Welfare vs Workfare: op weg naar maatschappelijke

Welfare vs Workfare: op weg
naar maatschappelijke
tweedeling?
Mara Yerkes
Institute for Social Science Research
The University of Queensland
[email protected]
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Een essentiële functie van de
verzorgingsstaat is het
collectief dragen van
individuele risico’s.
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Verandering in sociale risico’s
 Verzorgingsstaten onder druk:
 Fiscaal en monetair
 Demografisch
 Postindustrialisatie:
 Afname ‘Fordistische’ baan
 Afname gezinsstabiliteit
 Toename arbeidsparticipatie vrouwen
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
‘Oude’ versus ‘nieuwe’ sociale risico’s
 Treffen een grotere groep mensen
 Treffen mensen op jongere leeftijd
 Problematisch voor mensen zonder voldoende
toegang tot onderwijs of trainingen: belang van
menselijk kapitaal
 Vervaging van de grens publiek/privé
 Dus: grotere kans op armoede en ongelijkheid
Bron: Taylor-Gooby, 2004.
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
De aanpak van verzorgingsstaten
 Verzorgingsstaten niet in staat om NSR’s het hoofd
te bieden


Kosten oude sociale risico’s te hoog
Grootte van de groepen
 Conservatieve corporatistische verzorgingsstaten
scoren het slechtst:

“The established comprimises between social partners and
government privilege the interests of core workers, and
assumptions about gender roles delay the development of
collective protection.” (Taylor-Gooby, 2004:23).
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
 “The ‘Dutch miracle’ represents a case story of a
welfare state which is adapting to the new realities of
post-industrial working life and family relations.”
(Visser en Hemerijck, 1997: 180).
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Onderzoek
 Percepties sociale risico’s
 Management van sociale risico’s
 Drie casussen: arbeidsongeschiktheid, kinderopvang,
employability
 Data:





+/- 120 beleidsdocumenten 1994-2009
52 diepte interviews (2008-2009)
‘Ducadam’ cao-databank (1995-2009)
SCP Culturele Veranderingen (1980-2004)
Publieke opinie enquête, CentER data (2006)
 Thick description (Geertz, 1973)
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Transformation of the Dutch Welfare State
 Nederlandse verzorgingsstaat in staat om sociale
risico’s het hoofd te bieden:

Wisselwerking sociale zekerheidsarrangementen en regelingen
binnen cao’s
Compensatie voor achteruitgang
 Bescherming van NSR’s
 Flexibiliteit in sociale zekerheid

 Echter:
 Duidelijke scheiding typen sociale risico’s:
Buiten de verantwoordelijkheid van individuen
 Gecombineerde verantwoordelijkheid werkgevers/werknemers


Nadruk op individuele verantwoordelijkheid
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Hervormingen arbeidsongeschiktheid
 Meest vergaande hervormingen
 Verschuiving passieve, volledige collectieve
inkomensbescherming



Ontmanteld
Sterk gedecollectiviseerd
Focus op activering, beperkte collectieve bescherming van de
verzorgingsstaat
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Vijf belangrijke ontwikkelingen
 Dramatische afname van publieke collectieve




bescherming, met verschuiving financiële
verantwoordelijkheid naar werkgevers
Verschuiving verantwoordelijkheid naar werkgevers,
niet alleen financiëel maar ook preventie en
verzekering
Hercollectivisering via cao’s
Beperking uitvoerende rol sociale partners (Wet
Suwi)
Toename individuele verantwoordelijkheid:
preventie, reïntegratie, inkomensbescherming
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Tweedeling in sociale rechten: welfare vs. workfare
 Welfare: collectieve bescherming in het publieke
domein


Recht op welfare zeer beperkt
Risico’s die gezien worden als gelegen buiten de
verantwoordelijkheid van individuen
 Workfare: collectieve bescherming in ruil voor
nadruk werkgelegenheid


Publiekelijk of via werkgevers (occupational welfare)
Risico’s die worden benaderd vanuit het perspectief van de
werkgelegenheid en vanuit de mogelijkheden om individuen
(weer) aan het werk te krijgen of te houden
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Gevolgen van welfare vs. workfare
 Collectieve bescherming blijft (deels) bestaan
 Maar sociale rechten worden door deze tweedeling
ingrijpend gewijzigd
 Hierdoor neemt sociale ongelijkheid op verschillende
manieren toe
 Maatschappelijke tweedeling?
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Wie wordt getroffen?
 Sociale risico’s zijn niet evenredig verdeeld
 Aanpassingen van bescherming betekent dat
sommige groepen harder worden getroffen: toename
sociale ongelijkheid


Individuen die niet onder een cao vallen
35-min
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Individuen die niet onder een cao vallen
 Cao’s compenseren voor terugtrekkende overheid
 Dekkingsgraad van cao’s ongeveer 80%
 Voorbeeld: positie van ZZP’ers
 Sterk uiteenlopende bescherming
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
35-min
 IVA + WGA + 35-min
 Belangrijke functie sociale partners: zoek passende
arbeid
 Realiteit: lastige groep om te plaatsen
 Financiële, sociale en psychische gevolgen
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Een algemene tendens?
 Nederland niet uniek in doorvoering hervormingen
 Activeringsbeleid als norm
 Verzorgingsstaat als sociale bescherming of als
sociale investering?
 Nederlandse casus: niet of/of maar en/en
 Wisselwerking cao’s echter geen probleemloze
oplossing
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Sociale ongelijkheid duurder dan sociale zekerheid
 Hoe nu verder?
 Pareto efficiëntie: inefficiënt sociale zekerheid wanneer
herverdeling ertoe leidt dat sommige individuen er daarna
slechter aan toe zijn.
 Rawlsiaanse rechtvaardigheid: enige sociale ongelijkheid is
toegestaan zolang de armsten of de zwaksten door deze
ongelijke verdeling er beter voor staan dan wanneer er een
egalitair systeem zou zijn.
 Kiezen we er als maatschappij voor om de sociale ongelijkheid,
die ontstaat als gevolg van de hervormingen, beter te verdelen?
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie
Discussie
Contact:
Mara Yerkes
Institute for Social Science Research
University of Queensland
[email protected]
KNAW: 181ste plenaire SWR-conferentie