Facing the Future. Art in Europe 1945-68

Facing the Future. Art in Europe 1945-68
24.06 – 25.09.2016
Save the date persopening: 23.06.2016 om 11u
Fernand Léger, Builders with Aloe, 1951. The Pushkin State Museum of
Fine Arts, Moscow. © SABAM Belgium 2016
Samen met het Pushkin State Museum of Fine Arts in Moskou en het ZKM in
Karlsruhe toont BOZAR voor de eerste keer een overzicht van de
kunststromingen die na de Tweede Wereldoorlog in Oost- en West-Europa
bloeiden. Ondanks de spanningen tegen de achtergrond van de Koude Oorlog
experimenteerden kunstenaars aan beide kanten van het IJzeren Gordijn met
gelijkaardige kunstvormen als mediakunst, actionpainting, conceptuele kunst
en geluidskunst.
Facing the Future. Art in Europe 1945-68 belicht een bruisende periode uit de
recente kunstgeschiedenis via 200 werken van 150 kunstenaars uit 18
Europese landen, waaronder ook de voormalige Sovjet-Unie.
Een ongemeen rijk overzicht met cruciale werken van o.a. Pablo Picasso, Fernand Léger, Jean
Fautrier, Jean Dubuffet, Max Beckmann, Hannah Höch, Henry Moore, Graham Sutherland,
Vladimir Tatlin, Ossip Zadkine, Tadeusz Kantor, Andrzej Wróblewski, Karel Appel,
Armando, Lucio Fontana, Piero Manzoni, Yves Klein, Marcel Broodthaers, Victor Vasarely, Jean
Tinguely, Christo, Nam June Paik, Gerhard Richter, Lucian Freud, Georg Baselitz, A.R. Penck,
Joseph Beuys.
In 2016 onderzoekt BOZAR met een reeks tentoonstellingen de betekenis en nawerking van de
avant-garde. Met Facing the Future belicht BOZAR de heropleving van de avant-gardebewegingen in
Europa nadat het nazisme moderne kunst als ‘entartet’ (ontaard) had bestempeld en de Tweede
Wereldoorlog een ongeziene tol aan oorlogsslachtoffers had geëist.
De tentoonstelling verkent de cruciale impact van de Tweede Wereldoorlog op de ontwikkeling
van kunst in Europa. Kunstenaars zijn vaak de eersten om belangrijke veranderingen in de
maatschappij op te pikken en om taboes te doorprikken. De kunst in de eerste jaren na de oorlog
drukt voornamelijk rouw, herinnering en verwerking van het trauma uit. Zowel aan de kant van de
‘verliezers’ als de ‘winnaars’ probeert men de onvoorstelbare gebeurtenissen een plaats te geven door
terug te blikken. Veel kunstwerken uit die tijd zijn doordrenkt van de oorlog met donkere kleuren, vale
gezichten en sombere motieven.
Vanaf de jaren ’50 komt er ruimte voor een nieuw
toekomstperspectief. Door de ontwikkeling van nieuwe
technologieën als kernenergie of ruimtevaart en de opkomst
van de consumptiemaatschappij, heerst een idealistisch
toekomstgeloof. Nieuwe kunststromingen als ZERO, het
nouveau réalisme, popart en kinetische kunst zien het licht.
De tentoonstelling eindigt symbolisch in 1968: een sleuteljaar
waarin een einde komt aan het utopisch denken met de vele
studentenrevoltes en de invasie van de troepen van het
Warschaupact tijdens de Praagse lente.
Facing the Future brengt voor het eerst de kunst samen uit
Oost- en West-Europa en werpt zo een nieuw licht op de
kunstgeschiedenis. Lang heerste het idee dat er in OostEuropa enkel totalitaire staatskunst was en geen avantgardebewegingen, en dat West-Europa na de oorlog vooral
Max Beckmann, Removal of the Sphinxes,
1945, Staatliche Kunsthalle, Karlsruhe.©
SABAM Belgium 2016
een dominante invloed onderging vanuit Amerika. Facing the Future
stelt dit beeld bij.
Vandaag blijkt dat Europa artistiek helemaal niet zo verdeeld was als
gedacht en dat er juist veel uitwisseling was tussen kunstenaars. Ook
in Oost-Europa bloeiden de avant-gardekunsten, maar dan
ondergronds. Aan beide zijden van de muur ontwikkelden zich
gelijkaardige kunststromingen zoals popart, conceptuele kunst,
Action Art, geluidskunst, kinetische kunst of nieuwe mediakunsten
(fotografie, film, tv, video, computer). In de kunstwerken vindt men de
gedeelde waarden terug, ondanks de Koude Oorlog en het heersende
vijandschap. Een relevant verhaal, zeker in de huidige context van
verhoogde spanningen tussen Europa en Rusland.
De tentoonstelling
De tentoonstelling is chronologisch opgebouwd en bestaat uit 6
hoofdstukken: [1] Proloog en einde van de oorlog, [2] Rouw en
herinnering, [3] De Koude Oorlog, [4] Een nieuw idealisme, [5] Nieuwe
realismen en [6] 1968: het einde van de politieke utopieën?. Facing the
Future verzamelt bruiklenen van musea uit heel Europa en Rusland, zoals Tate Modern (Londen),
Centre Georges Pompidou (Parijs), Nationalgalerie (Berlijn), Pushkin State Museum of Fine Arts
(Moskou), Hermitage (Sint-Petersburg) maar ook minder bekende en privécollecties uit Hongarije,
Spanje, Zwitserland, Oostenrijk, Polen, Tsjechië…
Gerhard Richter, Uncle Rudi,
1965. Lidice Memorial, Lidice. ©
Gerhard Richter
Facing the Future bevat topwerken als Destroyed City van Ossip Zadkine, Transporting the Sphinxes
van Max Beckmann, Uncle Rudi van Gerhard Richter, Falling Warrior van Henry Moore, Paar van
Karel Appel, Builders van Fernand Léger of The Black
Flag van Marcel Broodthaers. Daarnaast zijn veel
kunstwerken en kunstenaars voor het eerst te zien in
Brussel, een ware ontdekking voor het publiek.
Internationale samenwerking en Europees
programma
K Karel Appel, Pair, 1951, Stedelijk Museum,
Amsterdam. © Karel Appel Foundation/SABAM
Facing the Future is een reizende expo en doet in de geest van het tentoonstellingsconcept zowel
Europa als Rusland aan. Na BOZAR zal ze tijdens de Frankfurter Buchmesse te bezichtigen zijn in het
ZKM in Karlsruhe (21.10.2016 – 29.01.2017) en het Pushkin State Museum of Fine Arts in
Moskou (06.03 – 28.05.2017).
BOZAR en avant-garde
Theo van Doesburg. Een nieuwe kijk op leven, kunst
en technologie (26.02 – 29.05.2016) en Daniel
Buren. Een Fresco (19.02 – 22.05.2016) vormden het
startschot van een reeks tentoonstellingen die de
betekenis en de nawerking van de avant-garde
verkennen. Avant-gardekunstenaars brengen niet
enkel vormelijk een revolutie teweeg maar springen
ook maatschappelijk op de bres. In de twintigste
eeuw tekenden zich twee breuklijnen af: net voor en
tijdens de Eerste Wereldoorlog enerzijds, en tussen
1945 en 1968 anderzijds.
Pablo Picasso, Nude on a divan, 18 April 1944.
Courtesy Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso
para el Arte. © Succession Picasso/SABAM
Later op het seizoen volgen twee grote
Belgium 2016, photo: FABA/Marc Domage
groepstentoonstellingen die het thema van de avantgarde verder uitdiepen. The Power of the Avant-garde (29.09.2016 - 22.01.2017) laat
toonaangevende kunstenaars van nu zoals Luc Tuymans of Marlène Dumas de dialoog aangaan met
de ‘historische’ avant-garde van net voor en na de Eerste Wereldoorlog: van voorlopers als James
Ensor en Edvard Munch over Russische futuristen, Duitse expressionisten en internationaal
georiënteerde constructivisten tot het Bauhaus in Weimar.
Avant-garde blijft niet beperkt tot Europa. Zo stak in 1954 in Kyoto de Gutai-beweging de kop op die
nauwe banden had met de ZERO-beweging. Het is een van de centrale stromingen die aan bod
komen in Abstract expressionisme in de jaren ’50 en ’60: een koortsige tijd voor Japanse
kunstenaars (14.10.2016 – 22.01.2017).
Tickets: € 16 - 14 (BOZAR FRIENDS)
Curatoren: Dr. Eckhart Gillen, Prof. Dr. h.c. Mult, Peter Weibel
Met hulp van: Danila Bulatov (Pushkin State Museum of Fine Arts) en Daria Mille (ZKM | Center for Art
and Media Karlsruhe)
Coproductie: De tentoonstelling wordt georganiseerd door BOZAR (Paleis voor Schone Kunsten),
Brussel, ZKM | Center for Art and Media Karlsruhe, State Museum Exhibition Centre ROSIZO en het
Pushkin State Museum of Fine Arts, Moskou
With the support of the Creative Europe programme of the European Union, the Federal Public
Service of Foreign Affairs, Foreign Trade and Development Cooperation of the kingdom of Belgium,
the Flemish Government, and the Federal Foreign Office of the Federal Republic of Germany.