Fragmin

Onderzoek naar het gebruik van laag moleculair heparine (Fragmin) bij zwangere vrouwen met
een voorgeschiedenis van uteroplacentaire insufficiëntie en trombofilie.
Informatie voor de patiënt.
Geachte mevrouw,
U bent gevraagd deel te nemen aan een onderzoek naar zwangerschapsvergiftiging en trombofilie.
Tijdens uw vorige of een van uw vorige zwangerschappen heeft u een ernstige complicatie
meegemaakt waardoor u zelf ziek werd en uw kind te vroeg geboren werd. Mogelijk was uw kind te
licht voor de zwangerschapsduur of is hij of zij zelfs overleden. Doordat de placenta (moederkoek)
niet goed functioneerde kreeg u een zwangerschapsvergiftiging en/of een kind met een te laag
geboortegewicht. Bij sommige vrouwen uit de zwangerschapsvergiftiging zich door hoge bloeddruk
en eiwitverlies in de urine (preëclampsie), door stuipen (eclampsie), door lever- en
nierfunctiestoornissen en afbraak van bloedcellen (HELLP syndroom) en bij anderen geeft het
aanleiding tot een kind met een te laag geboortegewicht.
Preëclampsie en groeivertraging
In alle bovenbeschreven situaties is de oorzaak het niet goed functioneren van de placenta. Wanneer
de afwijking tijdens de zwangerschap wordt ontdekt kan men proberen de zwangerschap zo lang
mogelijk te verlengen (met behulp van rust, bloeddrukverlagende middelen, eventueel toediening van
extra vloeistof) echter de zwangerschapsvergiftiging stopt pas na de bevalling. Het beste is dan ook
om te voorkomen dat de placenta zich onvoldoende ontwikkelt.
Onderzoek toonde aan dat er een hoge herhalingskans bestaat. Er werd onderzocht of moeders zelf een
afwijking hadden, welke aanleiding kan geven tot het onvoldoende ontwikkelen van de placenta. Bij
ongeveer 50-60% van de vrouwen met uw voorgeschiedenis blijkt er een stoornis te zijn die kan leiden
tot vaatwandbeschadiging en zeer waarschijnlijk ook tot schade in de snel groeiende placenta. Bij 45%
van alle vrouwen betreft het een afwijking in het bloed wat men verworven en/of aangeboren
trombofilie noemt.
Wetenschappelijk onderzoek
Bij een groep vrouwen uit verschillende ziekenhuizen in Nederland is achteraf gekeken of het
behandelen van trombofilie met ontstollende (bloedverdunnende) medicijnen leidt tot een betere
uitkomst van de zwangerschap. Het is niet duidelijk of vrouwen die tijdens de zwangerschap
medicijnen krijgen een ander beloop van de zwangerschap hebben dan vrouwen die deze medicijnen
niet krijgen. Ook kon er geen verschil in geboortegewicht worden aangetoond. Echter de groep
vrouwen was te klein om duidelijke conclusies te trekken.
Het doel van dit onderzoek is te onderzoeken of behandeling van de trombofilie leidt tot een afname
van het aantal zwangerschapsvergiftigingen en een toename van zwaardere kinderen. Daarom is het
noodzakelijk om bij een grote groep vrouwen met trombofilie de helft te behandelen met ontstollende
medicijnen en de andere helft deze medicijnen niet te geven. De begeleiding van de zwangerschap is
in beide groepen hetzelfde. Deze medicijnen worden al jaren lang wereldwijd gebruikt bv bij mensen
die trombose hebben.
Het vooronderzoek heeft duidelijk aangetoond dat het medicijn niet schadelijk is en het toedienen van
de ontstollende medicatie (zelf prikken, net onder de huid, met behulp van klaargemaakte spuiten met
een korte dunne naald) geen ernstige bezwaren oplevert.
Graag vragen wij u aan dit onderzoek mee te werken. In deze brief geven wij u informatie over het
doel van dit onderzoek, de te volgen onderzoeksprocedure en de mogelijke voor- en nadelen ervan.
Met behulp van deze informatie kunt u beslissen of u al dan niet aan dit onderzoek wilt deelnemen.
Het onderzoek waarvoor uw medewerking wordt gevraagd
In dit onderzoek wordt onderzocht wat het effect is van ontstollende medicijnen, namelijk laag
moleculair heparine (Fragmin), op het beloop van de zwangerschap en de groei van de ongeboren
baby. De deelnemers aan de studie worden in twee groepen verdeeld. De ene groep krijgt het medicijn
en acetyl salicylzuur ( beter bekend als aspirine), de andere groep krijgt alleen acetylsalicylzuur. Het
verloop van de zwangerschap in beide groepen wordt met elkaar vergeleken. Hiertoe worden mensen
uit verschillende ziekenhuizen gevraagd deel te nemen.
De 262 patiënten met aangeboren trombofilie die besluiten om aan het onderzoek deel te nemen,
worden d.m.v. loting (randomisatie) verdeeld in twee groepen van ieder 131 patiënten. Dat wil dus
zeggen dat door het lot bepaald wordt of u Fragmin wel of niet gebruikt. Dit is om bevooroordeling bij
arts of patiënt te voorkomen. Van de patiënten met verworven trombofilie zullen 84 vrouwen aan het
onderzoek meedoen.
De gang van zaken tijdens het onderzoek
De Fragmin groep dient zich elke dag tot 6 weken na de bevalling, een subcutane injectie (net onder de
huid) toe zodra bij echoscopisch onderzoek een intacte zwangerschap is bevestigd. Beide groepen
krijgen elke dag acetylsalicylzuur (80 mg), dit wordt bij een zwangerschapsduur van 12 weken gestart
en gegeven tot ongeveer 36 weken zwangerschapsduur. Acetylsalicylzuur remt op een andere wijze de
stolling en wordt gegeven aan alle vrouwen die in een vorige zwangerschap een
zwangerschapsvergiftiging hebben doorgemaakt. Beide groepen krijgen de normale
zwangerschapscontroles. Na de bevalling krijgen alle vrouwen gedurende 6 weken Fragmin, dus ook
wanneer u dit tijdens de zwangerschap niet kreeg. De reden is dat tijdens de kraamperiode vrouwen
met een trombofilie een verhoogde kans hebben op trombose.
Na ongeveer twee jaar vergelijken wij de resultaten in de twee groepen en kunnen we bepalen of
Fragmin een positief effect heeft op de groei van de ongeboren baby en mogelijk een afname van
zwangerschapsvergiftiging.
Wat betekent meedoen voor u
Indien u meedoet aan het onderzoek zult u of Fragmin gebruiken of niet. De vrouwen die het medicijn
krijgen zullen zich elke dag een subcutane (onder de huid) injectie toedienen.
Tijdens het onderzoek wordt op gezette tijden de bloeddruk gemeten en worden er echo’s gemaakt om
de groei van het kind te vervolgen. Verder zal er bloed worden afgenomen en urine worden
nagekeken.
Wij vragen u gedurende dit onderzoek geen medicijnen te gebruiken zonder overleg met uw
behandelend arts.
Bijwerkingen, mogelijke voor- en nadelen.
Bijwerkingen: Fragmin is een bloedverdunner. Dit betekent dat op injectieplaatsen blauwe plekken
kunnen ontstaan. Door goede begeleiding van een wijkverpleegkundige die u thuis leert prikken is de
kans hierop klein. Het is ook mogelijk dat indien u een bloeding heeft deze iets heviger kan zijn,
bijvoorbeeld een tandvleesbloeding die normaal bij een goed poetsende zwangere mag voorkomen,
kan iets langer duren. Bij langdurig gebruik van dit medicijn is botontkalking beschreven. Echter uit
onderzoek is gebleken dat het gebruik van dit medicijn tijdens zwangerschap en borstvoeding niet
aanleiding geeft tot meer botontkalking dan bij een zwangerschap en kraambed zonder deze
medicijnen. En deze botontkalking herstelt zich nadien spontaan. Verder is het mogelijk dat patiënten
een allergische reactie ontwikkelen, wat zich kan uiten in huiduitslag en jeuk. Er kan dan worden
overgegaan op een ander merk van dit medicijn.
Voordelen: Omdat Fragmin een bloedverdunner is, verwachten wij dat dit een positief effect heeft op
de trombofilie door een betere doorbloeding van de placenta zodat het ongeboren kind beter kan
groeien en mogelijk ook de kans op zwangerschapsvergiftiging kleiner wordt. Omdat er zorgvuldig
vooronderzoek is gedaan en er geen duidelijk verschil met de behandeling met alleen acetylsalicylzuur
bekend is, wordt u individueel niet te kort gedaan als u geen Fragmin krijgt. U krijgt dan natuurlijk
ook optimale controle. Fragmin kan niet door de placenta heen. Er komt van dit medicijn niets bij het
ongeboren kind, zodat deze geen nadeel ondervindt van de behandeling.
Nadelen: De patiënten die Fragmin krijgen, zullen zich elke dag een injectie moeten geven.
Bedenktijd
U krijgt uiteraard de tijd om erover na te denken of u aan dit onderzoek wilt meewerken. Ook zult u er
waarschijnlijk met anderen over willen praten, waarvoor u de gelegenheid krijgt.
Vertrouwelijkheid van de gegevens
De gegevens die in het kader van dit onderzoek over u verzameld worden, zullen vertrouwelijk
behandeld worden.
De gegevens worden op aparte formulieren ingevuld, waarop alleen een nummer staat, niet uw naam
en persoonlijke gegevens. Uw anonimiteit is dus in het kader van dit onderzoek gewaarborgd. In
publicaties zal uw naam niet terug te vinden zijn.
Wanneer dit nodig is om de juistheid van de genoteerde gegevens te controleren kunnen de ingevulde
formulieren door een geautoriseerde buitenstaander worden vergeleken met de gegevens in uw
ziekenhuisdossier. Alle gebruikelijke waarborgen ter bescherming van uw privacy in het ziekenhuis
zullen ook tijdens dit onderzoek gelden.
Wij vragen uw toestemming om deze anonieme gegevens ook in de toekomst voor verder of ander
onderzoek te mogen gebruiken.
Onafhankelijke arts
Binnen het ziekenhuis is een onafhankelijke arts bij wie u terecht kunt met vragen over het onderzoek.
Deze arts doet zelf niet mee aan dit onderzoek. Mocht u vragen hebben over het onderzoek, dan kunt u
kontakt opnemen met mw.drs. S. Zweegman, internist-hematoloog, VUmc, telefoonnummer 0204444444, sein 6467.
Verzekering
De opdrachtgever voor bovengenoemd wetenschappelijk onderzoek, VU medisch centrum, heeft u
verzekerd in verband met eventuele schade die u zou kunnen lijden als gevolg van uw deelname aan
dit onderzoek. Het betreft de schade door overlijden of letsel die zich openbaart gedurende de
deelname aan dit onderzoek en de schade die zich openbaart binnen vijf jaar na deelname aan dit
onderzoek. Deze verzekering is een zogenaamde risico-verzekering, wat inhoudt dat de verzekering de
schade door overlijden of letsel als gevolg van het onderzoek uit zal keren tot maximaal de daarvoor
gestelde bedragen, ongeacht of het onderzoek al dan niet verwijtbaar onzorgvuldig is geweest.
Het bedrag waarvoor de verzekering is gesloten is maximaal:
€ 68.067,- voor de schade per proefpersoon
en
€ 1.361.340,- voor de schade van alle proefpersonen tezamen die deelnemen aan het onderzoek
en
€ 2.268.901,- voor de totale schade die zich per verzekeringsjaar bij proefpersonen heeft geopenbaard
bij alle onderzoeken die opdrachtgever per verzekeringsjaar laat uitvoeren.
De verzekering dekt niet:
1.
2.
3.
4.
De schade waarvan op grond van de aard van het onderzoek (nagenoeg) zeker was dat deze
zich bij de proefpersoon zou voordoen;
De schade die zich bij nakomelingen openbaart als gevolg van een nadelige inwerking van het
onderzoek op het genetisch materiaal van de proefpersoon;
De schade door aantasting van de gezondheid van de proefpersoon die zich ook zou hebben
geopenbaard wanneer de proefpersoon niet aan dit onderzoek had deelgenomen;
De schade, die het gevolg is van het niet of niet volledig opvolgen door de proefpersoon van
aanwijzingen en instructies in het kader van het onderzoek.
De naam van de verzekeringsmaatschappij waar het onderzoek is verzekerd luidt:
St.Paul,
International Insurance Company Ltd.
Nachtwachtlaan 20
1058 EA Amsterdam
Indien u schade heeft geleden door het onderzoek of het vermoeden daarvan heeft dient u zich met de
onderzoeker dan wel uw behandelend arts in verbinding te stellen.
Indien bovengenoemde de bedragen de schade niet volledig dekken en aangetoond kan worden dat de
uitvoering van het onderzoek onzorgvuldig is geweest dan kunt u hiernaast ook het ziekenhuis die
opdracht gegeven heeft tot het onderzoek of het ziekenhuis waar het onderzoek is uitgevoerd
aansprakelijk stellen.
Deelname en beëindiging
Uw deelname aan dit onderzoek is geheel vrijwillig. Indien u wel kiest voor deelname, behoudt u te
allen tijde het recht, ook wanneer u schriftelijk heeft verklaard te willen deelnemen, om zonder opgaaf
van redenen af te zien van verdere deelname aan het onderzoek. Deze beslissing heeft geen nadelige
invloed op uw verdere behandeling en op de zorg en aandacht, waarop u in ons ziekenhuis recht heeft.
Ook op initiatief van uw behandelend arts of van de onderzoekers kan uw deelname aan het onderzoek
voortijdig beëindigd worden. Dit kan gebeuren wanneer zij van oordeel zijn dat beëindiging voor uw
bestwil is (bv. allergie), of omdat u onvoldoende hun richtlijnen opvolgt. Zij zullen dit dan met u
bespreken.
Ook wanneer er bijwerkingen mochten optreden tijdens het onderzoek, waardoor de arts beslist dat het
onderzoek gestopt dient te worden, zal de arts u tijdig over deze bijwerkingen informeren. Nieuwe
informatie die bekend wordt in de periode dat u aan het onderzoek deelneemt en die van invloed kan
zijn op uw bereidheid om mee te werken, zullen wij u tijdig laten weten, zodat u uw beslissing tot
deelname kunt heroverwegen.
Indien u er niet voor voelt om met het onderzoek mee te doen, krijgt u de gebruikelijke
zwangerschapscontroles en behandeling voor 'hoog risico' patiënten.
Nadere informatie
Mocht u na het lezen van deze informatiebrief, voor of tijdens het onderzoek, nog nadere vragen
willen stellen of nadere informatie willen ontvangen, dan kunt u daarvoor altijd contact opnemen met
de uitvoerders van dit onderzoek.
In spoedeisende gevallen kunt u de dienstdoende arts-assistent Verloskunde en Gynaecologie
bereiken via het algemene telefoonnummer van het ziekenhuis (020-444 4444) of via het directe
telefoonnummer van de verloskamers (020-444 4822).
Ondertekening informed consent
Als u besluit mee te willen werken aan het onderzoek vragen wij u een formulier te ondertekenen.
Hiermee bevestigt u uw voornemen om aan het onderzoek mee te werken. U blijft de vrijheid
behouden om zonder opgave van redenen af te zien van verdere deelname.
De arts zal het formulier ook ondertekenen, waarmee hij/zij bevestigt dat hij/zij u heeft geïnformeerd
over het onderzoek, u deze informatiebrief heeft overhandigd en bereid is om waar mogelijk in te gaan
op nog opkomende vragen.
Brochure
Over het meewerken aan wetenschappelijk onderzoek in het algemeen is in het VU medisch centrum
een brochure beschikbaar. Deze krijgt u tegelijk met deze informatiebrief uitgereikt.
Supervisie:
mw. Prof.dr. J.I.P. de Vries, tel: 020-444 4444, sein 6112 (VU medisch centrum)
Mede namens professor dr. H.P. van Geijn
Afdeling Verloskunde en Gynaecologie, VU medisch centrum
April 2006
Schriftelijke toestemming patiënt
Ik,……………………………….. heb de informatie voor de patiënt gelezen en begrijp volledig de
opzet en het doel van het onderzoek waarvoor ik ben gevraagd. In de informatie die aan mij is
verstrekt staan de mogelijke bijwerkingen, voor- en nadelen belicht en staat vermeld dat er andere
behandeling(en) voor mijn aandoening mogelijk zijn. Ik begrijp dat ik vrij ben om mij te allen tijde
terug te trekken uit het onderzoek zonder mijn beslissing toe te lichten en zonder dat deze beslissing
op enige wijze gevolgen heeft voor de verdere behandeling door mijn arts. Ik ben op de hoogte
gebracht van het feit dat er een verzekering is afgesloten voor eventuele schade die voortkomt uit dit
onderzoek.
Mijn huisarts/specialist en andere relevante (para)medische beroepsbeoefenaren mogen wel/niet op de
hoogte worden gebracht van mijn deelname aan dit onderzoek.
Ik geef vrijwillig toestemming om deel te nemen aan het onderzoek: Low molecular weight heparin
(Fragmin) in pregnant women with a history of uteroplacental insufficiency and thrombophilia.
Ook geef ik vrijwillig toestemming voor gebruik van de uit dit onderzoek voortkomende gegevens
voor doelstellingen die nauw met dit onderzoek samenhangen, na voorafgaande beoordeling door de
Medisch Ethische Commissie.
datum
handtekening patiënt
Ondergetekende, bevestigt hierbij, dat hij/zij bovengenoemde patiënte heeft geïnformeerd over het
onderzoek, de informatiebrief heeft overhandigd en bereid is in te gaan op nog opkomende vragen.
datum
handtekening van de arts