Bacteriële contaminatie van trombo

proe f schri f tbespreki n g
Bacteriële contaminatie van trombocytenconcentraten
Auteur
I.G. Rood
Trefwoorden
bacteriële contaminatie, PCR, trombocytenconcentraten
Samenvatting
Op 7 april 2011 promoveerde Ineke Rood aan
de Vrije Universiteit Amsterdam op het proefschrift getiteld: ‘Detection and origin of bacteria in platelet concentrates’. Promotor was
prof. dr. P.H.M. Savelkoul, verbonden aan de
Vrije Universiteit Amsterdam. Copromotoren
waren dr. D. de Korte verbonden aan stichting
Sanquin bloedvoorziening en dr. A. Pettersson
Veiligheid van bloed
Het toedienen van een bloedtransfusie aan patiënten kan levensreddend zijn; bijvoorbeeld rode bloedcellen bij patiënten met bloedarmoede of na groot
bloedverlies of trombocyten bij patiënten met een
tekort aan plaatjes door bijvoorbeeld chemotherapie. Het toedienen van bloedtransfusies aan patiënten brengt echter ook risico’s met zich mee, onder
andere omdat bloedproducten ziektekiemen kunnen
bevatten. Door verschillende maatregelen, zoals donorkeuring en het testen van bloedproducten op virussen worden deze risico’s zoveel mogelijk beperkt.
Op dit moment wordt bacteriële contaminatie van
bloedproducten gezien als het grootste microbiologische risico bij bloedtransfusie.1 Dit risico geldt
voornamelijk voor trombocytenconcentraten (TCs)
omdat de bewaarcondities van TCs, schuddend bij
kamertemperatuur, een uitstekende omgeving zijn
voor bacteriën om te groeien. Transfusie van TCs
waarin bacteriën aanwezig zijn, kan ernstige bloedvergiftiging (sepsis) geven bij patiënten, soms met
dodelijke afloop. Om dit risico te verkleinen is Sanquin in 2001 gestart met het testen van alle TCs op
bacteriële contaminatie door middel van een kweek
met de BacT/ALERT. Een klein gedeelte van de TCs
wordt voor 7 dagen gekweekt in 2 flesjes die een medium bevatten waarin bacteriën goed groeien. In het
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Het onderzoek beschrijft de ontwikkeling van
een real-time RT PCR-methode om sneller bacteriële contaminatie in trombocytenconcentraten aan te tonen. Daarnaast is er gekeken naar
de bron en risico’s van de bacteriën die met de
BacT/ALERT gevonden worden in de trombocytenconcentraten.
(Tijdschr Bloedtransfusie 2011;4:114-6)
ene flesje kunnen bacteriën groeien die zuurstof nodig hebben om te groeien en in het andere flesje bacteriën die zonder zuurstof groeien. Vanwege de korte
houdbaarheid van de TCs (5 tot 7 dagen) worden
de TCs uitgegeven aan de ziekenhuizen volgens een
‘negative to date’ principe; zolang de kweek negatief
is, is het product veilig. Hoewel met deze methode
de gecontamineerde TCs bijna altijd worden aangetoond, is de methode beperkt. Het is mogelijk dat de
kweek pas positief wordt na transfusie van het product en septische transfusiereacties als gevolg van
fout negatieve kweken komen voor. Om dit soort
gevallen te voorkomen is er een gevoelige test nodig
welke snel kan aantonen of er bacteriën in de TCs
aanwezig zijn.
Verbeterde screening van trombocytenconcentraten?
Eerder is Sanquin begonnen met de ontwikkeling
van een real-time polymerase chain reaction (PCR)test welke een gedeelte van het 16S rRNA-gen van
bacteriën aantoont. Omdat dit gen in alle bacteriën voorkomt en delen hiervan zeer geconserveerd
zijn, kan in principe met 1 test alle bacteriën worden aangetoond. Eerdere resultaten hiervan waren
zeer veelbelovend.2 In het proefschrift is de PCRtest verder ontwikkeld en op verschillende punten
vol.
4
nr.
3 - 2 0 11
114
proe f schri f tbespreki n g
Aanwijzingen voor de praktijk
1. Bacteriële contaminatie van trombocytenconcentraten is het grootste microbiologische risico bij
bloedtransfusie.
2. Verbeterde ontsmettingsmethoden van de donorhuid kan dit risico verkleinen maar niet voorkomen.
3. Screening van trombocytenconcentraten voor bacteriën blijft noodzakelijk, bij voorkeur met een
snelle, gevoelige test.
verbeterd.3,4 Zo is bijvoorbeeld de gevoeligheid van
de test sterk verbeterd door naast bacterieel DNA
ook RNA aan te tonen. In een vergelijkende test
met de BacT/ALERT bleek echter dat, ondanks de
hoge gevoeligheid en snelle beschikbaarheid van de
resultaten, de analytische gevoeligheid van de PCR
niet genoeg was om een alternatief te zijn voor de
BacT/ALERT wanneer de TCs werden gescreend
op de dag van productie.5 Daarentegen zou de PCR
wel een alternatief voor, of aanvulling op, de BacT/
ALERT kunnen zijn wanneer TCs getest zouden
worden op een later tijdstip wanneer de bacteriën
de tijd hebben gehad om zich te vermenigvuldigen.4
Het op een later tijdstip beschikbaar zijn van TCs
kan echter wel een logistieke impact hebben op de
productie en beschikbaarheid van de TCs. De consequenties hiervan zouden daarom nog nader onderzocht moeten worden.
Deze laatste aanpak heeft als voordeel dat eventuele septische transfusiereacties als gevolg van
foutnegatieve BacT/ALERT-kweken voorkomen
kunnen worden. Omdat het niet duidelijk was hoe
groot dit risico in Nederland was, zijn er in een
periode van 19 maanden 4.082 outdated TCs, dat
zijn TCs die over de houdbaarheidsdatum zijn,
verzameld en opnieuw getest met de BacT/ALERT.
Hiervan werden er 4 alsnog positief voor bacteriële
groei, allemaal gecontamineerd met coagulase negatieve stafylokokken (CNS). Hoewel het niet met
zekerheid te zeggen is of deze foutnegatieven problemen zouden hebben veroorzaakt bij patiënten
wanneer ze gebruikt zouden zijn voor transfusie,
laten deze resultaten wel zien dat de BacT/ALERT
niet perfect is. Omdat de foutnegatieve TCs mogelijk een risico kunnen zijn voor patiënten zou een
aanvullende test op een later tijdstip of vlak voor
transfusie de veiligheid van de transfusie van TCs
kunnen verbeteren. De real-time RT PCR zou dus
een aanvullende test kunnen zijn.
115
vol.
4
nr.
3 - 2 0 11 Bacteriën gevonden in trombocytenconcentraten
Om meer inzicht te krijgen in de bron en risico’s van
bacteriën in TCs is er gekeken naar de bacteriën die
het meest gevonden worden met de BacT/ALERT.
Dit zijn 2 groepen bacteriën; CNS en Propionibacterium acnes.6,7 De bacteriën in de CNS-groep bestaan uit 9 verschillende species waarvan Staphylococcus epidermidis de meest voorkomende is. Hoewel
de klinische betekenis van P. acnes onzeker is, zijn er
septische transfusiereacties door CNS bekend. De
bacteriën uit beide groepen zijn onderdeel van de
normale huidflora en zijn daardoor zeer waarschijnlijk afkomstig van de huid van de donor. Verbeterde
methoden voor het ontsmetten van de donorhuid
zouden het risico van besmetting van TCs met deze
2 groepen bacteriën dus kunnen verkleinen. Helemaal voorkomen is echter moeilijk en een goede
test om bacteriële contaminatie in TCs op te sporen
blijft dus nodig.
Conclusie
Op dit moment is bacteriële contaminatie het grootste microbiologische risico bij de transfusie van TCs.
Door alle TCs te testen met behulp van de BacT/
ALERT is dit risico verkleind, maar niet opgelost.
Om het risico verder te verkleinen zijn alternatieve
of extra testen nodig die bijvoorbeeld ingezet zouden kunnen worden op een later tijdstip of vlak voor
transfusie. De real-time RT PCR zou een dergelijke
extra test kunnen zijn. De test kan snel worden uitgevoerd en vanwege de grote ervaring van bloedbanken met PCR-testen gemakkelijk worden geïmplementeerd. Het extra testen van TCs met behulp
van de real-time RT PCR zal de veiligheid van de
transfusie van TCs zeker vergroten.
Het proefschrift is in volledige vorm in te zien via de
link; http://hdl.handle.net/1871/19100
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e
Referenties
1. Hillyer CD, Josephson CD, Blajchman MA, Vostal JG,
Epstein JS, Goodman JL. Bacterial contamination of blood
components: risks, strategies, and regulation. Hematology
Am Soc Hematol Educ Program 2003;575-89.
2. Mohammadi T, Pietersz RN, Vandenbroucke-Grauls
CM, Savelkoul PH, Reesink HW. Detection of bacteria in
platelet concentrates: comparison of broad-range real-time
16S rDNA polymerase chain reaction and automated culturing. Transfusion 2005;45:731-6.
3. Rood IG, Koppelman MH, Pettersson A, Savelkoul PH.
Development of an internally controlled PCR assay for broad
range detection of bacteria in platelet concentrates. J Microbiol Methods 2008;75:64-9.
4. Rood IG, Pettersson A, Savelkoul PH, De Korte D. Development of a reverse transcription-polymerase chain reaction
assay for eubacterial RNA detection in platelet concentrates.
Transfusion 2010;50:1352-8.
5. Rood IG, Pettersson A, Savelkoul PH, De Korte D. Performance and suitability of polymerase chain reaction for early
detection of bacteria in platelet concentrates. Transfusion
2011, Epub ahead of print.
6. Rood IG, De Korte D, Ramírez-Arcos S, Savelkoul PH,
Pettersson A. Distribution, origin and risk of coagulase negative staphylococci from platelet concentrates. J Med Micro-
t i j d s c h r i f t
v o o r
b l o e d t r a n s f u s i e biol 2011;60:592-9.
7. Rood IG, De Korte D, Savelkoul PH, Pettersson A.
Molecular relatedness of Propionibacterium species isolated
from blood products and on the skin of blood donors. Transfusion 2011.
Ontvangen 15 juli 2011, geaccepteerd 3 augustus 2011.
Correspondentieadres
Mw. dr. I.G. Rood
E-mailadres: [email protected]
Belangenconflict: geen gemeld.
Financiële ondersteuning: aan de drukkosten van
het proefschrift hebben de volgende bedrijven een
bijdrage geleverd: Sanquin Research, Vrije Universiteit
Amsterdam, Terumo Europe N.V., bioMérieux Benelux
bv, Roche Diagnostics Nederland B.V., Fresenius Kabi
Nederland B.V. en Eurogentec Nederland B.V.
vol.
4
nr.
3 - 2 0 11
116