Wetgeving en beleid rond koelmiddelproblematiek

Wetgeving en beleid rond
koelmiddelproblematiek
Sven Claeys
Departement Leefmilieu, Natuur en
Energie
Afd. Lucht, Hinder, Risicobeheer,
Milieu & Gezondheid
Dienst Klimaat
tel: 02/553.11.29
[email protected]
Inhoudsopgave
1. Regelgeving uitbating koelinstallaties
1.1. Europese regelgeving:
Ozonafbrekende stoffen: Verordening 1005/2009
Gefluoreerde broeikasgassen: Verordening 517/2014 (vervangt
Verordening 842/2006)
1.2. Vlaamse regelgeving
Vlarem II: Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’
2. Certificering van koeltechnische bedrijven
3. Ervaringen Milieu-inspectie
4. Ecologiepremie
5. Enkele bedenkingen:
Lekkage aan koelinstallaties
Koelmiddelkeuze & natuurlijke koelmiddelen
Ozonlaag afbrekende stoffen en gefluoreerde
broeikasgassen (F-gassen) in koeltoepassingen
Ozonlaag
afbrekend
Broeikaseffect
Gebruik
CFK’s
(R-11, R-12)
++
++
verboden
HCFK’s
(R-22)
+
++
Bijvullen
verboden vanaf
01/01/2015
HFK’s (R-134a,
R-404A, R-507c,
R-410A,…)
-
++
Deels toegelaten
Broeikasgassen en hun Global Warming Potential (GWP)
CO2
1
CH4
21
N2O
310
HFK’s, PFK’s en SF6
675 - 22.800
H2O, O3, aërosolen, CO,
VOS, NOx
Voorbeeld: impact 5kg uitstoot R404a = 130 733 km autorijden
1. Regelgeving
•Beleid = 2-sporen beleid:
•
•
Stimuleren van gebruik van milieuvriendelijke
alternatieven
reduceren van emissies van koelmiddelen indien
gebruik niet kan worden vermeden
• Regelgeving viseert twee categorieën van koelinstallaties:
• Met ozonafbrekende stoffen (HCFK’s) als koelmiddel,
bvb. R-22
• Met gefluoreerde broeikasgassen (HFK’s) als
koelmiddel, bvb. R-134a en HFK-mengsels zoals R404A,
R407C, R410A, R507C
1.1. Europese regelgeving
EU-verordening 1005/2009 van 16 september 2009 betreffende de
ozonlaag afbrekende stoffen
• CFK’s: productie, op de markt brengen en gebruik: verboden
• HCFK’s:
• Sinds 1/1/2010 was gebruik van enkel
gerecycleerde/geregenereerde HCFK’s nog toegestaan.
• Vanaf 1/1/2015 is ook gebruik van
gerecycleerde/geregenereerde HCFK’s verboden
!! gebruik = bijvulling
(en dus niet: de aanwezigheid van het koelmiddel in de installatie)
1.1. Europese regelgeving
EU-verordening 1005/2009 van 16 september 2009 betreffende de ozonlaag
afbrekende stoffen (vervolg)
• verplichte terugwinning van ozonafbrekende stoffen (art. 22)
• Verplichte regelmatige lekdichtheidscontrole voor koelinstallaties met 3 kg of
meer aan koelmiddel (art 23)
•
•
•
Koelmiddelinhoud
Frequentie controle
3 kg en meer
Iedere 12 maanden
30 kg en meer
Iedere 6 maanden
300 kg en meer
Iedere 3 maanden
Indien lek vastgesteld: binnen 14 dagen herstel
Binnen maand na lekkage: nieuwe controle op lekdichtheid
EU-lidstaten bepalen minimumopleidingseisen voor personeel betrokken bij
de in deze dia vermelde activiteiten
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
EU-verordening 842/2006 van 17 mei 2006 inzake bepaalde gefluoreerde
broeikasgassen wordt vanaf 01/01/2015 vervangen door EU-verordening
517/2014 van 16 april 2014
Dit betekent een belangrijke aanscherping !
Waarom aanpassing?
• Routekaart EU: Reductiedoelstelling voor niet-CO2-broeikasgassen
tegen 2030: - 61% tov 2005 (excl landbouw)
• Zonder bijkomend beleid  EU-emissies F-gassen stijgen tot 104 MT CO2eq in 2030 (90 Mt in 2005) => reductie van 70 MT CO2-eq vereist
• Milieuvriendelijke alternatieven zijn meer en meer beschikbaar en
betaalbaar
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
•
•
•
“Ton CO2-eq” = aantal kg koelmiddel * aardopwarmingspotentieel van koelmiddel
(GWP-waarde)
GWP-waarde in bijlage I van EU-verordening 517/2014
Koelmiddelmengsels: GWP-berekenen bvb.
R404A = 44% HFK-125, 52% HFK-143a en 4% HFK-134a
GWP van R404A = 0,44 * 3500 + 0,52 * 4470 + 0,04 * 1430 = 3922
=> hoe hoger GWP-waarde van het koelmiddel, hoe strenger de voorwaarden
•
(kg)
GWP
5 ton CO2-eq
50 ton CO2-eq
500 ton CO2-eq
HFC 32
675
7,41
74,07
740,74
HFC 134a
1430
3,50
34,97
349,65
R410A
2088
2,40
23,95
239,52
R404A
3922
1,27
12,75
127,50
R507
3985
1,25
12,55
125,47
Zie ook: http://www.lne.be/themas/klimaatverandering/verdunning-van-de-ozonlaag/beleid-vlaanderen/vlaamse-regelgeving
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Tot 01/01/2015
Vanaf 01/01/2015
Logboekverplichting
Vanaf 3 kg koelmiddel
Vanaf 5 ton CO2-equivalenten
Lekdichtheidscontrole om de
12 maand
Vanaf 3 kg koelmiddel
Vanaf 5 t CO2-eq
Lekdichtheidscontrole om de 6
maand
Vanaf 30 kg koelmiddel
Vanaf 50 t CO2-eq
Lekdichtheidscontrole om de 3
maand
Vanaf 300 kg koelmiddel
Vanaf 500 t CO2-eq
lekkagedetectiesysteem
Vanaf 300 kg koelmiddel
Vanaf 500 t CO2-eq
Uitzondering van deze
voorwaarden voor hermetisch
afgesloten systemen met
Minder dan 6 kg koelmiddel
Minder dan 10 t CO2-eq
Tot 31/12/2016 vrijstelling van deze voorwaarden voor systemen met minder dan 3
kg koelmiddel of hermetisch afgesloten systemen met minder dan 6 kg koelmiddel
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
•
•
•
Opzettelijk uitstoten van F-gassen is verboden indien technisch niet noodzakelijk (=>
bij koeling is dit technisch niet noodzakelijk)
Lekkage van gassen voorkomen en zo snel mogelijk herstellen
Installatie, onderhoud, service, herstel en buitendienststelling waarbij er een risico is
op emissie van F-gassen gebeurt door gecertificeerde ondernemingen en personeel
hiermee belast is ook gecertificeerd
•
Lekdichtheidscontroles moeten gebeuren door gecertificeerd personeel en conform
minimumeisen vastgelegd in Commissieverordening 1516/2007
•
Indien lekdetectiesysteem aanwezig:
 frequentie lekdichtheidscontrole gehalveerd
 12-maandelijkse controle op goede werking ervan
•
Register (logboek) noteren van
 Hoeveelheid en type F-gas in de installatie
 toegevoegde/verwijderde hoeveelheden koelmiddel,
 uitgevoerde werkzaamheden,
 Resultaten lekdichtheidscontroles + datum …
 Identiteit onderneming van uitgevoerde werkzaamheden
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Referenties in de regelgeving naar de uitbatingsvoorwaarden:
Tot 01/01/2015 (EUverordening 842/2006)
Vanaf 01/01/2015
(EU-verordening 517/2014)
Logboekverplichting
Art 3.6
Art 6.1
Lekdichtheidscontrole om
de 12 maand
Art 3.2
Art 4.3.
Lekdichtheidscontrole om
de 6 maand
Art 3.2
Art 4.3.
Lekdichtheidscontrole om
de 3 maand
Art 3.2
Art 4.3.
Lekkagedetectie-systeem
Art. 3.3 en 3.4.
Art. 5
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Terugwinning
• Exploitanten zorgen voor regelingen voor juiste terugwinning van koelmiddelen door
gecertificeerd personeel
Certificering betrokken technici:
• Uitbreiding naar sector koeltransport (in de loop van 2015)
Verplichtingen voor leveranciers van F-gassen:
• Verkoop van F-gassen enkel aan ondernemingen die houder zijn van (relevant)
certificaat of die personeel in dienst hebben die over het juiste certificaat beschikken
(voor certificeringsplichtige sectoren)
• registreren certificaatnummer van de kopers
• registreren aangekochte hoeveelheden
• Bewaren de info minstens 5 jaar
• Stellen informatie ter beschikking van bevoegde overheid of Eur. Commissie indien
hierom verzocht
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Phasedown - Vanaf 2015: Quota-systeem voor invoerders/producenten  sterke afbouw
tov gemiddelde van periode 2009-2012! (in CO2-eq)
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Nieuwe EU-verordening (annex III): Sterke uitbreiding verbodsbepalingen voor
op de markt brengen van welbepaalde apparatuur met F-gassen, bvb.
1.1. Europese regelgeving:
EU-verordening 517/2014 F-gassen
Bestaande koelsystemen met koelmiddelvulling vanaf 40 ton CO2-eq:
•
Verbod op gebruik F-gassen met GWP > 2500
• van nieuw geproduceerde F-gassen vanaf 2020
• geregenereerde/gerecyclede F-gassen vanaf 2030
•
40 ton CO2-eq = +/- 10 kg R404a of R507)
•
Uitzondering voor diepkoeling (-50°C)
•
zie art 13.3. van EU-verordening 517/2014
1.2. Vlaamse regelgeving koelinstallaties
Vlarem II - Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’
• Van toepassing op installaties met een geïnstalleerde totale
drijfkracht vanaf 5 kW
• ook van toepassing op airco-installaties en warmtepompen met een
koelsysteem
• Voor goede lectuur van dit artikel: Art. 1.1.2. van Vlarem II bevat
definities (categorieën ‘koelinstallaties’ en ‘ozonafbrekende stoffen
en gefluoreerde broeikasgassen’)
1.2. Vlaamse regelgeving: Vlarem II
Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’ (vervolg)
Bepalingen geldend voor alle koelinstallaties:
Onderhoud:
•
•
•
•
werkzaamheden met kans op lekkage koelmiddel moeten door een bevoegd koeltechnicus
worden uitgevoerd
onderhouden volgens code van goede praktijk, regelmatig onderzocht door een bevoegd
koeltechnicus.
Bij vaststellen van lekkage: onmiddellijk lekkage verhelpen en nieuwe controle op
lekdichtheid uitvoeren.
Resultaten van onderzoek in een register
Terugwinning van koelmiddelen:
•
•
Bij definitieve buitenbedrijfstelling: koelmiddel binnen de maand verwijderen.
Bij buitenbedrijfstelling of bij herstellingen waarbij het koelmiddel moet worden afgetapt,
moet het koelmiddel met doelmatige apparatuur door bevoegde koeltechnici worden
opgevangen in speciaal daarvoor bestemde en gemarkeerde recipiënten. Dit koelmiddel
mag, nadat het goed bevonden is, terug worden gebruikt.
1.2. Vlaamse regelgeving: Vlarem II
Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’ (vervolg)
Bepalingen voor koelinstallaties met koelmiddelinhoud van 3 kg of meer die
ozonafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten (en niet
hermetisch gesloten zijn):
Relatief lekverlies:
(Opgelet! Nieuwe aanpak sinds eind sept 2014!)
L = (B/N) x 100%, waarbij:
1° L: relatief lekverlies
2° B: som van alle bijvullingen gedurende een kalenderjaar (kg);
3° N: nominale koelmiddelinhoud v/d koelinstallatie (kg)
1.2. Vlaamse regelgeving: Vlarem II
Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’ (vervolg)
relatief lekverlies:
•
•
Maximaal 5% koelmiddelinhoud op jaarbasis
indien lekkage meer dan 5% : zo spoedig mogelijk herstellen (uiterlijk
binnen de 14 dagen)
• Nieuw koelmiddel mag pas worden toegevoegd wanneer lekkage is
verholpen en een controle op lekdichtheid is uitgevoerd
• Na iedere bijvulling relatief lekverlies berekenen en noteren
• 1 maand na herstel: controle op lekdichtheid (niet op dag van herstel)
1.2. Vlaamse regelgeving: Vlarem II
Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’ (vervolg)
•
Indien 2 opeenvolgende kalenderjaren lekverlies > dan 10% dan moet
installatie binnen de 12 maanden na vaststelling buiten bedrijf worden
gesteld + melding 14 dagen na vaststelling aan afdeling bevoegd voor
milieuhandhaving
•
Gemotiveerde aanvraag tot afwijking kan worden goedgekeurd indien:
•
De aanvraag reden van lekkage verklaart (niet te wijten aan
ouderdom of slijtage)
•
Maatregelen worden beschreven om lekkage op te sporen en te
verhelpen
•
Indien lekkage in een kalenderjaar meer dan 100% bedraagt voor installaties
met meer dan 30 kg koelmiddel, dan moet dit worden gemeld aan afdeling
bevoegd voor milieuhandhaving
1.2. Vlaamse regelgeving: Vlarem II
Art. 5.16.3.3. ‘Koelinstallaties’ (vervolg)
•
Periodieke lekdichtheidscontrole:
afhankelijk van koelmiddelinhoud (zie eerder):
voor F-gassen en mengsels vanaf op basis van ton CO2-eq
voor HCFK’s (R-22) op basis van kg koelmiddel
indien vermoeden van lekkage: controle met lekdetectieapparatuur met
gevoeligheid 5 g/jaar
 Documentatie:
Instructiekaart
Logboek:
- Type koelmiddel/nominale koelmiddelinhoud van koelinstallatie
- aard van uitgevoerde werkzaamheden
- hoeveelheden koelmiddel toegevoegd, afgetapt, afgevoerd
- beschrijving + resultaten van de lekdichtheidscontroles
- persoon die werkzaamheden heeft uitgevoerd
2. Certificering koeltechnische bedrijven
•
definitie voor bevoegd koeltechnicus (Art. 1.1.2. van Vlarem II):
“Voor werkzaamheden aan koelinstallaties die ozonafbrekende
stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten, waarbij er
een mogelijk risico op emissies van koelmiddelen bestaat, en voor
het uitvoeren van lekdichtheidscontroles als vermeld in artikel
5.16.3.3, §6 en §7, geldt als aanvullende voorwaarde dat de
persoon werkt in een koeltechnisch bedrijf dat is gecertificeerd
overeenkomstig de bepalingen, vermeld in het besluit van de
Vlaamse regering inzake de certificering van koeltechnische
bedrijven en hun koeltechnici van 4
september 2009’
•
Werkzaamheden met mogelijk risico: installeren, (bij)vullen met en
aftappen van koelmiddel, herstellingen aan koelmiddelbevattende
onderdelen
• Uitzondering: geen certificeringsverplichting op bedrijfsniveau indien bedrijf
enkel controles op lekkage uitvoert waarbij koelmiddelcircuit niet wordt
geopend (persoon heeft wel nog altijd certificeringsverplichting)
2. Certificering koeltechnische bedrijven (vervolg)
Implicaties voor bedrijven:
Keuring door een geaccrediteerde keuringsinstelling
Eisen:
• Beschikken over technische uitrusting voor personeel
• Documentatie van werkzaamheden, onder meer
koelmiddelboekhouding, procedures
• Gecertificeerde koeltechnici
Herkeuring:
• om de 24 maanden voor bedrijven die werken aan grotere
installaties (koelmiddelinhoud 3kg en meer);
• om de 5 jaar voor bedrijven die enkel werken aan kleinere (- 3
kg koelmiddelinhoud)
2. Certificering koeltechnische bedrijven (vervolg)
Implicatie voor koeltechnici
Verplichte certificering dmv
vakbekwaamheidsexamen in een gecertificeerd
examencentrum
Examen: praktijk én theorie
Hernieuwing certificaat: iedere vijf jaar (korte
theoretische test)
Meer info op: http://www.lne.be/themas/erkenningen/koeltechniek
3. Ervaringen milieu-inspectie
Frequent vastgestelde waarnemingen:;
– afwezigheid van het wettelijk voorgeschreven sterkte- en
constructieattest;
– installaties niet onderhouden volgens een code van goede praktijk
– Logboek: afwezig (13%) of zeer onvolledig ingevuld (30%)
– Instructiekaart niet aanwezig (40%)
– te hoog lekverlies (of niet te kwantificeren) bij 37% onderzochte
installaties
– Oudere R-22 installaties niet lekdicht
=> Uit (onder meer) het milieuhandhavingsrapport 2012
http://www.lne.be/themas/handhaving/afdeling-milieuinspectie/milieuhandhavingsrapport/de-rapporten
4. Ecologiepremie
Enkel investeringen in technologieën die voorkomen op de limitatieve
technologieënlijst:
Voorbeelden ivm. koeling
• Een nieuw koelsysteem op basis van alternatieve koudemiddelen
(uitgezonderd ammoniak)
• Een nieuw koelsysteem op basis van ammoniak voor installaties
tot 300kW
• Indirect koelsysteem op basis van alternatieve koudemiddelen of
ammoniak
• CO2/NH3 cascade koelsysteem
Ecologiepremie: tegemoetkoming voor de meerkost tov.
standaardtechnologie
Meer info: http://agentschapondernemen.be/themas/ecologiepremie
5. Bedenkingen: Lekkage van koelmiddel
Werkelijke kost van lekkende koelinstallatie onderschat:
Kost is =
 Kostprijs nieuw koelmiddel voor bijvulling
maar ook kost tgv.:
 Werkzaamheden herstel koelinstallatie
 Uitval van installatie op onvoorziene momenten (risico op schade
aan product/proces)
 Slecht onderhouden installatie –> meer frequente
herstellingen/uitvalmomenten
 Hoger energieverbruik
5. Bedenkingen: Lekkage van koelmiddel:
Enkele aanbevelingen & tips:
• zelfcontrole
• Actief bijhouden van logboek
• Communiceren over lekkage bewustwording niet enkel bij
onderhoudstechnicus maar ook bij eigenaar bvb. in
jaarverslag, actieplan
• Reductiedoelstellingen formuleren
• Actieplan: prioritaire acties met maximaal resultaat
• Duurzame uitbating is niet duurder
5. Bedenkingen: Koelmiddelkeuze
•
•
•
•
•
•
•
Afbouw HCFK-consumptie (R-22) tgv. Europese regelgeving
Gevolg hiervan: Gebruik van HFK’s stijgt
R404A wordt het meest aangewend (zowel in nieuwe als
bestaande installaties)
Maar … R404A kent zeer hoge GWP-waarde (3922)
Alternatieven mogelijk? Non-HFK of lage(re) GWP-HFK’s
kunnen een heel significant verschil maken én zijn beschikbaar
Vervanging HCFK-installaties is nu volop lopende  er is een
momentum
Kostprijs van HFK’s met hoge GWP waarde zou sterk kunnen
stijgen in komende jaren …
5. Bedenkingen: Natuurlijke koelmiddelen
Barrières:
Publieke perceptie:
• Onbekend is onbemind
Wetgeving/standards
Opleiding/kennis
• Bijscholing voor installateurs/technici
Marketing/marktprijs
• Vraag/aanbod
Psychologie
• Vooroordelen mbt. veiligheid, kostprijs, betrouwbaarheid,
energieverbruik