Egyptische godenwereld

LEVOLEVOLEVOLEVOLEVOLEVO
HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC-HFC
Indeling
Hoofdstuk 1
HET SCHEPPINGSVERHAAL
Hoofdstuk 2
DE GODEN EN GODINNEN VAN HET OUDE EGYPTE
Hoofdstuk 3
MYTHE VAN RA
Hoofdstuk 4
MYTHE VAN OSIRIS EN ISIS
Hoofdstuk 5
PLAAJES VAN DE BELANGRIJKSTE GODEN
2
HOOFDSTUK 1
Het Scheppingsverhaal
In het Egyptische verhaal ontstaat de wereld eerst alleen uit water. In dit water zaten
vier godenparen. Dit waren Nun en Naunet, Kuk en Kauket, Huh en Hauhet en Amon en
Amaunet. Deze paren vormde samen een ei in de wateren van Nun, waaruit een vogel en
in sommige versies lucht tevoorschijn kwam. Volgens de ene mythe kwam uit de lucht de
god Atum als berg en op deze berg werden dan Shu en Tefnut geboren. Shu wordt in
sommige mythes ook wel Ra genoemd. In een andere mythe komt een heuvel uit het
water en deze berg heette Ben-Ben. Op deze berg stond Atum. De eerste god. Atum
spuugde Shu en Tefnut uit. Shu was de god van de lucht en Tefnut de godin van het
vocht. Shu en Tefnut kregen twee kinderen. Geb, de god van de aarde, en Nut de godin
van de lucht. Shu tilde Nut op om over Geb te kunnen waken als een soort dak. Nut werd
de hemel en Geb de aarde. Shu werd zelf de god van de atmosfeer. Nut en Geb kregen
vier kinderen, twee tweelingen. Osiris en Isis, seth en Nepthys. Osiris werd de koning
van de aarde en Isis de koningin. Osiris was een goede koning die voor lange tijd over de
aarde regeerde. Seth was jaloers op Osiris omdat hij de koning was van de aarde en veel
macht had. Dit wilde Seth ook wel. Op een gegeven moment werd het Seth allemaal te
veel en vermoorde hij Osiris. Osiris ging naar de onderwereld en Seth bleef op aarde om
koning te worden. Osiris en Isis hadden een zoon die Horus heette en hij vocht tegen
Seth en hij won toen werd hij koning en Osiris werd koning van de onderwereld.
3
HOOFDSTUK 2
Aker
De goden en godinnen van het oude Egypte
God van de doden
Aker of Akar, in het oude Egypte de verpersoonlijking van de aarde en god van de doden.
Hij wordt voorgesteld als een smalle strook land waarvan de beide uiteinden een
mensenhoofd of een leeuwenkop vormen; hij wordt ook afgebeeld als twee leeuwen met
de rug naar elkaar g keerd, waarvan de ene de kop naar het westen richt, waar de zon
ondergaat, en de andere naar het oosten kijkt, waar de zon uit de duisternis opkomt.
Deze voorstelling duidt aan dat Aker de in- en uitgang van de onderwereld bewaakt.
Amaoenet
Moedergod
Amaoenet was de vrouw van de god Amon. Samen vormden ze een godenpaar.
Amaoenet, dat 'de verborgene' betekend werd voor het eerst genoemd in de zogenaamde
Piramideteksten. Later in het Nieuwe Rijk werd ze samen met haar partner Amon in de
tempels van Karnak vereerd. In Hermopolis werd ze ook gezien als schepper van de aarde
samen met Amon; daarom gold ze ook als oergodin.
Amon, Amon-Re
Koning der goden
De god in de vorm van een mens werd altijd afgebeeld met een hoge verenkroon maar
was voorheen een abstracte god. Hij werd dan ook met de wind geassocieerd en zijn
naam werd vaak als 'de verborgene' uitgelegd. Ten tijden van het Middenrijk gold hij als
de plaatselijke god van Thebe. Samen met Moet zijn vrouw en Khons zijn zoon werd hij in
Karnak vereerd. In het Nieuwe Rijk werd Amon meer en meer een multifunctionele
godheid. Door zijn verbinding met de vruchtbaarheidsgod Min was hij als Amon-MinKamoetef de zichzelf verwekkende oer- en scheppingsgod. Daarnaast was hij in de vorm
van Amon-Re verantwoordelijke voor de voortdurende vernieuwing van de wereld. Ook
werd hij gezien als koning der goden en was heerser over hemel en aarde. In de 21ste
dynastie werd voor hem een eigen godstaat in Thebe opgericht. Vanaf dat moment was
zijn functie als opperste god gewaarborgd tot de verovering van Egypte door Alexander de
Grote, aangezien deze zich door het orakel van Amon in de oase Siwa als zoon van god
liet erkennen. Bij de tempels van Karnak is nog steeds een laan van het heilige dier van
Amon te vinden; rammen. Daarnaast waren de gans en de slang als heilige dieren aan
hem gewijd.
Anubis
God en aankondiger van de dood
De geboorte van Anubis was eigelijk niet gepland want hij werd geboren uit Nephthys en
Osiris die dacht dat hij met Isis in bed lag. Anubis werd afgebeeld als mens met een
jakhalskop en in het oude Egypte waren de jakhalen niet geliefd omdat ze altijd aan de
graven krabden. Ondanks dat geloofden men dat ze bescherming boden voor de doden
omdat ze 's nachts altijd rondscharrelden tussen de graven. Hierdoor werd de dodengod
Anubis in de gedaante van de jakhals of als mens met jakhalzenkop afgebeeld. Naast
beschermingsgod van de doden was Anubis ook specialist in het balsemen. Ook was hij
bewaker der geheimen en rechter van het dodengericht en was daarom degene die het
'wegen van het hart' uitvoerde en aanwezig was bij het 'openen van de mond'. Hij
balsemde het lichaam van Osiris en voerde de begrafenisriten uit. Anubis was betrokken
bij het oordelen over de doden. Hij was degene die Osiris heeft gemumificeerd en hij
wordt ook wel de hherser van de mummiewindsels genoemd.
4
Anoekis
Godin van de Nijloverstromingen
Godin van de jaarlijkse Nijloverstromingen, waar ook haar hoge kroon van riet op wijst,
komt oorspronkelijk uit Nubië. Samen met Chnoem en Satet vormde ze de beschermde
godenfamilie van de Nijl-cataract. Ze gold bovendien als heerseres van het zuidelijke
grensgebied.
Apis
Vruchtbaarheids- en koningsgod
De Apis-stier werd vanaf de vroegste tijd in Memphis vereerd als vruchtbaarheids- en
koningsgod. Op grond van de bles op het voorhoofd en andere kentekens werd uit de
veekudden de goddelijke stier gekozen. Na hun dood werden de heilige stieren
gemummificeerd en vanaf het Nieuwe Rijk in het Serapeum van Sakkara bijgezet. De
dode stier werd vereenzelvigd met Osiris, en Osiris-Apis of Osorapis genoemd. In de
Ptolemaeëntijd ontstond uit de verbinding van Osiris en Apis een nieuwe EgyptischeHellenistische god met de naam Serapis.
Apophis (Apep)
Slang-god
Apep was de eeuwige tegenstrever van de Egyptische oppergod Ra. Apep, een
angstaanjagende slang, symboliseerde chaos en vernietiging. Elke dag voer Ra in zijn
zonneboot langs de hemel, en steevast viel Apep hem aan: men meende dat hij Ra bij
zonsverduisteringen met boot en al opvrat. Apep versloeg Ra nooit, maar werd zelf ook
nooit volledig verslagen. Het ochtendrood gold als een teken dat de slang het onderspit
had gedolven.
Volgens een bepaald verhaal ontstond Apep toen Neith, de grote moeder, een oorlogsen jachtgodin, in Nun, de oerzee, spuwde. Later werd Apep gelijkgesteld aan Seth. Hij is
ook bekend onder de Griekse naam Apophis
Atoum
Oergod
Deze god Atoum werd ooit vereerd in Heliopolis. Hij ontstond uit zichzelf en stond voor de
vormloze chaos van de oertijd, de oergrond. Uit deze oergrond kwam alles wat bestaat en
waar alles uiteindelijke naar toe zal terugkeren. Nadat hij zelf was ontstaan, schiep Atoum
de hemel en aarde, werd de tijd geactiveerd en zette hij vervolgens alles in beweging. De
mensen gilden als tranen en zweet van de Atoum. Hoewel de heilige dieren van deze god
de leeuw en de slang zijn, zijn er ook andere vele andere dierlijke verschijningsvormen
waarin Atoum kan verschijnen. In Heliopolis, de belangrijkste cultusplaats, vatte men
Atoum in de verschijningsvorm van een mens en voorzien van de koninklijke dubbele
kroon, ook op als de avondzon, waarbij de avondzon de in de loop van de dag de 'oud'
geworden zonnegod was. Volgens de mythe bracht Atoum met behulp van zijn eigen
vrouwelijke aspect door zelfbevruchting de Sjoe (lucht) en Tefnoet (vochtigheid) ter
wereld waar op hun beurt weer de hoofdgoden van Egypte van afstammen. Omdat Atoum
beide geslachten had, is hij op sommige afbeeldingen te zien als godenpaar door middel
van een hand die de masturbatie verricht. In het dodenboek zei Atoum dat hij op een dag
de schepping weer zou vernietigen en zich dan weer in een oerslang zou veranderen.
Aton
Zonnegod
De zonnegod van de Amarna-theologie van Achnaton ('hij die zich nuttig maakt voor
Aton') werd als een zonneschijf met lange stralen voorgesteld, waarvan de uiteinden als
mensenhanden waren weergegeven. Aton is de abstractste vorm van een god die er in het
oude Egypte ooit geweest is. Hij werd gezien als het daglicht dat mens en dier laat leven.
Achnaton en de koninklijke familie hadden de rol van goddelijke familie, die de verzorging
van de god met offers en dus ook zijn dagelijkse verschijning garandeerde. In de
afbeeldingen van Achnaton wordt bovendien de bekwaamheid van deze koning als
5
scheppende god gesymboliseerd. Het latere dood verklaren van de Amarna-theologie
betrof niet de godenvoorstelling van Aton maar zijn aardse plaatsvervanger Achnaton.
(Achnaton had zelfs een complete stad ten gunste van de verering van Aton gebouwd:
Akhetaten, 'Horizon van Aton') De tegenhanger van Aton was de god Apophis die elke
avond de god Aton wist te verwonden maar elke ochtend bleek dat Aton weer had
overwonnen als de zon weer op kwam.
Ba
Ziel
De god is de belichaming van de macht van de ziel. In de oude tijden was de god Ba
alleen maar voor de koningen beschikbaar maar dat veranderde na het Oude Rijk en vanaf
dat moment werd de kracht aan iedereen toegestaan. Op schilderingen van het Nieuwe
Rijk is de Ba-vogel vaak afgebeeld zittend in een boom die geplant is in de buurt van
graven. Hij symboliseert de psychische krachten, die lichaam, ziel en geest beheersen en
het voor de mens mogelijk maken zich in elke gewenste gedaante te manifesteren. Vaak
wordt Ba afgebeeld als Afrikaanse ooievaar. In die zin is dat wel begrijpelijk aangezien de
Egyptenaren de voorstelling maakten dat na de dood van een persoon het onsterfelijke
naar de hemel opstijgt om in een andere vorm verder te leven. Overigens is het verkeerd
om Ba alleen te zien als de ziel aangezien de betekenis eigenlijk veel breder is.
Bastet
Vruchtbaarheidsgodin
Werd gezien als de dochter van Ra maar soms ook als de zus of vrouw. In het Oude Rijk
was de kat nog niet zo populair hoewel volgens het Dodenboek in Heliopolis de katten de
slechte Apophis-slang gedood hadden. De kat werd echter steeds populairder en kwam
steeds centraler in het leven van de Egyptenaren te staan. Na de dood van het huisdier
werd het zelfs gebalsemd en verafgood. Als tegenstander van Apophis werd de kat aan de
zonnegod gewijd. De katers golden als zijn incarnatie en de poezen werden vereenzelvigd
met het zonneoog. Daarom dragen veel kattenfiguren een scarabee op hun kop of borst,
als symbool van de opgaande zon. Hoewel de verering in Boebastis, in de delta, begon,
verspreidde zich dit al snel over de rest van de delta en later zelfs het gehele land. Bastet
was verbonden met de god Sachmet, de god met de leeuwenkop. Daarnaast werd ze
beschouwd als moeder van leeuwengod Miysis (die als bijnaam 'Heer van de Slachting'
had). Het was daarom bijvoorbeeld verboden om op feestdagen van de godin op
leeuwenjacht te gaan. Daar Bastet in het begin nog met een leeuwenkop werd afgebeeld
werden de gelaatstrekken in de loop der jaren zachter en vriendelijker en werd de kop
vervangen door die van een kat. Uiteindelijk werd Bastet de positieve tegenpool van
Sachmet. Het vrolijke huiselijke gebied van de vrouwen, waartoe de liefde en de vreugde
behoorden, was voortaan van haar. Volgens sommige mythen was niet Nephthys de
moeder van Anubis maar was Bastet zijn moeder.
Bes
Beschermingsgod
De sinds het Oude Rijk bekende beschermgod is een dwergachtige gestalte met een baard
en droegen meestal een leeuwen- of pantervel op hun rug. Vooral bij de eenvoudige
bevolking was Bes als huishoudelijke beschermgod zeer geliefd. Hij beschermde namelijk
het particuliere gebied tegen kwaadwillende demonen. Tijdens de 18 de dynastie kreeg Bes
in sommige vormen ook vleugels. De geest wordt vaak met de Sa-strik als
beschermsymbool uitgebeeld (lijkt heel erg op een ank-teken) en draag verschillende
voorwerpen bij zich, die verband houden met zijn taken van dat moment. Messen dienen
voor de afweer van demonen en gevaarlijke dieren, muziekinstrumenten moeten de goden
gunstig stemmen en opvrolijken en kwaadwillende wezens moeten erdoor verdreven
worden. Een bepaalde aspect van Bes werd Aha genoemd, wat strijder betekend. Hij is
dan ook vaak te zien in gevecht met slangen of met gazellen die aan de god Seth gewijd
zijn. Waar Bes in eerste instantie verantwoordelijk was voor het tijdstip van geboorte en
de bescherming van huizen tegen gevaarlijke dieren werd hij later tegen nog meer dingen
6
ingezet. Hij werd dan bijvoorbeeld op hoofdsteunen afgebeeld om de slaap te beschermen
en op spiegels en cosmetica-artikelen om het Boze-Oog af te weren. Het is dan ook
begrijpelijk dat hij tot het gevolg van de god Hathor hoorde, die ondermeer
verantwoordelijk was voor de vrouwelijke schoonheid.
Chepri (Khepri)
Zonnegod
De zonnegod als schepper in de gedaante van een scarabee. Deze naam kreeg de
zonnegod als hij aan het begin van de dag aan de horizon verscheen, vermoedelijk naar
het voorbeeld van de kever die de hele dag een balletje mest voor zich uit moest duwen.
De scarabee was ook een toepasselijk beeld voor de schepper en zonnegod Atoem, opdat
uit het balletje aarde, dat zijn eieren bevatte, spontaan een nieuwe kever tevoorschijn
kwam.
Chnoem (Khnum)
Scheppingsgod
De als ram of als mens met ramskop voorgestelde scheppende god was nauw verbonden
met het ontstaan van alle levende wezens. Op een pottenbakkersschijf maakte hij hun
lichamen en ka-zielen die hij vervolgens naar de schoot van de moeder zond. Chnoem
werd samen met de godin Heket (met de kikkerkop) ook beschouwd als de helper bij de
geboorte. In Esna werd de god zelfs als schepper van alle wezens gezien. Omdat in zijn
gedaante meerdere ramsgodheden verenigd waren, werd hij ten dele van vier
ramskoppen voorzien, die zijn vier machtsgebieden moesten symboliseren: hemel, lucht,
aarde en onderwereld. Als bewaker van de Nijlbron had hij ook tot taak de jaarlijkse
overstroming te leiden, voor rijke oogsten te zorgen en hongersnood te beëindigen. In
nog een belangrijke belangrijke cultusplaats van deze god, Elefantine, werden talloze
dieren gemummificeerd en in vergulde sarcofagen bijgezet.
Chonsoe (Khons)
God van de maan
Chonsoe werd in de meeste gevallen in de gedaante van een mummie met zijlok en
maansymbool op het hoofd voorgesteld. Oorspronkelijk zag men hem als onheil
brengende en schermende god. Dit hing hoogstwaarschijnlijk samen met het
veranderende uiterlijk van de maan. Chonsoe was het kind van Amon en Moet en werd 'de
wandelaar' of 'reiziger' genoemd omdat hij 's nachts de hemel doorliep. Als de zon van de
nacht werd hij ten dele ook met een valkenkop afgebeeld. Chonsoe werd door het volk
hoofdzakelijk als orakelgod en als beschermer tegen ziekten zeer vereerd. Er zijn namelijk
muurschilderingen waar hij onder begeleiding van Horus, staand op krokodillen, ten strijde
trekt. In hogere zin gold het maankind namelijk als aspect van de jeugdige Horus. Dit was
mogelijk omdat het denken van de Egyptenaren niet rechtlijnig was in het verlopen van
tijd. Zij geloofden namelijk dat alle tijdsperioden tegelijkertijd afliepen en daardoor was
het mogelijk om alle leeftijdsaspecten van een god ten alle tijde aan te roepen.
Edjo (Udjat)
Cobragodin
De cobragodin uit de delta werd vooral in Buto vereerd. Edjo had de verschijningsvorm
van een slang of vrouw met de rode kroon van Neder-Egypte. Ze werd afgebeeld als de
'ureaus-cobra' die de farao op zijn voorhoofd droeg en wier dreigende houding de koning
tegen zijn vijanden moest beschermen.
Geb
God van de aarde
De antropomorfe door Atoem geschapen aardgod behoorde tot de Heliopolitaanse
kosmogonie. Samen met Noet (hemel), Shu (lucht) en Tefnut (vochtigheid) vormde hij de
ruimte, waarin de zonnegod de cyclische tijd in beweging kon zetten. Als eerste heerser
op de aarde stond hij in voor het goddelijke koningsschap. Geb was als aardgod
7
verantwoordelijk voor het scheppen van het water en de vegetatie. Geb kon overigens de
verschijningsvorm van een gans (de Grote Gakker) hebben en in die verschijning was hij
verantwoordelijk voor het leggen van het kosmische ei waaruit de zon geboren werd. Geb
wees in het tribunaal van Horus en Seth de eerstgenoemde aan als wettig opvolger van
Osiris. Dit had als gevolg dat de toekomstige farao's altijd Geb aan hun zijde moesten
hebben om wettelijk de troon te kunnen bestijgen.
Hapi.
De nijl
Deze Nijlgod, één van de vier zonen van Horus, belichaamde de vruchtbaarheid van
Egypte door de regelmatige overstroming van akkers. Hij werd afgebeeld als weldoorvoed
man met vrouwelijke borsten en een kroon van papyrus- of lotusplanten. Zijn lichaam was
vaak blauw of groen en hij leefde in de rotsen van het eerste cataract. Dit waarschijnlijk
omdat zijn belangrijkste cultusplaats Aswan was. In plaats van Horus en Seth konden
twee Hapi-figuren Boven- en Beneden Egypte symbolisch verenigen voor de koning of
konden talrijke Nijlgoden in plaats van de gepersonifieerde gouwen de verzorging van het
land waarborgen.
Harakhte
God van de ochtendzon
Harakthe betekend Horus van de horizon en is een andere verschijningsvorm van de god
Horus. Vaak afgebeeld door een gevleugelde zon. Hij werd in helioplis versmolten met Re
als Re-Harakthe
Harendotes
Beschermgod
Opnieuw een andere vorm van de god Horus, nu als beschermgod van zijn vader Osiris.
Hathor
Hemelgodin
Hathor, een Egyptische hemelgodin en dochter van de zonnegod Ra, werd meestal
voorgesteld als een koe. Ze was de godin van vreugde en liefde, en zorgde voor moeders
en kinderen. Ze voedde de levenden en bracht de doden naar de onderwereld. Daar
voedde ze hen met de vruchten van de vijgenboom, waarin ze was geincarneerd.
Koninklijke sarcofagen werden van het hout van de vijgenboom gemaakt, vanuit het
geloof dat de dood een terugkeer naar de baarmoeder inhield. Een aspect van Hathor
was het oog van Ra. Toen Ra ouder werd, zwoer de mensheid tegen hem samen.
Daarom stuurde hij zijn goddelijke oog, de verzengende kracht van de zon, om de
mensen te doden. Het oog nam de gedaante aan van Hathor, die zich als de leeuwin
Sekhmet (de krachtige) op alle verdorvenen stortte en hen doodde in een gruwelijke
bloedbad. Ten slotte maakte Ra een einde aan het bloedvergieten. Had hij niet
ingegrepen, dan zou Sekhmet de mensheid hebben uitgeroeid. Om Sekhmets razernij te
temperen, overgoot Ra het slagveld met duizenden pullen bier vermengd met
granaatappelsap. De bloeddorstige Godin zag het vocht voor bloed en dronk het op. Ze
raakte zo aangeschoten dat ze haar moordpartij staakte en weer veranderde in de
bekoorlijke Hathor. Ter herinnering aan deze gebeurtenis werden jaarlijks op de feestdag
van Hathor grote pullen bier met granaatappelsap gedronken.
Heh
God van de oneindigheid
Heh is de god van de oneindigheid. Dat is ook te zien aan de specifieke kroon die deze
godheid draagt; de kroon symboliseert namelijk het Egyptische telwoord voor miljoen.
Zijn attribuut is de ingesneden palmtak, die de jaarrekening symboliseert en op talloze
gelukkige jaren van koninklijke heerschappij wijst. Als belichaming van het grote aantal
verschijnt de god ook slechts zelden als afzonderlijk individu, maar vormt hij meestal een
groep met andere Heh's. Hun gemeenschap toont een soort verveelvoudiging van de
8
luchtgod Sjoe en verwijst naar het oneindige aspect van de god. Heh is de oneindigheid
van de tijd en wordt als hemeldrager steeds met opgeheven armen afgebeeld.
Heket (Heqat)
Godin van de zwangerschap
De godin met de kikkerkop was een van de beschermsters van de zwangerschap en de
geboorte. Ze staat in verbinding met Chnoem en Osiris en was verantwoordelijk voor de
schepping en regeneratie van alle levende wezens. In de piramideteksten hielp ze de
koning op zijn reis langs de hemel. Als vrouw van Chnoem, die op zijn draaischijf zijn
eerste mensen maakte, schonk ze het leven aan de beeldjes die hij maakte.
Horus
Hemelgod
Met de naam Horus (‘de verre’) werden vele verschillende konings- en hemelgoden in de
gedaante van een valk benoemd. Zijn strijdlust en zijn vliegkunst maakten de valk
uiteindelijk tot de koning der goden. Naast zijn verschijning als valk werd hij ook vaak als
een gevleugelde zonneschijf afgebeeld zoals in de tempel van Edfu. Binnen de Osirismythe waren Horus en Seth broeders. De rivalen raakten in conflict met elkander en
daarbij verloor Horus een oog. Daarop besloten de goden het land te verdelen. Horus
werd herser over Neder-Egypte en Seth werd god in Boven-Egypte. Later werd Seth ook
uit Boven-Egypte verdreven en werd Horus alleenheerser van het gehele land. Seth werd
verdreven naar de woestijnen en de barbaarse volkeren en zou bekend worden als
vertegenwoordiger van het chaotische. De god Horus symboliseerde de hemel; de zon en
de maan waren zijn ogen. Het was Horus die de eigenschappen van een god verbond met
de heerser over Egypte, de farao. Dat was de reden waarom de farao gezien werd als
incarnatie van de Horus. Het gevolg hiervan is te zien in de namen die de farao kreeg na
zijn kroning; Horus werd opgenomen als onderdeel in de koninklijke titel. Horus wordt in
het verhaal van Isis en Osiris soms Harsiesis genoemd, om hem te
onderscheiden van de circa twintig andere Horussen in de Egyptische mythologie.
Hij werd voorgesteld als een valk of een mens met een valkenkop. Hij werd, na Osiris’
vertrek naar de onderwereld, geboren op het nabij Bhutto gelegen eiland Chemmis en
werd daar in het geheim door Isis grootgebracht. Ten slotte nam Harsiesis wraak op
Seth, de moordenaar van Osiris, en besteeg hij de troon.
Hij regeerde in vrede en werd in heel Egypte aanbeden. Horus werd vereerd als
hemelgod. Zijn ogen werden beschouwd als de zon en de maan. Herakhty, of Horus van
de horizon, was een zonnegod die ‘s ochtends aan de oostelijke einder verscheen. Hij
werd vaak gelijkgesteld aan Ra en viel ten slotte als Ra-herakhty met hem samen.
Horuszonen (Amset, hapi,Duamuef, Kebehesoef)
Amset (met mensenhoofd), Hapi (met bavianenkop), Doeamoetef (met jakhalzenkop) en
Kebehsenoef (met valkenkop) golden als beschermgoden over de ingewanden omdat zij
als beschermgoden de gebalsemde organen moesten begeleiden in hun reis naar de
andere wereld. Onderdeel van hun taak van deze goden was dat ze de overledene
moesten beschermen tegen honger en dorst door ze op te nemen. Vanaf het Nieuwe Rijk
werden de deksels van de canopen voorzien van de gedaante van hun hoofden.
Ihy
God van de muziek
De van sistrum en menat voorziene god van de muziek werd in Dendera als zoon van
Hathor en Horus van Edfu vereerd. Als kindgod stond hij in verbinding met het begin van
de schepping en kon hij ook als zoon van de zonnegod worden gezien.
Isis
Moedergodin
9
De als mens afgebeelde godin wordt met de hiërogliefen van haar naam -de troon- of met
koehorens en zonneschijf op het hoofd afgebeeld. Ze vertegenwoordigde de koninklijke
macht die ze als gemalin van Osiris had opgenomen en als moeder van Horus weer te
voorschijn bracht. Ze verbond zo het aardse leven en het hiernamaals met elkaar en was
tegelijkertijd doden- en moedergodin. Ze werd in samenhang met de groeiende
populariteit van de Osiris-cultus in het gehele land vereerd. Een belangrijke karaktertrek
van Isis, die vanaf het Nieuwe Rijk bijdroeg aan haar groeiende populariteit, was dat ze
als beschermgodin magische krachten had. Ze raakte nauw verbonden met geneeswijzen
voor kinderziekten en vooral de gevolgen van slangenbeten en schorpioensteken. In de
Griekse-Romeinse tijd speelde ze een alles overtreffende rol en werd ze in het gehele
Romeinse Rijk vereerd. Haar cultus op het eiland Philae bestond zelfs nog tot in de 6 de
eeuw na Christus, waarschijnlijk wel omdat ze de beschermheilige van dit eiland was. De
gier is het heilige dier van deze godin.
Isis, de Egyptische moedergodin, was de dochter van Geb en Nut, en de zusters en
echtgenote van Osiris. Ze werd meestal afgebeeld met grote, beschuttende vleugels en
gold soms als personificatie van de troon. Het hieroglief voor haar naam was de
afbeelding van een troon, en haar schoot ging gelden als de troon van Egypte.
Isis hielp Osiris de beschaving in Egypte te brengen : zo leerde ze vrouwen koren malen,
spinnen en weven. Ook leerde ze de mensen de geneeskunst en stelde ze het huwelijk
in.
Ze werd meer dan 3000 jaar vereerd, vanaf 3000 v. Chr of eerder tot in de christelijke
tijd. Vele aspecten van haar en haar verering gingen rechtstreeks over op de maagd
Maria.
Joh
God van de maan
De god Joh was de belichaming van de maan. Op zijn hoofd droeg hij zijn kenmerde
maanteken op zijn hoofd; de schijf en sikkel. Deze oergod werd bijna nooit in de
menselijke gedaante afgebeeld maar als verschijningsvorm(en) van de sterren. Dit
maanteken werd ook vaak door het maankind CHons als hoofdtooi gedragen. In het oude
Egypte was de maan de zon van de nacht en ook het rechteroog van Horus. De godheden
Osiris, Thot en later ook Isis werden als zijn beschermers beschouwd. De permanente
cyclus die de maand vormden, werden beschouwd als een verwijzing naar het sterven en
de wederopstanding. De maanfasen verwezen ook naar het veertien dagen durende (de
periode dat de maan afnam) in stukken snijden van Osiris. Het is hierdoor dat de
maansikkel in beelden en teksten ook door een snijdend wapen (Thot) of door een been
(Osiris) te zien is.
Maät
Godin van gerechtigheid en eendracht
Het begrip van Maät stond voor het principe van de gestructureerde wereld, voor orde en
harmonie, voor ethische waarden en rechtvaardigheid, voor cultuur en scheppingskracht.
Maät was daardoor de tegenpool van alles wat ongeordend en wild, vernield en
onrechtvaardig, maar wel machtig was. De belangrijkste taak van elke koning was Maät te
garanderen en op die manier niet alleen de Egyptische staat maar ook de hele wereld in
stand te houden. De godin Maät was de personificatie van dit principe. Omdat ze
onmisbaar was voor het bestaan van alle andere goden kon een toekomstig farao alleen
met haar toestemming de troon bestijgen. Daarnaast was ze ook verantwoordelijk voor de
cyclische natuur van het leven. Weer een bewijs dat zonder haar geen bestaan mogelijk
was. De rechters waren priesters van Maät vanwege het feit dat Maät de wetten van het
bestaan, recht en waarheid belichaamde. Ze gold als dochter van de zonnegod Amon-Re
en als vrouw van Thoth. Ze werd altijd afgebeeld als een vrouw met een struisvogelveer
op haar hoofd. Deze veer was het waarheidssymbool. Deze veer mocht zo bijvoorbeeld op
de weegschaal van het goddelijke gericht niet zwaarder zijn dan het hart van de overleden
10
persoon. Een eigen cultus schijnt ze pas in het Nieuwe Rijk te hebben gekregen, die
vervolgens aansluiting vond bij de cultussen voor de rijksgoden in Karnak en Memphis.
Mafdet
Godin van het laatste oordeel
De godin Mafdet werd vaak afgebeeld langs de staf van een executiewapen in de vorm
van een katachtige. In de jonge jaren van haar bestaan speelde ze namen een belangrijke
rol bij het vellen van een laatste oordeel. Haar hoofdtaak was het bestrijden van zondaars
en slangen.
Meretseger
Beschermgod van de doden
De godin met slangenkop of slangenlichaam gold als beschermgodin van de doden en als
patroon van de necropoolarbeiders van Deir el-Medina in het westelijke gebergte in Thebe.
De arbeiders plaatsten dan inscripties op stenen waarin zij getuigden van haar vermogen
om misdadigers met blindheid of slangengif te treffen en indien vergiffenis op zijn plaats
was weer te genezen. Haar naam wordt meestal vertaald als 'Zij die van stilte houdt' wat
erg toepasselijk is voor iemand die over een grote necropolis waakt. Ze stond in
verbinding met Renenoetet en samen fungeerde ze ook als voedster.
Meshkent
Geboortegodin
Deze geboortegodin werd vereenzelvigd met het bakstenen blok (een soort geboortestoel,
een hele mooie afbeelding is nog steeds te zien in de tempel van Kom-Ombo) waarop
Egyptische vrouwen in hurkzit bevielen. Soms is ze afgebeeld als een dergelijk stenen blok
met een vrouwenhoofd, soms ook als vrouw met een blok op haar hoofd. Als
begrafenisgodin hielp ze de overledene in het hiernamaals herboren te worden en was ze
daarom ook aanwezig bij het oordeel over de doden. Ze werd ook geacht bij de geboorte
van invloed te zijn op het toekomstige leven van het kind.
Min
Beschermgod van de reiziger
De god van de dierlijke als plantaardige vruchtbaarheid is een van de oudste godheden in
Egypte. Meer dan levensgrote beelden van de god zijn al vanaf het 4 de millennium voor
Christus in Koptos bekend. In de faraonische tijd stelde men hem voor als mummie met
opgeheven arm met een gesel, stijve fallus (penis) en een verenkroon op het hoofd. Soms
werd hij afgebeeld in de vorm van Amon-Re. Als Kamoetef, ‘stier van zijn moeder’, was hij
ook een scheppende god; die van de plantengroei. Hij was ook de beschermheer van alle
reizigers in de woestijn. Zijn afkomst is overigens omstreden en lag waarschijnlijk ergens
in het buitenland, Eritrea of het oude koninkrijk Poent. Farao's ten tijden van het Nieuwe
Rijk namen deel aan feesten ter ere van Min om zo de vruchtbare vernieuwing van het
koningsschap te vieren.
Mnevis
Zonnestier
De zonnestier van Heliopolis werd zwart met een zonneschijf tussen de horens
voorgesteld. Zijn opvallende grote geslachtsdelen verwijzen naar zijn bijzondere talent
van het verwekken. Via het aspect van de zon was hij vooral verbonden met Re en Atoem.
Moet
Beschermer van het gezin
De groeiende populariteit van de vrouwelijke godin met de gierkap en de dubbele kroon
was direct afhankelijk van Amon. Vanaf het Nieuwe Rijk vormde ze met Amon en met
haar zoon Chonsoe de Thebaanse triade. In de vorm van de Thebaanse Triade stond Moet
voor het gezin en de bescherming ervan. Haar naam die met het teken voor gier wordt
11
geschreven, betekent ‘moeder’ en verwijst naar diezelfde rol. Amon en Moet golden vanaf
de 18de dynastie ook als ouders van de koning. Als heersers van Asjeroe kreeg ze in
Karnak een eigen cultusplaats met een meertje in de vorm van een halve maan, waar ze
als leeuw verscheen. Ze was nauw verbonden met andere gier- en leeuwgodinnen als
Nechbet, Wadjet, Sachmet of Bastet.
Montoe
Oorlogsgod
De vanaf het Oude Rijk bekende god werd met valkenkop, verenkroon, zonneschijf en
twee uraeusslangen op het voorhoofd afgebeeld. Sommige koningen noemde hem
Montoehotep wat 'Montoe is tevreden' betekende. De belangrijkste cultusplaatsen van de
oorspronkelijk als koningsgod vereerde Montoe waren Armant, et-Tôd, Medamoed en
Thebe. Als oorlogsgod vocht hij tegen de vijanden van de goden en stond hij de koning in
de oorlog terzijde; hij moest dus de vijanden van zijn vader Ra doden met zijn speer. Al in
het Midden Rijk kreeg hij een stiercultus, wat waarschijnlijk het strijdlustige element in
hem moest versterken. In het Nieuwe Rijk veranderde Montoe enigszins. Hij werd de
beschermgeest van de koning, die hij bij sportieve wedstrijden en in veldslagen hulp bood.
Nechbet (Nekhbet)
Kroongodin van Boven-Egypte
De godin trad op in de gestalte van een gier of een vrouw met een gierkap. Als
kroongodin van Boven-Egypte droeg ze bij voorkeur de hoge witte kroon van dit deel van
het land. Een nauwe verbinding bestond er met de godin Wadjet, haar tegenpool uit
Beneden-Egypte, en met de godinnen Moet en Tefnoet. Bovendien beschermde en voedde
Nechbet het koninklijke kind. Haar belangrijkste cultusplaats was el-Kab, waar ook haar
oorsprong lag, in de 3de gouw van Boven-Egypte. Als symbooldier voor Opper-Egypte is ze
ook vaak in die hoedanigheid te zien op de kroon. Daarnaast werd ze vaak weergegeven
als een gier met gespreide vleugels die de symbolen van de eeuwigheid in haar klauwen
houdt. Ze kan ook een beschermend symbool zijn, als ze één van haar vleugels voor zich
gestrekt houdt. Haar voornaamste functie was die van moedergodin en beschermde
voedster van de koning.
Nefertem (Nefertum)
Zonnekind
Oorspronkelijk vereerd als lotusbloem of komend uit een lotusbloem had Nefertem een
zeer nauwe relatie met de zonnegod, wiens karaktereigenschappen hij kon overnemen. Hij
gold als ‘lotusbloem aan de neus van Re’ of als ‘grote lotusbloem die uit de oeroceaan
verschijnt’, maar tegelijkertijd ook als jeugdig zonnegod. Daarom wordt hij ook wel een
genoemd als het zonnekind. Nefertem werd meestal afgebeeld als mens met het symbool
van de veren versierde lotusbloem op het hoofd en een jeugdige zijlok. In Memphis werd
hij samen met Ptah en Sechmet als triade vereerd.
Neith
Moedergodin
Neith, de Egyptische moedergodin, was oorspronkelijk een plaatselijke godin uit Saïs
in Beneden-Egypte. Ze was tevens oorlogsgodin en godin van het huiselijk leven. Als
oorlogsgodin trok ze voor de soldaten uit ten strijde, met als symbool een schild met
gekruiste pijlen.
Ze gold vaak als moeder van de krokodilgod Sebek en zou door in de oerzee Nun te
spuwen de kosmische slang Apep hebben geschapen. Neith ging gelden als de moeder
van alle goden, met name van Ra. Ze werd soms beschouwd als de hemelkoe Mehueret,
die voor het ontstaan van het leven de hemel had gebaard. Neith was tevens
beschermgodin van de doden. Op sommige afbeeldingen biedt ze hun eten en drinken
aan.
Nephthys
12
Nephthys is, evenals Isis, Osiris en Seth, een kind van Geb en Noet, in de Enneade van
Heliopolis. Omdat de Egyptenaren een tweestrijdig beeld van alles hadden werd Nephthys
gekoppeld aan Seth als zijnde het 'negatieve' en onvruchtbare paar. Isis en Osiris waren
daarentegen het 'positieve' en vruchtbare paar. Nephthys zelf was echter helemaal niet
negatief, ze treurde zelfs samen met haar zus Isis over haar vermoorde broer Osiris. Haar
naam betekent 'heerseres van het huis' en hielp haar zus Isis bij de regeneratie van de
overledene maar verder is er niet veel over haar bekend.
Noen (Nun)
Watermassa
Als personificatie van het oerwater, waaruit bij de schepping van de wereld het eerste
land, de oerheuvel, opsteeg, werd Noen zeer zelden afgebeeld. Samen met zijn
vrouwelijke tegenpool Naunet vormde hij in de Ogdoade van Hermopolis het eerste van de
vier oergodenparen, waarbij de goden met een kikkerkop en de godinnen met een
slangenkop werden afgebeeld. Hij werd als goedaardig beschouwd en leende zijn naam
graag aan heilige meren op het terrein van een tempel.
Noet (Nut)
Hemelgodin
Noet was in de kosmogonie van Heliopolis de hemelgodin. Ze was de (tweeling)zuster van
Geb, de aarde, met wie ze vier kinderen kreeg. Osiris, Isis, Seth en Nephthys, voordat
Sjoe (de lucht) hen van elkaar scheidde. Door zich over de aarde te spannen hield ze de
chaos en wanorde ver weg. Ze stond op haar handen en voeten en daarom worden de
vierwindstreken door ook wel meevergeleken. Ze werd ook beschouwd als de moeder van
de zonnegod Ra, omdat ze hem elke avond verzwolg en hij 's nachts door haar lichaam
reisde om de volgende morgen weer uit haar geboren te worden. Dat is tevens de reden
dat ze ook een begrafenisgod was die het lichaam van de overleden farao in haar armen
naam. Ze is veel aan de binnenzijde van sarcofagen afgebeeld waarin ze met haar
gespreide armen en benen als het ware over de overledene heen boog om zo te hopen dat
de overledene weer herboren kon worden.
Osiris
God van de doden
De mummie-vormige god met de atef-kroon uit plantenstengels en struisvogelveren gold
oorspronkelijk waarschijnlijk als oogst- en vruchtbaarheidsgod. Als tegenpool van de wilde
woestijngod Seth stond hij voor het gecultiveerde land en de geordende wereld. De
voortdurende strijd tussen de twee tegenstanders was de basis voor de Egyptische
schepping en de daaruit voortvloeiende dood van Osiris voorwaarde voor het ontstaan van
het hiernamaals. Osiris stierf en werd door Isis en Nephthys in het hiernamaals weer tot
leven gewekt. Hij verwekte zijn zoon Horus die op aarde de strijd tegen Seth voortzette.
Hij werd in Boven- en Beneden Egypte als een ware held aanbeden. Als opperste
dodengod en dodenrechter was hij de vertegenwoordiger van de rechtvaardige wereldorde
in het hiernamaals. Als koning in het dodenrijk had hij de koningsinsignes, de gesel en de
kromstaf. Een van de belangrijkste cultusplaatsen was Abydos, waar volgens de
overlevering zijn graf bevindt en spelen voor de god werden gehouden.
Osiris, een zoon van de Egyptische goden Geb en Nut, was oorspronkelijk een natuurgod
die de kringloop van de vegetatie symboliseerde. Later werd hij de god van de doden.
Bij zijn geboorte kreeg hij de titel, alomvattende heerser. Osiris, een rijzige, knappe
verschijnig, werd koning van Egypte en zijn vrouw Isis werd koningin. Hij leerde de
mensen brood en wijn te maken en zag toe op de bouw van de eerste tempels. Ook
bouwde
hij steden en zorgde hij voor rechtvaardige wetten. Toen Egypte aldus een beschaafd
land was geworden, ging Osiris op reis en bracht overal waar hij kwam de beschaving.
Zijn succes kwam grotendeels voort uit zijn geweldige charisma.
13
Ptah
Oergod
Deze god was stadsgod van Memphis, waar men hem met verschillende andere goden
(zoals Ptah-Sokar-Osiris en Ptah-Tatenen) verbond. In de scheppingsleer van het heelal
van Memphis geldt hij als scheppergod en staat hij aan het hoofd van de Enneade. Hij
wordt dan ook vaak typerend afgebeeld zittend aan een pottenbakkersschijf waarop hij
wezens schept. Onder de Ramsessiden (19de/20ste dynastie) vormden Ptah samen met
Amon en Re de grote rijkstriade. Het belang van deze god wordt duidelijk uit het feit dat
talrijke kleinere cultussen voor hem in andere tempels waren ondergebracht. Zijn macht
berust in zijn hart en zijn tong. Hij liet namelijk met zijn woorden de wereld ontstaan en
door middel van zijn hartslag voorzag hij de schepping van een constante kosmische
energie en levenskracht. Kunstenaars en ambachtslieden zagen in hem hun beschermheer
en om die reden identificeerden de Grieken hem met Hephaistos. Om dezelfde reden werd
Imhotep, bouwer van de trappiramide in Sakkara, gezien als zijn zoon. Ptah wordt
mummie-vormig afgebeeld, met een kap op het hoofd en een scepter in de hand.
Quadesh
Godin van het sexuele genot
Een uit het Midden-Oosten afkomstige godin die tijdens het Nieuwe Rijk in Egypte werd
ingevoerd en samen met de goden Min en Reshep een triade vormde. Ze was een godin
van het seksuele genot en is doorgaans afgebeeld als een naakte vrouw met bloemen in
haar handen, die op de rug van een leeuw staat.
Re, Re-Herachte (Ra)
Zonnegod
De zonnegod Re met valkenkop trad al in het Oude Rijk op als Re-Herachte; als de
morgenzon. Als bekendste godheid van het Egyptische pantheon was hij in de cultus en
mythe in vele vormen aanwezig. Zo is de voorstelling van de cyclische baan van de zon,
die de god in zijn bark (de boot heette mandjet) als dag- en nachtreis van elk twaalf uur
voltrekt, synoniem met de eeuwige herhaling van de schepping en alle herscheppende
krachten. De belangrijkste cultusplaats lag sinds het Oude Rijk in Heliopolis, de zonnestad.
De heersers van de 5de dynastie lieten speciale gebouwen voor de Re-cultus, de
zogenaamde zonnetempels, bij Aboesir bouwen. De indrukwekkende cultussymbolen zijn
de obelisken, waarvan de vergulde toppen als zetel van de zonnegod werden
geïnterpreteerd. Het waarschijnlijk beroemdste heiligdom van Re-Herachte werd onder
Ramses II (19de dynastie) in Abu Simbel gebouwd. De opvallende relatie tot de god van
elke heerser wordt weerspiegeld in de titulatuurbenaming ‘ zoon van Re’.
Ra was de belangrijkste van de Egyptische goden en de personificatie van de middagzon.
Hij is een oergod die uit het oerwater Nun is verrezen en zich zelf heeft geschapen.
Volgens een andere mythe is hij een zoon van de aardgod Geb en de hemelgodin Nut.
De Egyptenaren geloofden dat Ra in zijn boot 's ochtends zijn dagelijkse tocht door het
luchtruim begint. Hierbij wordt hij o.a. vergezeld door de maangod Thot en zijn dochter
Maat en iedere dag tracht het monster Apophis de vaart van de zonnegod te verhinderen.
's Avonds wordt Ra door zijn moeder Nut ingeslikt en 's morgens opnieuw ter wereld
gebracht.
Ra is ook koningsgod en sinds de 4e dynastie noemden de farao's zich 'Zoon van Ra'.
Te Heliopolis werden de Phoenix (heilige reiger) en de Mnevis (stier) die orakels gaf,
als manifestatie van de zonnegod aanbeden. In deze stad bouwden de koningen tempels
voor Ra, die belangrijke instellingen waren op o.m. ideologisch gebied. Van deze
tempels is weinig bewaard gebleven. Alleen de obelisk van koning Sesostris I
(971-1926 v. C) die eens voor de zonnetempels stond, staat nog overeind.
Renenoetet
Godin van de vruchtbaarheid en oogst
14
Bijnamen als ‘heersers van de schuren’ onderstrepen het karakter van de als slang
weergegeven godin als godheid van de vruchtbaarheid en de oogst. Bijzonder populair
was de cultus van de godin in Fayoum in de 12de dynastie en in Thebe tijdens het Nieuwe
Rijk.
Sachmet (Sechmet)
Godin van de geneeskunde
De godin met de leeuwenkop werd vooral in Memphis vereerd, waar ze samen met Ptah
en hun gemeenschappelijke zoon Nefertemeen godenfamilie vormde. Ze werd beschouwd
als de dochter van Ra en was sterk verbonden met de dreigende ureaus. Ze had een
nauwe relatie met de godin Moet in Thebe. Zo liet Amenophis III enkele honderden
granieten beelden van Sachmet in Karnak opstellen. In de mythe vernietigd de godin, wier
naam ‘de machtige’ of 'de sterke' betekent, de vijanden van de zonnegod Re of Osiris.
Tevens ondersteund ze de koning in zijn strijd tegen nationale vijanden. Ze werd daarom
gezien als godin van de oorlog. Naast haar strijdlustige en geweldadig karakter zag men in
de godin tegelijkertijd de beschermpatroon van de geneeskunde en de artsen die hier en
daar als priesters van Sachmet te boek staan.
Satet
Godin van de zuidelijke grens
Al vanaf het Oude Rijk werd Satet op het eiland Elefantine vereerd, waar ze samen met
Choem en Anoeket een triade vormde. Het aan haar gewijde heiligdom werd tot in de
Griekse-Romeinse tijd steeds weer uitgebreid. Als godheid van de cataracten bewaakte
Satet de zuidelijke grens en gold als schenkster van het ‘koele water dat uit Elefantine
komt’. De godin wordt afgebeeld met de kroon van Boven-Egypte met zijdelings
bevestigde, omhoog staande gazellenhorens.
Selket (Serket)
Beschermster van de mens
De godin werd als schorpioen vereerd maar op de eerste plaats verschijnt ze als mens met
een schorpioen op haar hoofd. Ze speelde in de religie een grote rol. Haar naam verwijst
naar het vermogen van de keel om adem te halen. Samen met Isis, Nephthys en Neith
beschermde ze de ingewanden en het gemummificeerde lichaam van de dode en was ook
in die hoedanigheid aanwezig bij de koninklijke doodskist.
Seshet
Godin van het geschrift
Het karakter van de godin maakt bijnamen zoals ‘heerseres van de plattegronden en
schriften’ duidelijk. Als procureur van de schrijf- en rekenkunst noteerde Seshet bij de
kroning de regeringsjaren en jubilea van de heerser. Bovendien speelde ze sinds de
vroegste tijd een grote rol in het ritueel van de tempelstichting, en wel hij het bepalen van
de plattegrond van de tempel.
Seth
God van de chaos
De god van de storm en het weer wordt vaak ‘heerser van de woestijn en de vreemde
landen’ genoemd en vertegenwoordigd al het kwade dat op de aarde aanwezig was.
Waarschijnlijk was het dier van Seth in de vroegste tijden al zo gestileerd dat de
zoologische determinatie ervan tot op de dag van vandaag niet duidelijk is. In de Osirismythe was Seth chaos, het wilde element, en vermoorde hij zijn broer Osiris omdat hij
alleen verantwoordelijk gehouden wilde worden van het scheppen van de aarde. Daarna
vocht hij tegen diens navolger Horus, zoon van Osiris, om de macht. Aan de andere kant
was hij samen met Horus beschermgod met dezelfde rechten voor de koning. Samen
gaven ze de koning de kronen van het land en knoopten ze in de symbolische voorstelling
van de ‘Vereniging van Beide Landen’ de nationale planten van Boven- en Beneden-Egypte
voor de heerser aan elkaar.
15
Shu
Luchtgod
De god van de lucht Sjoe scheidde in de scheppingsmythe hemel (Noet) en aarde (Geb),
nadat hij, samen met zijn zuster Tefnoet, uit de mond van de oergod Atoem werd
geboren. Mensen en goden hebben lucht nodig, zodat de lichtbeuken in de tempels ook
wel ‘vensters van Sjoe’ werden genoemd. Shu, de Egyptische luchtgod, wormde samen
met Tefnut, de godin van het vocht, het eerste goddelijke paar. Zijn naam betekende
'leegte' of 'hij die omhoog stond'.
Hij ontstond toen de oppergod Ra, als Ra-Atum, hem en zijn vrouw uitspuwde of
uitniesde. Shu en Tefnut brachten Geb, de aarde, en Nut, de hemel ter wereld. Shu was
Ra's troonopvolger, maar lag voortdurend onder vuur van de volgelingen van de slang
Apep, zodat hij tenslotte troonsafstand deed ten gunste van zijn zoon Geb. Na een storm
die ruim een week aanhield, vestigde Shu zich in de hemel. Als zoon van de zonnegod Ra
werd hij wel afgebeeld met een leeuwenkop.
Sobek
Oer-scheppingsgod
Deze god werd als krokodil of in de klassieke mengvorm met krokodillenkop vereerd. Tot
de belangrijkste cultusplaatsen behoorde sinds het Middenrijk het oude Sjedet
(Crocodilopolis) in de Fayoum en in de Grieks-Romeinse tijd Kom Ombo in Boven-Egypte.
Overeenkomstig zijn levensruimte gold Sobek als vruchtbaarheidsgod en het water en
werd hij ook als oer-scheppergod vereerd.
Sebek of Sobek werd afgebeeld als een krokodil of een mens met een krokodillenkop.
Sebek werd met name vereerd in Crocodilopolis, de hoofdstad van de provincie Fayum.
Een levende krokodil, Petsuchos geheten, die gold als een incarnatie van de god, werd
in een vijver naast het voornaamste heiligdom van Sebek gehouden. De vereerders van
de god dronken water uit de vijver en voerden de krokodil lekkernijen.
Tijdens de 13e dynastie in het tweede millennium v. C. heetten diverse koningen
Sebekhotep: 'Sebek is verzadigd'. Waarschijnlijk zagen velen Sebek als oppergod.
Sebek werd soms gehouden voor een zoon van Neith, de moeder- en oorlogsgodin die
ook de slang Apep had gebaard.
Sokar
Dodengod
De in de gedaante van een valk of met valkenkop afgebeelde god Sokar was
oorspronkelijk de dodengod van de Memphitische necropool. Vanwege zijn nauwe relatie
tot Ptah en Osiris werd hij tot in de Late Rijk als Ptah-Sokor-Osiris vereerd. Als god was
hij ook heerser van de onderwereld. In het middelpunt van het Sokarfeest stond de
optocht van een goddelijke cultusbark, de zogenaamde henoebark.
Tawaret (Taurt, Thoeris)
Nijlpaardgodin
Een nijlpaardgodin beschermde de barende vrouwen. Ze zou de concubine van Seth zijn
geweest maar koos voor Horus in zake de troonopvolging en toonde daarmee haar
vriendelijke karakter. Ze werd afgebeeld met de kop van een nijlpaard, de poten van een
leeuw, de staart van een krokodil en de zware borsten van een volwassen vrouw. Deze
gedaante moest kwaadaardige krachten bij vrouwen uit de buurt houden. Ondanks haar
uiterlijk was ze enorm populair bij de gewone Egyptenaren.
16
Tefnoet
Godin van de vochtigheid
Tefnoet was de godin van de vochtigheid. Samen met de luchtgod Sjoe vormde de als
leeuw voorgestelde Tefnoet in de kosmogonie van Heliopolis het eerste godenpaar, dat
door Atoem door middel van zelfbevrediging of door uitspugen geschapen werd. In
verschillende mythen had Tefnoet een opvallende kosmisch karakter.
Thot
Maangod
Tot de vooraanstaande goden van het Egyptische pantheon behoorde Thot, die vanaf het
Oude Rijk in het gehele land werd vereerd. Zijn belangrijkste cultusplaats was Hermopolis
in het midden van Egypte. De voorstellingen tonen hem als man met een ibiskop, als ibis
of als baviaan. In zijn hoedanigheid van maangod was Thot verantwoordelijk voor de
kalender, de tijd en wiskunde. Bij de kroning van de koning noteerde hij de regeringsjaren
van de heerser en schreef diens naam op de bladeren van de heilige isjedboom van
Hermopolis. Thot was de uitvinder van schrift en taal, bewaker van de goddelijke orde en
alle rituelen alsmede van de geheime kennis. De schrijvers (ambtenaren) benoemden hem
daarom tot hun beschermheer. Bij het dodengericht, het wegen van het hart, was het
Thot die in het bijzijn van Osiris het resultaat voor de dode noteerde. Hij gold ook als de
beschermer van de dode, die hij hielp de weg te wijzen door de onderwereld.
Thoth, de Egyptische maangod, was tevens de god van het schrijven en de kennis: de
'heer van de heilige woorden.' Hij werd wel beschouwd als de oudste zoon van de
zonnegod Ra, maar was volgens een andere traditie ontsproten ui het hoofd van de
boosaardige god Seth.
Thoth was de vizier en de secretaris van de vegetatie- en doodsgods Osiris. Omdat hij
geheime kennis bezat, kon Thoth ook assisteren bij Osiris' begrafenis. Tevens stond hij
Isis bij in de opvoeding van Horus. Uiteindelijk volgde Thoth Horus op als koning van
Egypte en hij regeerde meer dan 3000 jaar in vrede. daarna verscheen hij als maan aan
de hemel.
Thoth werd meestal afgebeeld als een ibis of baviaan. Hij zou een toverboek, het
Boek van Thoth, hebben geschreven en het in een graftombe bij Memphis hebben
begraven. Met de toverspreuken uit dit boek kon men macht over de goden uitoefenen.
Thoth noteerde ook de uitkomst van de weging bij het oordeel over de doden in de
onderwereld.
Wadjet
Cobragodin
De godin in de gedaante van een slang was de godheid van Beneden-Egypte, en wel in
Boeto. Wadjet en Nechbet, de giergodin van el-Kab, waren de ‘twee heerseressen’ die de
koning beschermden en zich in de dubbele kroon op zijn hoofd konden incorporeren.
Wepwawet
Opener van de weg naar de onderwereld
Een god met het hoofd van een jakhals. De naam betekent zoiets als 'opener van wegen'
wat kan wijzen op de verovering van de farao's of de toegang tot de onderwereld. Dit kan
alles te maken hebben gehad met het feit dat hij aan de zijde van de koning stond ten
tijde van een strijd maar ook kan het zijn dat het slaat op het feit dat hij tijdens de
ceremonie van het Openen van de Mond bij de begrafenis van de farao ook uitvoerde en
hem begeleide bij zijn tocht naar de onderwereld.
17
18
HOOFDSTUK 3
Mythe Ra.
Ra kan vele vormen aannemen, zo is hij Khepera in de ochtend en Ra in de middag. Hij
benoemt nieuwe gedaanten van zichzelf die dan weer symbool staan voor
weerselementen of andere moeilijk te verklaren verschijnselen, dit zijn goden. Zo wordt
de windcreërende gedaante Shu genoemd en zo benoemde hij Hapi waaruit de rivier de
Nijl door Egypte ontstond en Egypte vruchtbaar maakte. Je zou kunnen zeggen dat Ra
het beginpunt is waaruit de overige goden ontstaan, deze overige goden zijn tevens deel
van Ra. Nadat hij de goden had gemaakt, maakte hij alle andere dingen op de aarde, en
deze dingen groeiden. Tenslotte maakte hij de mensheid. Ra heeft een menselijke vorm.
Op een bepaald moment wordt hij dan ook oud waarna de mensen hem niet meer gaan
gehoorzamen, ze lachen hem een beetje uit omdat hij sterfelijk lijkt. Toen dit gebeurde
riep Ra de goden bij elkaar die hij had gemaakt (Shu, Tefnut, Geb en Nut), ze overlegden
en besloten Nun om raad te vragen, deze gaf aan dat Ra zijn dochter over de aarde uit
moest sturen. Zijn dochter Sekhmet kwam tot leven en zij was de leeuwin onder de
goden, die de ongehoorzame afslachtte. Toen Ra dit had gezien riep hij zijn dochter en
vroeg haar te vertellen hoe zij de mensen weer had laten gehoorzamen. Zij vertelde
daarop dat ze wraak had genomen op de mensheid. Een aantal nachten was de Nijl rood
door het bloed, en werden Sekhmets voeten roder en roder terwijl zij door het land
zwierf. Toen Ra over het land uitkeek kreeg hij medelijden met de mensheid en hij zag
dat de gemene Sekhmet niet eens meer door hem te stoppen was. Toen zond hij
boodschappers naar het eiland Elephantine die voor hem bier haalden vanaf het eiland.
Dit bier werd roodgekleurd met een orchideeënsoort van het eiland. En Ra legde dit bier
als valstrik voor de gemene Sekhmet neer, die dacht dat het bloed was van de mensen
die zij had afgeslacht. Ze dronk en dronk en dronk, luid lachend om het feit dat ze zoveel
mensen had afgeslacht, het bier was zo sterk dat ze er door in de ban raakte en niet
langer kon afslachten. Toen zei Ra tegen haar: “Je komt in vrede, lieverd”. En op dat
moment werd haar naam veranderd in Hathor en haar karakter veranderde van gemeen
naar liefdevol, met de kracht van het verlangen. Het volk vierde dit met een groots feest
waarbij de rode orchidee werd vereerd. Dat feest werd bij elke jaarwisseling gehouden.
Op deze manier was de mensheid gered en ging Ra verder met regeren, al was hij al
oud. Maar de tijd kwam steeds dichter bij waarin hij het aardrijk zou moeten verruilen
voor het oneindige hemelse rijk. Ra was zijn wijsheid aan het verliezen, maar niemand
kon hem zijn macht afnemen. Ra zou in de nabije toekomst niet meer over de aarde
regeren, maar dat zou alleen zo gebeuren als er magische krachten aan te pas zouden
komen. De goden Geb en Nut hadden kinderen, dit waren jongere goden wiens tijd was
gekomen om de macht over te nemen. De namen van deze kinderen waren: Osiris, Isis,
Nephthys en Seth. Isis was het slimst, zij was slimmer dan een miljoen mensen, haar
kennis was groter dan een miljoen nobele doden konden bevatten. Ze wist alle dingen
over de hemel en over de aarde, uitgezonderd dan de geheime naam van Re, en dat te
weten zorgde ervoor dat ze sneller leerde dan ooit. Ra werd ouder en ouder en toen liet
hij zijn huid vallen en daaruit ontstond de eerste cobra wat het symbool werd van
rijkdom, dat gedragen werd door de farao en zijn koningin.
Isis plaatste de eerste cobra in het stof naast de weg die Ra elke dag aflegde tussen het
hoge en lage Egypte. Toen Ra langskwam beet de cobra hem waarna de cobra in het
gras verdween. Het gif verspreide zich snel door zijn zenuwstelsel waardoor hij even
geen woord kon uitbrengen, echter wel een kreet van pijn. De goden die hem volgden
vroegen hem wat er aan de hand was, wat hem gebeten had. Maar hij kon geen woorden
vinden en kon zijn lippen niet verroeren van de pijn. Toen hij uiteindelijk toch sprak zei
hij het volgende: “Help me, die ik gemaakt heb, iets heeft me geraakt, en ik weet niet
wat het is. Ik heb alle dingen gemaakt, maar dit ding heb ik niet gemaakt. Het is een pijn
die ik nog nooit eerder heb gevoeld, en er is geen pijn gelijk aan deze. Maar wie kan mij
verwonden? Zoals jullie weten is mijn geheime naam verborgen in mijn binnenste,
niettemin heeft iets me geraakt toen ik reisde tussen de twee landen. Het is vuur en toch
geen vuur, het is zoals water en toch niet zoals water, ik brand en ril zo, roep voor mij de
hulp in van alle goden die kennis hebben van de hemelen en van magie. Toen kwamen
alle goden bij Ra en met hen kwam Isis de Heelster, de godin van de Magie die het leven
19
in het leven ademt en die de woorden kent om de stervenden te laten herleven. Isis
sprak tot hem: wat is er gebeurt, heilige vader, Ra vertelde wat er gebeurt was, maar
uiteindelijk wilde Isis alleen maar de geheime naam van Ra weten, die hij niet gaf, hij
riep uit dat zijn kracht in Isis zou vloeien en verder nergens heen, Isis moest zweren het
niet verder te vertellen wat ze deed, toen ging het gif uit Ra’s lichaam toen Isis dit liet
gebeuren. Hij ging ten hemelen en werd degene die reist van hemel naar de aarde
(oftwel de Zon die op en neer reist) de zonnegod.
20
HOOFDSTUK 4
De mythe van Osiris
Isis en haar man Osiris waren een tweeling, geboren uit de godin Nut en god Geb dit
waren broer en zus. En kinderen van Ra en Nun. Nut kreeg nog een tweeling Seth en
Nephtys.
Op een nacht sliep Osiris met Nephtys, hij dacht dat het Isis was. Uit die gebeurtenis
kwam Anubis voort, Osiris’oudste zoon, maar van de verkeerde vrouw. Seth,
Nephtys’man, nam dit hoog op en was vreselijk jaloers op de populariteit van zijn broer.
Osiris was namelijk een menselijke koning, een goed en verstandig heerser, die de
Egyptenaren de landbouw, hoge kunsten en ambachten leerde en erg geliefd was bij de
bevolking. Seth zinde op wraak en wilde zijn broer doden.
Heimelijk nam Seth de maat van Osiris en hij liet een weelderige sarcofaag maken die
hem precies paste. Toen er op een avond feest werd gevierd door de goden kwam Seth
binnen met de sarcofaag en verklaarde dat degene die er precies in paste deze cadeau
zou krijgen voor zijn tombe. Iedereen probeerde het, en natuurlijk paste de sarcofaag
Osiris perfect.
Onmiddellijk kwamen er 72 helpers toesnellen. Ze bonden het deksel dicht en gooiden
hem in de Nijl.
De dood van Osiris werd symbolisch vereenzelvigd met de jaarlijkse overstroming van de
Nijl, die de bodem van Egypte vruchtbaar maakte. Het was alsof het vergaan van
Osiris’lichaam het land vruchtbaar maakte en leven gaf.
Osiris dreef de Nijl af en spoelde aan op de kust van Syrië. Een prachtige, heerlijk
geurende boom groeide op de oever en nam de sarcofaag op in de stam.
De plaatselijke koning had net een zoon gekregen en was in die tijd in de weer met het
bouwen van een paleis. En omdat die boom zo heerlijk geurde, liet hij hem omhakken om
als middenzuil in de grote zaal te dienen.
Intussen ging de arme godin Isis, wier man in de Nijl was geworpen op zoek naar zijn lijk.
Isis komt bijtijds naar het paleis en hoort van de geurende zuil in het koningspaleis. Ze
vermoedt dat dit iets met Osiris te maken kan hebben en ze wordt voedster van het
pasgeboren kind.
Ze houdt van het jongetje en besluit hem onsterfelijk te maken door hem in de haard te
leggen om zijn sterfelijke lichaam te verbranden.
Als godin kon ze voorkomen dat het vuur hem doodde. Iedere avond, terwijl het kind in
het vuur ligt, verandert ze zich in een zwaluw en vliegt rouwend rond de zuil waarin haar
man zit.
Op een avond komt de moeder van het kind de kamer binnen terwijl dit alles aan de gang
is, ziet haar kind in de haard, geeft een gil, die de betovering verbreekt, en het kind wordt
gered.
De zwaluw is intussen weer veranderd in de mooie voedster en godin, die de situatie
uitlegt en tegen de koningin verklaart dat haar man zich in die zuil bevindt, en het op prijs
zou stellen als ze hem mee naar huis zou mogen nemen. Waarop de koning, die ten tonele
is verschenen hierin toestemt.
Hij laat de zuil wegnemen, draagt haar over aan Isis en de prachtige sarcofaag met Osiris
erin wordt op een koninklijk schip geladen naar Egypte.
Daar raakt Isis op magische wijze zwanger van Osiris. Ze creëert namelijk de levensadem
met haar vleugels (Isis kan de gedaante van een havik aannemen) waardoor Osiris even
ontwaakt uit de dood en haar kan bevruchten. Osiris, wiens lichaam dankzij de kunsten
van Isis niet tot ontbinding is overgegaan, heft een arm op naar zijn hoofd, dat door Isis
vastgehouden wordt, en grijpt met zijn andere hand zijn penis vast om deze tot een
orgasme op te wekken. Isis vlijt zich in de gedaante van een sperwer (een roofvogel) neer
21
op de penis van Osiris en vangt het zaad op.
Na de dood van Osiris was zij dus nog van hem zwanger geraakt van een zoon, en in de
verlatenheid van de moerassen in de Nijldelta wachtte zij de geboorte van haar kind af.
Op een nacht, toen ze kist onbewaakt had achtergelaten, ontdekte Seth hem. Hij haalde
het lichaam van Osiris eruit en sneed het in veertien stukken die hij door heel Egypte
verspreidde. Toen Isis ontdekte wat er gebeurd was ging ze samen met Nephthys, haar
zuster maar ook de echtgenote van Seth, opzoek naar alle lichaamsdelen. Ze vonden elk
stuk op de penis na, die was opgegeten door een vis. Het verhaal gaat dat Isis het
lichaam weer opnieuw leven in wist te blazen en dat Osiris nog lang genoeg leefde om
samen voor nageslacht te zorgen. Daarna gebruikte Isis al haar vaardigheden om het
lichaam te conserveren en in linnen te wikkelen. Daarna voerde ze riten uit die hem van
een eeuwig leven zouden verzekeren. Daarmee was Osiris het eerste voorbeeld van een
lijk dat goed geconserveerd na de dood doorleefde. Hij betrad de onderwereld en zou
recht gaan spreken over alle overledenen die zich toegang wilden verschaffen tot deze
onderwereld en zich daarmee het eeuwige leven wilden verschaffen.
Isis was zoals gezegd zwanger van haar zoon en vluchtte naar de deltamoerassen om
haar bevalling voor te bereiden. Toen ze haar zoon, de god Horus, het leven schonk
ontbrandde de strijd om het koningsschap al snel. (Aangezien de Egyptenaren Horus als
rechtvaardig opvolger van Osiris beschouwde, droegen de farao's vaak de naam Horus in
hun eigen naam om daarmee hun eigen troon te rechtvaardigen.) Bij een gelegenheid dat
Isis voedsel moest gaan zoeken voor haar kind ontdekte Seth hem. Vervolgens
veranderde hij zichzelf in een slang om het kind door het moeras te bereiken en beet de
jonge god. Toen Isis bij haar terugkeer het stervende kindje aantrof vroeg ze de
omwonende bevolking om hulp. Niemand wist raad en daarom bad ze tot de goden om
hulp. Toth kwam haar te hulp en beloofde namens de goden dat hij haar zijn hulp zou
bieden.
Rond de godin Isis ontstond een aantal mythen waarvan de meeste haar moederlijke
natuur, haar sluwheid en vastberadenheid en haar bedrevenheid in de toverkunst
benadrukken. Het waren allemaal eigenschappen die nodig waren om haar zoon tot een
volwassene op te laten groeien. Hierdoor ontstond de mythe en daarmee de
toverspreuken om kinderen te genezen van ongevallen zoals slangenbeten,
schorpioensteken, brandwonden en valpartijen.
Horus wist uiteindelijk de volwassenheid te bereiken en daarmee was de tijd gekomen om
het koninkrijk Egypte op te eisen als rechtmatig opvolger van de troon. Hij wendde zich
tot een tribunaal van goden onder voorzitterschap van Ra om Seth van de troon af te
krijgen. Zijn overgrootvader Shu steunde zijn eis onmiddellijk en Thoth, god van de
wijsheid, stemde daarmee in. Isis dacht op dat moment dat alles in kannen en kruiken
was en wilde het goede nieuws onmiddellijk aan Osiris vertellen totdat Ra een einde
maakte aan de illusie door mede te delen dat hij nog geen besluit had genomen. Thoth
vertelde Ra dat Horus de rechtmatige opvolger was aangezien hij de zoon van Osiris was.
Ra had als argument dat Seth grotere krachten had wat hem meer geschikt maakte voor
het koningsschap. Seth stond tenslotte op de boeg van de boot van de goden omdat hij
als enige de krachten bezat om de slang Apophis te bezweren die elke de zon te
verzwelgen die in het westen onder ging.
Tijdens het tribunaal stelde Seth Horus voor om mee naar buiten te gaan en het via een
wedstrijd uit te vechten. Thoth herstelde de orde en de zaak bleef tachtig jaar onbeslist.
Toen het geduld van het tribunaal uitgeput was werd Neith om hulp gevraagd. Deze vond
dat Horus de rechtmatige opvolger was aangezien hij de zoon van Osiris was. Ondanks de
bereidheid van het tribunaal om het besluit op te volgen, weigerde Ra hier aan te voldoen
en kwetste Horus door diens jeugd, zwakheid en algehele ongeschiktheid te benadrukken.
22
Een betrekkelijke jonge god stad de draak met de impopulariteit van Ra, die het tribunaal
verliet. Zijn slechte humeur knapte op toen zijn dochter Hathor, de godin van de liefde,
hem kwam opzoeken. Ze toonde hem haar naakte lichaam en wist hem aan het lachen te
maken. Hij keerde terug naar het tribunaal en vroeg Seth en Horus opnieuw hun
aanspraken op de troon uiteen te zetten. Tijdens het betoog van Seth nam Isis het
opnieuw voor haar zoon op waarna Seth in razernij uitbarstte en dreigde elke dag een god
te vermoorden als Isis nog langer bij de rechtzaak aanwezig mocht zijn.
Ra verplaatste daarop het tribunaal naar een eiland en gaf de veerman Nemty de opdracht
niemand over te zetten die ook maar enige gelijkenis vertoonde met Isis. Isis wendde
haar magische krachten aan om zich te vermommen en leidde Nemty daarmee om de
tuin. De veerman zette Isis over. Vervolgens veranderde ze zichzelf in een beeldschone
vrouw en wendde zich naar Seth. Seth was overbluft door de schoonheid en ze palmde
hem in door zich voor te doen als een jonge weduwe wier zoon belaagd werd door een
indringer die zich meester wilde maken van de kudde die nog van zijn vader was geweest,
en van zijn huis. Vol verontwaardiging trok Seth partij voor de zoon van de vrouw en
keerde zich tegen de indringer. Opnieuw nam Isis een andere gedaante aan, die van een
valk. Ze koos vervolgens veilig uit de buurt van Seth een plaats in een boom om te
vertellen hoe Seth zijn eigen woorden tegensprak en daarmee zijn eigen gedrag
veroordeeld had. In tranen wendde Seth zich tot Ra, die weinig sympathie voor hem kon
opbrengen, doordat hij stelde dat veerman Nemty voor het tribunaal gebracht moest
worden. Zijn ongehoorzaamheid werd bestraft met het afhakken van zijn tenen.
Het tribunaal werd weer verplaatst. Ditmaal naar de Westelijke Woestijn waar men besloot
de troon van Egypte aan Horus toe te wijzen. Het oordeel werd opnieuw opgehouden toen
Seth vroeg Horus uit te mogen dagen voor een reeks persoonlijke krachtmetingen met het
koningsschap als inzet, wat een reeks bizarre wedstrijden tussen beide goden opleverde.
Als eerste stelde Seth voor beide te veranderen in een nijlpaard om vervolgens te kijken
wie het langste onder water kon blijven. Isis kon de spanning na lange tijd niet meer aan
en gooide een harpoen in het water waar beide ondergedoken lagen. Ze troef echter
Horus en moest de harpoen met een toverspreuk verwijderen. Bij een volgende poging
raakte ze Seth die vervolgens een beroep op zijn zuster deed om ook bij hem de harpoen
te verwijderen. Dit kon ze niet weigeren en wekte hiermee de woede op van Horus. Deze
was zo boos dat hij het hoofd afsloeg van Isis en bracht het naar het gebergte in de
woestijn. Toen Ra hiervan hoorde zwoer hij dat Horus gestraft moest worden. Seth vond
hem als eerste toen hij lag te slapen bij een oase. Hij verwijderde de ogen van Horus en
begroef ze maar kwamen weer op als lotusbloemen. Seth keerde daarna terug naar Ra en
meldde hem dat Horus waarschijnlijk overleden was omdat hij hem niet had kunnen
vinden. De godin Hathor vond Horus en genas zijn ogen door ze in te wrijven met
gazellenmelk.
Daarna volgde een verzoenend gebaar van Seth door middel van een banket. Echter in de
loop van de avond probeerde Seth Horus te verkrachten wat mislukte. Horus ving het
zaad van Seth op in zijn hand. Toen hij het aan Isis toonde hakte Isis zijn hand af en
schonk hem een nieuwe daarvoor in de plaats. Seth wendde zich tot de rechtbank en
vertelde dat hij Horus seksueel bezeten had. De goden gaven hun minachting over het feit
dat Horus zich zo had laten onderwerpen, maar Horus vroeg aan de goden het zaad van
beide mannen tevoorschijn te roepen. Toen Thot het zaad van Seth riep kwam het niet uit
Horus maar uit het moeras; het zaad van Horus verscheen als een gouden zonneschijf uit
het hoofd van Seth.
Seth bedacht een nieuwe wedstrijd. Beide mannen moesten een stenen schip bouwen om
het tegen elkaar op te nemen. Horus bouwde zijn boot van hout om het vervolgens met
gips af te werken zodat het wel op sten leek. Seth bouwde zijn boot van een hele berg.
Het schip van Seth zonk echter tijdens de wedstrijd die ten overstaan van alle goden werd
23
gehouden. Vervolgens veranderde hij zichzelf in een nijlpaard om de boot van Horus te
vernielen. De goden konden verhinderen dat Horus in zijn woede en frustratie Seth wist te
vermoorden. Uit pure wanhoop begaf Horus zich vervolgens naar het heiligdom van Neith
om haar te vragen waarom het hem niet lukte zijn erfenis te verkrijgen hoewel hij het
recht aan zijn kant had.
Het probleem werd uiteindelijk opgelost toen Ra zich over liet halen door Thot om een
brief te schrijven aan Osiris. In deze brief met vleiende woorden verleende Ra Osiris een
volledige koninklijke titel. Osiris en Ra betwistte elkander en kwamen er niet uit. Osiris
wist echter de andere goden te overtuigen door te stellen hoe machtig hij was. Op het
laatst zou namelijk iedereen de westelijk horizon passeren en in zijn rijk terecht komen.
Toen de goden unaniem besloten dat Horus de rechtmatige opvolger was van Osiris stalde
men hem op de troon. Seth werd schadeloos gesteld door hem een plaats te geven in de
hemel waar hij zich luidruchtig kon vermaken als god van de storm en onweer. Een
andere versie stelt dat Seth verbannen werd naar de woestijnachtige uithoeken van het
land om zo het verschil te benadrukken tussen Seth en Osiris als vruchtbaarheidsgod.
24
HOOFDSTUK 5
Plaatjes van de belangrijkste goden
Osiris
Isis
Horus
Seth
Ra
Geb(aarde) Nut(hemel) en Shu(lucht)
25
26