Ecologische voetafdruk

Op goede voet met de aarde,
Op eerlijke voet met het Zuiden
Hoe beperken we onze Ecologische Voetafdruk?
www.voetafdruk.be
Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling
www.vodo.be
VODO 2003
VODO 2003
Duurzame ontwikkeling:
een hele opgave
• 1992 - Conferentie VN in Rio: intentieverklaringen
Agenda 21:
• duurzame ontwikkeling: méér dan enkel zorg voor milieu
• mens- en milieuvriendelijke levens- en
arbeidsomstandigheden voor alle mensen
• 2002 - Rio+10 in Johannesburg: vaststellingen
• milieu blijft achteruitgaan
• kloof arm-rijk blijft groeien
• Noorden verbruikt teveel grondstoffen uit Zuiden voor het
handhaven van niet-duurzame levensstijl
VODO 2003
De ecologische voetafdruk
oppervlakte aarde die nodig is om in de levensstijl van een persoon, stad of land te voorzien
Voorbeeld:
voetafdruk LONDON
• 2 maal oppervlakte van Verenigd
Koninkrijk
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
bioproductief land:
– akkerbouw
– veeteelt
– bosbouw
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
visgronden:
± 90% van vis wordt gevangen
binnen 300 km van de kust
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
energieland:
– zonnepanelen, windmolenparken
– olieraffinaderijen, koolmijnen, electriciteitscentrales, hoogspanningsmasten, koeltorens,...
– onvolgroeid bos (capteert het CO2
dat vrijkomt door gebruik van
fossiele brandstoffen)
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
bebouwd land
– parkeerplaatsen
– wegen
– gebouwen
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
biodiversiteit:
12% zou moeten
gereserveerd worden
voor natuurbehoud
(VN)
VODO 2003
Levensstijl anders bekeken
voor al wat we consumeren en produceren gebruiken
we land uit één of meerdere van deze categorieën
VODO 2003
Ecologische
voetafdruk
van de wereldburger
Ecologische
voetafdruk
van de
wereldburger
Voetafdruk in hectare
2,5
2
1,5
1
0,5
0
1961
1969
1977
Jaar
VODO 2003
1985
1993
1999
Hoe zit het met de verdeling?
Indiër
0.8 ha
Nigeriaan
1.3 ha
Belg
6.7 ha
Amerikaan
9.7 ha
verdeling tussen landen zeer ongelijk
VODO 2003
Hoe zit het met de verdeling?
VODO 2003
Hoe groot is de taart?
• de oppervlakte van de aarde is eindig!
Oppervlakte van de aarde
visgronden
5%
onproductieve
zeeën en meren
67%
onproductief
land 10%
bioproductief
land 18%
23% is bioproductief
VODO 2003
Het eerlijke aarde-aandeel
• 23% van aardoppervlak is bioproductief
= 11.4 miljard hectaren
• verdeeld over alle 5.9 miljard mensen (‘99)
= 1.9 hectare per persoon
• 12% natuurbehoud (VN)
= 1.7 hectare per persoon
VODO 2003
Ecologische
voetafdruk
van de wereldburger
Ecologische
voetafdruk
van de
wereldburger
Voetafdruk in hectare
2,5
2 eerlijk aarde aandeel
1.7 hectare
1,5
1
0,5
0
1961
1969
1977
Jaar
VODO 2003
1985
1993
1999
Gedaan met die reuzenvoeten
• voetafdruk wereldburger 2.3 hectare
• > 120% aarde wordt nu gebruikt
• 1 jaar en drie maanden nodig om
consumptie van één jaar te vernieuwen
• wij verbruiken ons natuurlijk kapitaal
natuurlijk kapitaal  inkomen
• op termijn leefbaarheid van planeet aangetast
VODO 2003
VODO 2003
Boven onze stand
Belg
6.7 ha
Eerlijke
aarde-aandeel
1.7 ha
X4=
iedereen zoals wij?
 nog drie extra planeten nodig
VODO 2003
Boven onze stand
VODO 2003
Ecologische schuld
ecologische schuld van Noorden aan
Zuiden: industrielanden gebruiken veel
te groot stuk productief land in Zuiden
 niet zozeer: meer geven aan de
ontwikkelingslanden, maar: hen minder ontnemen
VODO 2003
VODO 2003
Met de stroom mee
• energieconsumptie 70% voetafdruk Belg
(fossiele brandstof: 57%)
• 11,5 keer oppervlakte van België
onvolgroeid bos nodig om CO2 kringloop te sluiten
• beperking is dus noodzaak: van 12
naar 2 ton CO2 per persoon
• groot deel hiervan naar verwarming
(huizen slecht geïsoleerd)
VODO 2003
Met de stroom mee
• Wat kan u doen?
– investeren
– gedrag aanpassen
VODO 2003
Reizen om te leren
of toerisme consumeren?
• snelst groeiende industrie
• “alles van ons afzetten”
• voetafdruk enorm groot
– kerosine
– hoger waterverbruik (ondanks
lokale schaarste)
– massale import van ‘westerse’
producten
– lokale leefwijzen spiegelen
zich aan de onze
VODO 2003
Reizen om te leren
of toerisme consumeren?
• Wat kan u doen?
– dichter bij huis op vakantie
– reistijd is ook deel van de vakantie
– het nuttige aan het aangename
paren: ecologische boerderij…
– andere manier van reizen: met
NGO ipv reisbureau
VODO 2003
Tomaten in de winter
en spruitjes in de zomer?
• Voetafdruk van voedsel groot door:
– kasteelt (bijstoken in koud seizoen)
– industriële productiemethoden
– transport
– ketenverlenging: meer verwerking, verpakking,
conservering, koelwagens
VODO 2003
Minder, maar beter vlees
• voetafdruk van vlees groot
– Noorden: teveel dieren op kleine oppervlakte
 mestoverschot
– Zuiden: monoculturen van veevoedergewassen voor export
 bodemverschraling
 biologische grondgebonden productie wenselijk
VODO 2003
Tomaten in de winter
en spruitjes in de zomer?
• Wat kan u doen?
– minder vlees eten
meer mensen gevoed
– seizoensgroenten en –fruit eten (meer rauwkost)
– voor bioproducten kiezen
– lokaal kopen (thuisverkoop/boerenmarkt/voedselteam)
VODO 2003
VODO 2003
Wonen in de ruimte
• België kwistig met open ruimte:
– zeer dicht wegennet (5km wegen per km2)
VODO 2003
Ruimte wordt krap
• Oplossingen?
– Inbreiding
– Centraal wonen
VODO 2003
Ruimte wordt krap
• Wat kan u doen?
–
–
–
–
spreek af met vrienden/buren om materiaal te delen
deel de tuinen, sloop wat muren
autodelen: één auto voor verschillende gezinnen
eerder verbouwen dan bouwen
– stap naar je GECORO (Gemeentelijk Commissie voor Ruimtelijke
Ordening)
VODO 2003
Bosbouw of bosvernietiging?
• bossen nodig
– stabiliseren klimaat
– gezonde globale waterhuishouding
• Belg consumeert 310 kg papier per jaar
 alle oud papier recycleren bespaart per jaar 3.400.000
bomen
• duurzaam sociaal en ecologisch beheer van bossen
 FSC-gelabeld hout
VODO 2003
Bosbouw of bosvernietiging?
• Wat kan u doen?
–
–
–
–
–
kies voor biokatoenen luiers (spaart 5% huishoudelijk afval, één ton/baby)
vermijd niet-recycleerbare verpakkingen
vermijd overmatig papierverbruik (deel tijdschriften/kranten)
voorkom ongevraagde post (hang sticker ‘geen reclame’ op brievenbus)
koop enkel FSC-gecertificeerd hout (verkies inlandse alternatieven)
VODO 2003
Het geld onder onze voeten
• in bedrijfsleven ligt vaak de focus op:
–
–
–
–
winststreven
monopolie- en kartelvorming
korte termijnbeleggingen
financiële speculatie
• neveneffecten:
–
–
–
–
–
producten korte levensduur
onderbetaalde arbeid(st)ers (hier en in Zuiden)
delokalisatie en massale ontslagen
producten die consumptiehonger aanwakkeren
wapenwedloop
VODO 2003
Het geld onder onze voeten
• Wat kan u doen?
–
–
–
–
kopen is stemmen, koop dus bewust
ethisch sparen/beleggen
ethische beleggingsfondsen (Ethibel label)
zet druk op je lokale overheid om ethisch te beleggen
VODO 2003
De weeromstuit, of:
geef uw winst niet meteen uit handen!
• Terugslageffect (rebound)
VODO 2003
Zijn we bereid om echt in te krimpen?
• consuminderen  minder goed leven
= keuzes maken:
comfort van rust in autoarme stad
comfort van auto in hectische stad
comfort van gezonde smaakvolle evenwichtige voeding
comfort van goedkope gemanipuleerde éénheidsworst
VODO 2003
Zijn we bereid om echt in te krimpen?
VODO 2003