Decemberraming 2016: economische vooruitzichten 2017

1
Samenvatting
Economisch herstel zet door | Begroting in evenwicht
Handel groeit matig
Breed gedragen groei
De groei in 2017 is breed gedragen
vanuit alle bestedingscategorieën.
Groei van voor Nederland
relevante wereldhandel (%)
Marktaandeel
Nederland stijgt
2,7
2,9
2,1
2,1
2016
2017
2016
2017
Groei van uitvoer (%)
3,4
De Nederlandse uitvoer
doet het beter dan de
relevante wereldhandel.
Economische groei (% bbp)
2016
3,2
Consumptie levert grote bijdrage
2017
2016
1,6 2,1
Groei particuliere consumptie (%)
3
2017
2
1
0
-1
Risico’s
-2 2002
2005
2008
2011
2014
2017
Daling werkloosheid zet door
6,9
Beleidsonzekerheid
2015
Moeizaam herstel van
het Eurogebied
Werkloosheid (%)
6,0
2016
5,3
2017
Begroting in evenwicht in 2017
EMU-saldo (%)
Overheidsschuld
onder 60%
Koopkracht verbetert
EMU-schuld (% bbp)
Groei koopkracht (%)
-0,5
0,0
62,7
2016
2017
2016
+2,7
59,7
2016
+0,7
2017
2017
© Centraal Planbureau, Den Haag 2016
Deze infographic is gebaseerd op de Decemberraming 2016. Voor de oorspronkelijke tekst, grafieken en de
exacte gegevens zie: http://www.cpb.nl/publicatie/decemberraming-2016-economische-vooruitzichten-2017
3
Heteconomischherstelzetdoor.Deproductieperhoofdvandebevolkingiseind2016terug
ophetniveauvan2008,naeendubbeledipin2009en2012‐2013,ziefiguur1links.Eind
2017geldtditookvoordewerkgelegenheidinpersonen.Eenperiodevanachtànegenjaar
voordatdeeconomieterugkeertophetpre‐crisisniveauisvoorNederlandsebegrippen
uitzonderlijklang,maarkomtnaeenfinanciëlecrisisregelmatigvoor.1Devorigekeerdat
hetherstelinNederlandlangduurde,zijhetzonderfinanciëlecrisis,wasindejarentachtig
vandevorigeeeuw,waarinhetbbpnadriejaarendewerkgelegenheidnavijfjaarophet
oudeniveauterugwas.Dewerkloosheiddaaltsterk,maarligtnogwelbovenhetlangjarig
gemiddeldevanruim5%enzekerbovenhetlageniveauvan4%in2008,ziefiguur1rechts.
Naasthetherstelvandewerkgelegenheidisookhetarbeidsaanbodindeperiode2008‐2017
toegenomen.
Figuur 1.1
105
Bbp per hoofd en werkgelegenheid terug op niveau 2008; werkloosheid volgt
index, 2008 = 100
2008
9
% beroepsbevolking
8
100
werkgelegenheid in personen
7
95
6
90
85
5
bbp-volume per capita
4
3
80
2008
werkloosheid
2
75
1
70
0
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017
1996
1999
2002
2005
2008
2011
2014
2017
Bron: CBS, eigen berekeningen (link).
Deconsumptielevert,meteengroeivan2,1%,debelangrijkstebijdrageaandeeconomische
groeiin2017.Huishoudenspassenhunbestedingengeleidelijkaanhuninkomenaan.De
inkomensgroeivandeafgelopentweejaarwordtdeelsvolgendjaaruitgegeven,zodatde
spaarquotedaalt.Depositieveontwikkelingenopdewoningmarktgeveneenstimulansaan
deconsumptie,zowelvanuitdeuitgavendiegepaardgaanmetinrichtingenverhuizing,als
vanuitdepositievevermogensontwikkelingalsgevolgvandestijgendehuizenprijs.De
gunstigeontwikkelingopdehuizenmarktisookduidelijkzichtbaarindeinvesteringenin
woningendievoorhetderdejaaroprijuitbundigegroeinoteren,ookalisdieminder
uitbundigdanindeafgelopentweejaren.Naastconsumptieeninvesteringeninwoningen
dragenookdebedrijfsinvesteringen,overheidsbestedingenenuitvoerpositiefbijaande
economischegroei.
1
Zie hoofdstuk 4 in CPB, 2014, Roads to Recovery (link).
4
Tabel 1.1
Kerngegevens voor Nederland, 2012-2017
2012
2013
2014
2015
2016
2017
mutaties per jaar in %
Internationale economie
Relevant wereldhandelsvolume goederen en diensten
Concurrentenprijs (a)
Olieprijs (dollars per vat)
Eurokoers (dollar per euro)
Lange rente Nederland (niveau in %)
1,4
5,6
111,7
1,28
1,9
2,2
-2,7
108,7
1,33
2,0
4,1
-0,7
99,0
1,33
1,5
4,0
6,4
52,5
1,11
0,7
2,7
-2,2
43,5
1,11
0,3
2,9
1,4
50,5
1,10
0,3
Volume bbp en bestedingen
Bruto binnenlands product (bbp, economische groei)
Consumptie huishoudens
Consumptie overheid
Investeringen (inclusief voorraden)
Uitvoer van goederen en diensten
Invoer van goederen en diensten
-1,1
-1,2
-1,3
-6,2
3,8
2,7
-0,2
-1,0
-0,1
-3,9
2,1
1,0
1,4
0,3
0,3
3,2
4,5
4,2
2,0
1,8
0,2
6,2
5,0
5,8
2,1
1,6
1,2
5,5
3,4
3,8
2,1
2,1
0,8
5,3
3,2
3,8
Prijzen, lonen en koopkracht
Prijs bruto binnenlands product
Uitvoerprijs goederen en diensten, exclusief energie
Prijs goedereninvoer
Inflatie, geharmoniseerde consumentenprijsindex (hicp)
Contractloon marktsector (c)
Koopkracht, statisch, mediaan alle huishoudens
1,4
,2
3,2
2,8
1,6
-1,9
1,4
0,1
-1,9
2,6
1,2
-1,3
0,1
-0,8
-2,7
0,3
1,0
1,3
0,1
0,7
-5,1
0,2
1,3
1,1
0,7
-2,2
-6,3
0,1
1,7
2,7
1,2
1,1
1,2
0,9
1,7
0,7
Arbeidsmarkt
Beroepsbevolking
Werkzame beroepsbevolking
Werkloze beroepsbevolking (in duizend personen)
Werkloze beroepsbevolking (niveau in % beroepsbevolking)
1,5
0,6
516
5,8
0,8
-0,8
647
7,3
-0,4
-0,6
660
7,4
0,4
1,0
614
6,9
0,4
1,3
540
6,0
0,8
1,5
475
5,3
Marktsector (b)
Productie
Arbeidsproductiviteit (per uur) (c)
Werkgelegenheid (in uren) (c)
Loonvoet (per uur) (c)
Arbeidsinkomensquote (niveau in %)
-1,2
-0,1
-1,2
2,9
78,4
-0,7
0,4
-1,1
1,7
79,1
2,4
1,6
0,8
0,8
78,7
2,8
1,6
1,2
0,2
77,1
2,7
0,8
1,9
2,2
77,8
2,7
1,3
1,4
2,6
78,0
Overig
Individuele spaarquote (in % beschikbaar inkomen) (d)
Saldo lopende rekening (niveau in % bbp)
-0,4
10,2
-0,7
10,2
-1,4
8,5
0,2
8,5
1,8
8,7
0,8
8,3
-2,3
67,9
37,5
-2,0
65,1
37,7
-0,5
62,7
38,7
0,0
59,7
39,0
niveau in % bbp
Collectieve sector
EMU-saldo
EMU-schuld (ultimo jaar)
Collectieve lasten
-3,9
66,4
36,0
-2,4
67,7
36,5
(a) Goederen en diensten, exclusief grond- en brandstoffen.
(b) Bedrijven exclusief zorg, delfstoffenwinning en onroerendgoedsector.
(c) Het CPB gebruikt met ingang van het CEP 2016 gewerkte uren in plaats van arbeidsjaren als maatstaf voor de input van
arbeid. Dit heeft gevolgen voor de cijfers over loonvoeten en werkgelegenheid. Hierover is een CPB Achtergronddocument met
meer toelichting beschikbaar.
(d) Niveau; beschikbaar gezinsinkomen is inclusief collectieve besparingen. De individuele spaarquote valt in 2017 0,6%-punt
lager uit door de verwerking van pensioen in eigen beheer, zie het kader in MEV 2017, hoofdstuk 1.
5
Internationaalgezienisergematigdehandelsgroei,lagerenteeninflatieenveel
onzekerheid.Dewereldhandelgroeitin2017voorhetzesdejaaroprijminderharddanhet
wereld‐bbp.Deinflatieindeeurozonetrektietsaantenopzichtevan2016enkomtuitop
1,0%.Delangerenteblijftstaanop0,1%.2BeleidsonzekerheidindeEuropeseUnieende
VerenigdeStatenenaanhoudendezwaktevaneconomieënindeeurozonevormen
belangrijkerisico’svoordeeconomischegroei.
Deoverheidsbegrotingisvolgendjaarinevenwicht;naeenreeksvanbegrotingstekorten
vanaf2009.DebijstellingtenopzichtevandeMEV‐ramingisvooralhetgevolgvan
belastingmeevallersengunstigeeconomischevooruitzichtenvoorkomendjaar.Demediane
statischekoopkrachtverbetertin2017met0,7%.
2
De economie
2.1
Internationaal
2016isinternationaalgezieneenjaarvanbescheidengroei,tegenvallendehandelenlage
prijzen.In2016groeitdewereldeconomiemet3,1%endieindeeurozonemet1,6%.
Opvallendisdeaanhoudendlagegroeivandewereldhandelmet2,0%.Vooralde
handelsgroeiinopkomendeeconomieënblijftin2016flinkachter,terwijldehandelsgroeiin
geavanceerdeeconomieënredelijkstabielis.DegroeivandevoorNederlandrelevante
wereldhandelvaltmet2,7%hogeruit,vooraldoormeerhandelmetdegeavanceerde
economieën.Deinflatieindeeurozoneblijftlaagmet0,2%,mededoordelagereolieprijs.
ZoweldeEuropesekorterentealsdeDuitselangerenteisin2016gedaald.
In2017isdegroeivandewereldeconomiemet3,5%ietshoger,vooraldooreenopleving
vanopkomendeeconomieënalsRuslandenBrazilië,diemetzwarerecessiestekampen
hadden.Deeconomievandeeurozonegroeitnetalsin2016met1,6%.InhetVerenigd
Koninkrijkvertraagtdeeconomischegroeinaar1,2%,maarditvaltmeetenopzichtevan
eerdere‘post‐Brexit’‐ramingenvanrondde0,5%.Degevolgenopkortetermijnvande
politiekeonzekerheidvallenmee,ookalisoverdemiddellangetermijnnogveelonduidelijk.
HetmeestzichtbaregevolgvandeBrexitopdekortetermijnisdelagerekoersvanhetpond,
metbeperktegevolgenvoordeeconomischegroei.DezemeevallendeeffectenvandeBrexit
opdekortetermijnbetekenenookeenbeperktemeevallervoordeeconomischegroeiin
Nederland.
Inlijnmeteenglobaltradeslowdown3zijnookdegroeivooruitzichtenvoordewereldhandel
gematigd.Volgendjaargroeitdewereldhandelmet2,9%,vooraldoorhetlichtaantrekken
vandehandelinopkomendeeconomieën.DevoorNederlandrelevantewereldhandelneemt
eveneensmet2,9%toe.
2
De technische ramingen van wisselkoersen, olieprijzen en rentes zijn gebaseerd op data van week 45 (7-11 november).
De groei van de wereldhandel blijft al een aantal jaren achter bij de groei van de wereldeconomie. Dit wordt aangeduid als
de global trade slowdown, zie CPB 2016, Centraal Economisch Plan, p25 (link).
3
6
Figuur 2.1
130
Gestage groei van de wereldhandel (links) en achterblijvende inflatie (hicp, rechts)
120
index 2010 = 100
index 2010 = 100
115
125
110
120
105
inflatie Eurozone (hicp)
115
100
wereldhandelsvolume
95
110
voor Nederland
relevante wereldhandel
105
inflatie 2%
90
85
100
80
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
2017
Bron: wereldhandel, CPB; hicp, Eurostat en CPB (link).
Deinflatieindeeurozonetrektaannaar1,0%,maarblijftdaarbijnogforsachterbijde2%‐
stijgingdiegemiddeldtussen2000en2012isgerealiseerd,ziefiguur2.1rechts.Defutures
voordeolieprijsstijgenlichtenkomenuitopeengemiddeldeprijsvannetbovende50
dollar.Degoedereninvoerprijsstijgtmet1,2%.Voordeeurokoersin2017wordtuitgegaan
van1,10dollar,waarmeedezeietsonderhetjaargemiddeldevan2016ligt.
Risico’s
Debeleidsonzekerheidishoog,zowelindeEuropeseUniealsindeVerenigdeStaten.In
Europavindtin2017eenaantallandelijkeverkiezingenplaatsdietoteenbeleidsverandering
kunnenleiden.InhetVerenigdKoninkrijkblijftdevraagbovendemarkthangenhoeen
wanneerdeBritseoverheidartikel50inwerkingzetenhoedeonderhandelingenmetdeEU
gaanverlopen.IndeVSbestaatonzekerheidoverhetbeleiddatdoordenieuweregeringzal
wordengevoerd.Onzekerheidoverhetmonetairebeleid,waarinelkeveranderinginde
opkoopprogramma’svandecentralebankentotreactiesopdekapitaalmarktenleidt,houdt
eenrisicoinvoorzoweldeeconomieënvandeVerenigdeStatenendeeurozone,alsvoor
opkomendeeconomieën.
IneenaantalEuropeselanden,waardeprivatesectorkamptmeteenhogeschuldenlast,
verloopthetherstelvandecrisisvan2008nogsteedsmoeizaam.Aanhoudendzwakkegroei
leidttoteenvicieuzecirkelvanlagegroeiengroeiverwachtingenwaardoordeconsumptie
eninvesteringenonderdrukstaanendeinflatielaagblijft.EenaantalEuropesebanken,met
nameinItaliëenDuitsland,verkeertinproblemen.Erspelenstructureleproblemenals
overcapaciteit,hogekosteneneenhoogaantalnonperformingloans.Beleidsonzekerheidin
Italiëkandezeproblemenvergroten,waardoorzwakkebankenmeermoeitehebbenom
particulierkapitaalaantetrekken.
7
2.2
Nederland
Metnogéénkwartaaltegaanwordt2016eenbijzonderhersteljaarmeteeneconomische
groeivan2,1%.Hetbbpperhoofdvandebevolkingkomthierdoorterugophetniveauvan
2008.Dewerkloosheidismetbijna1%‐puntgedaald,watsinds1970slechtséénkeereerder
isvoorgekomen.Dezepositieveontwikkelingisuitzonderlijkenwordtmedeveroorzaakt
dooreengunstigeeconomischegroei.Tegelijkzijnde10‐jaarsrenteendeinflatiemaarnet
positiefenishetmonetairebeleidvandeECBnogsteedsextreemruim.Hethersteltreedtop
ondanksdetegenvallendegroeivandewereldhandel,maarvooraldankzijeensterke
binnenlandsegroei.
Figuur 2.2
2,5
Breed gedragen groei (a), met stijgende consumptie als belangrijkste drijvende kracht
%-punt bbp-groei
6
%
groei reëel loonen uitkeringsinkomen
5
2,0
4
1,5
3
2
1,0
groei particuliere
consumptie
1
0,5
0
0,0
-1
2014
2015
-0,5
-1,0
2013
bbp-groei
2016
2017
uitvoer
consumptie huishoudens
investeringen in woningen
bedrijfsinvesteringen
overheidsbestedingen
-2
-3
niveau individuele spaarquote
-4
2002
2005
2008
2011
2014
2017
(a) De bijdrage van de overheidsbestedingen aan de bbp-groei betreft alleen de directe bestedingseffecten van de uitgaven via
consumptie en investeringen van de overheid. De effecten van andere overheidsuitgaven, waaronder inkomensoverdrachten en
subsidies, kunnen een bijdrage aan de groei hebben via de bestedingen van huishoudens en bedrijven. Dit laatste geldt ook voor
belastingen.
Bron: CBS, eigen berekeningen (link).
Degroeizetdoorin2017,breedgedragenvanuitallebestedingscategorieën,ziefiguur2.2
links.Degrootstebijdragekomtvanuitdeconsumptievanhuishoudens.Deinvesteringenin
woningenblijvenhardgroeien,maarwelminderdanin2015en2016.De
bedrijfsinvesteringennemenonderinvloedvandegunstigeeconomischeontwikkelingen
toe.Bijdeoverheidsbestedingendraagtvooraldegroeivandezorguitgavenbijaande
economischegroei.Daarentegenisdebijdragevandeuitvoeraandegroeisindsdecrisisin
2009nietzokleingeweest.Deeconomischegroeiwordtdanookin2017vooralgedragen
doordebinnenlandsebestedingen.
Degroeivandeconsumptietrektverderaanengaatgepaardmeteendalingvande
spaarquote,ziefiguur2.2rechts.In2016bleefdeconsumptiegroeinogachterbijdievanhet
beschikbaarinkomen.Natweejaarforsegroeineemthetreëleloon‐enuitkeringsinkomen
nauwelijkstoe.Tegelijkertijdneemtdeconsumptievanhuishoudensgeleidelijktoe,naar
2,1%in2017.Huishoudenspassenhunbestedingengeleidelijkaanhuninkomenaan,de
inkomensgroeivandeafgelopentweejaarwordtdusdeelsin2017uitgegeven.Depositieve
ontwikkelingenopdewoningmarktgeveneenstimulansaandeconsumptie,zowelvanuitde
uitgavendiegepaardgaanmetinrichtingenverhuizing,alsvanuitdepositieve
vermogensontwikkelingalsgevolgvandestijgendehuizenprijzen.Deontwikkelingvanhet
8
consumentenvertrouwen,datophethoogstepuntsindsaugustus2007staat,ondersteuntde
ramingvandeconsumptiegroeiin2017.
Debedrijfsinvesteringengroeienmet4,8%in2017,eenversnellingvan1%‐puntten
opzichtevan2016.Degroeivandeproductieveroorzaaktvooreenbelangrijkdeeldeze
investeringsgroei.Deinvesteringeninwoningenblijvenuitbundiggroeienmetbijna9%,
maardegroeivoetenvan27%en20%in2015en2016zullennietwordengehaald.Persaldo
vlaktdemacro‐investeringsgroei(zietabelkerngegevens)af.
Deuitvoervertoonteenopvallendpatroon,waarindeNederlandseuitvoerhetbeterdoet
danderelevantewereldhandel.Nederlandsebedrijvenvergrotenhunmarktaandeel.Dit
gebeurtvakerintijdenvanrelatieflagegroeivandewereldhandel.In2017zetdevergroting
vanhetmarktaandeeldoor.Bedrijvenzijnpositiefoverhunverwachteexportgroeiende
concurrentiepositieverbetert.
Heteconomischherstelzorgtvooreensterkedalingvandewerkloosheid.Indeeerste
maandenvanditjaarwasdedalingvandewerkloosheidnogfragiel,waarinmaandenvan
dalingwerdenafgewisseldmetstagnatie,enwarendeeconomischevooruitzichtennog
gematigd.Inhettweedeenderdekwartaalheeftdedalingvandewerkloosheidfors
doorgezet,vooraldoorhetsterkaantrekkenvandewerkgelegenheid.Hierdoorkomtde
werkloosheidin2016uitop6%.Deeconomischegroeizetdoorenvertaaltzichin2017in
eenverderetoenamevandewerkgelegenheidmet1%,vooralindemarktsector.De
werkgelegenheidindezorgsectorneemtlichttoe,terwijldewerkgelegenheidbijde
overheidlichtafneemtin2017.Hetarbeidsaanbodstijgtbeperkt,voornamelijkdoor
demografischeontwikkelingen.Persaldodaaltdewerkloosheidhierdoornaar5,3%in2017.
Figuur 2.3
150
Afname werkloosheid komt vooral door groei werkgelegenheid in de marktsector
mutatie in duizenden personen
150
werkgelegenheid
100
mutatie in duizenden personen
100
arbeidsaanbod
50
50
0
2015
2016
0
2017
2016
2014
-50
-100
2014
-50
werkloosheid
-100
2013
2013
-150
-150
2015
2017
werkgelegenheid overheid
werkgelegenheid zorg
werkgelegenheid markt
werkgelegenheid rest
werkgelegenheid totaal
Bron: CBS, eigen berekeningen (link).
Deinflatie(hicp)looptvolgendjaaropnaar0,9%nadegeringestijgingvan0,1%ditjaar.Dit
komtdoorduurderegrondstoffeneneenlichtedepreciatievandeeurotenopzichtevande
dollarenisinlijnmethogereinflatieverwachtingenendeprijsontwikkelingindeeurozone.
Dereëleloonontwikkelingisvlak:inlijnmetdehogereinflatieneemtdeloonvoetinde
marktsectortoenaar2,6%.
9
3
Overheidsfinanciën en koopkracht
Hetoverheidstekortneemtin2016afmet1,5%‐punttot0,5%bbp.Descherpedalingkomt
vooraldoorsterktoenemendebelastingontvangsten.Ditkomtnietdoorbeleid(persaldois
zelfssprakevanlastenverlichtingalsgevolgvanhet5miljard‐pakket)maardoorendogene
groei.Gedeeltelijkvloeitditvoortuitdesterkebijdragevandebinnenlandsebestedingen
aandebbp‐groei.Binnenlandsebestedingenleverenmeerbelastingenopdanuitvoer.
Bovendienneemtdevennootschapsbelastingsterktoe.Ditkomtdoordatbedrijvenbijna
geenverliezenmeerkunnencompenserenendoordatdeBelastingdienstactievervoorlopige
aanslagenoplegt.Daarnaastishetbijdehuidigerentesenwettelijkebetalingsregelingen
voorbedrijveninteressantomhunbelastingenzovroegmogelijktebetalen.Deopbrengst
vandevennootschapsbelasting(exclusiefgasproductie)is2,9%bbpin2016,0,6%‐punt
meerdanin2015en1,3%‐puntbovenhetlaagterecordvan2013,ziefiguur3.1rechts.Het
overheidstekortneemtookafdooreenpositieveincidentelefactorvan0,3%bbp:de
NederlandsekortingopdeEU‐afdrachten,diemetterugwerkendekrachtgaatbinnenkomen
naderatificatievanhetEigenMiddelenbesluit(demanierwaaropdebegrotingvandeEU
wordtgefinancierd),wordtgeboektin2016.Detekortverminderingzounoggroterzijnals
degasbatennietmet0,4%bbpzoudenzijngedaalddoorlagereproductieenlagere
gasprijzen.
Hetgeraamdebegrotingssaldovan0,0%bbpisopbasisvanhetBelastingplan2017,de
beleidsvoornemensindeMiljoenennotavoordeoverheidsuitgaven,aangevuldmetde
gedeeltelijkecompensatievoordehogerepensioenpremievoorambtenaren.Belastingenen
socialepremiesstijgensterkerdanhetnominalebbpalsgevolgvantijdelijkhogere
inkomstendoordebeëindigingvanfiscaalgefaciliteerdpensioenineigenbeheervoor
directeuren‐grootaandeelhouders(PEB).Deoverheidsuitgavenstijgenmindersterkdanhet
nominalebbpdoordedalingvanderente‐uitgaven,lagereasieluitgaven,dalingvande
werkloosheidenhetdrukkendeffectvanmaatregelenuithetRegeerakkoord.Denegatieve
impulsvanhetbegrotingsbeleidopdeeconomieisbeperkt,doordatdelastenverzwaringop
basisvandePEB‐uitfaseringgeenbestedingseffectheeft.
Figuur 3.1
1
Begroting in evenwicht in 2017, mede door groei vpb-opbrengsten
3,5
% bbp
0
3,0
-1
2,5
-2
2,0
vennootschapsbelasting (excl. gas)
1,5
-3
EMU-saldo
-4
1,0
0,5
-5
0,0
-6
2007 2008 2009 2010
Bron: CPB (link).
10
% bbp
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2007 2008 2009 2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Volgendjaarisbijaanhoudendeeconomischegroeidebegrotingnajarenvantekortenin
evenwicht,ziefiguur3.1links.Deschuldquotedaaltvoorheteerstsinds2010onderde
Maastricht‐normvan60%bbp.Hetstructurelebegrotingssaldoligtmet‐0,4%bbpnetboven
demiddellangtermijndoelstelling(MTO)vaneentekortvan0,5%bbp.Doorhet
begrotingsoverschot,denominalebbp‐groeidiedeschuldquoteverlaagt,enverdere
privatiseringvanABNAMROenASRlooptdeoverheidsschuldvolgendjaarverderterugtot
59,7%bbp.
Demedianestatischekoopkrachtverbetertvolgendjaarmet0,7%,na2,7%ditjaar.De
verdereverbeteringkomtdoordestijgingvandecontractlonen,eenrelatieflageinflatieen
hetkoopkrachtpakketindeMiljoenennota.Dehogerenominalezorgpremietenopzichtevan
2016(eenstijgingvan91eurotot1290europerjaaropbasisvanderecentepremiestelling
doorzorgverzekeraars)heefteennegatiefkoopkrachteffectdatvoorlagereinkomens
automatischgecompenseerdwordtdooreenhogerezorgtoeslag.Degeringereverbetering
vandekoopkrachtin2017komtdoordatdeinflatiehogerisdanin2016endoordevoor
huishoudensmindergunstigelastenontwikkeling.In2016wassprakevanlastenverlichting
doorhet5miljard‐pakket.
4





Belangrijkste verschillen met MEV 2016
Degroeivanderelevantewereldhandelkomtin2016lageruitdoortegenvallendecijfers
inheteersteentweedekwartaal.Vanuitoverloopeffectenisdegroeiin2017neerwaarts
aangepast.Vooraldehandelmetdeopkomendeeconomieënblijftachter.Deeurokoers
isverdergedeprecieerdendeolieprijsstijgtminderhard.
DegroeivandeNederlandseeconomieisinbeidejarenmet0,4%‐puntverhoogd.In
2016isdithetgevolgvanbijgestelderealisatiecijfersvoorheteersteentweedekwartaal.
In2017zorgtdeoverloopvandezehogeregroeicijfersuit2016vooreenbijstellingvan
hetjaarcijfer.Verdergroeienconsumptieeninvesteringensterkerdoorkleinere
onzekerheidseffectenenhogeregroeivandewerkgelegenheid.
Degroeivandewerkgelegenheidisvoor2016en2017naarbovenbijgesteldvanwege
hogererealisatiesinhettweedeenderdekwartaalendehogeregroeiverwachtingvoor
2017.Ditleidttoteenneerwaartsebijstellingvandewerkloosheidvan0,2%‐puntin
2016envan0,9%‐puntin2017.
Deinflatieisin2016met0,1%‐puntenin2017met0,4%‐puntaangepastvanwege
hogererealisaties,eenlagerekoersvandeeurotenopzichtevandedollarengestegen
inflatieverwachtingenindemarkt.Decontractloonontwikkelingindemarktsectorisin
2016en2017met0,1%‐puntopwaartsbijgestelddoornieuwerealisatieseneenhogere
inflatie.
Hetbegrotingssaldoin2016isopwaartsherzienmet0,6%bbp,van‐1,1%bbpin
septembertot‐0,5%bbp.Ditkomtvrijwelgeheeldoordeopwaartseherzieningvande
belastinginkomsten.Dehogerebelastinginkomstenvloeienvoortuitdeopwaartse
bijstellingvandeeconomischegroeienbelastingmeevallers,zowelbijdebtw,deloon‐
eninkomstenheffing,alsbijdevennootschapsbelasting.Belastingenwordeneerder
11


12
betaalddoorhetactieveropleggenvanvoorlopigeaanslagendoordeBelastingdiensten
doorhetvroegerbetalenombelastingrentetevoorkomen.Degewijzigdeboekingvan
hetresolutiefondsdraagtbijna0,1%bbpbijaandeopwaartseherziening.
Denominalezorgpremieisin2017met50euroverhoogd,waardoorde
zorgverzekeraars0,7mldeuromeernominalepremie‐inkomstenhebben.Ditwordtvoor
dehelftverklaarddooreenopwaartsebijstellingvandeZvw‐uitgavenin2016en2017.
Demedianestatischekoopkrachtstijgtin20170,3%‐puntminderdanindeMacro
EconomischeVerkenning2017.Ditkomtvooraldooreenopwaartsebijstellingvande
inflatiedieinbeperktematewordtgevolgddooreenaanpassingvandecontractlonen.
Daarnaastisdenominalezorgpremieopwaartsbijgesteld.