oproep aan het kabinet

OPROEP AAN HET KABINET
Februari 2009
Natuurlijke Klimaatbuffers in het Deltaprogramma
Wij, de coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers, roepen het kabinet op natuurlijke klimaatbuffers
een stevige plaats te geven in het Deltaprogramma.
Hierbij dragen wij bouwstenen aan voor de Deltawet, het Deltaprogramma en het Deltafonds.
Wij staan klaar om aan deze opgave onze bijdrage te leveren.
Zeven natuurorganisaties geven uitvoering aan Natuurlijke Klimaatbuffers. Deze coalitie voert
projecten uit, werkt verder aan het concept van klimaatbuffers en bereidt kansrijke initiatieven voor.
Natuurlijke klimaatbuffers leveren een grote bijdrage aan een klimaatbestendig Nederland. Door de
optimale inzet van natuurlijke processen kan ons land meebewegen met de gevolgen van een
veranderend klimaat. Natuurlijke klimaatbuffers combineren op de eerste plaats veiligheid en natuur.
Het zijn natuur- en waterrijke gebieden, waar mensen graag recreëren en wonen. Het langer
vasthouden van water heeft voordelen voor zowel stedelijk gebied, als voor de zoetwatervoorziening
en de natuur.
Wij vragen u de volgende onderwerpen in het Deltaprogramma uit te werken:
1. Verankeren van het motto: "Natuur waar het kan, techniek waar het moet"
2. Werken met gedifferentieerde veiligheidsniveaus
3. Regie voeren op hoog niveau
4. Versterken van de kustzone door zandsuppleties op ecologisch verantwoorde wijze
5. “Open armen" in de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta
6. Zoetwatervoorziening duurzaam en gespreid
7. Extra impuls natuurwinst bij Ruimte voor de Rivier
8. Verhoging grondwaterpeil in laagveengebieden en lage droogmakerijen
9. Herstel natuurlijke beken in zandgrond en heuvelland
10. Experimenten met klimaatbuffers in het waddengebied
11. Deltafonds voor integrale en innovatieve oplossingen
12. Ondersteuning klimaatbuffer programma
13. Natuurlijke klimaatbuffers internationaal op de kaart
De Deltawet
1. Verankeren van het motto: "Natuur waar het kan, techniek waar het moet"
Voorheen is onze delta beschermd tegen de zee ten koste van ecosystemen. In de toekomst is dit mogelijk met
de hulp van ecosystemen. Wij pleiten voor het inzetten van innovatieve technieken in combinatie met ruimte
voor natuurlijke processen: ‘open’ zeearmen met stormvloedkeringen, zandsuppleties en zandmotoren t.b.v.
een natuurlijke kust, slim zoetwater beheer, brede dijken en terpen.
De combinatie van innovatieve techniek met natuurlijke processen biedt grote maatschappelijke meerwaarde:
flexibele oplossingen die kunnen meegroeien met de opgave. Nederland blijft veilig, ook in de toekomst. We
geven ruimte aan rivieren en beken; de kust bouwt –met hulp- zijn eigen zeewering. De kans op
ongecontroleerde overstromingen neemt fors af. De Waddenzee blijft behouden als internationaal belangrijk
natuurgebied. We keren de bodemdaling in Laag-Nederland en geven ruimte aan meren en plassen. Wonen,
werken, water en natuur: deze functies komen dichter bij elkaar. Een aangename leefomgeving is het resultaat,
die het behoud van biodiversiteit ondersteunt.
2. Werken met gedifferentieerde veiligheidsniveaus
Wij willen dat alle Nederlanders zich veilig weten. Toch is het mogelijk om te werken met gedifferentieerde
veiligheidsniveaus, die zijn gerelateerd aan het economisch belang van het betreffende gebied. In andere
landen bestaat al een verschil. Drukbevolkte gebieden kunnen een hoger veiligheidsniveau krijgen dan een
ander gebied met lagere economische waarde. In deze laatste gebieden kan water iets meer ruimte krijgen. Dit
is waarschijnlijk kosteneffectief; bovendien is het landschap daarbij gebaat.
3. Regie voeren op hoog niveau
Klimaatadaptatie is een uitdaging voor de ruimtelijke inrichting. Omgaan met de gevolgen van
klimaatverandering beperkt zich niet tot de watersector, maar biedt kansen voor innovaties in de
stedenbouwsector, wegenbouw, etc. Dit vergt een integrale aanpak die uitstijgt boven sectoraal beleid, en om
gebiedsontwikkeling op hoog niveau vraagt. De Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers steunt daarom het idee
van een Deltawet en Deltaregisseur, mits die voldoende bevoegdheden krijgt en bestaande schotten kan
afbreken.
Het Deltaprogramma
4. Versterken van de kustzone door zandsuppleties op ecologisch verantwoorde wijze
Een ‘zachte’ brede kustzone gevoed met zandsuppleties is een gewenste aanpak, mits deze zorgvuldig en met
oog voor bestaande natuur plaatsvindt. Ook moet de zandwinning zo min mogelijk ecologische schade
berokkenen. Zandwinning moet in ieder geval buiten beschermde gebieden op de Noordzee plaatsvinden en de
CO2 uitstoot bij het suppleren moet worden geminimaliseerd.
5. “Open armen" in de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta
Herstel van getijdenwerking en brakke wateren vormen een duurzame oplossing voor verbetering van de
waterkwaliteit, waarmee momenteel in een groot deel van de wateren problemen zijn. Herstel van de
estuariene dynamiek is ook een voorwaarde voor een vitale Delta met zijn internationaal vermaarde
natuurwaarden. Daarbij ontstaat de mogelijkheid het land weer te laten meegroeien met de zee.
Wij vragen u zwaar in te zetten op nieuwe technologieën voor een ‘afsluitbaar open’ infrastructuur. Daarbij
past ook onderzoek naar de kansen voor een duurzame oester- en mosselcultuur in het Zeeuwse- en ZuidHollandse estuarium.
6. Zoetwatervoorziening duurzaam en gespreid
Nederland moet ook in de toekomst kunnen beschikken over voldoende zoet water. De basis hiervoor ligt in
een duurzaam regionaal watersysteem, waarin vooral het vasthouden van water –de eerste stap uit WB21- veel
meer in praktijk moet worden gebracht.
Het IJsselmeer is gekwalificeerd als dé zoetwaterbuffer voor Nederland. Dit beeld gaat voorbij aan de hoge
natuurwaarden die het IJsselmeer vertegenwoordigt en de gewenste natuurlijke, geleidelijke overgangen tussen
zoet en zout water. Wij vragen u nader onderzoek naar de zoetwatervoorziening te programmeren waarin
verminderde afhankelijkheid (incl waterbesparing) en duurzaamheid de leidraad zijn. Deze inzichten zijn van
belang om te kunnen besluiten welke rol en inrichting het IJsselmeer moet krijgen.
7. Extra impuls natuurwinst bij Ruimte voor de Rivier
Het programma Ruimte voor de rivier zou op korte termijn moeten worden uitgebreid om te kunnen
anticiperen op de lange termijn opgave. Met name de ruimtelijke reserveringen zijn hiervoor cruciaal. Bij de
uitvoering van het programma Ruimte voor de Rivier is het mogelijk om meer natuurwinst te realiseren.
8. Verhoging grondwaterpeil in laagveengebieden en lage droogmakerijen
De natuurlijke sponswerking van veen geeft waterschappen extra bergingscapaciteit om woonwijken,
industriegebieden en andere landbouwgebieden in nabij gelegen polders droog te houden. Een voorwaarde is
het beëindigen van teveel ontwatering, waardoor juist bodemdaling ontstaat. Veenherstel is een langzaam
proces. Omdat er meerdere functies mee gediend kunnen zijn, is het van belang op korte termijn projecten ten
uitvoer te brengen.
Laaggelegen droogmakerijen nabij kwetsbare veenweidengebieden hebben last van verzilting en vormen een
risico voor overstroming. Bovendien veroorzaken deze polders in de zomer verdroging van naastgelegen
natuur. Door hier plassen te creëren ontstaat ruimte voor recreatie, zoetwatervoorziening en natte natuur.
9. Herstel natuurlijke beken in zandgrond en heuvelland
Door regenwater vast te houden (‘bergen bij de bron’) wordt het minder snel naar de rivier afgevoerd. Dit
verspreidt en verlaagt de hoogwaterpiek op de beek en de rivier, en vergroot daarmee op een eenvoudige
manier de veiligheid. Daarnaast kan een hoger beekpeil verdroging helpen voorkomen.
Het Deltaprogramma zou hier werk van moeten maken.
10. Experimenten met klimaatbuffers in het waddengebied
Als de zeespiegel erg fors stijgt, dan zou het kunnen zijn dat de Waddenzee dit tempo niet kan
bijhouden. Hierop heeft de commissie Veerman gewezen.
We weten evenwel zeker dat de Waddenzee een hoge natuurkwaliteit van internationaal belang heeft.
Het waddengebied kent ook een groot economisch belang vanwege het toerisme gerelateerd aan de
aanwezige natuur. Het is daarom de moeite waard om te investeren in de Waddenzee en kennis op te
doen voor adequate maatregelen.
Wij vragen u een aanpak te programmeren die kennis genereert, 'no regret' maatregelen uitvoert en
praktijkervaring opdoet. Wij denken aan het beïnvloeden van sedimentstromen, het herstel van
biobouwers met effect op bodemaanwas, bredere zones voor kustverdediging en dynamisering van de
Noordzeekust.
Deltafonds
11. Deltafonds voor integrale en innovatieve oplossingen
Een stevig fonds is nodig voor een innovatieve aanpak. Nederland wordt veiliger en mooier als de aanpak
verder gaat dan dammen en dijken alleen. Het fonds zal ook ruimtelijke oplossingen moeten financieren.
12. Ondersteuning klimaatbuffer programma
Waterbeheerders, gemeenten en private partijen werken samen met een coalitie van zeven natuur- en
milieuorganisaties om meer natuurlijke klimaatbuffers te realiseren. Het ministerie van VROM heeft een
budget van 15 miljoen Euro gereserveerd als eerste stap in de uitvergroting van dit perspectiefrijke concept.
Daarna is het Deltafonds de aangewezen bron voor de integrale aanpak met de inrichting van natuurlijke
klimaatbuffers.
13. Natuurlijke klimaatbuffers internationaal op de kaart
Nederland gaat partnerschappen aan met delta regio’s met vergelijkbare problemen. De juiste balans creëren
tussen ruimte voor natuurlijke processen en waterbouwtechniek is in een groot deel van de wereld een
uitdaging en kan een steeds belangrijker ‘exportproduct’ worden. Vooral bij meekoppeling van andere functies
ligt er ook nog eens een architectonische opgave. Met een dergelijke ‘Dutch Approach’ kan Nederland zich
internationaal nog verder onderscheiden. De rol van natuurlijke processen zal dan ook een prioriteitsonderwerp
moeten zijn bij de Memoranda of Understanding die Nederland met die regio’s gaat tekenen. Ook het nieuwe
Trilaterale Management Plan Wadden Sea levert hiertoe een mogelijkheid.