Onderzoek: 28 Titel Engels: Small molecule bioluminescence

Onderzoek:
Titel Engels:
28
Small molecule bioluminescence screening for novel therapeutics for
pediatric brain tumors
Titel Nederlands:
Nieuwe medicijnen om hersentumoren effectiever ter bestrijden
Centrum:
VU medisch centrum Amsterdam
Startjaar:
2008
Looptijd:
2 jaar
Afgerond in:
2011
Totale kosten/bijdrage KiKa: € 186.000
Introductie
Hersentumoren zijn, na leukemie, de meest voorkomende vorm van kanker bij kinderen. Ondanks zeer intensieve behandelmethoden, waarbij
gebruik wordt gemaakt van bestraling en chemotherapie, zijn de vooruitzichten van kinderen met een hersentumor nog altijd slecht. Bovendien
hebben dergelijke behandelingen vaak zware bijwerkingen op zowel korte als lange termijn. Om de huidige therapie te verbeteren en de
neveneffecten van de behandeling van hersentumoren bij kinderen te verminderen, zijn dus dringend nieuwe geneesmiddelen nodig.
Doel van dit project is om nieuwe medicijnen te ontwikkelen die de tumorcellen effectiever bestrijden of het effect van radiotherapie versterken,
zonder normale hersencellen te beschadigen. Hiertoe zullen een paar duizend natuurlijke en chemische stoffen worden getest op hun
vermogen om groei van hersentumorcellen te remmen of celdood te bevorderen, al dan niet in combinatie met straling of andere
chemotherapeutica. Dit gebeurt in een zogenaamde “high-throughput setting”, waarbij, gebruik makend van geavanceerde apparatuur, in het
laboratorium in korte tijd grote aantallen stoffen getest kunnen worden. De cellen die gebruikt worden voor dit soort experimenten zijn afkomstig
van kinderen met verschillende soorten hersentumoren (zoals medulloblastoom, glioom en ependymoom). De stoffen die het grootste
remmende effect op tumorcelgroei laten zien of het effect van bestraling versterken, zullen vervolgens nader worden onderzocht.
Doordat veel middelen die op deze manier getest worden vaak al gebruikt worden als medicijn tegen andere ziektes, is de verwachting dat de
middelen die worden aangemerkt als mogelijk nieuw medicijn voor de behandeling van hersentumoren snel in de kliniek gebruikt kunnen
worden. Daarmee zal dit onderzoek hopelijk bijdragen aan een verbeterde behandeling van kinderen met een hersentumor!
Stand van zaken
Het onderzoek is in januari 2009 van start gegaan en er zijn testen gedaan op medulloblastoom cellen met 960 chemische stoffen die gericht
zijn tegen eiwitten die verscheidene processen in de cel reguleren. Van de 960 verschillende stoffen bleken er 66 de groei van tumorcellen te
remmen, of het effect van bestraling te versterken. Hierbij waren stoffen waarvan al bekend was dat ze een effect hebben op de groei van
Stichting Kinderen Kankervrij werft fondsen voor onderzoek naar kinderkanker in Nederland
tumorcellen na bestraling, zoals neocuproine of quercetine, hetgeen een goede validatie is van ons testsysteem. Van de 66 werkzame stoffen
waren er 23 die ook bij herhaling celgroei verminderden. De drugs die het meeste effect lieten zien op groei van medulloblastoom cellen zijn
vervolgens ook getest op primaire glioom cellen. Op deze hersentumor cellen bleek een aantal van deze stoffen eveneens werkzaam te zijn.
Tevens zijn er nieuwe testen gedaan met een serie van 2000 medicijnen die in de kliniek gebruikt worden voor andere aandoeningen, maar
waarvan het effect op hersentumoren nog niet bekend is. Deze serie is getest op medulloblastoom-, ependymoom- en hooggradige
kinderglioom cellen en leverde nog eens 48 nieuwe stoffen op die de groei van hersentumor cellen remden of celdood veroorzaakten. Op basis
van deze resultaten kunnen we 4 soorten stoffen onderscheiden: 1) stoffen die geen effect hebben op groei van hersentumorcellen, 2) stoffen
die celgroei kunnen remmen, 3) stoffen die celdood kunnen bewerkstelligen in combinatie met bestraling, 4) stoffen die ook zonder bestraling
voor celdood kunnen zorgen. Onder deze laatste groep vallen bekende chemotherapeutica, maar ook zogenaamde limonoides (stoffen die
voorkomen in citrusvruchten) en medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van hartritmestoornissen. Deze klasse medicijnen zou een
interessante toevoeging kunnen zijn voor de behandeling van hersentumoren bij kinderen.
Conclusie
De resultaten van dit onderzoek zijn veelbelovend en zij de eerste aanzet voor het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden voor kinderen
met een hersentumor. Voordat de middelen die uit deze experimenten naar voren zijn gekomen in de kliniek gebruikt kunnen worden, zullen ze
nader onderzocht moeten worden om hun effect op celdood te bevestigen, zowel in het laboratorium als in dierproeven.
Stichting Kinderen Kankervrij werft fondsen voor onderzoek naar kinderkanker in Nederland