Een goede voorbereiding is het halve werk
Erik Vegt
Nucleair geneeskundige
Antoni van Leeuwenhoek
AVL‐symposium 2014
1. Werking van FDG‐PET en ‐PET/CT
2. Nut van FDG‐PET
3. Voorbereiding van patiënten voor FDG‐
PET
4. FDG‐PET van de blaas
Bron zendt röntgenstralen uit
Stralen worden deels tegengehouden door de patiënt
Doorgekomen straling wordt gemeten op gevoelige plaat -> ‘schaduwbeeld’
Röntgenbuis
Detector
•
Injectie van radioactieve stof (radiofarmacon)
•
Verdeling van radiofarmacon over het lichaam
•
Detectie van radioactiviteit vanuit de patiënt
•
Informatie over de functie van organen
detector
Beeldvorming van orgaanfunctie
en ziekten m.b.v. radioactieve
stoffen (scintigrafie)
Behandeling met radioactieve
isotopen
CT
Tegenhouden van
straling (verzwakking):
Vorm / anatomie
PET
Verdeling van
tracer:
Werking / functie
PET geeft nauwelijks anatomische info
CT geeft nauwelijks functionele info
PET/CT: combinatie van beelden:
Verbeterde localisatie van afwijkingen
Beter begrip van beelden
Glucose‐analogon (radioactief suiker)
Opgenomen via glucosetransporters
Weerspiegelt ‘brandstofverbruik’ van de cellen
Hoge opname van FDG
Sommige organen
Tumoren
Ontsteking / infectie
Uitscheiding via urine
Waarom eten tumoren veel suiker?
Ze groeien snel
Ze gaan niet efficiënt om met hun energie
Dus…
Ze hebben veel brandstof nodig
Hoge expressie van glucosetransporters
Hoge opname van glucose
1. Werking van FDG‐PET en ‐PET/CT
2. Nut van FDG‐PET
3. Voorbereiding van patiënten voor FDG‐
PET
4. FDG‐PET van de blaas
Opsporen van kanker en uitzaaiingen
Stadiëring ‐> welke therapie? prognose?
Gerichte biopsie
Bepalen van respons op therapie ‐> ‘personalised medicine’
Bij geen respons: stop zware behandeling of probeer iets
anders
Bij goede respons: ga door met behandeling, of stop eerder bij
volledige respons
Karakteriseren van tumoren
Bv. agressiviteit, receptorexpressie ‐> ‘personalised medicine’
Karakteriseren van longnodi
FDG-negatief:afwachten
FDG-positief: biopsie
Stadiëring van longkanker met FDG-PET in vergelijking met CT
PET is beter in opsporen uitzaaiingen (lymfeklieren en andere
organen)
Hogere sensitiviteit en specificiteit
Netto-effect van PET:
37% afname van onnodige mediastinoscopieën
20% afname van onnodige thoracotomieën
Kosteneffectief: besparing van $25.286 per gered levensjaar
Respons van tumoren op chemo‐ of radiotherapie
celdood
afbraak van resten
littekenvorming
Functionele veranderingen: snel (dagen tot weken)
Anatomische veranderingen: traag (weken tot maanden)
Behandeling
Verwijdering blaas en bekkenklieren
of
Bestraling
Neoadjuvante chemotherapie Bij grote tumoren en/of kliermetastasen
Palliatieve chemotherapie
bij afstandsmetastasen
‐> Stadiëring is heel belangrijk
Studie naar impact van PET/CT op therapie (n=96)
Vergeleken met contrast‐CT thorax‐abdomen PET: hogere stadiëring in 20%, bevestigd met biopsie
Grote verandering in beleid (chirurgie, neoadjuvante
chemo of palliatief) in 18 %
▪ 14% door extra metastasen (‘upstaging’)
▪ 4% door extra primaire tumoren
Mertens e.a. 2013
Studie 1 (n=40)
Gemiddelde overleving
PET positief: 14 mnd
PET negatief: 32 mnd
Studie 2 (n=96)
Gemiddelde overleving
PET positief: 16 mnd
PET negatief: 50 mnd
Wat heeft deze patiënt?
• Sarcoidose (een ontstekingsziekte)
• Witte bloedcellen gebruiken ook veel
suiker
1. Werking van FDG‐PET en ‐PET/CT
2. Nut van FDG‐PET
3. Voorbereiding van patiënten voor FDG‐PET
4. FDG‐PET van de blaas
Ruim voor de scan:
6 uur nuchter
Geen zware inspanning
Vanaf 2 uur voor FDG 1 L water drinken
Ongeveer 1 uur voor de scan:
Intraveneuze injectie van FDG
60 min rusten: ontspannen, niet bewegen, niet praten
In halfdonkere, goed verwarmde kamer
‐> verdeling van FDG over het lichaam en opname in organen
Scan
15 – 30 min stil liggen
Voorbereiding:
6 uur nuchter
Geen zware inspanning
Na injectie van FDG 60 min rusten in halfdonkere
kamer
Effect van insuline
(patiënt niet nuchter)
Effect van inspanning
(voor of na FDG‐injectie)
Hoog bloedsuiker
Competitie van ‘gewoon’ suiker met FDG
Lagere opname van FDG in hersenen en tumoren
Slechtere stadiëring
Kwantificatie en responsbepaling
onbetrouwbaar
6,9 mmol/l
18,9 mmol/l
Bloedglucosespiegel
Zorg dat bloedsuikerspiegel goed is ingesteld:
< 10 mmol/l, maar liefst < 7 mmol/l
Maar: geen insuline spuiten vlak voor de scan!
Standaardvoorbereiding bij diabetici:
Licht ontbijt
Bij patiënten met insuline: lagere dosis
Orale medicatie mag ingenomen worden, behalve metformine
Minimaal 4 uur nuchter
Uitscheiding FDG via de urine
Artefacten rond de blaas
PET slecht beoordeelbaar rond de blaas
Veel straling op organen rond de blaas
Goede prehydratie ‐> minder kans op deze nadelen
Borstkanker… en activatie van bruin vet
Risicofactoren voor activatie bruin vet:
Koude
Slanke lichaamsbouw
Vrouwelijk geslacht
Recente chemotherapie
Spanning / sympathische activatie
Voorbereiding ter voorkoming bruin vet:
Warme wachtkamer en rustkamer
Medicamenteus: bètablokker
Nadelen van FDG‐opname in spieren en bruin vet:
Tumoren worden slechter zichtbaar
(lagere sensitiviteit)
Spier of bruin vet kan voor tumor worden aangezien (lagere specificiteit)
Kwantificatie en responsbepaling wordt
minder betrouwbaar of onmogelijk
Dus zorg dat patiënt nuchter is!
Ook stop glucose‐infuus en sondevoeding
Drinken is toegestaan, maar alleen
water of koffie/thee zonder melk/suiker
1. Werking van FDG‐PET en ‐PET/CT
2. Nut van FDG‐PET
3. Voorbereiding van patiënten voor FDG‐
PET
4.FDG‐PET van de blaas
31
Hoge FDG‐concentratie in de urine
Protocol:
Na ‘normale’ PET‐scan toediening van diureticum (furosemide)
Instructie patiënt: extra drinken (ca. 0,5 L) en regelmatig plassen, tot 15 min voor
de scan
Twee uur na furosemide PET‐scan blaasregio
Mogelijk van nut bij:
Detectie van tumorrest / ‐recidief (ongeveer verdubbeling sensitiviteit)
Responsevaluatie primaire tumor
Detectie van lymfekliermetastasen
Anjos 2007, Mertens 2012, Yang 2012
FDG‐PET/CT: combinatie van functie (suikerverbruik ‐> PET) en vorm (anatomie ‐> CT)
FDG‐PET is…
goed in het opsporen van allerlei tumoren (en ontstekingen)
goed in vroege responsbepaling
vaak ook kosten‐effectief
Goede voorbereiding van de patiënt is essentieel voor…
accuraat vinden van tumoren / metastasen
kwantificatie (responsbepaling!)
beeldvorming van de blaas
Vragen?
