forumkeuze - Uitgeverij Paris

Forumkeuze en derden
TVR-Symposium ‘Actualiteiten Zee- en Vervoerrecht’
20 maart 2015
Jan Eckoldt
1
Welke ‘derden’?
• derde, die later partij wordt bij de vervoerovereenkomst (derde-cognossement-houder)
• buitenstaande derde (hulppersonen van de
vervoerder (bijv. stuwadoor)
2
Gebondenheid van de derdecognossementhouder aan de
forumkeuze in de zin van
art. 25 EEX-Vo
3
Forumkeuze in de zin van art. 25 EEX-Vo
• forumkeuze voor rechter in EU (Londen,
Hamburg, Rotterdam enz.)
• art. 25 EEX-Vo = autonoom concept
• vormvereisten en wilsovereenstemming
• nieuw: ‘materiële geldigheid’ = nationaal recht
4
Separabiliteit
• forumkeuze = separate procesrechtelijke
overeenkomst
• niet gericht op enig materieelrechtelijk
rechtsgevolg
• scheiding tussen forumkeuze en hoofdovereenkomst
• niet relevant dat beide overeenkomsten in één
document zijn opgenomen
5
Separate procesrecht. overeenkomst
Bill of Lading
vervoerovereenkomst
(hoofdovereenkomst)
forumkeuzeovereenkomst
6
De gebondenheid volgens HvJ (1)
• in principe werkt de forumkeuze alleen indien
partijen ermee hebben ingestemd
• HvJ: instemming derde-cog. niet nodig indien
aan bepaalde voorwaarden voldaan
• Tilly Russ (NJ 1984/735); Castelletti/Trumpy (NJ
2001/116); Coreck/Handelsveem (NJ 2001/599)
7
De gebondenheid volgens HvJ (2)
a) geldige forumkeuze ‘in een cognossement’ in
de zin van art. 25 EEX-Vo ‘in de betrekking
tussen de afzender en de vervoerder’
b) derde-cog. moet de afzender ‘krachtens het
toepasselijke nationale recht […] in diens
rechten en verplichtingen’ zijn opgevolgd
voldaan aan deze voorwaarden: ‘instemming van
de derde […] hoeft niet te worden onderzocht’
8
Opvolgen ‘rechten en verplichtingen’
• rechtsfiguur van de rechtsopvolging (derde-cog.
neemt geheel de positie over van de afzender)
• ‘krachtens het toepasselijke nationale recht’
• geen algemene conflictenregel
• art. 10:162 BW (‘wie drager is van de uit het cog.
voortvloeiende rechten en verplichtingen’)
9
Niet voldaan aan de voorwaarden HvJ
• geen opvolgen ‘in de rechten en verplichtingen’
(bijv. NL recht)
• oorspronkelijke partijen hebben bevrachtingsovereenkomst gesloten
• andere vervoerder onder cognossement (bijv.
ioc-clausule)
10
Niet voldaan: aparte beoordeling
• HvJ: indien geen opvolgen in de rechten en
verplichtingen dan nagaan in het licht van de
vereisten van art. 25 EEX-Vo of de derde
“werkelijk met het tegen hem ingeroepen
forumkeuze-beding heeft ingestemd”
• geldt ook bij andere vervoerder onder cog.
• ‘instemmen’ = toets vormvereisten + wilsovereenstemming
11
Aparte beoordeling gebondenheid
• rechtsverhouding tussen derde-cog. en
vervoerder onder cog.
• bepalend moment: presentatie van het cog.
• normaliter niet voldaan aan het onder a)
genoemde vormvereiste - geen ‘schriftelijke
overeenkomst’
12
Onder c) genoemde vereiste
• ‘gewoonte’ = marktdeelnemers in deze tak volgen
doorgaans en regelmatig een bepaalde handelwijze bij sluiten van bepaalde overeenkomsten
• niet het feit dat forumkeuze is opgenomen in cog.
• ‘rituele dans’: presentatie cog. zonder op- of
aanmerkingen
• voordeel: vermoeden wilsovereenstemming
13
Kan het ook anders?
vervoerovereenkomst
(hoofdovereenkomst)
forumkeuzeovereenkomst
14
Het kan ook anders
• slechts toetreden tot vervoerovereenkomst
• uitdrukkelijke weigering bij presentatie cog.
• weigering beïnvloed juridisch gezien niet recht
op aflevering
• forumkeuze = separate overeenkomst - niet
gericht op enig materieelrechtelijk rechtsgevolg
15
Kan de stuwadoor (‘buitenstaande
derde’) jegens de derde-cog. een
beroep doen op de forumkeuze?
16
Verhouding derde-cog. - stuwadoor
• stuwadoor = hulppersoon vervoerder (geen FIOS)
• vordering derde-cog. uit onrechtmatige daad
• Himalaya-clausule: derdenwerking van cog.
voorwaarden met forumkeuze
• geen directe forumkeuze tussen derde-cog. en
stuwadoor: beroep op forumkeuze relatie derdecog. - vervoerder
17
Formulering Himalaya-Clausule (1)
• oorspronkelijk doel: uitbreiden werking
bepalingen mbt aansprakelijkheid
• “[…] every right, exemption from liability,
defence and immunity of whatsoever nature
applicable to the carrier […] shall also be
available and shall extend to protect every such
servant […]”
• ziet niet op forumkeuze (Rb. Rotterdam S&S
2005/4)
18
Formulering Himalaya-clausule (2)
• “[…] and every right, exemption from liability,
defence and immunity of whatsoever nature
applicable to the carrier […] including the right to
enforce any jurisdiction […] provision contained
herein shall also be available and shall extend to
every such Servant […]” (BIMCO)
• expliciete verwijzing naar forumkeuze vereist
• incorporatie bepalingen charter party
19
Geldige forumkeuze
• degene jegens wie de stuwadoor een beroep
doet op de forumkeuze moet gebonden zijn aan
de forumkeuze
• stuwadoor moet geldige forumkeuze bewijzen
• denk ook aan art. 629 Rv: forumkeuze nietig
indien niet voldaan aan art. 629 lid 2 Rv
20
Formulering van de forumkeuze
• “[…] any action against the Carrier shall be
brought before the court of […]”
• forumkeuze die verwijst naar de ‘principal place
of business’ van de ‘Carrier’
• “[…] any dispute arising under and in connection
with this Bill of Lading […]”
• “[…] any suit by the Merchant […] shall be filed
exclusively in the High Court of London […]”
21
Voor einde vervoerovereenkomst
• Himalaya-clausule hangt samen met vervoerovereenkomst
• ‘aflevering’ - moment einde overeenkomst
• HR 5 september 1997 (S&S 1997/121, Sriwijaya)
• “[…] Merchant shall take delivery […] fails to do
so, the Carrier may […] store the Goods […].
Such storage shall constitute due delivery […]”
22