Heilzaam spel

Heilzaam spel
Waarom kinderen moeten spelen
Door Helma Brouwers, auteur van het boek “Kiezen voor het jonge kind”
M.J. Langeveld (1905-1989)
‘”Het spel is de meest wezenlijke bezigheid
van het veilige kind met een wereld die alles
nog kan blijken te zijn.”
M.J. Langeveld, 1972 Ontwikkelingspsychologie
Betekenis van die uitspraak
Kind-zijn en spelen horen bij elkaar;
een kind behoort te spelen.
In het spel laten kinderen veel van
zichzelf zien. Daartoe moeten ze de
volwassenen vertrouwen.
De spelwereld is een magische wereld, waarin de
wetten van de logica (nog) niet gelden, waarin nog
alles mogelijk is
Is dit spelen?
of..
..onderzoeken
..oefenen
..werken?
Wat is spel?
• Het spel is van het
kind zelf.
• In het spel is het
kind altijd actief
• Spelen is intrinsiek
bevredigend
• Het kind wil er niets
speciaals mee
bereiken
• Spel kan niet worden
opgelegd
• Er is vrijheid van
handelen, maar het
kent ook regels
• Spel kenmerkt zich
door doelvrijheid
Een kind dat speelt heeft zelf de regie!
Je kunt er altijd
uitstappen
Wat je doet
is alleen voor
jezelf van
belang
Je bepaalt zelf de
uitdagingen
“Het spel creëert ruimte en tijd om dingen uit te proberen,
om risico’s te nemen zonder te hoeven voldoen aan
gangbare criteria voor wat goed of fout is.” Marian Whitehead, 2003
Belangrijke conclusies:
• Spel verdwijnt zodra
er dwang aan te pas
komt.
• Hoe meer vrijheid
kinderen krijgen, hoe
meer er gespeeld kan
worden
Soorten spel
1.Bewegingsspel
2. Spelletjes/ regelspelen
3. Manipulatief spel
4. Rollenspel/ doe-alsof spel
Manipuleren
..al doende merk je wat het
wordt…
“De mens speelt alleen met datgene wat ook
met hem speelt”
Buytendijk 1933, Wesen und Sinn des Spiels.
Rollenspel / doe-alsof spel
De winkel
Het ziekenhuis
Kinderen spelen over de hen omringende wereld;
over de werkelijkheid zoals zij die tegenkomen en
begrijpen
Spelen om te leren, over…..
bestellen en bedienen in het restaurant
bouwen op de bouwplaats
kopen en verkopen in de fotowinkel
verplegen in het ziekenhuis
Vygotskiaanse opvatting over spel: creëert een zone van naaste ontwikkeling
Alle ontwikkelingsgebieden
komen aan bod
Tellen
Passen
Meten
Ruimtelijke
inzicht
Schrijven
Lezen
Taal
Sociale
vaardigheden
Spelen om ervaringen te
verwerken
• Moeilijke/traumatische
of onaangename
ervaringen
• Onbegrepen ,
verwarrende ervaringen
• Plezierige, aangename
ervaringen
Intensief beleefde
ervaringen;
ervaringen die je
raken, die je bezig
houden
Voorbeelden van heilzaam,
genezend spel
• Dibs van Virginia
Axline
• De jongen die een
helikopter was van
Vivian Gussin Paley
Said en de verdwaalde tijger
• Said bouwt een nest voor Tijger. Konijn krijgt
een holletje in de hoek van de zandtafel.
Leerkracht krijgt Konijn,
hijzelf houdt Tijger.
• Tijger en Konijn volgen
elkaars spoor.
Vervolg…
• Dan wil Said er een moeder bij. Hij
kiest uit de doos met dieren:
Poema (moeder van tijger)
Dinosaurus (vader van Tijger),
Lieveheersbeestje (moeder van
Konijn) en Neushoorn (vader van
Konijn)
• Said pakt Konijn en Tijger en loopt
met ze uit de zandtafel, op de kast.
“We hebben sporen, we vinden
het wel terug”, zegt Tijger.
…en toen…
• Tijger en Konijn gaan steeds verder van huis. Oei,
het wordt donker, nu kunnen ze de sporen niet
meer zien! Waar moeten we heen? Ze nemen
een zijweg, vallen in een bak, klimmen er weer
uit. Ze zijn de weg kwijt! Wat nu??
• De leerkracht vraagt of hij hulp nodig heeft.
Moeten er dieren bijkomen, misschien?
Said denkt. “Moeder gaat huilen”, zegt hij.
De leerkracht maakt huilgeluiden.
De ontknoping…
• “Ik hoor mijn moeder! “ roept Said.
“Ik ga moeder zoeken. Nu weet ik de weg.”
Ze lopen weer terug.
• Thuis gekomen kruipen beide dieren
bij hun ouders in hun nest.
Waarover speelde Said?
Said’s moeder heeft hem hard nodig. Ze is
overbezorgd. Dat is soms beklemmend.
In zijn spel is hij zowel Tijger (bescherming
biedend) als Konijn (bescherming nodig) .
Het verhaal van Aya
Dit is de toverschelp van Aya.
Als Vlinder niet kan slapen, dan neemt
Aya de toverschelp mee, en dat helpt.
Aya heeft een nieuw broertje.
Ze laat zien hoe ze gaan slapen:
Moeder, Aya en het kleine
broertje bij elkaar in bed.
Grote en kleine vlinder
Versie 1:
Kleine Vlinder wil niet
slapen en gaat naar buiten.
Buiten is het gevaarlijk,
zegt moeder. Moeder
Vlinder gaat ook naar buiten.
Het nest van Grote en Kleine
Vlinder
Ze wordt door alle dieren aangevallen.
Ze komt helemaal onder het zand terecht.
Versie 2:
Kleine Vlinder gaat naar buiten. Ze wordt bang en
gaat snel het huis weer in. Ze maakt het huis dicht
met stof en knijpers.
Dan komt moeder naar buiten.
Ze valt alle dieren aan.
Die komen allemaal onder
het zand terecht.
De dieren rond het vlindernest
Moeder Vlinder en Kleine Vlinder gaan binnen eten en
drinken. Het huis wordt weer goed dichtgemaakt,
met knijpers.
“Een kind heeft honderd talen..
we pakken er 99 af...”
Loris Malaguzzi
Doordat we niet luisteren naar al die talen en hun
symbolen niet kunnen duiden, verdwijnen ze...
- verhalen
- beeldende taal
- speltaal
Spel in de gevarenzone?
Spel is van levensbelang, maar het kind doet het voor de lol
• Spel heeft doel in zichzelf.
• Onderwijs moet
Het kind stelt zijn eigen
doelgericht /
doelen.
opbrengstgericht
• Het spelende kind heeft
• Kinderen worden
de vrijheid volgens zijn
beoordeeld: ‘goed
zo’, ‘nee dit moet zo’.. eigen criteria te handelen
• In het spel telt alleen de
• Onderwijs moet
planning van het kind zelf
gepland worden
Rol van opvoeders bij het spel
• Het spel serieus
nemen
• Begeleiding bieden,
binnen of buiten het
spel
• Zelf ook rollen
aannemen/meespelen
• Ruimte bieden voor
zelfgekozen activiteiten
• Spelthema’s aanreiken
• Spelthema’s die
kinderen aanreiken
oppakken
• Bemiddelen bij het
samenspelen
Spelvoorwaarden
Voldoende speeltijd en
voldoende ruimte
bieden
Materialen bieden voor
groot en klein rollenspel
Kinderen moeten zich
veilig voelen!
Het Toverbos
• Leert opvoeders luisteren
naar de verhalen van
kinderen
• Leert kinderen hun eigen
speltaal te ontwikkelen
Heel veel succes met
Toverbos!!
Helma Brouwers: [email protected]