Klik hier voor de volledige tekst van de preek

Ontzag voor de Heer leert je verstandig reageren
Preek over 1 Samuel 25
Lelystad, 24 juli 2005
R.J.Vreugdenhil
Gemeente,
Het is een bijzonder verhaal.
Ook een wat apart verhaal tussen de andere hoofdstukken van 1 Samuel.
De andere geschiedenissen laten de lijn zien van Saul en David; dat de HERE bezig is
om David koning te laten worden.
Maar in dit hoofdstuk kom je Saul helemaal niet tegen. Net alsof dat verhaal even
onderbroken wordt.
Wat moet je dan met deze geschiedenis?
Eén van de dingen die ik hierin lees, is dit: de HERE onze God is niet alleen maar
bezig met de grote lijnen, maar net zo goed met de details. Hij is ook de God van de
kleine dingen. Dus ook hoe mensen met elkaar omgaan, heeft alles met Hem te maken.
Hoe reageer je op elkaar?
Wat doe je met bepaalde gevoelens, zoals boosheid?
Het evangelie van Jezus Christus is niet pas van belang als je ernstig ziek bent of als er
een groot conflict in je familie speelt.
Jezus Christus wil ook je reacties sturen als je tijdens het werk op de gang een
gesprekje hebt met je leidinggevende; of als je in een lange rij voor de kassa staat en
iemand dringt voor; of als je aan het zwemmen bent en de badjuf waarschuwt je dat je
niet met z’n vieren in de glijbaan mag blijven hangen.
Ook zulke simpele dingen hebben met Hem te maken.
Er is zelfs een bijbelboek dat vooral zulke praktische voorbeelden geeft. Het boek
Spreuken. Dat gaat over hoe het geloof in de HEER doorwerkt in je dagelijkse leven.
Wijsheid voor elke dag vanuit het ontzag voor de HEER, de ‘vreze des HEREN’.
Vanuit die invalshoek wil ik deze geschiedenis vandaag met u lezen.
ONTZAG VOOR DE HEER LEERT JE VERSTANDIG REAGEREN.
Dus niet zoals Nabal.
Nabal was een dwaas.
Z’n eigen vrouw kent hem het best en is er keihard in: hij is een dwaas.
Maar vergis je niet: het is geen domme jongen.
Ik had zelf bij Nabal vaak het beeld van zo’n dikke vetzak die de hele dag alleen maar
kan denken aan lekker eten en drinken.
Maar dat is maar de vraag.
Hij had wel een enorm bedrijf. Misschien was het wel een heel goede zakenman. Hij
was er ontzettend rijk van geworden. Een mooi huis, een heleboel personeel.
Ik stel me dat zo voor: zo’n groot landhuis dat je in de vakantie tegenkomt en dat je
denkt: wauw, dat zou ik ook best willen.
Maar wat heb je aan rijkdom als je er zo mee leeft, zoals Nabal?
In Spreuken 3:13-15 wordt het tegenover elkaar gezet.
Welzalig de mens die wijsheid vindt, de mens die verstandigheid verkrijgt;
want wat zij opbrengt, is beter dan de opbrengst van zilver, wat zij doet gewinnen, is
beter dan goud.
Zij is kostbaarder dan koralen, al wat gij kunt begeren, kan haar niet evenaren.
Wijsheid die je van de HEER leert, is veel meer waard dan een flinke spaarrekening of
een nieuw huis.
Want als je veel geld hebt, is het risico heel groot dat je verkeerd gaat reageren.
Dat zie je aan Nabal. Hij is heel rijk, maar zijn bezit is ook heel belangrijk voor hem.
Er wordt hem gevraagd om iets weg te geven en meteen graait hij om zich heen: nee,
het is van mij.
Hij zit zo vast aan z’n geld, dat hij er niets van kan weggeven.
Het geld blokkeert zijn hart.
Paulus zegt dat later zo: wie rijk willen zijn, vallen in verzoeking, in een strik, en in
vele dwaze en schadelijke begeerten, die de mensen doen wegzinken in verderf en
ondergang. Want de wortel van alle kwaad is de geldzucht. 1 Tim.6:9,10
Geld maakt je heel gauw egoïstisch.
Zoals Nabal zegt: zou ik mijn brood, mijn water en wat ik voor mijn scheerders
geslacht heb, weggeven? 1 Sam.25:11
Dat wordt heel gauw je reactie als geld regeert in je leven.
Maar je de HERE kent, leer je royaal zijn.
Ontzag voor de HEER leert je verstandig reageren.
Spreuken 11: 24,25 NBV
Wie vrijgevig is, wordt almaar rijker,
wie gierig is, wordt arm.
Een gulle gever zal gedijen,
wie te drinken geeft, zal te drinken krijgen.
Spreuken 21:26
De begerigheid begeert de ganse dag, maar de rechtvaardige geeft en houdt niet
terug.
De beschrijving van Nabal is net een spiegel: hoe ben jij?
Hoe wijs ben je, als het gaat om geld? Hoe royaal kun je zijn, als het gaat om het
weggeven van dingen die belangrijk voor je zijn. Niet alleen geld, maar bijvoorbeeld
ook tijd.
Heel praktisch: de diaken belt je met de vraag of je binnenkort eens een avondje op
bezoek wilt gaan bij dat ene adres in de wijk?
Reageer je dan als een Nabal?
Of ben je royaal in het geven van je tijd?
Jezus zelf heeft gezegd: het is zaliger te geven dan te ontvangen ; geven maakt
gelukkiger dan ontvangen. (Hand.20:35) Hij heeft dat ook zelf laten zien: Hij gaf
uiteindelijk zichzelf!
Wees geen Nabal, maar een volgeling van Jezus Christus.
****
En dan David.
Logisch toch, dat hij zo kwaad wordt.
Er wordt hem zo’n onrecht aangedaan.
Ik heb dat al vaak van mensen gehoord, dat ze zeggen: er is één ding waar ik niet tegen
kan, dat is onrecht. Dat is bij veel mensen een heel sterk gevoel.
En laten we eerlijk zijn: dat gevoel is vaak het sterkst, als jou zelf onrecht wordt
aangedaan.
Logisch dat je dan vanuit je gevoel reageert.
Je voelt in de beschrijving de woede van David.
Eerst ingehouden woede.
Vers 13, Daarop zeide David tot zijn manschappen: Ieder gorde zijn zwaard aan.
Toen gordde ieder zich het zwaard aan; ook David zelf gordde zijn zwaard aan.
Daarna trokken ongeveer vierhonderd man op achter David. Eén zinnetje maar:
mannen, allemaal je zwaard pakken - wat een woede zit daarin.
Later lees je dat David dat daarna ook uitgeschreeuwd heeft. Hij heeft er bij gevloekt:
zo moge God doen aan de vijanden van David, ja nog erger...
Heel logisch, die kwaadheid.
Reageren vanuit je gevoel.
Maar Spreuken 29:11 waarschuwt: De dwaas laat zijn ganse toorn de vrije loop, maar
de wijze houdt die in en doet hem bedaren.
Ontzag voor de HEER leert je om niet direct je gevoel te volgen.
Eerst bezinnen.
Voorkom dat je in je kwaadheid stomme dingen zegt of doet.
Jakobus zegt hetzelfde: Weet dit wel, mijn geliefde broeders: ieder mens moet snel zijn
om te horen, langzaam om te spreken, langzaam tot toorn; want de toorn van een man
brengt geen gerechtigheid voor God voort. Jak.1:19v
Het had niet inderdaad niet goed gekomen, als David gedaan had wat hij van plan was.
Er wordt nog wel eens gezegd dat je gewoon je gevoel moet volgen.
Nee.
De Heer leert je om Hem te volgen en niet je gevoel.
Dat betekent soms zelfs: laat maar rusten. Vanuit je ontzag voor de Heer soms zeggen:
ik sta in m’n recht, maar ik laat het maar voor wat het is.
Spreuken 19:11 NBV: Een verstandig mens houdt zijn woede in toom,
het siert hem als hij fouten door de vingers ziet.
Maar als het dan echt onrecht is?
Spreuken 20:22, Zeg niet: Ik zal het kwaad vergelden; wacht op de HERE, Hij zal u
helpen.
Dat is wat Paulus schrijft in Romeinen 12: 17-21
Vergeldt niemand kwaad met kwaad; hebt het goede voor met alle mensen.
Houdt zo mogelijk, voor zover het van u afhangt, vrede met alle mensen.
Wreekt uzelf niet, geliefden, maar laat plaats voor de toorn, want er staat geschreven:
Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden, spreekt de Here.
Maar, indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten; indien hij dorst heeft, geef hem
te drinken, want zo zult gij vurige kolen op zijn hoofd hopen.
Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede.
Soms is het echt onrecht.
Maar ook dan: wreek jezelf niet. Leg het bij God neer. Laat het aan Hem over om het
voor je op te nemen.
Net als Jezus zelf gedaan heeft. Wat hem overkwam, dát was nog eens onrecht.
Maar Petrus schrijft: als Hij gescholden werd, schold Hij niet terug en als Hij leed,
dreigde Hij niet, maar Hij gaf het over aan Hem, die rechtvaardig oordeelt.
1 Petr.2:23
Ook David is hier voor ons een spiegel.
Wat doe je als je een enorme kwaadheid van binnen voelt.
En dat kan over iets heel groots gaan. Je kunt bijvoorbeeld op je werk beschuldigd
worden van fraude, terwijl je weet dat de fout bij je collega ligt. Maar ook in het klein,
als iemand via de vluchtstrook voordringt in de file.
Hoe reageer je? Neem je het recht in eigen hand?
Ontzag voor de HEER leert je verstandig reageren.
****
Tenslotte Abigaïl.
Ze was mooi, maar vooral ook verstandig.
Het kan best zijn dat David meteen toen hij haar zág, al een heleboel boosheid kwijt
was. Wat een mooie vrouw!
Maar het zijn toch vooral haar wóórden waardoor hij tot rust komt.
David zegt dat zelf, vers 33: geprezen zij uw verstand. Uw verstandige woorden, die
hebben me tegengehouden.
Dit is Spreuken 15:1, Een zacht antwoord keert de grimmigheid af, maar een krenkend
woord wekt de toorn op.
Of Spreuken 25:15 NBV, Een heerser laat zich overtuigen door geduld, kalme
woorden breken krachtige tegenstand.
Op de juiste moment de juiste dingen zeggen, dat kan zo goed zijn.
Een woord, in juiste vorm gesproken, is als gouden appelen op zilveren schalen,
Spreuken 25:11.
Met goede woorden kun je veel doen.
Zulke woorden kun je leren van God.
Petrus schrijft: Spreekt iemand, laten het woorden zijn als van God, 1 Petr.4:11.
Als je dat bedenkt, dan dúrf je ze ook te zeggen.
Het is natuurlijk best eng om iemand ergens op aan te spreken.
Maar het zou wel eens kunnen dat de HERE jóu wil gebruiken om te voorkomen dat
die ander verkeerde dingen doet.
Zo zegt David het ook: geprezen zij de HERE, de God van Israël, die u op deze dag
mij tegemoet gezonden heeft, 1 Sam.25:32.
Sta er voor open dat de HERE jou als een Abigaïl op een ander afstuurt.
Denk dan niet ‘wie ben ik, om nu iets te zeggen?’.
Zeg de dingen die gezegd moeten worden. Rustig, kalm, maar duidelijk.
Zo werkt God nog steeds.
Je mag Hem ook vragen om zo in jouw leven te werken.
Heer, werk met de Geest van Jezus Christus zo in me, dat ik in allerlei situaties
verstandig reageer.
Als het nodig is, stuur dan een Abigaïl op me af. En help me dan om ook echt naar
haar te luisteren.
***
Gemeente, een geschiedenis van lang geleden.
Maar mensen met herkenbare dingen voor ons vandaag.
En dezelfde God, die nog steeds werkt.
Niet alleen in de grote lijnen, maar ook in de kleine dingen van uw en jouw en mijn
leven.
De HERE lere ons het ontzag voor Hem.
En Hij geve ons de Geest van Jezus Christus.
Hij lere ons in allerlei dagelijkse situaties verstandig te reageren.
AMEN
Liturgie
votum, zegen
openingsliederen
Psalm 84: 1, 2; NG 74
schuldbelijdenis
Psalm 143: 2, 8
genadeverkondiging Lied 15:1
gebed
Schriftlezing
1 Samuel 25
verkondiging
amenlied
Psalm 111:6
lezing Wet
antwoordlied
Lied 106
gebed
collecte
slotlied
Psalm 37: 12, 16
zegen