shine - Home scarlet

Filmbespreking: Shine
Inhoud
David Helfgott woont in Australië en is de zoon van een Poolse Jood, die hem al heel
jong leert piano spelen. Op een muziekwedstrijd voor kinderen speelt David de
"polonaise" van Chopin, maar kan juist niet winnen omdat de piano wegschuift. Na
veel aarzelen gaat zijn vader ermee akkoord dat David les krijgt van een
muziekleraar, mr Rosen, maar wil dat hij een moeilijk werk van Rachmaninov
aanleert. Mijnheer Rosen vindt dat David hiervoor nog te jong en leert hem werken
van Mozart aan. Hiermee wint David een belangrijke wedstrijd en wordt uitgenodigd
om naar Amerika te gaan studeren. Zijn vader verbiedt hem om weg te gaan uit
Australië omdat hij heel erg gehecht is aan zijn gezin. In deze periode geraakt David
bevriend met een bekende schrijfster Katherine Prichard.
Als hij een beurs krijgt om naar het National College of Music in Londen te gaan
twijfelt David niet langer en vlucht thuis weg. In Londen krijgt hij les van een
bekende musicus Cecil Parkes. Deze leert hem het derde pianoconcerto van
Rachmaninov, om hiermee te kunnen deelnemen aan een beroemde wedstrijd. Het
wordt een hele moeilijke tijd voor David omdat hij veel moet oefenen maar hij is ook
erg eenzaam.
Zijn vader beantwoordt nooit zijn brieven.
David wordt zo
zenuwachtig dat hij heel snel gaat praten en alles herhaalt. Na de vertolking van
Rach 3 op de wedstrijd stort hij in elkaar. Daarna is hij opgenomen in het ziekenhuis.
David keert terug naar Australië en wordt in een psychiatrische instelling behandeld
voor zijn zenuwinzinking. Later woont hij alleen op een kamer, maar omdat de
dokters hem verboden hebben om nog muziek te spelen is zijn piano op slot. Hij
doolt rond in de stad en klopt op de ruit van een restaurant dat al gesloten is voor
klanten (klasfragment). Het personeel laat hem toch binnen en vinden hem zo
grappig dat hij later nog mag terugkomen. Als hij vraagt om op de piano te mogen
spelen lacht iedereen een beetje met gekke David want niemand gelooft dat hij
muziek kent. Eens hij begint te spelen blijft iedereen met open mond van verbazing
luisteren.
David mag nu geregeld optreden in het restaurant en trekt hiermee vele klanten aan.
Zo leert hij mensen kennen en ook Gillian Beryl, een eenzame vrouw, met wie hij
later trouwt. Op het ogenblik dat hij terug optreedt voor een zaal, is zijn familie ook
van de partij, behalve zijn vader die ondertussen gestorven is.
Personagebeschrijving
David Helfgott (Alex Rafalowitz; Noah Taylor; Geoffrey Rush)
David is een bizarre jongen die altijd wordt overheerst door zijn vader die hem de
liefde voor muziek meegeeft. Hij moet en hij zal goed muziek spelen omdat zijn
vader daar nooit de kans toe had. David zegt nooit veel, en luistert altijd naar wat zijn
vader zegt. Hij heeft geen vrienden en mag niet in contact komen met de
buitenwereld behalve met de mensen die zijn vader goedkeurt. Hij houdt wel van
muziek en werkte er zo hard aan dat op een gegeven moment bij hem de stoppen
doorslaan. Wat hij voor deze periode deed, herinnert hij zich niets meer. Hij oefende
zo hard aan het lied Rachmaninov dat de vingerbewegingen er na al die tijd nog
steeds inzaten. Doordat hij zo gek is geworden kraamt hij steeds onzin uit.
blz. 1
Alles wat zijn vader tegen hem als kind gezegd heeft, blijft hij na zijn optreden
herhalen. Hierna belande hij in een psychiatrische instelling.
Peter Helfgott: vader (Armin Mueller-Stahl)
De vader van David is zéér streng voor zijn gezin.
Vroeger kocht hij een viool met geld dat hij zelf had bijeen gespaard maar dat mocht
niet van zijn ouders en ze braken de viool in twee. Hierdoor verplicht hij nu zijn
kinderen om goed muziek te leren spelen, met in het bijzonder David omdat dit zijn
enige zoon is.
Peter verbiedt zijn zoon om naar Amerika te gaan. Hij wil zijn familie samenhouden,
hij is er zelfs door geobsedeerd, omdat hij al zijn broers en zussen heeft zien sterven
in een concentratiekamp, zijn eigen familie werd uiteengetrokken.
Zijn kinderen mogen zo weinig mogelijk contact hebben met de buitenwereld.
Hij vindt zichzelf superieur, hij is de beste, de sterkste, de moedigste, hij weet het
altijd beter en weet wat het beste is voor zijn familie. “Alleen de sterkste overleven”,
heeft hij geleerd in het concentratiekamp. Hij stelt zich altijd als voorbeeld voor de
kinderen, die moeten hem altijd gehoorzamen en mogen nooit tegenspreken.
Peter wilt zijn zoon niet naar Londen laten gaan, maar David gaat hiertegen in, hij
verlaat zijn familie in Australië.
Mr Rossen (Nicholas Bell)
Hij is de eerste muziekleraar van David in Australië. Hij biedt zijn diensten aan na
David's eerste optreden.
Katherine Prichard (Googie Withers)
De vriendelijke schrijfster die later in het verhaal, als David in Londen zit, sterft. Haar
herinneringen aan David worden naar hem gestuurd.
Cecil Parkes (John Gielgud)
Hij is de leermeester van David in Londen, die hem Rachmaninov aanleerde. Zelf
heeft Cecil het stuk gespeeld voor Rachmaninov in hoogsteigen persoon. Hij heeft
daarvoor alles gegeven, de strijd aangegaan zodat hij verlamd is aan zijn arm.
Gillian Beryl (Lynn Redgrave)
Ze is astrologe van beroep en is bevriend met Sylvia van het restaurant in Australië.
David zei aan haar dat ze in de sterren moest kijken om te zien of dat ze met hem
wou trouwen. Dit deed ze uiteindelijk en ze trouwden.
Muziek
In de film speelt David muziek van Chopin, Mozart, Rachmaninov en Beethoven.
Men spreekt er ook over Listz
Frédéric Chopin
Hij is geboren nabij het Poolse Warschau in 1810 en gestorven in Parijs in 1849. Hij
schreef vrijwel uitsluitend pianomuziek, met elegante, expressieve, romantische
melodieën. Het vormt een persoonlijke synthese van Pools-traditionele en WestEuropese klassieke elementen. Aanvankelijk trad hij op als concertpianist. Later
echter trok hij zich steeds meer uit de openbaarheid terug en concentreerde hij zich
op het lesgeven.
blz. 2
Wolfgang Amadeus Mozart
Geboren te Salzburg in 1756 en gestorven op 35-jarige leeftijd in Wenen. Deze
Oostenrijkse componist is een van de grootste fenomenen uit de
muziekgeschiedenis. Hij toonde al vanaf zijn 4 jaar een grote muzikale aanleg. Hij
bespeelde vier instrumenten: piano, orgel, viool en altviool.
Sergej Rachmaninov
Geboren te Novgorod in 1873, en gestorven in Amerika in 1943. Hij was Russisch
componist, pianist en dirigent. Hij werd beroemd door zijn concertreizen doorheen
Rusland. Op 20-jarige leeftijd werd hij leraar piano. Nadat de eerste uitvoering van
zijn eerste symfonie op een fiasco uitdraaide, werd hij behandeld door een
psychiater. Hij waagde zich opnieuw aan het componeren en schreef zijn tweede
pianoconcert, waarmee hij zijn reputatie voorgoed vestigde. Daarna vestigde hij zich
in de Verenigde Staten en maakte van daaruit vele concertreizen naar Europa.
Als componist is Rachmaninov vooral door Tsjaikovski beïnvloed, maar ook door
Chopin en Liszt. Zijn muziek wordt gekenmerkt door een zwaarmoedige lyriek.
Ludwig Beethoven
Geboren te Bonn in 1770 en gestorven in Wenen in 1827. Deze Duitse componist
behoort tot de meest bewonderde componisten uit de westerse muziekgeschiedenis.
Hij ontwikkelde geleidelijk een individuele stijl en was daarmee de voorbode van de
romantiek. Hij heeft in de 19de eeuw een zeer grote invloed uitgeoefend.
Franz Liszt
Hij leefde van 1811 tot 1886. Hij was een Hongaars pianist, componist, dirigent,
muziekpedagoog en hij schreef over muziek. Hij studeerde in Wenen en gaf er
concerten, later ging hij op concertreis naar Parijs. Hij leerde veel zelfstandig en
wordt daardoor wel eens vergeleken met Mozart. Hij werd ook bevriend met Chopin.
Ook Liszt heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de muziek en het muziekleven
in de 19de eeuw.
Filmploeg
David Hischfelder heeft de bijkomende achtergrondmuziek voor Shine
gecomponeerd. Hij wordt al een tijd gezien als een van de sleutelfiguren
achter de Australische muziekscene. Hij maakte furore als toetsenist en
producer van zijn jazz- fusion band Pyramid in 1980. Later componeerde
hij muziek voor televisie. De componist heeft ook gewerkt als muzikant, songwriter,
programmeur, alsmede als music director.
Bij de ARIA Awards in 1991 was David Hirschfelder genomineerd als
Producer Of The Year voor zijn productie van een nummer een hit.
Scott Hicks is de regisseur van "Shine" en kreeg hiervoor een Oscar
nominatie. Hij heeft ook een Emmy Award gewonnen als regisseur. Hij
maakt bioscoopfilms, televisiedrama's, documentaire series en
muziekclips.
Regisseur Hicks contracteerde Geoffrey Rush om de volwassen
David Helfgott te spelen in "Shine".
blz. 3
In 1994 kreeg Geoffrey Rush de Sidney Myer Performing Arts Award voor zijn werk
in het theater. Dat is een van de meest belangrijke awards in Australië. Hij wordt elk
jaar aan een persoon toegekend, die bewezen heeft een uitstekende, originele
artiest, initiatiefnemer en uitdagend te zijn in zijn werk. Verschillende recente awards
en nominaties ontving hij op de top van zijn 23-jarige carrière als acteur en regisseur
in meer dan 70 producties.
Geoffrey Rush heeft zich gespecialiseerd om moeilijke rollen te spelen; meestal
personen die op de rand van waanzinnigheid zitten. In de film "Shine' is Rush
veelvuldig te zien achter de piano en hij deed alle stunts achter de piano zelf.
Achtergrondinformatie: Koningin Elisabeth-wedstrijd
De film shine is gebaseerd op waargebeurde feiten. Uit de film blijkt dat muzikanten
enorm onder stress kunnen staan als ze een belangrijk concert moeten geven. Dat
heeft men ook hier ondervonden tijdens de Koningin Elisabeth-westrijd 17 jaar
geleden. De pianist die toen gewonnen heeft, de Fransman Pierre Volondat, viel op
door zijn mysterieuze verschijning. Hij leek meer op een robot dan op een normaal
mens.
Pierre-Alain Volondat is gespecialiseerd in de vertolking van Beethoven, Brahms en
Schumann. Na zijn overwinning in 1983 op de Internationale Muziekwedstrijd
Koningin Elisabeth van België, is hij met bijzonder veel succes een carrière als
concertpianist begonnen.
Tijdsverloop
In de film wordt veel gebruik gemaakt van flashbacks. Het begint op het moment dat
hij aanklopt aan het restaurant, wanneer hij al gek is. Het personeel brengt hem terug
naar de psychiatrie en in de auto komt zijn eerst herrinnering op over zijn eerste
optreden. Daarna komt men terug in het de psychiatrie, het heden, waar hij een brief
ziet liggen van het college. Dan volgt weer een flashback. Zo wisselt het een paar
keer tussen flashback en het heden tot op het moment dat hij terug aanklopt aan het
restaurant. Daarna komt als slot het trouwfeest.
Bronnen:



Shine (1997), productie: Jane Scott, regie: Scott Hicks, scenario: Jan Sardi
Encarta® 99 Encyclopedie Winkler Prins Editie. © 1993-1998 Microsoft
Corporation/ Elsevier. Alle rechten voorbehouden.
Internet: http://194.7.253.55/flmshine.html
blz. 4