Gezamenlijk actieplan EU-Turkije: uitvoeringsverslag Periode: 17

EUROPESE
COMMISSIE
Brussel, 10.2.2016
COM(2016) 85 final
ANNEX 1
BIJLAGE
bij de
Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad
over de voortgang van de uitvoering van de prioritaire maatregelen van de Europese
migratieagenda
Gezamenlijk actieplan EU-Turkije: uitvoeringsverslag
NL
NL
Gezamenlijk actieplan EU-Turkije: uitvoeringsverslag
Periode: 17 december 2015 tot en met 31 januari 2016
Inleiding
Turkije en de EU hebben op hun topontmoeting van 29 november 2015 het gezamenlijke
actieplan geactiveerd dat zij op 15 oktober 2015 ad referendum waren overeengekomen. Het
actieplan is gericht op intensievere samenwerking ter ondersteuning van Syrische
vluchtelingen die tijdelijke bescherming genieten en de gemeenschappen in Turkije die hen
opvangen en ter voorkoming van irreguliere migratiestromen naar de EU. De uitvoering van
het actieplan moet dus orde brengen in de migratiestromen en bijdragen tot het indammen van
irreguliere migratie.
Dit tweede uitvoeringsverslag van het gezamenlijke actieplan, dat twee maanden na de
activering van het plan verschijnt, geeft informatie over het gevolg dat Turkije en EU aan hun
respectieve verbintenissen hebben gegeven na het verschijnen van het eerste verslag op 17
december 2015. Deze verslagen maken deel uit van de inspanningen om de situatie
nauwlettend te volgen.
Deel 1
1.1.
Statistische gegevens (EU)
Een van de belangrijkste doelstellingen van het gezamenlijke actieplan is om tot resultaten te
komen wat in het bijzonder het indammen van de instroom van irreguliere migranten betreft.
Het aantal personen dat vanuit Turkije irregulier naar de EU komt, is nog steeds hoog voor de
tijd van het jaar: de verwachting was dat het winterse weer het aantal nieuwkomers zou doen
verminderen. Over de ontwikkelingen tijdens de verslagperiode van 46 dagen (d.w.z. van 17
december tot en met 31 januari) kan meer bepaald worden gemeld:



in totaal 110 211 irreguliere migranten zijn over zee en over land naar de EU gekomen
(d.w.z. via Griekenland en Bulgarije). De meesten van hen (109 336 ofwel 99,2%)
staken de Egeïsche Zee over;
dagelijks kwamen 2 377 irreguliere migranten aan via Griekenland en 19 via Bulgarije,
in totaal 2 396;
wekelijks kwamen 16 437 migranten aan via Griekenland.
Ter vergelijking de situatie in de voorgaande maanden:


in september, oktober, november en december 2015 en in januari 2016 kwamen uit
Turkije respectievelijk 147 639, 214 792, 154 381, 110 835 en 67 756 irreguliere
migranten in Griekenland aan;
de daggemiddelden voor die maanden waren respectievelijk 4 921, 6 929, 5 146, 3 575
en 2 186 personen.
2
De irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije (over zee) in de maanden december en
januari is in de volgende grafieken weergegeven: grafiek 1 toont het aantal aankomende
irreguliere migranten per dag en grafiek 2 per week1.
Grafiek 3 toont het aantal irreguliere migranten dat per maand uit Turkije in Griekenland
aankwam in de periode van september 2015 tot en met januari 2016. Grafiek 4 toont de
aantallen irregulier binnengekomen migranten in diezelfde periode (d.w.z. van september
2015 t/m januari 2016) uitgesplitst volgens de meest voorkomende nationaliteiten (gebaseerd
op de door de migranten bij aankomst opgegeven nationaliteit), namelijk Syriërs, Afghanen
en Irakezen. De uitgesplitste cijfers tonen een afnemend percentage (vergeleken met het
totaal) Syriërs (van 69% naar 38 %) en een stijgend percentage Afghanen (van 18% naar
24%) en Irakezen (van 8% naar 15 %).
Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije
per dag, december 2015 en januari 2016
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
1-dec
2-dec
3-dec
4-dec
5-dec
6-dec
7-dec
8-dec
9-dec
10-dec
11-dec
12-dec
13-dec
14-dec
15-dec
16-dec
17-dec
18-dec
19-dec
20-dec
21-dec
22-dec
23-dec
24-dec
25-dec
26-dec
27-dec
28-dec
29-dec
30-dec
31-dec
1-jan
2-jan
3-jan
4-jan
5-jan
6-jan
7-jan
8-jan
9-jan
10-jan
11-jan
12-jan
13-jan
14-jan
15-jan
16-jan
17-jan
18-jan
19-jan
20-jan
21-jan
22-jan
23-jan
24-jan
25-jan
26-jan
27-jan
28-jan
29-jan
30-jan
31-jan
0
Grafiek 1: Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije per dag, december 2015 en
januari 2016. Bron: Frontex
1
Zoals in het eerste uitvoeringsverslag over het gezamenlijke actieplan worden in deze grafieken alleen
de aantallen vanuit Turkije in Griekenland binnenkomende migranten weergegeven, aangezien die meer
dan 99% van het totaal vertegenwoordigen.
3
Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit
Turkije per week
30,000
27,218
27,069
25,000
20,000
26,089
19,940
15,812
15,776
15,000
10,000
15,383
13,067
12,492
Totaal
5,000
0
Grafiek 2: Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije per week, december 2015 en
januari 2016. Bron: Frontex
Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit
Turkije per maand
250,000
214,792
200,000
150,000
154,381
147,639
110,835
100,000
Totaal
67,756
50,000
0
sep-15
okt-15
nov-15
dec-15
jan-16
Grafiek 3 (Commissie): Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije per maand,
september 2015 – januari 2016. Bron: FRAN-gegevens van Frontex voor 2015 en JORAgegevens voor januari 2016 (per 8 februari 2016). De JORA-gegevens zijn voorlopige
gegevens, wijzigingen voorbehouden.
4
Geconstateerde irreguliere overschrijdingen van
de Griekse zeegrens met Turkije, per nationaliteit
250,000
214,792
200,000
150,000
100,000
154,381
147,639
110,835
109,669
101,584
66,463
65,642
22,670
44,174
24,782
16,811
18,962
50,000
26,404
0
12,357
7,294
sep-15
Totaal TR-zee-EL
okt-15
Syrië
67,756
43,110
26,700
27,726
13,299
nov-15
Afghanistan
dec-15
Irak
25,539
15,975
16,091
10,151
jan-16
Overige nationaliteiten
Grafiek 4 (Commissie): Irreguliere aankomst in Griekenland vanuit Turkije per nationaliteit
(Syriërs, Afghanen en Irakezen), september 2015 – januari 2016. Bron: FRAN-gegevens van
Frontex voor 2015 en JORA-gegevens voor januari 2016 (per 8 februari 2016). De JORAgegevens zijn voorlopige gegevens, wijzigingen voorbehouden.
Het totale aantal vanuit Turkije in Griekenland irregulier aankomende migranten vertoont een
veranderlijk patroon, hoewel het aantal daalt (zie de grafieken 2 en 3). De dalende trend valt
binnen het bereik dat vanwege de winterse omstandigheden al kon worden verwacht.
Rekening houdend met het winterseizoen zijn de cijfers nog steeds hoog voor de tijd van het
jaar.
De wetgevende en operationele maatregelen van de Turkse autoriteiten om de irreguliere
migratie in te dammen, lijken aanvankelijk enig (zij het beperkt) effect te hebben gehad op de
migratiestromen. Het exacte kortetermijneffect kan nog niet worden gekwantificeerd.
Tevens moet worden opgemerkt dat door de slechtere weersomstandigheden meer mensen bij
de irreguliere overtocht naar Griekenland omkomen2.
1.2. Statistische gegevens (Turkije)
Turkije herbergt momenteel 2 582 600 Syrische vluchtelingen3, die als groep de tijdelijke
beschermingsstatus hebben gekregen. Met deze status hebben zij toegang tot openbare
voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg. Sinds 15 januari 2016 biedt de status
2
3
Volgens de IOM zijn van 1 t/m 28 januari 2016 244 migranten in de Egeïsche Zee om het leven
gekomen.
Het aantal geregistreerde Syrische vluchtelingen zoals meegedeeld door het Turkse ministerie van
Buitenlandse Zaken op 3 februari.
5
tevens (onder bepaalde voorwaarden, zie verderop) toegang tot de arbeidsmarkt. Op
22 januari verbleven 269 207 Syriërs in vluchtelingenkampen, waar zij gebruik kunnen maken
van een breed scala van voorzieningen.
Sinds het verschijnen van het eerste uitvoeringsverslag over het actieplan op 17 december
2015 heeft de EU besloten om de gegevens van de EU en Turkije over de uitvoering van het
actieplan te verzamelen in het kader van de regeling geïntegreerde politieke crisisbestrijding
(IPCR). Turkije heeft in dit verband op 22 januari na overleg met de EU afgesproken dat op
basis van een overeengekomen model gegevens zullen worden verstrekt voor een aantal
indicatoren met betrekking tot de uitvoering van het gezamenlijk actieplan EU-Turkije. De
Turkse autoriteiten hebben op 22 januari de volgende informatie verstrekt:








350 000 Syrische kinderen die tijdelijke bescherming genieten, zijn in een school
ingeschreven;
in de periode tot 22 januari zijn er in de kampen 151 746 baby’s geboren;
in de periode tot 18 januari heeft Turkije 217 952 niet-Syriërs geregistreerd en op die
datum bevonden zich 138 912 personen in het registratieproces;
tijdens de periode van 1 t/m 15 januari zijn 42 936 Syriërs regulier Turkije
binnengekomen en 13 887 Syriërs uit Turkije vertrokken. Voor Iraniërs waren de
cijfers 24 896 en 32 268, voor Irakezen 12 525 en 16 300, voor Libanezen 2 778 en
5 449 en voor Jordaniërs 2 032 en 2 527. Afhankelijk van de geldigheidsduur van het
visum kunnen vreemdelingen 30 tot 90 dagen in Turkije blijven. Vreemdelingen die
zonder visum Turkije kunnen binnenkomen, mogen binnen een periode van 180 dagen
ten hoogste 90 dagen in Turkije blijven;
tijdens de periode van 1 t/m 15 januari heeft Griekenland bij Turkije 322
overnameverzoeken ingediend. Bulgarije heeft geen overnameverzoeken ingediend.
Turkije beoordeelt momenteel de Griekse verzoeken4;
in dezelfde periode van 1 t/m 15 januari voorkwamen de Turkse instanties voor
rechtshandhaving aan de grens dat 2 541 migranten over de zeegrenzen en 4 671
migranten over de landgrenzen vanuit Turkije irregulier naar de EU vertrokken;
er werden in 2015 in Turkije 64 109 asielverzoeken ingediend, waarvan 11 383 door
Afghaanse burgers en 42 105 door Iraakse burgers5. In datzelfde jaar werden slechts
459 asielprocedures afgerond door ofwel de toekenning van de vluchtelingenstatus
ofwel duidelijke weigering van het asielverzoek. De overige verzoeken zijn nog steeds
in behandeling;
tussen 1 en 15 januari hebben de Turkse kustwacht, politie en gendarmerie zeven
specifieke gezamenlijke operaties uitgevoerd om irreguliere migranten en
facilitatoren/mensensmokkelaars aan te houden en irregulier vertrek te voorkomen. Bij
die operaties zijn 230 smokkelaars gearresteerd.
Verder heeft Turkije verklaard dat de Turkse rechtshandhavingsinstanties meer inspanningen
moeten leveren om irregulier vertrek te voorkomen, smokkelaars te arresteren en migranten
4
5
Overeenkomstig het Grieks-Turkse bilaterale overnameprotocol moet de aangezochte staat binnen 75
dagen op een overnameverzoek antwoorden. Nadat overeenstemming is bereikt, moet de terugkeer
binnen vijftien dagen plaatsvinden. Het overnameprotocol voorziet tevens in een vereenvoudigde
procedure waarbij een in een grenszone aangehouden persoon door de aangezochte staat binnen één
week na de kennisgeving van de aanhouding moet worden overgenomen.
Volgens de Turkse wetgeving krijgen slechts personen die Syrië zijn ontvlucht, na registratie
automatisch als groep internationale bescherming. Burgers van andere landen moeten individueel een
verzoek indienen en kunnen de vluchtelingenstatus krijgen na screening en een besluit van het
directoraat-generaal voor migratiebeheer.
6
op zee te redden. Turkije meldde dat in december 2015 514 irreguliere migranten per dag
werden opgepakt, terwijl dat er in november 2015 450 waren. In totaal zouden in 2015 3 700
smokkelaars zijn gearresteerd. De Turkse kustwacht en gendarmerie en alle andere
rechtshandhavingsinstanties spelen een sleutelrol bij de arrestatie van irreguliere migranten en
mensensmokkelaars.
Turkije heeft beloofd in februari meer informatie te verstrekken op basis van het
overeengekomen model.
Deel 2
Uitvoering van de verbintenissen van Turkije in het kader van het gezamenlijke
actieplan EU-Turkije
Turkije heeft op 8 januari de visumplicht ingevoerd voor Syriërs die vanuit een derde land
naar een Turkse lucht- of zeehaven reizen, met als doel de transitmigratie naar de EU te
verminderen. De maatregel had onmiddellijk effect: het aantal Syriërs dat uiteindelijk vanuit
Libanon en Jordanië in Turkije werd toegelaten, viel sterk terug, van 41 781 in de acht dagen
voor de invoering van de visumplicht (1 t/m 8 januari) tot 1 155 in de tien dagen daarna (9 t/m
18 januari). Dat betekent dat 40 000 personen minder werden toegelaten.
Turkije heeft op 15 januari een verordening vastgesteld waarbij Syriërs die tijdelijke
bescherming genieten, toegang krijgen tot de arbeidsmarkt, zij het op bepaalde voorwaarden
en met enkele beperkingen. Het land is daarmee een belangrijke verbintenis in het kader van
het gezamenlijke actieplan nagekomen. Turkije moet door deze maatregel aantrekkelijker
worden voor Syrische asielzoekers, aangezien het aanvragen van asiel in de EU voor de
Syriërs een van de belangrijkste drijfveren is om irregulier verder te trekken naar de EU op
zoek naar betere perspectieven. De verordening bepaalt dat Syriërs al zes maanden na de
aanvaarding van hun tijdelijke beschermingsstatus een werkvergunning mogen aanvragen.
Werkvergunningen worden slechts verleend binnen de provincies waar de vluchteling die
tijdelijke bescherming geniet, mag wonen. De verordening beperkt deze mogelijkheid niet tot
bepaalde economische sectoren, maar voorziet voor Syrische vluchtelingen wel in een
beperking tot 10%, met uitzondering van de sectoren landbouw en veeteelt. De verordening is
onmiddellijk van toepassing, maar gezien de aard ervan kunnen nadere uitvoeringsbepalingen
noodzakelijk zijn. De vaststelling van de verordening is ontegenzeggelijk een positieve stap,
maar het reële effect zal afhangen van een snelle en doeltreffende uitvoering.
Turkije heeft een wetsontwerp inzake de bescherming van persoonsgegevens opgesteld en aan
het parlement voorgelegd. Als de wetgeving verenigbaar is met de Europese normen, kan
Turkije dankzij de nieuwe wet nauwer samenwerken met Europol, Eurojust en de
rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten. Het voorliggende wetsontwerp moet nog
worden verbeterd wat betreft de onafhankelijkheid van de gegevensbeschermingsautoriteit en
de uitsluiting van rechtshandhavingsautoriteiten en inlichtingendiensten van het
toepassingsgebied van de wet. De EU heeft haar bezorgdheid over deze punten aan Turkije
overgebracht in de hoop dat een en ander tijdens de parlementaire behandeling nog kan
worden aangepast.
Op 8 januari heeft de Turkse regering de tripartiete overeenkomst tussen Turkije, Bulgarije en
Griekenland ter bekrachtiging aan het parlement voorgelegd.
Turkije zei bereid te zijn de uitvoering van de overnameverplichtingen jegens Griekenland te
verbeteren en behalve Dikili nog een aantal overnamepunten te openen. Het belangrijkste
knelpunt voor de uitvoering van deze bilaterale overeenkomst is nog steeds de tijdrovende
7
verwerking van Griekse overnameverzoeken. Turkse functionarissen bezochten eind
december 2015 en eind januari 2016 Athene, waar zij met de Griekse autoriteiten spraken
over methoden om de uitvoering van de bilaterale overnameovereenkomst te verbeteren.
De Turkse politie heeft in januari 2016 in de zuidelijke badplaats Bodrum een
voorlichtingscampagne georganiseerd. Het directoraat van de provinciepolitie had daarvoor
folders opgesteld die migranten moeten ontmoedigen om langs gevaarlijke reisroutes naar
Europa te trekken. De politie had zo’n vijfduizend folders in het Turks, Arabisch en Engels
laten drukken en door de gendarmerie laten verspreiden.
Deel 3
Uitvoering van de verbintenissen van EU in het kader van het gezamenlijke actieplan
EU-Turkije
De Commissie heeft op 24 november 2015 een besluit vastgesteld tot instelling van een
faciliteit voor vluchtelingen in Turkije, een mechanisme voor de coördinatie van het optreden
van de Unie en de lidstaten ter ondersteuning van de maatregelen van Turkije om ruim
2 miljoen Syrische vluchtelingen op te vangen. De Commissie en de lidstaten hebben zich
ertoe verbonden voor de jaren 2016 en 2017 in eerste instantie 3 miljard EUR uit te trekken,
een bedrag dat via de faciliteit zal worden verstrekt. De lidstaten waren ingenomen met de
instelling van de faciliteit, maar onderstreepten niettemin dat de verstrekking van de steun
gekoppeld is aan de naleving van de verbintenissen die Turkije in het kader van het
gezamenlijke actieplan is aangegaan. Later is besloten dat uit de EU-begroting 1 miljard EUR
aan de faciliteit zal worden bijgedragen, terwijl de lidstaten de overige 2 miljard EUR voor
hun rekening zullen nemen, waarbij hun aandeel in het bni als verdeelsleutel dient. De
lidstaten zijn op 3 februari tot een politiek akkoord gekomen over de financieringsbronnen en
de werkprocedures van de faciliteit. De Commissie heeft haar besluit vervolgens gewijzigd
om rekening te houden met het akkoord met de lidstaten. De Commissie is verantwoordelijk
voor de uitvoering van de middelen die door middel van de faciliteit worden gecoördineerd.
Zij past daartoe de financiële instrumenten voor externe bijstand toe die het best zijn
afgestemd op het type te verlenen bijstand. De faciliteit wordt beheerd door een stuurgroep
die door de Commissie wordt voorgezeten. De lidstaten zijn lid van de stuurgroep en Turkije
heeft de status van waarnemer. De stuurgroep zal op 17 februari voor het eerst bijeenkomen.
Bijstand zal via de faciliteit zo snel mogelijk worden verleend, waarbij het voornaamste doel
is om op waardige wijze in de behoeften van de kwetsbaarste vluchtelingenpopulatie in
Turkije te voorzien, wat mede inhoudt de verstrekking van voedsel, huisvesting,
gezondheidszorg in noodgevallen en bescherming. Als aanvulling op de
langetermijnmaatregelen zal ook informeel onderwijs worden geregeld, om te voorkomen dat
er een verloren generatie van Syrische kinderen opgroeit. Momenteel zijn er rond 400 000
Syrische kinderen die niet naar school kunnen. Dat is een belangrijke factor die niet alleen
hun rechtstreeks welzijn in gevaar brengt, maar ook hun kans om een toekomst op te bouwen.
Eind 2015 is de Commissie in samenwerking met de Turkse autoriteiten een behoefteanalyse
gestart voor Syriërs die in Turkije tijdelijke bescherming genieten. Een eerste overzicht van
de behoeften wordt medio februari verwacht en de studie zal naar verwachting in het vroege
voorjaar worden afgerond. Onder andere aan de hand van de behoefteanalyse zal worden
bepaald welke projecten via de faciliteit zullen worden gesteund. De Commissie heeft
inmiddels al onderwijs, verbetering van de inzetbaarheid van Syrische vluchtelingen en
hervestiging als prioriteitsgebieden voor onmiddellijke ondersteuning aangemerkt (zie voor de
prioriteitsgebieden het aanhangsel). Volgens de huidige voorlopige raming kan een derde van
8
de bijstand worden benut voor humanitaire behoeften en twee derde voor ondersteuning van
de toegang tot onderwijs (een belangrijk aandachtsgebied), lokale infrastructuur en
werkgelegenheid.
Op 11 januari heeft eerste vicevoorzitter Timmermans van de Commissie een bezoek gebracht
aan Turkije, waar hij met Turkse functionarissen de effectieve uitvoering van het actieplan
heeft besproken.
Op 25 januari hebben hoge vertegenwoordiger/vicevoorzitter Mogherini en commissaris Hahn
besprekingen gevoerd over de uitvoering van het actieplan in het kader van de politieke
dialoog op hoog niveau.
Op 28 januari had een EU-delegatie een ontmoeting met de Turkse autoriteiten in Ankara
waarbij werd gesproken over concrete maatregelen om de uitvoering en de effectiviteit van
het gezamenlijke actieplan te verbeteren en de migratiestromen in te dammen. Daarbij werden
twaalf prioritaire maatregelen vastgesteld die met spoed verder zouden moeten worden
onderzocht. Deze maatregelen zijn onder meer:









versterking van de capaciteit van Turkije voor de uitvoering van de
overnameovereenkomst met de EU vanaf 1 juni 2016;
sluiting door Turkije van overnameovereenkomsten met landen waarvandaan
irreguliere migranten naar Turkije en de EU komen;
verbetering van de uitvoering van de bilaterale overeenkomst met Griekenland;
vaststelling van wetgeving tot bescherming van persoonsgegevens die aan de Europese
normen voldoet, een vereiste voor nauwere samenwerking met Europol, Eurojust en
rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten;
versterking van de onderscheppingscapaciteit van de Turkse kustwacht;
versterking van de Turkse wetgeving, maatregelen en samenwerking met de EU-landen
in de strijd tegen mensensmokkelaars en mensensmokkel;
ondersteuning van Turkije met het oog op beter beheer van de Turkse oostgrens;
intensivering van de op migranten gerichte informatiecampagnes om hen ervan te
weerhouden gevaarlijke reizen naar de EU te ondernemen;
ondersteuning van Turkije met het oog op betere identificatie van nagemaakte of
vervalste reisdocumenten en andere bewijsstukken.
De EU verleent al bijstand op een aantal van deze gebieden, met name via het instrument voor
pretoetredingssteun (IPA) en het instrument voor bijdrage aan stabiliteit en vrede (IcSP). De
uitvoering van die bijstand moet wellicht worden versneld.
Op 2 februari hebben de twee partijen de eerste vervolggesprekken over deze lijst van
maatregelen gevoerd.
De Commissie en Turkije hebben de besprekingen over de prioriteiten van het programma
voor IPA-steun 2016 voortgezet. Daarbij lag het accent vooral op uitbreiding van de
financiële steun aan Turkije die ertoe moet leiden dat Turkije aan de vereisten van de dialoog
over visumliberalisering kan voldoen (programmeringsmissie van DG NEAR, 9-11
december).
In de tussentijd is de EU in Turkije onmiddellijke bijstand blijven verlenen. Vanaf het begin
van de crisis is in totaal 365 miljoen EUR uit de EU-begroting besteed ten behoeve van
rechtstreekse steun aan Syrische vluchtelingen en de gastgemeenschappen in Turkije. Van dit
bedrag is tot dusver 71 miljoen EUR uitbesteed aan humanitaire organisaties voor humanitaire
hulp die voornamelijk aan de vluchtelingen in Turkije wordt verleend. In mei 2015 heeft het
bestuur van het EU-trustfonds voor de Syrische crisis een noodhulpprogramma van
9
18 miljoen EUR uit het IPA goedgekeurd, dat moet voorzien in de onmiddellijke behoeften
van de Syrische vluchtelingen in Turkije op het gebied van onderwijs en voedselzekerheid. In
september 2015 zijn overeenkomsten met Unicef en het Wereldvoedselprogramma
ondertekend. In totaal is in 2015 circa 173 miljoen EUR van het IPA via het EU-trustfonds
besteed. Op 1 december 2015 heeft het bestuur van het EU-trustfonds voor Syrië nieuwe
financiële besluiten voor maatregelen in Turkije goedgekeurd voor een bedrag van maximaal
150 miljoen EUR. Eind 2015 is uit IPA-middelen voor 2012 waarvoor het risico van
doorhaling bestaat 165 miljoen EUR, inclusief 25 miljoen EUR aan medefinanciering door
Turkije, aan het trustfonds toegewezen voor projecten in Turkije. In de pijplijn bevinden zich
21 projecten ter waarde van 383 miljoen EUR, die momenteel worden beoordeeld. Verdere
maatregelen in Turkije zullen worden geïdentificeerd op basis van de behoefteanalyse
waaraan momenteel wordt gewerkt (zie boven).
Daarnaast is de EU aanzienlijke steun blijven verlenen aan Syrische vluchtelingen in Libanon,
Jordanië en Irak en aan Syriërs die binnen Syrië ontheemd zijn geraakt. Op de tweede
vergadering (1 december 2015) van het bestuur van het EU-trustfonds voor de Syrische crisis
is 350 miljoen EUR vastgelegd voor dringend noodzakelijke hulp aan 1,5 miljoen
vluchtelingen en overbelaste gastgemeenschappen in Libanon, Turkije, Jordanië en Irak.
De EU heeft op 7 december 2015 het jaarlijks actieprogramma 2015 voor Turkije in het kader
van IPA II goedgekeurd, dat verdere steun biedt aan Turkije om de capaciteit voor het
bestrijden van migrantensmokkel te vergroten. Daartoe wordt met name de capaciteit van de
Turkse kustwacht voor patrouillering en bewaking versterkt door de aanschaf van twintig
opblaasboten en zes mobiele radarinstallaties, en worden ook andere Turkse instanties
versterkt. Het programma voorziet ook in middelen om het Turkse kustwachtcommando beter
in staat te stellen irreguliere immigratie en georganiseerde misdaad op zee te bestrijden door
meer irreguliere migranten te redden/op te pakken. In het kader van het IPA wordt momenteel
een project opgezet om Turkije te steunen bij de afgifte van veilige biometrische paspoorten.
De EU heeft de selectieprocedure voor de inzet van een Frontex-verbindingsfunctionaris in
Turkije afgerond.
Deel 4
Conclusies en aanbevelingen
Het aantal migranten dat vanuit Turkije de EU binnenkomt, neemt sinds oktober 2015 af. De
cijfers zijn echter nog steeds hoog voor de tijd van het jaar. Om dit zorgwekkende
verschijnsel aan te pakken, moet Turkije er dringend voor zorgen dat minder migranten en
vluchtelingen irregulier het Turkse grondgebied verlaten. Om irregulier vertrek te voorkomen,
is het met name essentieel de operaties aan de landgrenzen te intensiveren.
Het aandeel niet-Syriërs (d.w.z. Afghanen, Irakezen, Pakistanen, Iraniërs, Marokkanen,
Bengalezen) onder de binnenkomende irreguliere migranten neemt sinds oktober toe. Om dit
verschijnsel aan te pakken, moet Turkije dringend verdere maatregelen nemen om zijn
visumbeleid op dat van de EU af te stemmen en daarbij in de eerste plaats kijken naar de
landen waarvan de burgers irregulier naar de EU trekken. Turkije moet ervoor zorgen dat de
toepasselijke procedures snel worden afgerond, overeenkomstig zijn nationale wetgeving, en
uitkomen op hetzij toekenning van de vluchtelingenstatus, hetzij weigering. Turkije moet
tevens voorkomen dat irreguliere migranten die geen internationale bescherming nodig
blijken te hebben, irregulier naar de EU trekken.
10
Er wordt op aangedrongen dat Turkije het wetsontwerp inzake de bescherming van
persoonsgegevens – dat momenteel bij het parlement in behandeling is – herziet en volledig
afstemt op de Europese normen. Door snel passende wetgeving tot bescherming van
persoonsgegevens vast te stellen, zou Turkije operationeel nauwer kunnen samenwerken met
Europol, Eurojust en rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten.
Turkije en Griekenland moeten hun bilaterale samenwerking intensiveren op het gebied van
grensbewaking en bestrijding van migrantensmokkel en om de uitvoering van hun bilaterale
overnameverplichtingen te verbeteren.
Turkije wordt tevens verzocht voorbereidingen te treffen om met ingang van 1 juni 2016 de
overeenkomst met de EU inzake de overname van onderdanen van derde landen te kunnen
uitvoeren.
Er wordt op aangedrongen dat Turkije krachtiger optreedt tegen migrantensmokkel in de
kustgebieden, ook in samenwerking met belanghebbende lidstaten van de EU.
Nu overeenstemming is bereikt over de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije, moet de EU
harerzijds zo snel mogelijk beginnen met de steunverlening en de aanpak van de behoeften
van de vluchtelingen in het kader van de faciliteit. Bovendien moeten de Commissie en
Turkije bereid zijn de prioriteit van bestaande programma’s voor bijstand aan Turkije op
migratiegebied te heroverwegen, zodat snel op nieuwe behoeften kan worden ingespeeld.
Zoals in het aanhangsel aangegeven, zijn humanitaire hulp, onderwijs, integratie op de
arbeidsmarkt, gezondheidszorg, sociale inclusie, gemeentelijke infrastructuur en het beheer
van de vluchtelingenstromen de prioriteitssectoren voor de financiële bijstand aan de
vluchtelingen in Turkije. Met de lopende behoefteanalyse kan precies worden vastgesteld
waar er een tekort aan financiering bestaat en kunnen voor alle sectoren de
financieringsprioriteiten worden bepaald. De stuurgroep van de faciliteit zal strategische
richtsnoeren vaststellen en een beslissing nemen over specifieke acties en bedragen en de
meest geschikte financiële instrumenten. De eerste bijeenkomst van de stuurgroep zal op 17
februari 2016 plaatsvinden.
Turkije en de EU moeten verder werken aan de op 28 januari overeengekomen twaalf
maatregelen ter ondersteuning van de uitvoering van het gezamenlijk actieplan en zorgen dat
die maatregelen operationeel zijn.
Tot slot wordt erop aangedrongen dat Turkije zijn maatregelen voor de volledige en
doeltreffende uitvoering van het plan voortzet en intensiveert. Het is belangrijk dat de
gecoördineerde inspanningen van de EU en Turkije snel tot resultaten leiden, in het bijzonder
tot vermindering van de instroom van irreguliere migranten.
De Commissie zal zich blijven inzetten voor een snelle en doeltreffende uitvoering van het
gezamenlijk actieplan EU-Turkije. De Commissie volgt de uitvoering van het gezamenlijke
actieplan van nabij en zal er regelmatig verslag over uitbrengen.
11
AANHANGSEL
Lijst van prioriteiten en mogelijke projecten in het kader van de faciliteit voor
vluchtelingen in Turkije
Prioriteit 1: Basisbehoeften
1.1. Humanitaire bijstand
Bij het beheer en de uitvoering van alle humanitaire bijstand zullen de humanitaire beginselen
en de Europese consensus over humanitaire hulp volledig in acht worden genomen.
Doelstelling: voorzien in de meest dringende humanitaire behoeften in vijf prioriteitssectoren:
voedsel en non-foodartikelen, gezondheid, bescherming, onderdak, sanitaire en hygiënische
voorzieningen en onderwijsmogelijkheden.
Potentiële projecten



De lopende humanitaire maatregelen van de EU bestaan met name uit regelingen voor
overdracht van middelen, die samen met een relatief groot aantal partners worden
uitgevoerd en gericht zijn op de behoeften aan voedsel en non-foodartikelen,
bescherming, gezondheid en maatregelen om onderwijs in Turkije mogelijk te maken.
Deze regelingen voor overdracht van middelen kunnen op grotere schaal worden
uitgevoerd en zo 1 miljoen mensen bereiken.
Streven naar een noodvangnet: een flexibel inzetbare regeling voor overdracht van
middelen die op de basisbehoeften is gericht (waaronder voedsel, non-foodartikelen en
onderdak) om de factoren aan te pakken die tot secundaire migratiestromen leiden. Met
dit systeem kunnen de vluchtelingen op waardige wijze voorzien in hun basisbehoeften
zoals voedsel en artikelen voor dagelijks gebruik.
Doorgaan met de verstrekking van bijstand in natura en de uitvoering van een effectief
beschermingssysteem (fonds voor bijzondere behoeften, casemanagement,
rechtsbijstand, doorverwijzing, hulpverlening alsmede programma’s voor
kinderbescherming en bestrijding van gendergerelateerd geweld) alsook koppeling van
noodhulp, rehabilitatie en ontwikkeling (LRRD).
Doelgroep: een aanzienlijk aantal van de meest kwetsbare vluchtelingen in Turkije, voor het
merendeel Syriërs. Het aantal vluchtelingen op wie de humanitaire bijstand moet worden
gericht, kan 1 miljoen bedragen.
Prioriteit 2: Sociaal-economische steun
2.1. Onderwijs
Ondanks de huidige inspanningen zijn er nog tot 400 000 kinderen die in de schooljaren
2015/16 en 2016/17 weer naar school moeten kunnen. Bovendien wordt er slechts zeer weinig
gedaan om de toegang tot het hoger secundair onderwijs, met name beroepsonderwijs
en -opleiding, te vergemakkelijken, en vrijwel niets om jonge vluchtelingen tertiair onderwijs
te laten volgen.
12
Doelstellingen: toegang tot basisonderwijs voor alle Syrische kinderen (400 000 kinderen
moeten in de schooljaren 2015/16 en 2016/17 weer naar school kunnen gaan); toegang tot
secundair onderwijs, met name beroepsonderwijs en -opleiding; toegang tot tertiair onderwijs.
Potentiële projecten:






ondersteuning van de toegang tot onderwijs voor alle kinderen;
ondersteuning van de toegang tot secundair onderwijs, waaronder beroepsonderwijs
en -opleiding en duaal onderwijs;
ondersteuning van de inschrijving in het onderwijs en voorkoming van voortijdig
schoolverlaten, waar nodig met behulp van taalcursussen;
ondersteuning van de toegang tot tertiair onderwijs;
ondersteuning van betere afstemming van onderwijs en opleiding op de behoeften van
de arbeidsmarkt;
terbeschikkingstelling van onderwijs- en opleidingsinfrastructuur in regio’s waar de
komst van de vluchtelingen tot aanzienlijke demografische veranderingen heeft geleid.
Doelgroep: kinderen en jonge vluchtelingen, met speciale aandacht voor meisjes.
2.2. Toegang tot de arbeidsmarkt
Vluchtelingen moet hulp worden geboden om de arbeidsmogelijkheden te benutten die zijn
ontstaan door de wetgeving tot openstelling van de arbeidsmarkt voor vluchtelingen, onder
meer wat betreft versterking en aanpassing van competenties en vaardigheden. Hiermee moet
worden bevorderd dat vluchtelingen werk zoeken en dat zij een aanwinst worden voor de
Turkse economie.
Doelstellingen: toegang tot arbeid in loondienst, arbeid als zelfstandige en oprichting van
ondernemingen, met name micro-ondernemingen.
Potentiële projecten:





ondersteuning van analyse van de arbeidsmarktbehoeften;
verstrekking van op het individu afgestemde beroepsoriëntatie en beroepsadvies;
ondersteuning van de versterking van vaardigheden en competenties, met name door
opleiding en omscholing;
ontwikkeling van systemen voor de erkenning van kwalificaties;
ondersteuning van ondernemerschap, onder meer met regelingen voor microkrediet.
Doelgroep: volwassen vluchtelingen, met speciale aandacht voor lager gekwalificeerden.
2.3. Gezondheidszorg en sociale inclusie
Op gebieden als primaire gezondheidszorg, revalidatie en postoperatieve zorg voor
oorlogsgewonden en reproductieve en geestelijke gezondheidszorg is er een acute achterstand.
In gemeenschapscentra kan doeltreffende steun worden geboden zoals rechtshulp,
bescherming en administratieve ondersteuning, cursussen voor vrouwen, informeel en
kleuteronderwijs voor kinderen, medisch advies en doorverwijzing voor behandeling door
artsen en ziekenhuizen.
Doelstellingen: toegang tot gezondheidszorg en toegang tot sociale basisvoorzieningen.
Potentiële projecten:


verstrekking van gezondheidszorg;
verstrekking van psychiatrische en psychologische steun
13


ondersteuning van de toegang tot sociale basisvoorzieningen, inclusief administratief
en juridisch advies;
verstrekking van gezondheidsinfrastructuur en sociale infrastructuur.
Doelgroep: vluchtelingen en leden van de gastgemeenschappen, met speciale aandacht voor
de meest kwetsbaren.
2.4. Openbare infrastructuur
De overgrote meerderheid van de vluchtelingen (85%) leeft buiten de 25 bestaande kampen,
waar ca. 250 000 personen verblijven. Door deze grote toestroom van mensen in de minst
ontwikkelde delen van het land is de openbare infrastructuur van sommige dorpen onder grote
druk komen te staan, met name wat betreft de toegangswegen, de watervoorziening, de
riolering en afvalwaterbehandeling en het beheer van vaste afvalstoffen. Bovendien moeten
de sociale voorzieningen die aan de vluchtelingen worden aangeboden, waar nodig ook voor
de plaatselijke gemeenschappen beschikbaar zijn, om het vijandige klimaat dat al merkbaar is,
tegen te gaan.
Doelstellingen: vermindering van de gevolgen van de toestroom van vluchtelingen voor de
openbare infrastructuur.
Potentiële projecten:

ondersteuning van het herstel, de modernisering of de aanleg van plaatselijke openbare
infrastructuur, met name in verband met waterbeheer, afvalstoffenbeheer, stadsvervoer
en openbare voorzieningen.
Doelgroep: vluchtelingen en mensen uit de gastgemeenschappen.
Prioriteit 3: Steun voor de nationale en plaatselijke autoriteiten bij de aanpak van de
gevolgen van de aanwezigheid van vluchtelingen in Turkije
3.1. Beheer van de migratiestromen
De regionale en plaatselijke autoriteiten, die de bestuurlijke verantwoordelijkheid dragen voor
de huisvesting van de vluchtelingen die niet in de kampen verblijven, hebben eveneens
behoefte aan capaciteitsversterking en operationele steun. Ook de nationale autoriteiten die
met de registratie van vluchtelingen en migratiebeheer zijn belast, ondervinden bovendien
capaciteitsproblemen waarvoor een oplossing moet worden gevonden.
Doelstellingen: versterking van de capaciteit van de plaatselijke, regionale en nationale
autoriteiten voor het beheer van vluchtelingen/migranten.
Potentiële projecten:


capaciteitsopbouw op het gebied van migratiebeheer;
levering van geschikte uitrusting.
Doelgroep: plaatselijke, regionale en nationale autoriteiten.
14