings, cosmetica, plastics, groene energie en farma
www.indaver.be
C, H, O, N, Si
Nieuwe gevarenpictogrammen
Milieuveilig en duurzaam beheer van afvalstoffen. Focus op valorisatie van materialen en energie.
Op 20/01/2009 ging een nieuwe wetgeving1 in voege die o.a. de huidige pictogrammen, die de gevaren van chemische
producten aanduiden, wijzigt. Door de invoering van de nieuwe pictogrammen zullen wereldwijd dezelfde pictogrammen
gebruikt worden.
Geleidelijk aan zullen deze nieuwe pictogrammen zichtbaar worden op uw gebruikte chemische producten. De oranje
pictogrammen zullen geleidelijk aan verdwijnen en vervangen worden door de volgende gevarenpictogrammen:
www.ineos.be
C, H, O, Cl, Al, Ni, B, F
Ethyleen- en propyleenoxide en derivaten, polyethyleen, polypropyleen, polyvinylchloride, fenol, aceton, (poly)alfaolefinen
Detergenten, cosmetica, verf en inkt, textiel, polyester, kunststoffen, synthetische smeermiddelen, kabels en optische vezels
www.janssenpharmaceutica.be
C, H, O, N, S
Geneesmiddelen
Voor mensen, dieren en planten
ONTPLOFBAAR
Ontvlambaar
Oxiderend
Gassen onder druk
MILIEUGEVAARLIJK
ERNSTIG
GEZONHEIDSGEVAARLIJK
Giftig
Irriterend,
sensibiliserend, schadelijk
De Koninklijke Vlaamse Chemische Vereniging is de beroepvereniging van alle Vlaamse chemici.
De KVCV wil de brug slaan tussen onderwijs, industrie en maatschappij.
1. Verordening (EG) nr. 1272/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG en tot
wijziging van Verordening (EG) nr. 1907/2006 (Publicatieblad Nr. L 353 van 31/12/2008 blz. 0001 – 1355)
E | Ontplofbaar
F | Ontvlambaar
www.lanxess.be
Br, C, Cl, H, N, O, Si
Oude symbolen geleidelijk te verdwijnen (vanaf 1/12/2010 voor stoffen en vanaf 1/06/2015 voor mengsels)
F+ | Licht
ontvlambaar
www.kvcv.be
BIJTEND
Hightech kunststoffen, synthetische rubbers, halffabrikaten en chemische specialiteiten
Energiezuinige autobanden, lichtere voertuigen, waterzuiverende harsen, basiselementen voor farmacie en landbouw
www.proviron.com
C, H, N, S, Cl, O, Na
C | Oxiderend
N | Milieugevaarlijk
T+ | Zeer giftig
T | Vergiftig
I | Irriterend
Xn | Schadelijk
Niche weekmakers, speciale esters, water emulgatoren
Polymeer additieven, emulgatoren voor watergedragen systemen, veevoederadditieven, bio energie, functionele vloeistoffen
C | Bijtend
www.solvay.com
C, H, O, Cl
Chemie en life sciences in België
De chemische industrie en life science in België is een erg verscheiden sector met
uiteen­lopende activiteiten zoals organische en anorganische basischemie, farmacie,
biotechnologieën, producten voor de landbouw, verven, lijmen, cosmetica, detergenten,
of de kunststof- en rubberverwerkende industrie.
Aan de hand van uiteenlopende grondstoffen worden honderden basisproducten
vervaardigd en vervolgens verder bewerkt en verwerkt tot de duizenden producten
die wij dagelijks gebruiken: parfums, kledij, koelkasten, gsm’s, dashboards, ramen,
geneesmiddelen, vaccins, enz.
essenscia
Diamant Building
Auguste Reyerslaan 80
B-1030 Brussel
Tel. + 32 2 238 97 11
Fax + 32 2 231 13 01
[email protected]
www.essenscia.be
Belgische federatie van de chemische industrie
en van life sciences VZW
essenscia, de Belgische sectorfederatie van chemie en life sciences, vertegenwoordigt
en verdedigt de belangen van bijna 800 ondernemingen bij de federale en gewestelijke
overheden, de media en alle sociaal-economische partners in België.
De federatie ziet het als haar missie om de levenskwaliteit van alle mensen
te verbeteren. Onze wereld staat voor een aantal belangrijke uitdagingen op
het vlak van het gebruik van energie en natuurlijke grondstoffen, de voedselen watervoorziening, en de gezondheid van haar bevolking. Chemie en Life Sciences
zijn essentieel om een duurzame ontwikkeling van onze wereld te garanderen.
Ons innovatief onderzoek is cruciaal voor de ontwikkeling van nieuwe producten,
toepassingen en diensten. Onze sector is de sleutel voor een succesvolle toekomst
en een steeds betere levenskwaliteit voor iedereen.
Kunststoffen
Bouw & architectuur, chemische industrie, water & leefmilieu, elektriciteit & elektronica, glasindustrie,
onderhoudsproducten en hygiëne, verpakkingen, detergenten, enz…
met enkele praktische toepassingen
www.taminco.be
C, H, O, N, (S), (Si)
Amines & derivaten
Waterbehandeling, shampoos, detergenten, landbouw, elektronica, textiel, voeding, verf, olie en gas
www.tessenderlogroup.be
K, S, O, CI, Fe, N, Ca, Mg, P
Waterbehandelingsproducten, meststoffen, kunststofleidingsystemen
Water management, voeding – en landbouw, valorisatie van bio-reststromen
www.totalpetrochemicals.be
C, H
Polyethyleen, polypropyleen, polystyreen
Allerhande verpakkingen en voorwerpen, tuinmeubelen, auto-onderdelen, speelgoed, medische apparatuur,
water- en gasleidingen
Au, Ag, Pt, Pd, Rh, Co, Ge, Ni, Zn
www.umicore.be
Functionele materialen met focus op ‘schone’ technologieën
Uitlaatgaskatalysatoren voor wagens; materialen voor herlaadbare batterijen, zonnecellen en brandstofcellen;
materialen voor de bouwsector, elektronica, etc. ; recyclagediensten voor complexe afvalstromen
Chemische elementen
Hoofdproducten
Toepassingen
Verantwoordelijke uitgever Yves Verschueren | essenscia | Diamant Building, Auguste Reyerslaan 80, B-1030 Brussel