teamrollen - In voor zorg!

T E AM RO L L EN
Dr. Meredith Belbin heeft acht teamrollen benoemd op basis van jarenlang onderzoek in de Verenigde
Staten en Groot-Brittannië. In zijn zoektocht naar het magische ingrediënt dat een team succesvol
maakt, observeerde Belbin honderden teams.
Hij ontdekte dat veel teams bestonden uit 'gelijkgestemde' mensen. Dit is ook bij werving en selectie
geen ongewoon verschijnsel. Zet een paar zeer creatieve en intelligente mensen bij elkaar en je hebt
een topteam. Maar vaak bleken dergelijke teams minder succesvol dan een team met een meer
diverse samenstelling.
Uit Belbins onderzoek bleek steeds opnieuw dat een dergelijke teamsamenstelling gewoon minder
kans op succes biedt. Maar waarom? Wat is dan het 'synergistisch' effect dat een winnend team
oplevert?
Het antwoord ligt in een evenwichtige teamsamenstelling waarbij individuele sterke punten elkaar
aanvullen. Individuele zwakke punten worden getolereerd en gecompenseerd, als er tenminste
iemand in het team is met de relevante sterke punten.
S AM E N V AT T I NG V AN D E B EL AN G RI J KST E K ENM E RK E N
Teamrol 1
De Voorzitter
(Niet te verwarren met de functionele rol van voorzitter van een vergadering).
De Voorzitter is een vrij rustige, extraverte persoonlijkheid.
Sterke punten
 Doelgericht
 Ondersteunend
 Onpartijdig
 Enthousiast
 Onverstoorbaar
 Verzoeningsgezind
 Beheerst
 Vertrouwend
 Kalm
 Zelfverzekerd
Acceptabele zwakheden
 Niet concurrerend
 Niet wilskrachtig
 Niet ambitieus
 Amateuristisch
 Lui
Algemene benadering:
De Voorzitter is duidelijk doelgericht. Hij/zij staat open voor anderen en waardeert bijdragen van elke
bron. De Voorzitter is vaak gemiddeld intelligent en creatief. Goed is het coördineren en beheren van
middelen. Democratisch, stimuleert participatie, maar is bereid de verantwoording te nemen voor
beslissingen. Wordt soms gezien als gereserveerd en afstandelijk, maar deze 'onpartijdigheid' is nuttig
voor het sturen van inspanningen in de richting van het gemeenschappelijke doel.
Teamrol 2
De Vormer
De Vormer is een wat gespannen, extraverte persoonlijkheid.
Sterke punten
 Veerkrachtig
 Rusteloos/gedreven
 Opportunistisch
 Effectief
 Sociaal
 Extravert
 Dynamisch
Acceptabele zwakheden
 Intens
 Gespannen
 Autoritair
 Overdreven bezorgd
 Ongeduldig
 Heeft de neiging tot 'mokken'
Algemene benadering:
De Vormer is zeer gedreven. Tolereert geen traagheid, ineffectiviteit, zelfvoldaanheid, zelfdeceptie en
gebrek aan vooruitgang. Laat zich snel provoceren, is ongeduldig en snel geïrriteerd. Wordt door
sommigen als een 'bullebak' gezien, en kan gaan mokken als hij zijn zin niet krijgt. Neemt graag
zichtbaar de leiding, en controleert graag persoonlijk de besluitvorming. Kan agressief overkomen; wil
de eigen ideeën uitgevoerd zien, en snel. Heeft een hekel aan regeltjes. Op een bepaalde manier een
natuurlijke leider, iemand die respect afdwingt en energie en enthousiasme kan genereren. Kan
sceptisch staan tegenover anderen en overdreven gevoelig zijn voor kritiek op de eigen ideeën.
Teamrol 3
De Plant
De Plant is een dominante maar vrij introverte persoonlijkheid.
Sterke punten
 Vernieuwend
 Intuïtief
 Bij tijden geniaal
 Fantasierijk
 Intellectueel
 Kennisgericht
 Serieus
 Onorthodox
Acceptabele zwakheden
 Solitair
 Intens
 Eigenzinnig
 Onpraktisch
 Onvoorspelbaar
 Individualistisch
Algemene benadering:
De Plant is vaak de creatieve bron van het team, met een vruchtbare, intellectuele geest en een
originele kijk op dingen. De Plant is vooral geïnteresseerd in alles wat nieuw is, en dat kan een
obsessie worden. De Plant heeft meestal weinig geduld voor protocol of 'de juiste werkwijze', en
maakt zich niet echt druk over de praktische implicaties van de eigen plannen. Is meestal
onafhankelijk, en kan een lastige collega zijn. Kan zich laten meeslepen door een golf van
enthousiasme voor de eigen ideeën (en soms die van anderen) en de euforie van het team. De Plant
heeft iets kinderlijks – laat zich graag vleien en houdt niet van kritiek op zijn/haar ideeën.
Teamrol 4
De Monitor
Een introverte, zelfbewuste persoonlijkheid.
Sterke punten
 Analytisch
 Nadenkend
 Objectief
 Voorzichtig
 Sluw
 Niet emotioneel
Acceptabele zwakheden
 Weinig fantasierijk
 Overdreven kritisch
 Droog
Algemene Benadering:
De Monitor is een zeer intelligent teamlid, wiens belangrijkste waarde voor het team ligt in de enorme
informatiestromen die hij/zij kan verwerken op een analytische, objectieve manier. Heeft een goed
inzicht en benadert ideeën op een standvastige, 'sluwe' manier. Is voorzichtig, opmerkzaam en zeer
kritisch op onjuiste gedachtegangen van anderen. De Monitor is de meest waarschijnlijke persoon om
een fatale fout te ontdekken die iedereen verder over het hoofd heeft gezien. Wordt daarom wel eens
gezien als de 'domper' op het enthousiasme van het team. Is vaak niet in staat anderen te inspireren
en te motiveren, en komt zelden met nieuwe ideeën. Hoewel vaak gezien als overdreven kritisch en
negatief, is de Monitorrol essentieel voor het succes van het team.
Teamrol 5
De Brononderzoeker
De Brononderzoeker is een extraverte, zelfverzekerde persoonlijkheid.
Sterke punten
 Vindingrijk
 Enthousiast
 Opportunistisch
 Communicatief sterk
 Sociaal
 Extravert
 Nieuwsgierig
Acceptabele zwakheden
 Eigenzinnig
 Overdreven enthousiast
 Ongeduldig
Algemene benadering:
De Brononderzoeker is de ambassadeur van het team, degene die het team vertegenwoordigt bij
anderen. Is zeer goed in het leggen van contacten en het onderzoeken van nieuwe mogelijkheden.
Raakt snel enthousiast over nieuwe uitdagingen, maar kan dat enthousiasme snel verliezen als het
nieuwtje eraf is of als er weinig vooruitgang wordt geboekt. Afwisseling en contact met anderen zijn
essentieel voor de Brononderzoeker. Hij/zij kan anderen ook stimuleren en motiveren. Omdat de
Brononderzoeker voortdurend behoefte heeft aan nieuwe stimulansen, kan hij/zij vaak wat
'vlinderachtig' overkomen, dus snel van het een naar het ander fladderen zonder de discipline op te
brengen om iets af te maken. Men zegt vaak dat de Brononderzoeker of aan de telefoon zit, of op
pad is om anderen te ontmoeten, en een hekel heeft aan al het andere.
Teamrol 6
De Bedrijfsman/vrouw
Een zeer stabiele persoonlijkheid.
Sterke punten
 Gedisciplineerd
 Georganiseerd
 Onverstoorbaar
 Praktisch
 Gelijkmatig
 Beheerst
 Behoudend
 Plichtsgetrouw
 Voorspelbaar
Acceptabele zwakheden
 Weinig flexibel
 Weinig fantasievol
 Star
 Pedant
 Onderdanig
Algemene benadering:
De Bedrijfsman/vrouw is bij uitstek degene die kan inschatten hoe ideeën en plannen van het team
in de praktijk zullen uitwerken. De Bedrijfsman/vrouw is vaak zeer loyaal ten opzichte van de
organisatie en heeft kijk op welke praktische aspecten aan de orde moeten komen. De Bedrijfsman/vrouw is van nature conservatief en moet overtuigd worden van de waarde van een idee. Kan goed
organiseren en gebruikt zijn/haar gezond verstand. Werkt hard en is zeer gedisciplineerd, maar soms
wat weinig flexibel. Is systematisch en grondig en hanteert meetbare resultaten als maatstaven. Wordt
graag betrokken bij regels en procedures voor implementatie, maar functioneert minder goed als
procedures en doelstellingen onduidelijk zijn. De Bedrijfsman/vrouw zet mensen weer met beide
benen op de grond, en soms met een behoorlijke klap.
Teamrol 7
De Groepswerker
De Groepswerker is een extraverte, rustige persoonlijkheid.
Sterke punten
 Ondersteunend
 Enthousiast
 Communicatief sterk
 Extravert
 Verzoeningsgezind
 Vertrouwt anderen
 Sociaal
 Gericht op anderen
 Mild
 Gevoelens
Acceptabele zwakheden
 Niet concurrerend
 Niet daadkrachtig
 Niet ambitieus
 Onderdanig
Algemene benadering:
De Groepswerker is degene die het team bijeen houdt. Stimuleert de teamgeest, maakt mensen aan
het lachen, staat open voor anderen en de sfeer in het team. Onderkent de sterke en zwakke punten
van anderen en springt in op hun behoeften. Is waarschijnlijk het eerste teamlid dat weet van
persoonlijke problemen van anderen, niet uit nieuwsgierigheid maar uit oprechte belangstelling. Kan
besluiteloos zijn in een crisis en soms niet 'hard' genoeg. Weet een goede teamgeest en onderlinge
samenwerking te creëren en is daarom vaak de teamleider.
Teamrol 8
De Zorgdrager
De Zorgdrager is een wat onzekere, introverte persoonlijkheid.
Sterke punten
 Nauwgezet
 Gedisciplineerd
 IJverig
 Ordelijk
 Gewetensvol
 Gelijkmatig
 Oog voor detail
Acceptabele zwakheden
 Overdreven bezorgd
 Pedant
 Droog
Algemene benadering:
De Zorgdrager is degene die de puntjes op de i zet. Is zeer sterk in het afmaken van dingen en
streeft naar perfectie. Deze combinatie levert de nodige bezorgdheid op. Maakt zich druk over details
maar rondt de zaken goed en op tijd af. De nerveuze energie die de Zorgdrager investeert in het
eindproduct van het team, leidt tot goede resultaten. Is meestal geen goed leider - teveel aandacht
voor details, hetgeen het moreel van het team kan aantasten. Maar de Zorgdrager is bijzonder
vasthoudend en pas tevreden als de eigen hoge normen behaald zijn.
CO N CLU S I E S
Niet succesvolle teams
Onderstaand een paar voorbeelden van teams die vaak niet succesvol zijn. Kunt u uitleggen waarom?

Groepswerkers, Bedrijfsmannen/vrouwen en Monitor, maar geen Plant, Vormer, Voorzitter of
Brononderzoeker.

Monitor, Zorgdrager en Bedrijfsmannen/vrouwen, maar geen Brononderzoeker, Plant of
Vormer.

Alleen maar Planten.

Planten en Brononderzoekers.

Vormers, een Voorzitter en een Brononderzoeker.
Wat is dan wel een geslaagde teamsamenstelling? Belbin formuleert het volgende:
Succesvolle teams:
1
De leider van de groep moet een Voorzittersprofiel hebben. Hij/zij genereert vertrouwen en
weet hoe het aanwezige talent het best te benutten is. Hij/zij weet wanneer en hoe naar een
goede beslissing toegewerkt kan worden. Deze persoon is bovenal iemand die niet streeft
naar het domineren van de gang van zaken – dat is het meest essentiële verschil tussen de
teamrol Voorzitter en de krachtige functionele Voorzitter wiens visie vaak doorslaggevend is.
2
Creativiteit is een belangrijke indicatie. De aanwezigheid van een Plant in het team hoeft geen
garantie voor succes te zijn, vooral als de Plant creatief is op de verkeerde vlakken of niet
enthousiast te maken is voor het onderwerp, maar een team zonder Plant raakt vaak in de
problemen als men geen nieuwe ideeën kan bedenken of op een nieuwe manier tegen dingen
kan aankijken.
3
Er moet een goede verdeling zijn van mentale capaciteiten. Intellect op zich is niet voldoende;
de beste teams bevatten vaak een mengeling van grote en middelmatige intellecten. Dit lijkt
misschien vreemd, maar volgens Belbin zullen de 'gemiddelde' teamleden de concurrentie
aangaan met de 'intellecten' om positiever teamrollen te vervullen, hetgeen het team als
geheel ten goede komt.
4
Een verscheidenheid aan teamrollen is een kenmerk van een winnend team, omdat het team
dan aanspraak kan maken op een verscheidenheid aan sterke punten.
5
Mensen met specifieke teamrol – kenmerken moeten zoveel mogelijk die
verantwoordelijkheden krijgen die passen bij hun teamrol. Teams wijzen functionele rollen
vaak toe aan degene die er de meeste ervaring mee heeft. Soms past dat niet bij de teamrol
van die persoon, en presteert het team als gevolg niet optimaal.
6
Het team moet in staat zijn het evenwicht tussen de teamrollen te handhaven onder
veranderende omstandigheden. Als teams zich bewust zijn van het belang van teamrollen
voor de presentaties van het team, blijken zij hun profielen vaak aan te passen om in een
gegeven situatie een optimaal resultaat te behalen. Een Bedrijfsman/vrouw bijvoorbeeld kan
de rol van Monitor ontwikkelen en die ook met succes vervullen als het team die rol nodig
heeft. Dit vermogen om om te gaan met potentiële zwakheden is ook een belangrijk kenmerk
van teams die bekend zijn met de teamrol-theorie.
Gebaseerd op het werk van:
R.M. Belbin, "Management Teams: Why they succeed or fail", Oxford: Heinemann.