Van 9 tot 12 oktober 2013 heeft in Washington DC het 37e

37e Internationale congres van de verslavings verpleegkundigen
Van 9 tot 12 oktober 2013 heeft in Washington DC het 37e Internationale congres van de verslavings
verpleegkundigen. (Annual Educational Conference, International Nurses Society on Addictions,
IntNSA) plaats gevonden. Op uitnodiging van het organiserend en voorbereidend comité is een
vertegenwoordiging van het Genootschap Verslavingsverpleegkunde Nederland aanwezig geweest
om een bijdrage vanuit het Nederlandse perspectief te geven. De vertegenwoordiging heeft bestaan
uit Chris Loth, Jet Jacobs en Yvonne Slee (Antes, voorheen BoumanGGZ). Vanuit het Nederlandse
perspectief hebben zij de ontwikkelingen op het gebied van harm reduction, herstelgericht werken
en de verpleegkundige zorg daarbij in de regio’s West en Oost Nederland internationaal gedeeld.
Het doel van de bijeenkomst was ook om te komen tot Europese uitgangspunten, standaarden van
zorg en een passend kerncurriculum. In samenwerking met Carmel Clancy, principal lecturer
Middlesex University Londen, is daartoe ENSA ( European Nursing Society on Addictions) opgericht.
De IntNSA introduceerde tijdens het congres twee belangrijke innovaties. Allereerst de Scope and
Standards of Practice Addictions Nursing. Dit standaard boek waarin de kerncompetenties van de
verslavingsverpleegkunde staan beschreven heeft inmiddels al een Nederlandse vertaling
‘Verpleegkundige standaarden van zorg bij verslavingspsychiatrie (Loth, Slee & van de Peppel, 2012).
Ten tweede de ‘Certified Addictions Registered Nurse (CARN). Dit curriculum dat ook een examen
kent zou volgens het genootschap ook moeten gaan gelden voor verpleegkundigen in Europa die in
de verslavingszorg zouden willen werken, een verplicht examen dus. In de USA kun je al
verpleegkundigen pas in de verslavingszorg gaan werken als je je CARN aantekening hebt gehaald.
Opleidingsinstituten moet zich aan het curriculum houden anders krijgen zij geen registratie van de
IntNSA.
De Middlesex Universiteit heeft een leerlijn dubbele diagnose - comorbiditeit ontwikkeld en er zijn
afspraken gemaakt om te beoordelen of deze van toepassing kan zijn voor Nederland. Dit kan de
eerste leerlijn worden, waarbij de Europese standaard op van toepassing is. Van belang is dat deze
leerlijn in een geheel van afgestemde leerlijnen binnen een kerncurriculum gezamenlijk ontwikkeld
gaat worden. In relatie met het medisch specialisme moet op deze manier de standaard van zorg als
basis voor het praktijk handelen op Europees niveau ontwikkeld worden.
Vroeg in de morgen arriveerden wij in het Madison Hotel, waar het congres een aanvang al had
genomen de vorige dag. Vanaf 7 uur was iedereen al actief om deze meeting tot een succes te
maken. Wij maakten kennis met Stephen Strobbe, dag voorzitter, die verheugd was de delegatie uit
Nederland te ontmoeten. Internationaal onderzoek juicht hij toe. Wij wisselden ideeën uit daar over
en hij legt voor ons contact met Christine Vourakis, hoofdredacteur van het tijdschrift, Journal of
Addictions Nursing. Zij deed later die dag in haar workshop een oproep voor artikelen en is bijzonder
geïnteresseerd in artikelen vanuit Nederland. Wellicht zou er een thema nummer kunnen
verschijnen. Wij nemen dit aanbod zeker mee en denken dat dit voor de verpleegkundig specialisten
GGZ in opleiding zeker van belang kan zijn. Later die dag heeft zij Chris gevraagd zitting te nemen in
de editorial board van het tijdschrift Journal of Addictions Nursing.
Opening vindt plaats door de nieuwe voorzitter, Dana Murphy- Parker en wij werden direct al
uitgenodigd voor verdere discussie omtrent het internationale perspectief. Carmel komt met het
verheugende nieuws dat we kunnen aansluiten voor ISAM, International Society of Addiction
1
Medicine, in Dundee in 2015. De ISAM organiseert elke jaar een congres, dat van 2015 zal plaats
gaan vinden in Dundee/Schotland. Het idee is om voor de verslavingsverpleegkunde een satelliet
congres te organiseren. Dat zou mooi zijn, we gaan aan de slag met een programma- en
organisatiecomité. Het idee is om IntNSA te verbinden met de nieuw op te richten Europese
zusterorganisatie en hier onze collega’s uit Finland en Nieuw Zeeland/Australië bij te betrekken.
De eerste presentatie door prof dr. Thomas McLellan (hij is een adviseur gezondheidszorg voor de
regering van Obama) toont het belang van data omtrent gebruik van de gezondheidszorg aan. Enkele
aandachtspunten voor de behandeling van verslaafde patiënten, die uit deze lezing meegenomen
worden:









De USA telt 310 miljoen inwoners , waarvan er 45 miljoen niet zijn verzekerd. De
verslavingsverpleegkundigen zien vele patiënten veel te laat en vaak in deplorabele toestand
in ziekenhuizen verschijnen waar zij kort en krachtig worden behandeld en vervolgens weer
op straat worden gezet. De huidige verzekering en bijbehorende regel- en wetgeving maakt
goed zorg onmogelijk. De Obamacare Act moet hier verandering in gaan brengen.
Risico bij gemeentelijke financiering. Aandacht verlegt zich van gezondheidszorg naar andere
aspecten zoals welzijn.
Eerste signalen van ziek zijn komen juist in andere systemen als eerste te voorschijn.
In Amerika groeit het gebruik van heroïne.
Kwaliteit van behandeling van langdurige ziekte moet ook gemeten blijven.
Preventie is minder makkelijk in maatstaven vast te leggen.
Zorg voor kwaliteitscriteria in een pad wat kortdurend en langdurende trajecten combineert.
Je zienswijze bepaalt je manier van denken over verslaafden en chronisch ziekzijn. Zie het als
een ziekte die met terugval te maken heeft evenals bv. diabetus mellitus. Het is beter een
model voor behandeling op te stellen, waarbij de continuïteit geborgd blijft.
Evalueer beter een programma bij behandeling ook in de verslavingszorg, waardoor voor
werkgevers het belang van behandeling duidelijk wordt.
De dag werd verder ingevuld met verschillende workshops. Een impressie hiervan:
Een zorgprogramma met daarin een training voor het verminderen van tabakgebruik onder
Veteranen. De zorg rond Veteranen heeft in het Amerikaanse zorg systeem veel aandacht.
Een bijeenkomst waarin de dialectische gedragstherapie geïntegreerd in de twaalf stappen methode
(Minesotta) werd toegelicht. Het gaf een voorbeeld van een uitwerking van de twaalf stappen van
het model, waarbij de patiënt in de verschillende situaties geleerd wordt zijn emotionele leven
(emotional mind) en denkwereld (rational mind), die veelal zich in uitersten bewegen te brengen
naar een evenwichtig reageren (wise mind). Training wordt gezien als de leidraad om dit te bereiken.
Kleine stappen zorgen ervoor dat deelnemers hun gedrag kunnen veranderen. Er is een boek
gepubliceerd waarin dit uitgewerkt wordt.
2
De tweede dag
Carlo Di Clemente opende de twee dag met een inspirerende lezing, waarin de centrale boodschap
was: integreer in de behandeling de fase van verandering van de ander en stem af. Hij weet met de
overzichten op welke wijze een verandering in de mens plaats vindt heel goed te beschrijven waarom
zonder afstemming geen resultaat bereikt wordt. Ditzelfde geldt voor mensen in organisaties.
Organisatie opbouw en verandering moeten op dezelfde wijze benaderd worden. Zijn sheets zijn de
moeite waard om beschikbaar te stellen en nader met elkaar door te nemen ook al kennen we zijn
werk hier in Nederland. De sheets met de bouwstenen voor verandering en onderdelen voor de
organisatie daarom heen komt binnenkort beschikbaar.
De ochtend workshop gaf stof tot nadenken over samenwerking tussen de verschillende staten. In
omvang en zeker ook in diversiteit is dat vergelijkbaar met Europa. De reden waarom er gekozen is
om de ENSA op te richten en met de landen waar de ontwikkeling op het gebied van deskundigheid
al in gang zijn contact te zoeken. Denk hierbij o.a. aan Finland, waar verpleegkundigen universitair
onderwijs gevolgd moeten hebben in bepaalde functies.
Carmel Clancy opende de middag met een vlammend betoog waarom de gevolgen van de
verschillende verslavingen zoals andere ziekten deskundig behandeld moeten worden. Een
onderwerp dat op nationaal, Europees en internationaal op de agenda van de WHO en ICN moet
komen. Verpleegkundigen en artsen zullen dit moeten agenderen in gezamenlijk verband en met
dezelfde inbreng op standaarden van zorg. Zij opteerde voor een goed en internationaal afgestemd
opleidingsprogramma voor de basisopleidingen. Uit internationale ontwikkelingen blijkt dat door de
goede aanpak van hartziektes deze ziektes van de eerste plaats van bedreigingen is verdwenen. Nu
staan diabetes en overgewicht op plaats 1 en 2 en verslavingen zal op plaats 3 komen te staan. Dit
eist een goede aanpak.
De middag workshops gaven een voorbeeld op welke wijze je examens kunt laten accrediteren. De
vragen en opdrachten worden binnen ANCB verband voorgelegd aan derden om het niveau van
toetsing aan derden, waaronder degene die zorg van hen afneemt transparant te maken. Een
standpunt om verder in Europees verband over na te denken.
De middag werd afgesloten met onze bijdrage in een workshop. Na de deelnemers door middel van
een film overtuigend te hebben laten zien op welke wijze Nederland een complex land is met een
lange geschiedenis in zijn samenstelling, startte Chris met haar bijdrage omtrent de aard en omvang
van verslavingsproblematiek in ons land, zij vertelde over de RIOB en de standaard van zorg. Zoals
wij vorig jaar al ervaren hebben is dit voor de Amerikaanse verpleegkundigen een indrukwekkende
bijdrage daar zij minder mogelijkheden hebben voor behandeling. Jet had met haar team een
prachtige film over de heroïneverstrekking en de taken van de verpleegkundige rondom verstrekking
van heroïne gemaakt. Terwijl het filmpje werd getoond vertaalde Chris het gesproken woord van de
collega. Yvonne heeft haar bijdrage voornamelijk vanuit het perspectief onderwijs gegeven. De wijze
waarop in Nederland in de verschillende beroepsopleidingen verslaving als onderdeel benaderd
wordt. De verslavingsarts als voorbeeld van erkende noodzakelijke deskundigheid. Jet heeft in het
voorbeeld van Omnizorg op een overtuigende wijze kunnen laten zien, welke effecten goede zorg
heeft. De integrale aanpak in samenwerking met de buurt. Jet sprak bevlogen over hoe patiënten
hun leven terug vinden.
3
Aan het einde van onze lezing bleef het een tijdje stil, daarna applaus en velen hadden belangstelling
en zochten contact. Later konden we terug naar het hotel.
Zaterdagochtend stond in het teken van de DSM 5. Een kritisch betoog van Dolley Madison,
verpleegkundige en psychotherapeut ,waarin hij met name aangaf waarom de uitbreiding van de
diagnosen bij kinderen tot overbehandeling kunnen gaan leiden, maar de echte problemen in het
gezins- en opvoedingssysteem niet oplossen.
De DSM 5 is voor verpleegkundigen en de interventies voor patiënt en zijn systeem ook
ontoereikend. De interventies en meting van resultaten vragen een andere benadering. De
benadering zal meer in de lijn moeten liggen van de ICD en ICF benadering . Het gezond functioneren
moet uitgangspunt zijn. Daarin zijn de herstelbenadering, waarin zelfherstel een belangrijk
uitgangspunt voor de interventies zal moeten worden beter te herkennen.
Inspirerende dagen, waarin vele contacten gelegd zijn om inhoud en de wijze waarop deskundigheid
geborgd kan gaan worden in samenwerking met universiteit en beroepsonderwijs om de zorg zo
transparant mogelijk te laten verlopen. Op het gebied van aandacht voor verslaving als ziekte met
grote gevolgen voor het functioneren in de patiënt en zijn systeem en het functioneren als burger in
de wijk . Er is brede internationale aandacht nodig, die inter-professioneel verder op de politieke
agenda gezet moet worden. Op basis van aantoonbare deskundigheid en noodzaak daartoe kunnen
voor patiëntenzorg stappen genomen worden.
4