Praktijkvoorbeeld LeerKRACHT in de klas

Praktijkvoorbeeld LeerKRACHT in de klas
Kijkjes achter de schermen
Stichting LeerKRACHT heeft een
methodiek ontwikkeld waarmee
scholen in het primair, voortgezet,
en middelbaar beroepsonderwijs,
maar ook pabo’s en andere
lerarenopleidingen, hun onderwijs
stapsgewijs kunnen verbeteren. Het
Arbeidsmarktplatform PO levert een
financiële bijdrage om scholen in het
primair onderwijs te ondersteunen.
Dit artikel, een aflevering uit een
serie, biedt een inkijkje in de praktijk
op een basisschool die meedoet met LeerKRACHT.
Wat is LeerKRACHT?
In het LeerKRACHT-programma werken leraren en schoolleiding twee jaar
intensief samen om het onderwijs op school naar eigen inzicht te verbeteren,
iedere dag een beetje beter.
Drie interventies staan in deze aanpak centraal:
1. lesbezoek en feedbackgesprek;
2. gezamenlijke lesvoorbereiding;
3. gestructureerd kort overleg in kleine teams bij een bord (‘bordsessie’), om
lesdoelen en verbeteracties te bespreken.
De Komeet: samen professionaliseren,
van kleuterjuf tot groep-8-leerkracht
‘De wens was er al om aan verdere professionalisering te werken, zowel
individueel als met het team. Nadat we hadden kennisgemaakt met de
LeerKRACHT-methodiek waren directie en een paar leerkrachten zo enthousiast
dat we ons voor deelname hebben aangemeld.’ Aldus John van Bemmelen,
schoolleider van openbare basisschool De Komeet.
De Komeet is in het schooljaar 2014-2015 begonnen met LeerKRACHT en ziet,
sinds de lessen anders worden georganiseerd, via de LeerKRACHT-methode en
door thematisch te werken, al verbeteringen in de resultaten van leerlingen. En
dat is toch waar het om begonnen is: iedere dag een beetje beter onderwijs voor
de leerling.
Werkdruk
Leerkrachten zijn ontzettend gedreven en werken heel hard, vooral in de klas,
maar het ligt nog lang niet voor de hand om gebruik te maken van elkaars kennis
en kwaliteiten, vertelt Van Bemmelen. De onderlinge samenwerking is lastig te
organiseren, docenten zijn primair gericht op hun eigen klas. LeerKRACHT biedt
de structuur om die samenwerking een impuls te geven.
De LeerKRACHT-methode introduceert een andere manier van overleggen: de
bordsessies. Daardoor is bij De Komeet inmiddels een deel van de bestaande
vergaderingen overbodig geworden. In de middenbouw wordt nu wekelijks
overlegd en dat heeft als voordeel dat zaken sneller worden afgestemd. Het
overleg is ook effectiever en inhoudelijker, doordat de deelnemers duidelijke
afspraken maken en op een vaste basis met elkaar bespreken hoe het gaat in de
1
klas. Dat ervaren leerkrachten als heel prettig en zelfs als werkdrukverlagend.
Wat zijn bordsessies?
De leerkrachten houden wekelijks bordsessies: in een kleine groep praten over de
lessen, successen delen, doelen stellen en die bijhouden op een bord. Vooral in
het begin was doelen stellen echt een uitdaging. Hoe stel je je doel duidelijk en
concreet? Soms kan dat betekenen dat je ook tevreden moet zijn met een klein
doel, zodat het haalbaar is en er succes kan worden geboekt. Het blijkt echt een
kwestie van oefenen.
De eerste groep die met het programma begon, had daar wat meer tijd voor
nodig dan de tweede en zeker ook de derde groep pakt het alweer een stuk
sneller op.
Lesbezoeken
Lesbezoeken zijn een tweede onderdeel van de
methode LeerKRACHT. Voor de lesbezoeken maken
de directieleden op de Komeet zich een aantal uren
vrij om lessen over te nemen, zodat collega’s bij
elkaar in de les kunnen kijken. De lesbezoeken slaan
vanaf het begin heel erg aan. Voorheen kwam
lesbezoek ook wel een enkele keer voor, maar het is
toch anders als alle collega’s eraan meedoen.
Daarvoor is het belangrijk dat de lesbezoeken
worden georganiseerd en gefaciliteerd. Schoolbestuur
Zaan Primair (waar de Komeet onder valt) heeft er
formatie voor vrijgemaakt. Bij de lesbezoeken hoort
ook een feedbackgesprek, waarbij de collega’s elkaar
meegeven hoe het ging. Dat is op zichzelf best lastig
en het vergt oefening. Daarom zit er af en toe ook
een collega bij die de feedback begeleidt.
Gezamenlijk lesontwerp
Het derde onderdeel van de methode LeerKRACHT is het gezamenlijk lesontwerp
waarin je samen met collega’s kijkt hoe de lessen nog beter gemaakt kunnen
worden. Het is een uitdaging en vergt ook best veel tijd, maar het helpt dat
iedereen meedoet en elkaar daarin ondersteunt.
Feedback organiseren
Via stichting LeerKRACHT is de directeur van De Komeet op bedrijfsbezoek
geweest bij bol.com. Vroeger werkte bol.com met projectteams, waarbij de
opdrachtgever pas na twee maanden om feedback werd gevraagd. Door de
feedback veel laagdrempeliger en frequenter te organiseren, voorkom je dat de
opdracht uit de pas loopt of niet voldoet aan de wensen van de opdrachtgever.
Van Bemmelen: ‘Dezelfde (LEAN)systematiek herkennen we bij LeerKRACHT. Het
programma wordt doorlopend aangepast en verder afgestemd om het beter te
maken. Het is overigens leuk om te zien dat ook andere sectoren zich iets
aantrekken van het onderwijs, we werden met open armen ontvangen.’
Integratie in de ‘golven’
De leerkrachten van De Komeet zijn in drie golven begonnen met de methodiek,
de eerste golf heeft in het begin van het schooljaar de eerste acht weken van het
programma opgepakt, de tweede golf is daar vlak voor de kerstvakantie mee
begonnen. De laatste golf was in het voorjaar aan de beurt en is vlak voor de
zomer klaar met het eerste deel. Op die manier doet uiteindelijk elke leerkracht
mee met het programma.
De samenstelling van de drie golven had deels te maken met de werkdagen van
de leerkrachten, het team telt 31 parttimers en 2 fulltimers. Er is
2
geprobeerd om iedereen met een parallel-collega van dezelfde groep in de golf te
plaatsen. Verder zijn in elke golf leerkrachten vertegenwoordigd van iedere
‘bouw’ (onder-, midden- en bovenbouw). Zo krijgen collega’s uit de verschillende
‘bouwen’ meteen meer inzicht in elkaars werk en is de overdracht tussen (duo)collega’s een stuk makkelijker. De Komeet heeft daar mede voor gekozen omdat
de school in twee gebouwen is gehuisvest en leerkrachten dus ook fysiek van
elkaar zijn gescheiden. Op deze manier leren de leerkrachten in elke golf van
elkaar, van kleuterklas tot groep 8.
Veel oefenen en wennen
Het spreekt vanzelf dat niet iedereen meteen enthousiast is over leerKRACHT, het
is soms ook wennen, maar als je eenmaal bent begonnen en iedereen is ermee
bezig, dan groeien de leerkrachten er ook in, vertelt Van Bemmelen. Het is
natuurlijk heel anders dan iedereen gewend is en het kost in eerste instantie
extra tijd en energie, zeker het eerste jaar. Maar uiteindelijk, als het is
opgenomen in de routine, komt het in de plaats van de oude werkwijze en
structuren.
‘In het begin is het heel veel oefenen, de LeerKRACHT-interventies steeds
toepassen en gewoon proberen.’
Management
De deelname aan LeerKRACHT heeft ook de positie en rol van de directie
veranderd. De dagelijkse praktijk van de docent is het vertrekpunt voor de
LeerKRACHT methode. Daarbij wordt niets van bovenaf opgelegd, maar het helpt
wel als de directie stuurt op de drie centrale interventies van de methode.
Doordat de teams samen hun doelen stellen, tijdens de bordsessies, kunnen zij
zelf zaken agenderen. De overkoepelende leerdoelen komen dus niet meer
uitsluitend van het management.
Intervisie voor schoolleiders
Stichting LeerKRACHT organiseert twee keer per jaar intervisie voor schoolleiders.
Zij wisselen uit hoe het gaat op hun scholen, doen ideeën op en leren van scholen
die al wat verder zijn. Ook delen ze modellen, processen en ideeën die helpen de
veranderingen expliciet te maken. Met bijvoorbeeld hulp bij de jaarplanning
kunnen zij de verandering beter structuren.
Ontwikkelingsgericht onderwijs
De Komeet is een school voor ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO), een
methode die verschillende overeenkomsten vertoont met de LeerKRACHTmethode:
verandering wordt niet van boven opgelegd;
leerlingen en leerkrachten benoemen zelf de onderzoeksvragen;
integrerende werkwijze tussen de vakken en bouwen.
Doordat de beide methodes uitgaan van deze gezamenlijke principes zijn de
interventies van LeerKRACHT makkelijk te integreren in de dagelijkse praktijk.
Professionalisering
Doordat leerkrachten op vaste momenten gezamenlijk stilstaan bij de lespraktijk,
aan de hand van de lesvoorbereiding en gezamenlijke bordsessies, beklijven de
nieuwe doelen ook in de routines van de lessen zelf. Daarmee onderscheidt
leerKRACHT zich ook van bijvoorbeeld cursussen of lezingen, die zeer inspirerend
kunnen werken maar lastiger terug te voeren zijn tot de dagelijkse praktijk van
het lesgeven.
Leerkrachten willen zelf (mede) bepalen in welke richting zij zich verder
ontwikkelen en hoe zij, bijvoorbeeld met behulp van cursussen, binnen hun team
willen bijdragen aan differentiatie. De uitdaging is om deze
3
ruimte te behouden, in balans met de koppeling van de persoonlijke ontwikkeling
aan de doelen van de school en de praktijk van het lesgeven.
Hoe verder?
Volgend jaar formeert De Komeet leerteams voor de verschillende vakgebieden,
die zelf de doelen voor het jaar samenstellen en daar aan de hand van
gezamenlijk lesontwerp en de bordsessies aan zullen gaan werken. Ook de
directie stelt doelen voor komend jaar maar de leerteams vullen die doelen voor
een groot deel zelf in.
De Komeet en Zaan Primair
Basisschool De Komeet telt 33 leerkrachten en ongeveer 500 leerlingen. In het
schooljaar 2014-2015 heeft de school een deel van de vaste vergaderingen
geschrapt om tijd vrij te maken voor de LeerKRACHT-methodiek. Het bestuur
heeft middelen vrijgemaakt voor een coach die de school ondersteunt.
De Komeet is een van de 26 basisscholen in Zaandam en omgeving, die vallen
onder het bestuur Zaan Primair. Zes van die scholen doen dit schooljaar mee aan
LeerKRACHT. In het schooljaar 2015-2016 sluiten andere basisscholen zich
daarbij aan.
Deze tekst is mogelijk gemaakt door het Arbeidsmarktplatform PO, het platform voor
werkgevers en werknemers op het gebied van de arbeidsmarkt in het primair onderwijs.
Stichting Leerkracht ontvangt een financiële bijdrage van het Arbeidsmarktplatform PO.
4