1042 Aften - Flevoziekenhuis

1042
Aften
Aften zijn pijnlijke zweertjes van het mondslijmvlies, die veelal voor het eerst ontstaan op de
kinderleeftijd of tijdens de puberteit en die de neiging hebben om vaak terug te komen. Aften
komen bij ongeveer 20% van de bevolking voor. De meeste mensen hebben slechts af en
toe wat ongemak van kleine pijnlijke zweertjes die na 1-2 weken weer spontaan genezen.
Sommigen hebben echter vaak terugkerende, grote en heftig pijnlijke zweren in de mond.
Deze vormen een ware kwelling. Bij het ontstaan van aften spelen waarschijnlijk
verschillende factoren een rol. Bij ongeveer 10% van de gevallen kan een oorzaak gevonden
worden die kan worden opgeheven. In alle andere gevallen kan de aandoening zo nodig
worden behandeld, maar niet definitief genezen.
Hoe ontstaan aften?
Er is niet één bepaalde oorzaak voor aften aan te wijzen.
Het is waarschijnlijk zo dat verschillende factoren aften
kunnen uitlokken bij mensen die daar de aanleg toe
hebben. Verreweg de meeste mensen met kleine aften zijn
verder gezond, maar bij grote aften kunnen andere ziekten
in het spel zijn.
Er is niet één bepaalde oorzaak voor aften aan te wijzen. Het is waarschijnlijk zo dat
verschillende factoren aften kunnen uitlokken bij mensen die daar de aanleg toe hebben.
Verreweg de meeste mensen met kleine aften zijn verder gezond, maar bij grote aften
kunnen andere ziekten in het spel zijn.
Uitlokkende factoren
Beschadiging Beschadiging van het slijmvlies van de mond, zoals bijvoorbeeld door tanden
poetsen, flossen, kauwgom kauwen, scherpe harde stukjes in voedsel, een slecht sluitend
gebit, injecties en tandheelkundige behandelingen, kan bij sommige mensen aften uitlokken.
Emotionele stress Stress wordt als een belangrijke uitlokkende factor beschouwd.
Hormonale factoren Een overtuigende relatie tussen aften en de menstruele cyclus is nooit
aangetoond. Toch komt het af en toe voor dat aften bij vrouwen verdwijnen tijdens het
gebruik van de pil of tijdens zwangerschap.
Virussen en bacteriën Vele bacteriën en virussen zijn ooit aangewezen als mogelijke
oorzaken voor aften. Het is echter nooit gelukt dat te bewijzen. Ook het herpesvirus (dat
koortsblaasjes veroorzaakt) speelt bij aften geen rol.
Erfelijke factoren Een erfelijke factor speelt vermoedelijk een rol. In de families van mensen
met aften komen ook vaak anderen met aften voor.
1-3
26-8-2016
Voedselovergevoeligheid Veel patiënten met aften denken dat deze veroorzaakt worden
door voeding. Allerlei voedingsmiddelen, conserveermidden en kleurstoffen zijn
verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van aften. Het bewijs daarvoor is nooit
1042
geleverd. In individuele gevallen kan een reactie op voeding of toevoegingen daarin niet
worden uitgesloten.
Geneesmiddelen Van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, zoals cytostatica,
is bekend dat ze op aften lijkende zweren kunnen veroorzaken. Datzelfde geldt voor
nicorandil (voor angina van het hart) en waarschijnlijk ook voor bepaalde pijnstillers en
bètablokkers (medicijnen voor hoge bloeddruk en voor het hart).
Ziekten die aften kunnen veroorzaken
Vooral grote aften kunnen een uiting zijn van een onderliggende ziekte. Hiertoe behoren de
ziekte van Behçet, bloedziekten door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur en
darmziekten zoals coeliakie (overgevoeligheid voor gluten), de ziekte van Crohn en colitis
ulcerosa. Ook mensen die met HIV zijn geïnfecteerd kunnen op aften lijkende zweren in de
mond krijgen.
Wat zijn de verschijnselen?
Aften zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale zweertjes in de mond, bedekt met een
grijswit beslag en omgeven door een rode rand. Ze komen vooral voor op de onderzijde van
de tong, op de mondbodem, het slijmvlies van de wang en de binnenzijde van de lip, maar
soms ook in de keel. Er wordt onderscheid gemaakt in kleine aften en grote aften.
Kleine aften komen het meest voor (90%). De zweertjes zijn kleiner dan 1 cm, zijn matig
pijnlijk en genezen doorgaans spontaan binnen 1-2 weken zonder littekenvorming. Deze
aften kunnen vaak terugkomen, maar vaak neemt in de loop van de jaren het aantal van
dergelijke aanvallen af.
Grote aften behoren tot een ernstiger vorm die voorkomt bij ongeveer 10% van alle mensen
met aften. Ze zien er hetzelfde uit als kleine aften, maar zijn groter dan een centimeter en
dieper. Ze genezen langzaam in een periode van vele weken en laten een litteken achter.
Deze zweren kunnen veel ongemak met veel pijn, koorts, opgezette lymfklieren en algemeen
ziek zijn veroorzaken. Bij deze patiënten komen soms ook aften voor op de
geslachtsorganen (penis, scrotum, schaamlippen, vagina) of rond de anus.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Over het algemeen kan de arts aan de hand van de klachten, hoe de zweertjes eruit zien en
eventueel verder lichamelijk onderzoek, de diagnose vrij gemakkelijk stellen. In de grote
meerderheid van de gevallen zijn patiënten met aften jonge gezonde mensen bij wie verder
onderzoek niet noodzakelijk is. Wel zal worden gevraagd naar de mogelijke uitlokkende
factoren die in deze folder genoemd zijn en naar symptomen die kunnen wijzen op de
hierboven genoemde ziekten. Meestal is er niets aan de hand en is verder onderzoek niet
nodig. Een enkele keer zal bloedonderzoek worden gedaan of wordt onder plaatselijke
verdoving een stukje huid of slijmvlies weggenomen (een biopt).
2-3
1042
Wat is de behandeling?
Wanneer een uitlokkende factor wordt gevonden moet (indien mogelijk) geprobeerd worden
deze te verhelpen. Wordt een ziekte aangetoond die de aften veroorzaakt, dan zal deze
behandeld moeten worden. Bij ongeveer 9 van de 10 patiënten blijft de oorzaak van de aften
echter onbekend. Dan is alleen symptomatische therapie mogelijk, dat wil zeggen dat de
symptomen bestreden worden, maar dat de oorzaak blijft bestaan. Helaas moet gezegd
worden dat de behandeling van aften over het algemeen moeizaam verloopt. Er zijn lokale
behandelingen (medicijnen worden op de aften aangebracht) en systemische behandelingen
(tabletten).
Lokale behandelingen
De pijn van de aften kan zonodig worden bestreden met lidocaïnehydrochloride gel. Voor
kleine aften kunnen corticosteroïden worden toegepast, bij voorkeur in een speciale basis
voor het mondslijmvlies zoals unguentum hypromellose. Deze middelen moeten 3-4 maal
per dag op de aften worden aangebracht. Een ander middel is tetracycline mondspoeling (5
ml 4-5 maal per dag, 5 minuten in de mond houden en daarna uitspugen), dat de
genezingsduur kan verkorten en de pijn kan verminderen.
Systemische behandelingen
Systemische behandelingen (tabletten) worden alleen toegepast bij ernstige en hardnekkige
aften die niet voldoende op lokale therapie reageren. Meestal wordt prednison gebruikt,
minimaal 20-30 mg gedurende tenminste een week. Tijdens zo’n behandeling zal de patiënt
weinig of geen aften hebben. Na het staken ervan komt de ziekte echter vaak weer terug. Er
zijn ook nog enkele andere medicijnen die kunnen helpen. U moet zich echter realiseren dat
geen enkel medicijn bij iedereen effectief zal zijn, dat de aften na het staken van de
behandeling vaak weer terug zullen komen en dat aan deze medicijnen vele en soms
ernstige bijwerkingen kleven. Ze zullen dan ook alleen worden voorgeschreven aan mensen
die erg veel klachten hebben.
Wat kunt u zelf nog doen?
U doet er goed aan te proberen om uit te zoeken of er factoren of omstandigheden zijn die
de aften lijken uit te lokken, zoals bijvoorbeeld bepaalde voedingsmiddelen. In dergelijke
gevallen kunt u proberen deze factoren te vermijden. Wees verder voorzichtig met tanden
poetsen en flossen, zodat u geen wondjes in het mondslijmvlies krijgt.
Wat zijn de vooruitzichten?
De oorzaak van aften wordt slechts bij ongeveer 10% van alle patiënten gevonden. In de
andere gevallen zult u er op moeten rekenen dat de aandoening zonodig behandeld kan
worden, maar dat er met enige regelmaat en soms gedurende vele jaren nieuwe aanvallen
van aften kunnen optreden.
Heeft u nog vragen?
Neemt u dan contact op met polikliniek Dermatologie,  (036) 868 8734.
Bron © 2005 Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie.
3-3