PowerPoint Presentation - Wageningen UR E

KENNISNETWERK BIOCIDEN
BIOCIDEN IN DE VEEHOUDERIJ
nut & noodzaak
Met dank aan:
1
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Er was eens een veehouder in
Hamelen….
2
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Nut en Noodzaak
• Terugdringing gebruik antibiotica
• Duurzame veehouderij
• Verminderen infectiedruk
Biociden en veehouderij
28 mei 2015
3
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht tussen
dier en omgeving
ziek
Goed voer & water
Goede ventilatie
Geen stress
Geen insecten, muizen, ratten
Goede hygiëne
Schoon gereedschap
gezond
4
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht tussen
dier en omgeving
ziek
gezond
5
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht tussen
dier en omgeving
BIOCIDEN
ziek
gezond
6
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht tussen
dier en omgeving
ziek
Goed voer & water
Goede ventilatie
Geen stress
Geen insecten, muizen, ratten
Goede hygiëne
Schoon gereedschap
gezond
7
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht – keuze maken
• Gebruiker : de (goed opgeleide) veehouder
• Middel
: antibioticum, biocide, chemicaliën
• Trigger
: …
• Enkele voorbeelden.
8
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Wat zijn biociden?
“Biociden zijn noodzakelijk voor de bestrijding van organismen
die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens of dier, én voor
de bestrijding van organismen die schade toebrengen aan
natuurlijke of vervaardigde materialen.
Dus: bestrijdingsmiddelen die overal, behalve op
landbouwgewassen, worden toegepast tegen schadelijke
organismen.
9
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Wat is er aan de hand?
• Bestrijdingsmiddelen hebben nut!
én
• Bestrijdingsmiddelen zijn gevaarlijk!
• De agrarische toepasser wordt in de wet gezien als
professionele gebruiker
10
KENNISNETWERK BIOCIDEN
‘Professionele gebruiker’
• Een professionele gebruiker wordt verondersteld kennis te
hebben van juist gebruik;
• Een geïntegreerde benadering van bedrijfshygiëne en pestmanagement is voorwaardelijk voor juist gebruik;
• Kennis van middelen en hun juiste toepassing is
voorwaardelijk voor juist gebruik.
Biociden in het onderwijs
11
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Wat is ‘juist gebruik’?
• Gebruik alleen een chemisch middel indien noodzakelijk
 Zijn de alternatieven bekend?
• Gebruik toegelaten middelen
 Hoe kom je er achter of een middel is toegelaten?
• Gebruik een middel alleen voor bedoelde toepassing
 Een vlieg is een vlieg?
• Gebruik de voorgeschreven dosering
 Een beetje meer/minder kan geen kwaad?
12
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Biocide of niet?
13
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Evenwicht – keuze maken
Gebruiker
protocol
deskundigheid
preventie
alternatieven
Trigger
(plaag)
Middel
werkzaamheid
risico’s/veiligheid
14
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus – Afgekeurde melk
• Melk wordt afgekeurd → te veel jodium (> 300 µg/L)
• Vastgelegd in warenwetregeling residuen van
bestrijdingsmiddelen
15
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus – Afgekeurde melk
• Waarom een maximum?
– Sommige mensen zijn overgevoelig voor jodium
– Te veel dan effecten op de schildklier hormoon productie
• Hoe komt jodium in de melk?
– Via voer
– Via mineralen-supplementen
– Via jodiumhoudende ontsmettingsmiddelen
• Mogen jodiumhoudende ontsmettingsmiddelen worden
gebruikt in de melkveehouderij? (zoek via www.ctgb.nl)
16
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus – Afgekeurde melk
17
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus – Afgekeurde melk
melkveehouder
Gebruiker
protocol
deskundigheid
preventie
alternatieven
goede hygiëne bij
melken
Trigger
(plaag)
Middel
jodium-dip
werkzaamheid
risico’s/veiligheid
goede werkzaamheid
te veel jodium in melk
bacteriën
→ mastitis
18
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Boodschap:
IPM = Integrated Pest Management
• Diergezondheid:
– alleen middelen gebruiken als dit niet anders kan: preventieve
maatregelen hebben de voorkeur;
• Rendement:
– infectiedruk verlagen, betere weerbaarheid;
• Werkplezier/sociaal:
– Denk aan je eigen en andermans veiligheid;
• Zorg voor milieu:
– Voetbaden
• MVO:
– terugdringen antibioticum-gebruik,
– alleen legale middelen gebruiken
19
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Kennisnetwerk Biociden
20
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - kalvermelk
• Kalverhouder maakt melk aan (poeder & water)
– In grote bak wordt water gedaan uit twee kranen. Totaal ongeveer
1000 liter. Dan wordt melkpoeder toegevoegd en het geheel wordt
mechanisch geroerd.
• Bij analyse blijkt dat in melk teveel kiemen zitten.
– Melkpoeder en leidingwater is goed → maar wat is de oorzaak?
21
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - kalvermelk
• Effect van niet-gebruikte leidingen
22
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - kalvermelk
kalverhouder
Gebruiker
protocol
deskundigheid
preventie
alternatieven
geen dode leiding
Trigger
(plaag)
Middel
werkzaamheid
risico’s/veiligheid
bacteriën in
stilstaand water
23
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Rattenoverlast in Hamelen
• Veehouder heeft last van ratten
• Gebruikt Tomcat (0,005% bromadiolon) in een rattenkist
gedurende 5 dagen
• Gebruikt daarna een onderhoudsdosering van 1 dag per
maand
• Weer toename in rattenpopulatie
• Stallen en voedselopslag voldoen aan de eisen voor
hygiënische landbouw
24
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Ratten in Hamelen
Enkele punten uit de gebruiksaanwijzing:
• Middel gedurende max 5 dagen in voldoende mate aanbieden
• Middel maximaal 2x per jaar toepassen
• Middelen afwisselen
25
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Ratten in Hamelen
• Suboptimale dosering van middel met onveranderde
actieve stof. Dit leidt tot…?
Resistentie
26
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - De ratten in Hamelen
veehouder
Gebruiker
protocol
deskundigheid
preventie
alternatieven
experts raadplegen
alternatieven
Trigger
(plaag)
Middel
middelen afwisselen,
gebruiken volgens
voorschrift, experts
inroepen
werkzaamheid
risico’s/veiligheid
niet goed gebruik en alleen 1 middel
niet werkzaam, zelfs resistentie
rattenplaag
27
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Voetbad voor koeien
• Melkveehouder ziet dat koeien kreupel lopen
• Koeien blijken last te hebben van klauwaandoeningen
• Sommige klauwaandoeningen worden veroorzaakt door
bacteriën.
• Zijn er middelen beschikbaar om klauwen te ontsmetten?
28
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Voetbad voor koeien
• De melkveehouder kiest voor een voetbad met ontsmettend
middel, maar wat moet er in het voetbad?
–
–
–
–
Kopersulfaat?
Zinksulfaat?
Antibiotica?
Formaline (100 % formaline = 37 % formaldehyde)?
Welke biocide mag je gebruiken en met welke concentratie?
29
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Voetbad voor koeien
• 4% formaldehyde is toegestaan
• Echter formaldehyde is carcinogeen, irriterend, enz.
• Het voetbad is op veel bedrijven in de uitloopgang van de
melkstal geplaatst. Dit heeft nadelen:
– koeien willen slecht de melkstal uit (vreemde lucht)
– formaline-damp in de melkstal
– er komt minder middel aan de klauw, waardoor de werking minder is
Dus alternatieven zijn belangrijk (bijv. klauwen sproeimat met
water en desinfectiemiddel)
30
KENNISNETWERK BIOCIDEN
Casus - Voetbad voor koeien
melkveehouder
Gebruiker
protocol
deskundigheid
preventie
alternatieven
goede hygiëne en
klauwverzorging
Trigger
(plaag)
Middel
voetbad met formaline
werkzaamheid
risico’s/veiligheid
vreemde lucht
irriterend
bacteriën
31