economische vooruitzichten 2017 en 2018

1
Samenvatting
DeseinenvoordeNederlandseeconomiestaanopgroen.Deinternationaleomgeving
ontwikkeltzichpositief,meteengroeivanderelevantewereldhandelvanongeveer4%in
beidejaren.Debreedgedrageneconomischegroeikomtuitop2,4%in2017en2,0%in
2018,watgunstigafsteekttegendegematigdestructurelegroei.1Deconsumptiegroeit
onderinvloedvaneentoenamevanhetreëelbeschikbaarinkomen.Deinvesteringen
trekkenaan,vooralin2017,metnogsteedsdeinvesteringeninwoningenaankop.De
uitvoerprofiteertvandeinternationaleontwikkelingen.
Inhetkielzogvanhetbbpstaanookdeseinenvoordearbeidsmarktopgroen.De
werkgelegenheidgroeitsterk,hetaantalvacaturesneemttoewaardoorzowelwerklozenals
toetrederstotdearbeidsmarktsteedsvakereenbaankunnenvinden.Dewerkloosheiddaalt
naar4,7%in2018.
Tochblijvendeloongroeiendeinflatieachterbijdegunstigeontwikkelingenvande
economischegroeiendewerkgelegenheid.Deconjunctureleoplevingvanhetbbpen
toenemendekrapteopdearbeidsmarktzorgennognietvooreensterkeopwaartsedrukop
lonenenprijzen.Mogelijkeredenenvoordegematigdecontractloonstijgingenzijnde
toegenomenflexibiliseringvandearbeidsmarktenhetonbenuttepotentieelvanmensendie
nogbuitendearbeidsmarktstaan.Mogelijkeverklaringenvoordegematigde
inflatieontwikkelingzijndeinternationaleconcurrentiedrukendegeringeeffectiviteitvan
hetmonetairebeleidomdeinflatieteverhogen.2Decontractlonengroeienmet1,7%en
2,0%in2017en2018,deinflatie(hicp)komtuitop1,4%inbeidejaren.
Ookdeoverheidsfinanciënstaanergoedvoor,meteenoverschotvan0,5%in2017en0,7%
in2018.Ditzorgtincombinatiemetdeeconomischegroeivooreendalingvande
schuldquotenaar55%.Dekoopkrachtneemtinbeidejarenlichttoe–destijgingvanhet
beschikbaarinkomenwordtgrotendeelsbepaalddoordetoenamevandewerkgelegenheid.
DeseinenvoordeNederlandseeconomiekunnenoporanjespringen,alsinternationale
onzekerhedenbewaarheidworden.InEuropakunnendetoekomstigeontwikkelingenvan
hetonconventionelemonetairebeleid,vandeuittredingvanhetVKentenaanzienvande
financiëlestabiliteitvaneenaantalZuid‐Europeselidstatendeseinenoporanjezetten.
BuitenEuropablijvendeeconomischekoersvandeVSendeeconomischeontwikkelingvan
ChinavanbelangvoordeEuropeseenNederlandseeconomieën.Deseinenkunnenechter
ooknogdiepergroenkleurenalseenpositiefconsumenten‐enproducentenvertrouwen,een
bredergedragengroeiindeEUendeversneldehandelsgroeielkaarblijvenversterken.
1
2
Zie paragraaf 1.2 van CPB, 2017, Centraal Economisch Plan 2017 (link).
Zie Elbourne, A. en B. Smid, 2017, Onderweg naar normaal monetair beleid (link).
3
Tabel 1.1
Kerngegevens voor Nederland, 2013-2018
2013
2014
2015
2016
2017
2018
mutaties per jaar in %
Internationale economie
Relevant wereldhandelsvolume goederen en diensten
Concurrentenprijs (a)
Olieprijs (dollars per vat)
Eurokoers (dollar per euro)
Lange rente Nederland (niveau in %)
2,7
-2,6
107,1
1,33
2,0
4,4
-0,5
97,9
1,33
1,5
3,8
8,0
51,9
1,11
0,7
2,9
-3,1
43,3
1,11
0,3
3,8
0,9
50,8
1,08
0,5
4,0
1,3
50,6
1,09
0,5
Volume bbp en bestedingen
Bruto binnenlands product (bbp, economische groei)
Consumptie huishoudens
Consumptie overheid
Investeringen (inclusief voorraden)
Uitvoer van goederen en diensten
Invoer van goederen en diensten
-0,2
-1,0
-0,1
-3,9
2,1
1,0
1,4
0,3
0,3
3,2
4,5
4,2
2,0
1,8
0,2
6,2
5,0
5,8
2,2
1,7
1,0
5,4
3,4
3,7
2,4
1,8
1,1
5,5
3,9
4,2
2,0
2,0
1,3
2,7
4,1
4,3
Prijzen, lonen en koopkracht
Prijs bruto binnenlands product
Uitvoerprijs goederen en diensten, exclusief energie
Prijs goedereninvoer
Inflatie, geharmoniseerde consumentenprijsindex (hicp)
Contractloon marktsector
Koopkracht, statisch, mediaan alle huishoudens
1,4
0,1
-1,9
2,6
1,2
-1,4
0,1
-0,8
-2,7
0,3
1,0
1,1
0,1
0,7
-5,1
0,2
1,3
1,1
1,0
-0,7
-4,5
0,1
1,5
2,6
1,2
0,8
4,2
1,4
1,7
0,3
1,5
1,1
0,6
1,4
2,0
0,2
Arbeidsmarkt
Beroepsbevolking
Werkzame beroepsbevolking
Werkloze beroepsbevolking (in duizend personen)
Werkloze beroepsbevolking (niveau in % beroepsbevolking)
0,8
-0,8
647
7,3
-0,4
-0,6
660
7,4
0,4
1,0
614
6,9
0,4
1,3
538
6,0
0,9
2,0
445
4,9
1,1
1,3
425
4,7
Marktsector (b)
Productie
Arbeidsproductiviteit (per uur)
Werkgelegenheid (in uren)
Loonvoet (per uur)
Arbeidsinkomensquote (niveau in %)
-0,7
0,4
-1,1
1,7
79,1
2,4
1,6
0,8
0,8
78,7
2,8
1,6
1,2
0,2
77,1
2,8
0,2
2,6
0,9
76,9
3,2
0,6
2,5
2,8
77,8
2,4
1,2
1,1
2,8
78,0
Overig
Individuele spaarquote (in % beschikbaar inkomen) (c)
Saldo lopende rekening (niveau in % bbp)
-0,7
10,2
-1,4
8,5
0,2
8,5
-0,1
7,7
0,2
7,2
0,5
7,1
-2,0
65,1
37,7
0,4
62,2
39,0
0,5
58,5
39,3
0,7
55,4
39,2
niveau in % bbp
Collectieve sector
EMU-saldo
EMU-schuld (ultimo jaar)
Collectieve lasten
-2,4
67,7
36,5
-2,3
67,9
37,5
(a) Goederen en diensten, exclusief grond- en brandstoffen.
(b) Bedrijven exclusief zorg, delfstoffenwinning en onroerendgoedsector.
(c) Niveau; beschikbaar gezinsinkomen is inclusief collectieve besparingen. De individuele spaarquote valt in 2017 0,6%-punt en in
2018 0,2%-punt lager uit door de verwerking van Pensioen in Eigen Beheer, zie het kader in de MEV2017, hoofdstuk 1.
4
2
De economie
2.1
Internationaal
Degroeivanhetmondialebbptrektindekomendejarenverderaan,hoeweldegroeinog
steedsietsonderde4%ligtdiegemiddeldwerdbehaaldindetweedecenniavóórdegrote
recessie.3Deaantrekkendegroeiistedankenaaneenversnellingvandeeconomischegroei
indeopkomendeeconomieën.Indehoogontwikkeldeeconomieënblijfthetruimemonetaire
beleideenstimulansaandemondialegroeigeven.Voorheteurogebiedblijftdeeconomische
groeiminofmeerstabiel;voorhetvijfdejaaroprijkomtdegroeiuittussen1,5en2,0%.De
dalingvandewerkloosheid,diein2014isingezet,gaatdekomendejarendoor(ziefiguur
2.1links).Deconsumentenenproducentenhebbenwelmeervertrouwenindeeconomische
groeivanheteurogebied(ziefiguur2.1rechts).
Ookdegroeivandewereldhandelversnelt.Dezegroeiisbreedgedragen,zowelin
geavanceerdealsinopkomendeeconomieën.HierdoorversneltookdevoorNederland
relevantewereldhandelnaar4%in2018.Invergelijkingmetdeaantrekkendemondiale
bbp‐groeiblijftdegroeivandewereldhandelechtergematigd.Dehandelselasticiteit,diede
groeivande(ongewogen)wereldhandelvergelijktmetdeeconomischegroei,blijftrondde
1,0.Ditisonderhetlangjarigegemiddeldevanvoordegroterecessie,datrondde1,8lag.
Figuur 2.1
Dalende werkloosheid (links) en stijgend consumenten- en producentenvertrouwen
(rechts) in het eurogebied
13 % beroepsbevolking
20
12
10
11
0
10
-10
9
-20
8
-30
producentenvertrouwen
eurogebied
consumentenvertrouwen
eurogebied
-40
7
0
2000
saldo positieve en negatieve antwoorden in %
2005
2010
2015
2017
-50
1995
2000
2005
2010
2015
2017
Bron: Eurostat (link).
Deinflatieinheteurogebiedstijgttot1,4%in2017en1,5%in2018,natweejaarwaarinde
inflatievlakbovende0%lag.In2017wordtdeinflatievooralgedrevendooreenstijgingvan
deolie‐engrondstoffenprijzen,terwijlin2018debijdragevandekerninflatie,ditisde
inflatieexclusiefdevolatielecomponentenvoeding,alcohol,tabakenenergie,groterwordt.
Hetdoorzettendherstelvandeeconomieendenavenantdalendewerkloosheidleiden
geleidelijktoteenopwaartsedrukoplonenenprijzen.
3
De technische ramingen van wisselkoersen, olieprijzen en rentes zijn gebaseerd op data van week 18 (1-5 mei).
5
Zoweldekortealsdelangerenteblijftinheteurogebiedlaag,mededoorhetbeleidvan
kwantitatieveverruimingdoordeECB.Ookonderliggendefactorendragenbijaaneenlage
nominalerente,onderanderedoordeafnamevandepotentiëlegroeialsgevolgvaneen
lageregroeivandearbeidsproductiviteitenveranderingenindeleeftijdsopbouwvande
bevolking.Naeenmeerjarigsterkereconomischherstelnadegroterecessiebegintderente
indeVerenigdeStatenalmeeroptelopen.Echter,ookindeVerenigdeStatenzijnde
renteverwachtingenhistorischlaag,omdezelfderedenendiegenoemdzijnvoorde
eurozone.
Eenaantalinternationalerisico’skunnendeeconomischegroeibeïnvloeden.Nade
verkiezingeninFrankrijkenNederlandisdepolitiekeonzekerheidronddeeurozone
verminderd,maarligteenaantalverkiezingen(Duitsland,Italië)noginhetverschiet.De
risico’srondhetmoeizameherstelindeEUendeschuldencrisislijkenaftenemen.Toch
kampteenaantallanden,metnameItaliëenGriekenland,nogmetlageeconomischegroeien
hogeschulden.OokeenaantalEuropesebankenblijftindegevarenzone,metnameeen
aantalItaliaansebanken.Voortsisonduidelijkwaternaheteindevanhetjaargaatgebeuren
methetaankoopprogrammavandeobligatiesdoordeECB.DeECBheeftnoggeenduidelijke
exit‐strategiegepubliceerd.Deonzekerheidoverendeafbouwvandegroteportefeuille
obligatieskanleidentotvolatiliteitopdefinanciëlemarkten,hogererentesengrotere
rentespreads.Eenopwaartsrisicoisdateenpositiefconsumenten‐en
producentenvertrouwen(ziefiguur2.1rechts),eenbredergedragengroeiindeEUen
versneldehandelsgroeielkaarmeerversterkendanverwacht.Totslotblijftergrote
onzekerheidbestaanrondhetuittredenvanhetVKuitdeEU.AlshetdeEUenhetVKniet
luktombinnentweejaareenafspraaktemakenoverhoede(handels‐)relatiebijde
uittredingeruitziet,isersprakevaneencliffedge;hetVKvaltbuitendeEUzonderenige
regeling,eensituatiedieveelonduidelijkheidengrotekostenmetzichmeebrengt.
BuitenEuropaisdeonzekerheidrondhettevoeren(handels‐)beleidvandeVSbelangrijk;
metnamehetopzeggenvanbepaaldehandelsakkoorden,deplannenrondimportheffingen
enuitvoersubsidieskunnendeNederlandseeconomieschadeaanbrengen.Aandepositieve
kantkaneengrootscheepsstimuleringspakketeenimpulsaandeAmerikaanseeconomie
geven,metpositievegevolgenvoorNederland.InChinavormendehogeschuldenlastvan
huishoudensenbedrijven,eenoverspannenhuizenmarkt,eengroeiend
schaduwbankensysteemeneendaarmeegepaardgaandeeventuele‘hardelanding’vande
Chineseeconomieeenrisico.TweetriggerskunnendeChineseeconomieinpotentie
onderuithalen,dehogeschuldenbergendeoververhitteChinesehuizenmarkt.Degevolgen
voorNederlandzijnbeperkt:directebesmettingseffectenviadehandeltussenNederlanden
Chinazijnklein,maarindirectehandelseffectenviaDuitslandzijnpotentieelietsgroter.4
4
Zie CPB, 2017, Risicorapportage Financiële Markten 2017 (link).
6
2.2
Nederland
Deeconomischegroeizetstevigdoor,met2,4%in2017en2,0%in2018.Delaatstekeerdat
vergelijkbaregroeicijferswerdengenoteerd,dateertvanvóórdefinanciëlecrisis,ziefiguur
2.2links.Inhetkielzogvanhetbbpgroeitdewerkgelegenheidsterkendaaltde
werkloosheidnaar4,7%in2018.Ondanksdeaantrekkendearbeidsmarktblijfteen
loonimpulsendaarmeeeensterkegroeivandeinflatieuit.Deinflatiekomtinbeidejarenuit
op1,4%.Naastinternationaleonzekerhedenisdeontwikkelingvanderenteeenbelangrijke
onzekerefactorvoordeNederlandseeconomie:eenaanhoudendlagelangerente
ondermijntdevermogenspositievanpensioenfondsenenlevensverzekeraars;een
rentestijgingkannadeligzijnvoorhuishoudensenbedrijvenmethogeschulden.5Ookde
ontwikkelingopdewoningmarktvormteenonzekerefactor:desterkegroeivan
huizenprijzeneninvesteringenkannoglangeraanhoudenenkanin2018degroeiverder
beïnvloeden,maarkanookdevoorbodevanoververhittingzijn.
Figuur 2.2
Economische groei en werkgelegenheid in langer perspectief (links) en bijdrage vanuit
de bestedingen aan de groei (a, rechts)
2,5
105
%-punt bbp-groei
index, 2008 = 100
2,0
100
1,5
werkgelegenheid in personen
95
1,0
90
0,5
bbp-volume per capita
85
0,0
80
-0,5
2014
2015
2016
2017
2018
75
-1,0
70
1995
2000
2005
2010
2015
2018
uitvoer
overheidsbestedingen
bedrijfsinvesteringen
investeringen in woningen
consumptie huishoudens
bbp-groei
(a) De bijdrage van de overheidsbestedingen aan de bbp-groei betreft alleen de directe bestedingseffecten van de uitgaven via
consumptie en investeringen van de overheid. De effecten van andere overheidsuitgaven, waaronder de inkomensoverdrachten en
subsidies, kunnen een bijdrage aan de groei hebben via de bestedingen van huishoudens en bedrijven. Dit laatste geldt ook voor
de belastingen.
Bron: CBS, eigen berekeningen (link).
Allebestedingscategorieëndragenpositiefbijaandebbp‐groei,ziefiguur2.2rechts.Metin
2017eenopbouwindriegelijkedelen:eenderdevanuitdeconsumptie(privaaten
collectief),eenderdevanuitdeinvesteringeneneenderdevanuitdeuitvoer.In2018neemt
vooraldegroeivanuitdeinvesteringenaf.Gezienvanuitdebedrijfstakkenlevertalleende
delfstoffenwinningeennegatievebijdrageaandegroei.Deverminderdegaswinning,mede
dooreenverdereverlagingvanhetgasplafond,geeftinbeidejareneenkleineremopde
economischegroei.
Nadriesterkejarenmetgroeicijfersvanmeerdan5%remtdegroeivandeinvesteringenin
2018afnaarongeveer3%.Deaantrekkendeproductieenhetpositievevertrouwenonder
ondernemersoverdeeconomischesituatiemakendatdebedrijfsinvesteringenin2017sterk
toenemen.In2018lopendezeinvesteringenietsterug,maardezeblijveneenbelangrijke
5
Zie CPB, 2017, Risicorapportage Financiële Markten 2017 (link).
7
impulsgevenaandeeconomie.Deinvesteringeninwoningenblijvensterkenboven
trendmatiggroeien.Welvlaktdegroeiafnaeenforseinhaalslagindeafgelopenjaren.Nade
hogegroeivangemiddeld18%indeperiode2014‐2016groeiendeinvesteringenin
woningenditenvolgendjaarmetgemiddeld8%.Deinvesteringeninwoningenkomen
daarmeevolgendjaarindebuurtvanhetniveauvan2008,ziefiguur2.3links.
Deconsumptievanhuishoudensgroeitinbeidejareninlijnmethetbeschikbaarinkomen.
Vooralhetinkomenuitarbeidneemttoe,zoweldoordegroeivandewerkgelegenheid,
alsookdoorhogerereëlelonen.Depensioenuitkeringenwordennietofnauwelijks
geïndexeerd.Indekeuzeomhetextrainkomentesparenofuittegevenwijzeneenaantal
indicatorenopextrabestedingen:hetconsumentenvertrouwenstaatophethoogstepuntin
deafgelopenzestienjaarenookdestijgingvandehuizenprijzenstimuleertdeconsumptie.
DeuitvoerblijfteenbelangrijkemotorachterdeeconomischegroeiinNederlandmet
groeicijfersrond4%.Uitvoerenwereldhandelhangensterkmetelkaarsamen,zekerin
termenvanjaarlijksegroei.Opkwartaalbasiszijnerechterregelmatiguitzonderingen,zo
ookindeafgelopenkwartalen.Inhetvierdekwartaalvan2016iseenhogegroeivande
wereldhandelgemetenvan1,8%(tenopzichtevanhetvorigekwartaal),waardeuitvoermet
0,9%forsbijachterblijft.Hetspiegelbeeldhiervanwasechterzichtbaarineenaantal
voorgaandekwartalen.Figuur2.3rechtslaatvooreenlangereperiodedesterkesamenhang
zien,zoweloverhetverledenalsookinderaming.
Figuur 2.3
120
Investeringen door bedrijven en in woningen (links) en sterke relatie van de uitvoer met
de relevante wereldhandel (rechts)
index, 2008 = 100
20
bedrijfsinvesteringen
(excl. woningen)
110
%
15
100
10
90
5
80
0
70
wederuitvoer
uitvoer goederen (excl. energie)
relevant wereldhandelsvolume
binnenslands geproduceerde uitvoer
-5
investeringen in woningen
60
-10
50
1995
2000
2005
2010
2015
2018
-15
2002
2006
2010
2014
2018
Bron: CBS, eigen berekeningen (link).
Allesignalenopdearbeidsmarktstaanopgroen:deproductiestijgt,hetaantalvacatures
neemttoeenhetaantalontslagaanvragenenfaillissementendaalt.Tochisdekrapteopde
arbeidsmarkt,gemetenaanhetaantalvacaturesperwerkloze,noglangnietterugophet
hogereniveauvan2008,zie(linker‐)figuur2.4.Metuitzonderingvanspecifieke
bedrijfstakken,zoalsdeICT,isvangroteschaarsteopdearbeidsmarktnoggeensprake.De
groeivandewerkgelegenheid(gemeteninarbeidsuren)piektin2017meteengroeivan
2,0%enkomtin2018uitop1,1%.Deproductiviteitsontwikkelingisin2017relatieflaag,
maarzalin2018aantrekken.
8
Hetwerkloosheidspercentagedaaltverdernaar4,7%in2018.Hettempovandedalingvlakt
welaf,zoweldoordeafnamevandewerkgelegenheidsgroei,alsdooreentoenamevanhet
arbeidsaanbod.Degroeivanhetaanbodisindeafgelopenjarenbescheidengeweest,wat
heeftbijgedragenaandesterkedalingvandewerkloosheid.Bijdehuidigelagewerkloosheid
incombinatiemeteentoenemendaantalvacatureszullenindekomendejarenooksteeds
meerontmoedigdenopzoekgaannaarwerk,zie(rechter‐)figuur2.4.Hetarbeidsaanbod
groeitmet0,9%in2017en1,0%in2018.
Figuur 2.4
1,0
Krapte op de arbeidsmarkt neemt toe (links) en ontmoedigden vinden hun weg naar de
arbeidsmarkt (rechts)
aantal vacatures per werkloos persoon
400
in duizenden personen
niet gezocht vanwege
ontmoediging
350
0,8
300
250
0,6
200
0,4
150
niet gezocht vanwege andere redenen
100
0,2
50
0,0
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
0
2001
2005
2010
2015
2017
Bron: CBS (link).
Deontwikkelingenopdearbeidsmarktzijnbeperktzichtbaarindeloonontwikkeling.De
arbeidsinkomensquoteissinds2014niettoegenomen,ondanksvierjarenmeteen
gemiddeldebbp‐groeivan2%,eengroeivandewerkgelegenheidvan1,4%eneendalingvan
dewerkloosheidmet2,7%‐punt.Vooraldecontractlonenvertonennogweinigdynamiek.
Totnutoeisvoor2017en2018voorrespectievelijkruimdehelfteneenderdevande
werknemerseencaoafgeslotenmetinbeidejareneencontractloonstijgingvan1,4%.Deze
gematigdestijgingkomtmededooreenversoberingvandeeenmaligebeloningenbijenkele
cao’s.Onderinvloedvanhetgunstigearbeidsklimaatzaldecontractloonstijgingindenogaf
tesluitencao’sietshogerliggendanderealisatiestotnutoe.Detoenemendedynamiekop
dearbeidsmarktzalzichookbuitendecao’svertaleninhogerelonen:deincidentelelonen
stijgenharder,medeomdatdekansopeenbonuseneengunstigebaanwisseltoeneemt.Dit
leidttoteenhogereloonvoet:desomvancontractlonen,incidentelebeloningendesociale
lastendiewerkgeversmoetenafdragen.
Deinflatiekomtinbeidejarenuitop1,4%enligtdaarmeeaanmerkelijkhogerdaninde
afgelopenjaren,maarnogsteedsonderdemiddellangetermijndoelstellingvoorhet
eurogebiedvandeECBvandichtonderde2%.Ditkomtvooralin2017dooreensterke
toenamevandeolie‐engrondstofprijzeneneenappreciatievandedollartenopzichtevan
deeuro.Daarnaastzorgeninbeidejarendehogerearbeidskostenvooreenopdrijvend
prijseffect:dehogereloonvoetzorgtincombinatiemeteengematigde
productiviteitsontwikkelingvooreenlichtetoenamevandeloonkosten.In2018vertaalthet
gunstigeeconomischebeeld,zowelintermenvanbestedingenalsopdearbeidsmarkt,zich
inlichtaantrekkendeprijzen.DeinflatieinNederlandligtinbeidejareninlijnmethet
eurogebied.
9
3
Overheidsfinanciën en koopkracht
Hetoverschotopdeoverheidsbegrotinghoudtaaninderamingsperiodeenlooptzelfsnog
watop.Vorigjaarlietdebegrotingheteersteoverschotziensinds2008,van0,4%bbp.Het
overschotin2017en2018wordtgeraamdoprespectievelijk0,5%bbpen0,7%bbp.Het
overschotlooptopdoordeaanhoudendeeconomischegroeiendedalingvande
werkloosheid,enigelastenverzwaringenin2017,eenverderedalingvanderente‐uitgaven
endegroeivandeoverigeoverheidsuitgavendieachterblijftbijdievanhetbbp.
Dehuidigeuitgavenramingvoor2018isbeleidsarm.Welisdevoorjaarsbesluitvormingvan
hetdemissionairekabinetverwerkt,inclusiefdeverwerkingvanuitvoeringsmutaties.6De
EU‐afdrachtenvallenditjaarlagerenvolgendjaarhogeruit.Hetkabinetheeftdeuitgaven
voorverpleeghuiszorgenigszinsverhoogd,terwijldeWlz‐uitgavenstijgendooreenwijziging
indeindicatiestelling.Verderebeperkingvandeproductiedemptdeaardgasbaten.Persaldo
heeftdevoorjaarsbesluitvormingeenlichtdempendeffectophetbegrotingssaldo.
DeoverheidsschuldzaktditjaaronderhetMaastricht‐plafondvan60%bbpenneemt
volgendjaarverderaftot55%bbp.Deneerwaartsetrendindeschuldquotehoudtaandoor
destijgingvanhetbbp(noemereffect),hetoverschotopdebegrotingenfinanciële
transactieszoalsdeprivatiseringvanABNAMROenASR.
Demedianestatischekoopkrachtverbetertin2017en2018inbeperktemate,met
respectievelijk0,3%en0,2%.Belangrijkefactorenzijnonderanderedebeperktereële
contractloonstijgingvoorwerkendenenhetbeperktofnietindexerenvanaanvullende
pensioenen.
6
De in de Voorjaarsnota genoemde niet-ingevulde taakstelling op de onderwijsuitgaven is niet in de raming meegenomen.
10
4
Belangrijkste verschillen met CEP 2017







DevoorNederlandrelevantewereldhandelsgroeiisnaarbovenbijgesteldmet0,8%‐
puntin2017en0,4%‐puntin2018doordepositieverealisatievandehandelende
gunstigeprognosevandegroeiinEuropeselanden.
Deeconomischegroeiisinbeidejarenopwaartsbijgesteld,met0,3%‐puntin2017
en0,2%‐puntin2018.Debijstellingin2017isvooralingegevendoorgunstige
realisatiesindeafgelopenkwartalen.Debijstellingin2018ishetgevolgvanhogere
ramingenvoorconsumptieenuitvoer.Deconsumptieneemttoeinreactieophoger
loon‐enuitkeringsinkomen.Deuitvoertrektaaninlijnmetdewereldhandel,de
uitvoervanaardgasneemtverderaf.In2017komendeinvesteringendoorhogere
realisaties1,9%‐punthogeruit,maarditleidtniettoteenhogeregroeivande
investeringenin2018.
Detotalewerkgelegenheidsgroeiinurenisopwaartsbijgesteldmet0,5%‐puntin
2017en0,4%‐puntin2018,zoweldoorhogererealisatiesalsonderinvloedvande
hogerebbp‐groei.Degroeivanhetarbeidsaanbodisin2017en2018met0,2%‐punt
en0,3%‐puntverhoogd.Hetwerkloosheidspercentageisinbeidejarenonveranderd.
Decontractloonontwikkelingindemarktsectorisvanwegenieuwerealisatiesin
beidejarenmet0,1%‐puntneerwaartsaangepast.Deincidenteleloonontwikkeling
marktsectorisvanwegedegunstigereeconomischesituatieopwaartsaangepast.
Hetbegrotingssaldovoor2018isneerwaartsherzienmet0,1%bbp,terwijlhetsaldo
voor2017ongewijzigdis.Devoorjaarsbesluitvormingbetekentenigszinshogere
uitgavenenlageregasbaten.Diteffectwordtin2017inzijngeheelenin2018
gedeeltelijkgedemptdoorhetpositieveeffectopdelastenquotevandeopwaartse
herzieningvandeeconomischegroeiin2017en2018.
Demedianestatischekoopkrachtisin2017met0,2%‐puntomhoogbijgesteld.Dit
komtdooreenlagereinflatie(0,1%‐punt)eneentechnischeaanpassing7(0,1%‐
punt).
Demedianestatischekoopkrachtisin2018met0,1%‐puntneerwaartsbijgesteld.
Ditkomtdooreenneerwaartsebijstellingvandecontractloonontwikkelingmet
0,1%‐puntindemarktsectorenmet0,2%‐puntindeoverigesectoren.
7Voor de koopkrachtberekeningen wordt vanaf deze ramingsronde gebruik gemaakt van een actueler gegevensbestand
(het inkomenspanelonderzoek 2013 van het CBS). De verlegging van het basisjaar van 2010 naar 2013 is een belangrijke
verbetering in het rekenmodel MIMOSI, omdat de inkomensgegevens een actueler beeld geven en de nauwkeurigheid van
de berekeningen groter is.
11