Steltwortels Deze komen voor bij het geslacht Rhizophora. Ook

Mangrove | de plant
1
2
10
Mangrove
Steltwortels
Waar het woord ‘mangrove’ precies vandaan komt is niet
Deze komen voor bij het geslacht Rhizophora. Ook deze
duidelijk. Sommigen verwijzen naar het Maleise woord
wortels zijn bezet met poriën waardoor zuurstof de
‘manggi-manggi’, anderen naar het Portugese en Spaanse
ondergrondse plantendelen kan bereiken. Echter, hier
‘mangue’, of het Arabische ‘al gurm’. Wat met ‘mangrove’
komen deze extra wortels niet te voorschijn van onder de
bedoeld wordt is niet altijd hetzelfde en hangt af van het
waterlijn, maar vanuit de stam en de takken en dringen
verband waarin het woord gebruikt wordt. Dat kan zijn
op enige afstand van de stamvoet in de slappe slibbodem.
1) het gehele ecologische systeem op een bepaalde plaats,
Deze aanpassing zorgt er ook voor dat de stam steviger
inclusief de diersoorten, 2) een bepaalde soort boom of
verankerd staat. Een soortgelijke functie hebben de
struik die in dat systeem voorkomt, bijvoorbeeld Avicenna
plankwortels die je bij Xylocarpus granatum ziet. Hier heeft
mangle, rode mangrove, 3) een algemene aanduiding van
de stamvoet zich zijdelings met plankvormige flanken
alle boom- en struiksoorten die in dergelijke ecologisch
uitgebreid om de boom stabiel te verankeren.
3
milieus kunnen voorkomen. Hierin kan je dan nog
onderscheiden de echte mangroves en de soorten die
Filter
ermee geassociëerd zijn.
Elke plant neemt water op met de voedingsstoffen die
daarin opgelost zijn. Door dat water worden ook de suikers
Echte mangrove
die bij de fotosynthese gevormd werden naar alle delen van
Dit zijn de mangroves die door bouw, stofwisseling
de plant getransporteerd. Bovendien is water noodzakelijk
en voortplanting zijn aangepast aan zoute, natte
om de fotosynthese zelf te laten plaatsvinden en reguleert
en zuurstofloze omstandigheden. De geassociëerde
het door verdamping de temperatuur van de plant. Dit alles
mangrovesoorten kunnen eveneens onder dergelijke
is zoet water. Zout water in een plant zou dodelijk zijn.
omstandigheden groeien, maar je vindt ze ook terug in
Ook in mangroves die in een zout milieu groeien. Om nu te
de omringende plantengemeenschappen op het land. Er
voorkomen dat het opgenomen water een te hoog gehalte
zijn 69 echte mangrovesoorten. Ze zijn verdeeld over 27
aan natriumzouten bevat, is in de wortels van de rode
geslachten uit 20 families. Het zijn allemaal tropische en
mangrove, Rhizophora mangle, een filtratiemechanisme
subtropische planten. Ze groeien langs kusten, estuaria
ingebouwd. Uit analyse blijkt dat 90 - 97% van deze
en delta’s in zout, brak, soms bijna zoet water in een
schadelijke zouten hierdoor tegen gehouden wordt.
omgeving die door getijdewerking voortdurend in beweging is.
Snel stromend water verdragen ze niet.
9
Uitscheiding
Ondanks deze voorziening kan de zoutconcentratie te hoog
Aanpassingen
worden. Maar ook daarop heeft de natuur een passend
Op allerlei manieren hebben mangrovesoorten zich aangepast
antwoord gevonden. Zo kan de rode mangrove zout
aan dit zoute, dynamische milieu. Onder andere door een
onschadelijk maken door het op te slaan in de celvacuole.
bijzondere vorm van het wortelstelsel waardoor de plant
Een andere uitweg is de opslag van zout in de oude
toch stevig verankerd is in een omgeving die voortdurend
bladeren die vervolgens afvallen. Nog weer anders is de
in beweging is. Of door speciale voorzieningen in de bladeren
aanpassing van de grijze mangrove, Avicennia marina.
of wortels waardoor het zoutgehalte in de sapstroom van de
Deze heeft bladeren met klieren die een teveel aan zout
plant binnen leefbare grenzen gehouden wordt.
direct kunnen uitscheiden. Aan de witte kristallen op de
bladeren heeft deze soort zijn naam te danken.
Ademwortels
8
De ondergrondse delen van planten hebben zuurstof
Viviparie
nodig. Dat geldt ook voor mangroves. Met deze zuurstof
De zoute modderige bodem waarop mangroves groeien is
worden de bij de fotosynthese gevormde suikers verbrand.
bepaald ongunstig voor het kiemen van zaden. En ook daar
Hierdoor komt de energie vrij en kan de plant groeien.
zien we aanpassingen om die ongunstige omstandigheid
Echter, in de waterverzadigde bodem waar mangroves
te omzeilen. Dit is viviparie wat ‘levendbarend’ betekent.
groeien is er maar weinig zuurstof of helemaal niet.
Het houdt in dat het zaad aan het eind van de ontwikkeling
Daar heeft de plant iets op gevonden: vanuit de wortels
niet uitdroogt maar direct kiemt, zonder dat er eerst een
groeien er staakjes of knievormige uitstulpingen tot boven
kiemrust geweest is. Een voorbeeld daarvan is Rhizophora
de waterlijn omhoog. Op deze uitstulpingen zijn talrijke
apiculata.
4
poriën. Hierdoor kan zuurstof binnentreden en naar de
ondergrondse plantendelen gevoerd worden. Dergelijke
wortels heten pneumatophoren. Je vindt ze bij Avicenniaen Sonneratiasoorten.
1) Rhizophora apiculata. Een soort die goed gedijt aan de zeezijde van
het moeras is Rhizophora apiculata, in een ruw, turbulent milieu met een
hoog zoutgehalte op zanderige bodems met modder en klei.
, http://en.wikipedia.org
Auteur:
2) Mangroves in Los Haitises National Park (Dominicaanse Republiek)
Auteur: Anton Bielousov, http://es.wikipedia.org
3) Zoutkristallen op bladeren van Avicennia marina var resinifera,
St. Kilda, Zuid-Australië.
Auteur: Peripitus, http://en.wikipedia.org
4) Avicenna germinans propagule
Auteur: Cecily, http://happychatter.blogspot.nl
5) Rhizophora apiculata, viviparie in de Botanische Tuin.
6) Idem in het wild.
7) Idem in het wild.
8) Mangrove met pneumatophoren aan de kust van Yap.
Auteur: Eric Guinther, http://nl.wikipedia.org
9) Luchtwortels van Avicennia marina var resinifera, grijze mangrove.
Mangroves hebben een bijzonder wortelgestel dat aangepast is aan het
waterige milieu waarin zij groeien. De wortels kunnen vanuit de stam
ontspruiten en naar beneden groeien zodat het lijkt alsof de boom op
stelten staat. Ze kunnen ook vanuit ondergrondse wortels recht
omhoog groeien en komen dan bij laag tij boven het wateroppervlak uit.
Dit noemt men pneumatophoren of luchtwortels. Ze stellen de plant in
staat om in deze natte omgeving adem te halen. Het is ook door deze
typische wortels dat aan een mangrovekust als er aanvoer is van
sediment gemakkelijk opslibbing en verlanding plaatsvind.
Auteur: Peripitus, http://en.wikipedia.org
7
6
Botanische Tuin
5
10) Xylocarpus granatum, plankwortels.
Auteur: John Yonghttp, http://wiki.trin.org.au