Een compactere overheid door de blockchain

Een compactere overheid
door de blockchain
De blockchain is een ontwikkeling die decentrale besluitvorming mogelijk maakt. Dit wil zeggen dat er
geen centrale controlerende partij meer nodig is voor het goedkeuren van transacties. De Bitcoin is hier
een voorbeeld van, waarbij er geen bank nodig is om deze virtuele munt naar elkaar over te maken.
Transacties die aan de blockchain worden toegevoegd kunnen achteraf niet meer worden veranderd,
waardoor een audit trail ontstaat en fraude moeilijker wordt. Doordat de (beveiligde) data in de
blockchain met alle deelnemers gedeeld wordt (in plaats van een gecentraliseerde dienst), zijn de
deelnemers ook flexibeler om hun eigen processen hierop aan te passen. In de blockchain kunnen
´smart contracts´ gemaakt worden om beslissingen te automatiseren.
Potentiele impact
Het is een uiterst complexe technologie (op basis van cryptografie en consensus besluitvorming) maar
met een enorme potentiele impact op de bedrijfsvoering van organisaties. Zo experimenteert IBM op
het moment met een blockchain-registratie voor voertuigen. De eigenaar registreert zijn fiets in de
blockchain. Wanneer deze gestolen wordt kan de eigenaar dat registreren. De politie kan dit vervolgens
bevestigen in de blockchain. Een smart contract van een verzekeraar zal dan automatisch besluiten om
uit te keren.
Een voorheen omslachtig process met aangiftes, bewijsstukken over en weer sturen, opzoeken van
polis, framenummer en opsturen van fietssleutels als bewijs, wordt met Blockchain teruggebracht tot
één enkele klik in een app.
Uiteraard vergen dit soort toepassingen tijd, de techniek is nog volop in ontwikkeling, hetgeen gelijk
tred houdt met het inzicht in de mogelijke toepassingen ervan. Het potentiele ´disruptieve´ karakter
van de Blockchain is echter wel duidelijk. Hier ligt een parallel met bijvoorbeeld het internet.
Halverwege de jaren 90 was de technologie bekend, maar slechts weinigen voorzagen dat wij allen
tegenwoordig massaal onze inkopen via internet doen. De verwachting is dat de blockchain binnen een
nog kortere tijd een stevige impact op organisaties zal hebben. Dat maakt het verstandig om nu alvast
te beginnen met een stevige oriëntatie op de mogelijke impact voor uw organisatie.
Leren van anderen
Hierbij kan ook geleerd worden van ervaringen uit andere landen. We moeten daarbij goed in de gaten
houden dat de voordelen van de blockchain-technologie lokaal sterk uiteen kunnen lopen. Zo is in
sommige landen het gebrek aan vertrouwen tussen partijen een probleem. Bijvoorbeeld bij het
registreren van land. Dit is in Nederland geen probleem. Het lijkt dan weinig zin te hebben de
blockchain voor landregistratie uit voorzorg toe te passen, mocht dit in toekomst veranderen.
In ons land zou de blik eerder gericht kunnen zijn op het verbeteren van de samenwerking tussen
organisaties die betrokken zijn bij het registratieproces. En daarbij gebruik te maken van Smart
Contracts om beslissingen binnen deze processen te automatiseren.
Een actueel voorbeeld om van te leren is de zogenaamde “DAO exploit” in de Ethereum blockchain.
Een bug in een Smart Contract dat draaide op deze blockchain variant is geëxploiteerd door een slimme
gebruiker voor eigen gewin. Deze gebruiker voerde transacties uit die niet de intentie van de makers
van het Smart Contract waren, maar door de fout in de programmering van het Smart Contract wel
mogelijk waren. De blockchain waarop het Smart Contract draaide zag de transactie als volledig
rechtmatig, maar de meeste mensen zouden het toch kwalificeren als onrechtmatig (diefstal).
Transacties kunnen niet ongedaan worden gemaakt in een Blockchain, maar de Blockchain kan wel
naar een eerdere datum worden teruggezet (of afgesplitst, een zogenaamde ´fork´). De meerderheid
stemde hiermee in en zij gebruiken nu de afgesplitste blockchain. Het was de verwachting dat de oude
blockchain daarmee snel inactief zou worden en daarmee ophouden te bestaan. Maar dat gebeurde
niet, vele vonden het de verkeerde keuze en houden de oude blockchain actief. Waardoor er nu een
oude en nieuwe versie van deze blockchain bestaat. Voor de purist is dit geen probleem maar voor
praktisch gebruik in een zakelijke omgeving is dit complex en zorgt het voor onzekerheid.
Welke blokchain kies ik?
Bij een oriëntatie zoals in dit artikel gepresenteerd past nog een nadere verdieping.
Er worden meerdere typen blockchains onderscheiden, maar deze worden meestal teruggebracht tot
een tweetal: publieke en permissioned blockchains. In een publieke blockchain kan iedereen
deelnemen en beslist de meerderheid (51%) over de geldigheid van een transactie. Hierdoor ontstaat
volledige decentrale besluitvorming en transparantie. De Bitcoin en het hierboven beschreven
Ethereum zijn voorbeelden van publieke blockchains.
In een permissioned blockchain worden dezelfde principes gebruikt, maar is de blockchain alleen
toegankelijk met toestemming van de deelnemers. Hierdoor ontstaat meer controle, doordat het
besluitvormingsproces bij een groep bekende deelnemers ligt. Omdat de deelnemers bekend zijn zal
niemand een bug
Blockchain zal sneller dan het internet impact
hebben op organisaties.
zoals de DAO exploit misbruiken voor illegale activiteiten, zoals het stelen van geld. Blockchain
technologie is software, en daar komen bugs in voor. Er is daarom ook een solide mechanisme
(governance) nodig om tot overeenstemming te komen om deze te verhelpen. Permissioned
blockchains zijn daarmee voor overheids- en zakelijke toepassingen over het algemeen geschikter zijn
dan publieke blockchains.
Het onder auspiciën van de Linux Foundation ontwikkelde Hyperledger initiatief biedt een open
omgeving voor de ontwikkeling van permissioned blockchains. IBM ondersteunt het Hyperledger
project actief, in samenwerking met vele andere partijen.
Experimenteer
De blockchain is een technologiedie de overheid fundamenteel kan veranderen. Door automatisering
van transacties en beslissingen kan een efficiëntere en een compactere overheid gerealiseerd worden.
Bedenk daarbij dat het een nieuwe en complexe techniek is. Het is daarom verstandig om beter inzicht
te krijgen in de impact op uw organisatie door vandaag te beginnen met experimenteren.
Louis de Bruin (Blockchain Leader, IBM)
Bram Havers (Client architect voor de overheid, IBM)
Dit artikel verscheen op 26 oktober 2016 in iBestuur Online